TEDGlobal>Geneva
Elizabeth Lev: The unheard story of the Sistine Chapel
Elisabeth Lev: La nekonata historio de la Siksta Kapelo
Filmed:
Readability: 4.6
1,736,931 views
La Siksta Kapelo estas unu el la plej famkonataj konstruaĵoj en la mondo -- sed verŝajne multo pri ĝi ne estas sciata. En tiu ĉi intensa alparolo, arthistoriistino Elisabeth Lev vidigas al ni la plafonon de la fama konstruaĵo kaj la esencan bildigon de tradiciaj historioj de Michelangelo, montrante kiel la pentristo transpasis la siatempan religian ikonografion. Kvin jarcentojn post kiam la artisto pentris ĝin, diras Lev, la Siksta Kapelo devigas nin rigardi ĉirkaŭe kvazaŭ ĝi estus spegulo kaj demandi "Kiu mi estas kaj kian rolon mi ludas en tiu ĉi granda teatro de la vivo?"
Elizabeth Lev - Art historian
Elizabeth Lev's experience studying and teaching art has led her to believe that when we encounter something beautiful, we are made vulnerable and opened to the truth. Full bio
Elizabeth Lev's experience studying and teaching art has led her to believe that when we encounter something beautiful, we are made vulnerable and opened to the truth. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Imagine you're in Rome,
0
782
1905
Imagu, ke vi estas en Romo
00:14
and you've made your way
to the Vatican Museums.
to the Vatican Museums.
1
2711
3203
proksime al
la Vatikanaj Muzeoj.
la Vatikanaj Muzeoj.
00:18
And you've been shuffling
down long corridors,
down long corridors,
2
6301
3243
Vi jam marŝis
laŭ longaj koridoroj,
laŭ longaj koridoroj,
00:21
past statues, frescoes,
lots and lots of stuff.
lots and lots of stuff.
3
9568
4440
antaŭ statuoj, freskoj,
amaso da aĵoj.
amaso da aĵoj.
00:26
You're heading towards the Sistine Chapel.
4
14380
2345
Vi direktas vin
al la Siksta Kapelo.
al la Siksta Kapelo.
00:28
At last -- a long corridor,
a stair and a door.
a stair and a door.
5
16749
5376
Finfine -- longa koridoro,
ŝtuparo kaj pordo.
ŝtuparo kaj pordo.
00:34
You're at the threshold
of the Sistine Chapel.
of the Sistine Chapel.
6
22149
2998
Jen vi estas je la sojlo
de la Siksta Kapelo.
de la Siksta Kapelo.
00:37
So what are you expecting?
7
25171
1764
Nu, kion vi bildigis al vi?
00:38
Soaring domes? Choirs of angels?
8
26959
2524
Alten leviĝantajn kupolojn?
Ĥorojn de anĝeloj?
Ĥorojn de anĝeloj?
00:41
We don't really have any of that there.
9
29507
2158
Vere, nenion tian ni havas tie.
00:44
Instead, you may ask yourself,
what do we have?
what do we have?
10
32109
3889
Anstataŭe, vi povus demandi,
kion ni ja havas?
kion ni ja havas?
00:48
Well, curtains up on the Sistine Chapel.
11
36022
2624
Nu, leviĝu la kurtenoj
de la Siksta Kapelo.
de la Siksta Kapelo.
00:50
And I mean literally, you're surrounded
by painted curtains,
by painted curtains,
12
38670
2955
Kaj mi parolas laŭvorte,
vi estas ĉirkaŭita de pentritaj kurtenoj,
vi estas ĉirkaŭita de pentritaj kurtenoj,
00:53
the original decoration of this chapel.
13
41649
2415
la originala dekoracio de
tiu ĉi Kapelo.
tiu ĉi Kapelo.
00:56
Churches used tapestries not just
to keep out cold during long masses,
to keep out cold during long masses,
14
44088
4544
Preĝejoj uzis tapetojn ne nur
por forpuŝi malvarmon dum la longaj mesoj,
por forpuŝi malvarmon dum la longaj mesoj,
01:00
but as a way to represent
the great theater of life.
the great theater of life.
15
48656
3455
sed kiel metodo por prezenti
la grandan teatraĵon de la vivo.
la grandan teatraĵon de la vivo.
01:04
The human drama in which each one of us
plays a part is a great story,
plays a part is a great story,
16
52631
5131
La homa dramo en kiu ĉiu el ni
ludas rolon estas granda historio,
ludas rolon estas granda historio,
01:09
a story that encompasses the whole world
17
57786
2809
historio, kiu entenas la tutan mondon
01:12
and that came to unfold
in the three stages
in the three stages
18
60619
3065
kaj disvolviĝis
en la tri etapoj
en la tri etapoj
01:15
of the painting in the Sistine Chapel.
19
63708
2242
de la pripentrado de la Siksta Kapelo.
01:18
Now, this building started out
as a space for a small group
as a space for a small group
20
66382
3361
Nu, tiu ĉi artaĵo ekis
kiel spaco por malgranda grupo
kiel spaco por malgranda grupo
01:21
of wealthy, educated Christian priests.
21
69767
2342
de riĉaj, kleraj kristanaj pastroj.
01:24
They prayed there.
They elected their pope there.
They elected their pope there.
22
72528
2677
Ili preĝis tie.
Ili elektis sian Papon tie.
Ili elektis sian Papon tie.
01:27
Five hundred years ago,
23
75229
1152
Antaŭ kvin jarcentoj,
01:28
it was the ultimate
ecclesiastical man cave.
ecclesiastical man cave.
24
76405
2507
ĝi estis senkompara ternesto
de religiuloj.
de religiuloj.
01:31
So, you may ask, how can it be
that today it attracts and delights
that today it attracts and delights
25
79548
5871
Tiel, vi povus demandi, kial
ĝi altiras kaj plezurigas
ĝi altiras kaj plezurigas
01:37
five million people a year,
26
85443
2666
kvin milionojn
da personoj ĉiujare
da personoj ĉiujare
01:40
from all different backgrounds?
27
88133
2239
el plej diversaj devenoj?
01:42
Because in that compressed space,
there was a creative explosion,
there was a creative explosion,
28
90396
4536
Ĉar en tiu limigita spaco,
okazis kreiva eksplodo
okazis kreiva eksplodo
01:46
ignited by the electric excitement
of new geopolitical frontiers,
of new geopolitical frontiers,
29
94956
4832
ekbruligita de la elektra ekscitiĝo
de la novaj geopolitikaj limoj,
de la novaj geopolitikaj limoj,
01:51
which set on fire the ancient
missionary tradition of the Church
missionary tradition of the Church
30
99812
4295
kiu animis la malnovan
misian tradicion de la Eklezio
misian tradicion de la Eklezio
01:56
and produced one of the greatest
works of art in history.
works of art in history.
31
104131
3278
kaj estigis unu el la plej grandaj
artaj ĉefverkoj en la historio.
artaj ĉefverkoj en la historio.
02:00
Now, this development took place
as a great evolution,
as a great evolution,
32
108064
4514
Tio okazis
kiel granda evoluado,
kiel granda evoluado,
02:04
moving from the beginning of a few elite,
33
112602
2735
ekite de malgranda elito,
02:07
and eventually able to speak
to audiences of people
to audiences of people
34
115361
3431
kiu fine kaptis la atenton
de publikoj
de publikoj
02:10
that come from all over the world.
35
118816
2022
de la tuta mondo.
02:13
This evolution took place in three stages,
36
121222
2754
Tiu ĉi evoluado okazis en tri fazoj,
02:16
each one linked
to a historical circumstance.
to a historical circumstance.
37
124000
3111
ĉiu el ili ligita al historia okazintaĵo.
02:19
The first one was rather limited in scope.
38
127135
2031
La unua estis iom limigita.
02:21
It reflected the rather
parochial perspective.
parochial perspective.
39
129190
2533
Ĝi spegulis iom mallarĝan pensmanieron.
02:24
The second one took place after
worldviews were dramatically altered
worldviews were dramatically altered
40
132096
4254
La dua okazis post kiam
la mondkoncepto ege ŝanĝiĝis
la mondkoncepto ege ŝanĝiĝis
02:28
after Columbus's historical voyage;
41
136374
2691
pro la historia vojaĝo de Kolumbo;
02:31
and the third,
42
139089
1407
kaj la tria,
02:32
when the Age of Discovery
was well under way
was well under way
43
140520
2976
kiam la Epoko de la Malkovro
jam estis bone ekmarŝinta
jam estis bone ekmarŝinta
02:35
and the Church rose to the challenge
44
143520
2509
kaj por la Eklezio ekaperis la defio
02:38
of going global.
45
146053
1403
iĝi globa.
02:40
The original decoration of this church
reflected a smaller world.
reflected a smaller world.
46
148330
4012
La originala dekoracio de tiu ĉi preĝejo
spegulis pli malgrandan mondon.
spegulis pli malgrandan mondon.
02:44
There were busy scenes
47
152366
1314
Tie estis plenaj scenoj
02:45
that told the stories of the lives
of Jesus and Moses,
of Jesus and Moses,
48
153704
3857
kiuj rakontis la vivojn
de Jesuo kaj Moseo,
de Jesuo kaj Moseo,
02:49
reflecting the development
of the Jewish and Christian people.
of the Jewish and Christian people.
49
157585
4037
pere de la evoluo
de la Juda kaj Kristana popoloj.
de la Juda kaj Kristana popoloj.
02:53
The man who commissioned this,
Pope Sixtus IV,
Pope Sixtus IV,
50
161646
2337
Tiu kiu komisiis tion,
la Papo Siksto la 4a
la Papo Siksto la 4a
02:56
assembled a dream team of Florentine art,
51
164007
3319
kunigis idealan teamon
de florencaj artistoj,
de florencaj artistoj,
02:59
including men like Sandro Botticelli
52
167350
2899
inkluzive homojn kiel Sandro Botticelli
03:02
and the man who would become
Michelangelo's future painting teacher,
Michelangelo's future painting teacher,
53
170273
3577
kaj tiu, kiu poste estos
la instruisto de Michelangelo,
la instruisto de Michelangelo,
03:05
Ghirlandaio.
54
173874
1538
Ghirlandaio.
03:07
These men, they blanketed the walls
with a frieze of pure color,
with a frieze of pure color,
55
175436
5345
Ili kovris la murojn
per frizo de puraj koloroj,
per frizo de puraj koloroj,
03:12
and in these stories you'll notice
familiar landscapes,
familiar landscapes,
56
180805
3301
kaj en tiuj historioj vi rimarkos
konatajn panoramojn
konatajn panoramojn
03:16
the artists using Roman monuments
or a Tuscan landscape
or a Tuscan landscape
57
184130
3866
ĉar la artistoj uzis romajn monumentojn
aŭ toskanajn pejzaĝojn
aŭ toskanajn pejzaĝojn
03:20
to render a faraway story,
something much more familiar.
something much more familiar.
58
188020
3428
por fari malnovan historion
iom pli proksima.
iom pli proksima.
03:23
With the addition of images
of the Pope's friends and family,
of the Pope's friends and family,
59
191472
3645
Aldonante bildojn de la amikoj
kaj de familio de la Papo,
kaj de familio de la Papo,
03:27
this was a perfect decoration
for a small court
for a small court
60
195141
2833
ili faris perfektan dekoracion
por malgranda kortego
por malgranda kortego
03:29
limited to the European continent.
61
197998
1769
limigita al la Eŭropa kontinento.
03:32
But in 1492, the New World was discovered,
62
200244
4870
Sed, en 1492, la Nova Mondo
estis malkovrita,
estis malkovrita,
03:37
horizons were expanding,
63
205138
1944
horizontoj plilarĝiĝis,
03:39
and this little 133 by 46-foot
microcosm had to expand as well.
microcosm had to expand as well.
64
207106
6356
kaj tiu ĉi malgranda 133x46 futa
mikrokosmo devis ankaŭ plilarĝiĝi.
mikrokosmo devis ankaŭ plilarĝiĝi.
03:45
And it did,
65
213486
1320
Kaj tio okazis,
03:46
thanks to a creative genius,
66
214830
1952
dank'al krea genio,
03:48
a visionary and an awesome story.
67
216806
2817
viziulo kaj eksterordinara historio.
03:52
Now, the creative genius
was Michelangelo Buonarroti,
was Michelangelo Buonarroti,
68
220208
2549
La kreiva genio estis
Michelangelo Buonarroti,
Michelangelo Buonarroti,
03:54
33 years old when he was tapped
to decorate 12,000 square feet of ceiling,
to decorate 12,000 square feet of ceiling,
69
222781
4390
33-jara kiam li komencis la dekoracion
de 12 000 kvadrataj futoj de plafono
de 12 000 kvadrataj futoj de plafono
03:59
and the deck was stacked against him --
70
227195
1881
kaj ĉio estis kontraŭ li --
Li studis pentrarton sed
rezignis tion favore al skulptarto.
rezignis tion favore al skulptarto.
04:01
he had trained in painting
but had left to pursue sculpture.
but had left to pursue sculpture.
71
229100
2896
04:04
There were angry patrons in Florence
because he had left a stack
because he had left a stack
72
232020
3458
En Florenco koleris mecenatoj
ĉar li estis lasinta tie amason
ĉar li estis lasinta tie amason
04:07
of incomplete commissions,
73
235502
1674
da nefinitaj laboroj,
04:09
lured to Rome by the prospect
of a great sculptural project,
of a great sculptural project,
74
237200
3663
altirite al Romo de la espero
pri granda skulptarta projekto,
pri granda skulptarta projekto,
04:12
and that project had fallen through.
75
240887
2581
kaj tiu projekto ne materiiĝis.
04:15
And he had been left with a commission
to paint 12 apostles
to paint 12 apostles
76
243492
3129
Al li restis nur la komisio
pentri la 12 apostolojn
pentri la 12 apostolojn
04:18
against a decorative background
in the Sistine Chapel ceiling,
in the Sistine Chapel ceiling,
77
246645
2921
sur dekoracia fono
en la plafono de la Siksta Kapelo,
en la plafono de la Siksta Kapelo,
04:21
which would look like
every other ceiling in Italy.
every other ceiling in Italy.
78
249590
3538
kiu tiam similus al
ĉiu ajn alia plafono en Italio.
ĉiu ajn alia plafono en Italio.
04:25
But genius rose to the challenge.
79
253615
1831
Sed la genio levis la ganton.
04:27
In an age when a man dared
to sail across the Atlantic Ocean,
to sail across the Atlantic Ocean,
80
255470
3498
En epoko kiam homo kuraĝis
veli tra la Atlantika Oceano,
veli tra la Atlantika Oceano,
04:30
Michelangelo dared to chart
new artistic waters.
new artistic waters.
81
258992
3528
Michelangelo kuraĝis preni
nekonatan direkton.
nekonatan direkton.
04:35
He, too, would tell a story --
82
263027
2236
Li ankaŭ estis skribonta historion --
04:37
no Apostles -- but a story
of great beginnings,
of great beginnings,
83
265287
3532
neniu Apostolo -- sed historion
de granda komenco,
de granda komenco,
04:40
the story of Genesis.
84
268843
1672
la historion de Genezo.
04:43
Not really an easy sell,
stories on a ceiling.
stories on a ceiling.
85
271087
2931
Efektive ne facila tasko,
historioj sur plafono.
historioj sur plafono.
04:46
How would you be able to read
a busy scene from 62 feet below?
a busy scene from 62 feet below?
86
274042
4808
Kiel legi densan scenon
de 62 futoj malsupre?
de 62 futoj malsupre?
04:50
The painting technique that had been
handed on for 200 years
handed on for 200 years
87
278874
2855
La pentraĵaj teknikoj disponeblaj
en la lastaj 200 jaroj
en la lastaj 200 jaroj
04:53
in Florentine studios was not equipped
for this kind of a narrative.
for this kind of a narrative.
88
281753
3314
en la Florencaj metiejoj ne estis taŭgaj
por tia tasko.
por tia tasko.
04:57
But Michelangelo wasn't really a painter,
89
285694
2968
Sed Michelangelo vere ne
estis pentristo
estis pentristo
05:00
and so he played to his strengths.
90
288686
2284
kaj tiel li valorigis sian talenton.
05:02
Instead of being accustomed
to filling space with busyness,
to filling space with busyness,
91
290994
3482
Anstataŭ plenigi spacojn
pere de denseco, kiel kutime,
pere de denseco, kiel kutime,
05:06
he took a hammer and chisel
and hacked away at a piece of marble
and hacked away at a piece of marble
92
294500
3799
li prenis martelon kaj cizelilon
kaj forprenis pecojn da marmoro
kaj forprenis pecojn da marmoro
05:10
to reveal the figure within.
93
298323
2430
por malkovri la ene kaŝitan figuron.
05:12
Michelangelo was an essentialist;
94
300777
2168
Michelangelo estis esenculo;
05:14
he would tell his story
in massive, dynamic bodies.
in massive, dynamic bodies.
95
302969
4386
li volis rakonti
per masivaj kaj dinamikaj korpoj.
per masivaj kaj dinamikaj korpoj.
05:19
This plan was embraced
by the larger-than-life Pope Julius II,
by the larger-than-life Pope Julius II,
96
307379
4767
Tiu plano estis akceptita
de la mita Papo Julio la Dua,
de la mita Papo Julio la Dua,
05:24
a man who was unafraid
of Michelangelo's brazen genius.
of Michelangelo's brazen genius.
97
312170
3621
kiu ne timis la senhontan genion
de Michelangelo.
de Michelangelo.
05:27
He was nephew to Pope Sixtus IV,
98
315815
1882
Li estis nevo de la
Papo Siksto la Kvara,
Papo Siksto la Kvara,
05:29
and he had been steeped in art
for 30 years and he knew its power.
for 30 years and he knew its power.
99
317721
4107
kaj li estis trempiĝinta en arto
dum 30 jaroj kaj konsciis pri ĝia povo.
dum 30 jaroj kaj konsciis pri ĝia povo.
05:33
And history has handed down the moniker
of the Warrior Pope,
of the Warrior Pope,
100
321852
3064
Historio kromnomis lin
la Militema Papo,
la Militema Papo,
05:36
but this man's legacy to the Vatican --
it wasn't fortresses and artillery,
it wasn't fortresses and artillery,
101
324940
3790
sed lia heredaĵo al Vatikano –
ne estis fortikaĵoj aŭ artilerio,
ne estis fortikaĵoj aŭ artilerio,
05:40
it was art.
102
328754
1316
estis arto.
05:42
He left us the Raphael Rooms,
the Sistine Chapel.
the Sistine Chapel.
103
330094
2579
Li postlasis la Ĉambrojn de Rafaelo,
la Sikstan Kapelon.
la Sikstan Kapelon.
05:44
He left St. Peter's Basilica
104
332697
1645
Li postlasis la Bazilikon
Sankta Petro
Sankta Petro
05:46
as well as an extraordinary collection
of Greco-Roman sculptures --
of Greco-Roman sculptures --
105
334366
5703
kaj eksterordinaran kolekton
de grek-romanaj skulptaĵoj –
de grek-romanaj skulptaĵoj –
05:52
decidedly un-Christian works
that would become the seedbed
that would become the seedbed
106
340093
4140
tute ne Kristanaj artverkoj
kiu iĝos la semopreta grundo
kiu iĝos la semopreta grundo
05:56
of the world's first modern museum,
the Vatican Museums.
the Vatican Museums.
107
344257
3885
de la unua moderna muzeo,
la Vatikana Muzeo.
la Vatikana Muzeo.
06:00
Julius was a man
108
348847
1424
Julio estis ulo,
06:02
who envisioned a Vatican
that would be eternally relevant
that would be eternally relevant
109
350295
3784
kiu antaŭvidis Vatikanon
eterne elstaran
eterne elstaran
06:06
through grandeur and through beauty,
110
354103
2089
pere de grandeco kaj beleco,
06:08
and he was right.
111
356216
1372
kaj li pravis.
06:09
The encounter between these two giants,
Michelangelo and Julius II,
Michelangelo and Julius II,
112
357612
4988
La renkontiĝo de tiuj ĉi du gigantoj,
Michelangelo kaj Julio la Dua.
Michelangelo kaj Julio la Dua.
06:14
that's what gave us the Sistine Chapel.
113
362624
2437
donis al ni la Sikstan Kapelon.
06:17
Michelangelo was so committed
to this project,
to this project,
114
365641
2787
Michelangelo estis tiom kaptiĝinta
pri tiu ĉi projekto
pri tiu ĉi projekto
06:20
that he succeeded in getting the job done
in three and a half years,
in three and a half years,
115
368452
4383
ke li sukcesis fini la taskon
en tri jaroj kaj duono,
en tri jaroj kaj duono,
06:24
using a skeleton crew and spending
most of the time, hours on end,
most of the time, hours on end,
116
372859
4269
kun eta teamo, pasigante la plejparton
de la tempo, horojn kaj horojn,
de la tempo, horojn kaj horojn,
06:29
reaching up above his head
to paint the stories on the ceiling.
to paint the stories on the ceiling.
117
377152
3691
kun la brakoj levitaj super la kapo
al la pentraĵoj sur la plafono.
al la pentraĵoj sur la plafono.
06:33
So let's look at this ceiling
118
381424
2050
Nu, ni rigardu al tiu ĉi plafono
06:35
and see storytelling gone global.
119
383498
2831
kaj ni vidu rakonton
kiu iĝis globa.
kiu iĝis globa.
06:38
No more familiar artistic references
to the world around you.
to the world around you.
120
386353
4412
Neniu rilato al la
ĉirkaŭa mondo.
ĉirkaŭa mondo.
06:42
There's just space
and structure and energy;
and structure and energy;
121
390789
4643
Nur spaco kaj
strukturo kaj energio;
strukturo kaj energio;
06:47
a monumental painted framework
which opens onto nine panels,
which opens onto nine panels,
122
395456
4597
monumenta pentrita framo
kiu malfermiĝas laŭ naŭ paneloj,
kiu malfermiĝas laŭ naŭ paneloj,
06:52
more driven by sculptural form
than painterly color.
than painterly color.
123
400077
3933
pli direktitaj de skulptaj formoj
ol pentraĵaj koloroj.
ol pentraĵaj koloroj.
06:56
And we stand in the far end
by the entrance,
by the entrance,
124
404034
3777
Kaj ni staras en la fundo
ĉe la enirejo,
ĉe la enirejo,
06:59
far from the altar and from the gated
enclosure intended for the clergy
enclosure intended for the clergy
125
407835
4106
malproksime de la altaro kaj de la
kradita ĉirkaŭbarilo por la klerikaro
kradita ĉirkaŭbarilo por la klerikaro
07:03
and we peer into the distance,
looking for a beginning.
looking for a beginning.
126
411965
5247
kaj ni funde esploras,
serĉante komencon.
serĉante komencon.
07:09
And whether in scientific inquiry
or in biblical tradition,
or in biblical tradition,
127
417236
4016
Kaj ĉu en scienca esploro
aŭ en biblia tradicio,
aŭ en biblia tradicio,
07:13
we think in terms of a primal spark.
128
421276
3320
ni pensas laŭ
praa fajrero.
praa fajrero.
07:16
Michelangelo gave us an initial energy
129
424620
2133
Michelangelo donis al ni
komencan energion
komencan energion
07:18
when he gave us the separation
of light and dark,
of light and dark,
130
426777
2741
kiam li donis al ni la disigon
de lumo kaj mallumo,
de lumo kaj mallumo,
07:21
a churning figure blurry in the distance,
131
429542
3389
kirlanta figuro nebula
en la malproksimeco,
en la malproksimeco,
07:24
compressed into a tight space.
132
432955
2484
kunpremita en mallarĝa spaco.
07:27
The next figure looms larger,
133
435463
2329
La sekvanta bildo aperas pli larĝa
07:29
and you see a figure hurtling
from one side to the next.
from one side to the next.
134
437816
3427
kaj vi vidas figuron sagantan
de unu flanko al la alia.
de unu flanko al la alia.
07:33
He leaves in his wake
the sun, the moon, vegetation.
the sun, the moon, vegetation.
135
441267
4986
Li lasas post li sunon, lunon
kaj vegetaĵoj.
kaj vegetaĵoj.
07:38
Michelangelo didn't focus
on the stuff that was being created,
on the stuff that was being created,
136
446277
4007
Michelangelo ne enfokusigis
la materion kreitan
la materion kreitan
07:42
unlike all the other artists.
137
450308
2044
malsame al la aliaj artistoj.
07:44
He focused on the act of creation.
138
452376
3343
Li enfokusigis la momenton de la kreado.
07:47
And then the movement stops,
like a caesura in poetry
like a caesura in poetry
139
455743
4374
Kaj poste la movo fermiĝas
kiel cezuro en poezio
kiel cezuro en poezio
07:52
and the creator hovers.
140
460141
1252
kaj la kreinto superŝvebas.
07:53
So what's he doing?
141
461417
1279
Nu, kion li estas faranta?
07:54
Is he creating land? Is he creating sea?
142
462720
2855
Ĉu li estas kreanta landon?
Ĉu li estas kreanta maron?
Ĉu li estas kreanta maron?
07:57
Or is he looking back over his handiwork,
the universe and his treasures,
the universe and his treasures,
143
465599
4691
Aŭ ĉu li trarigardas sian verkon,
la universon kaj la trezorojn
la universon kaj la trezorojn
08:02
just like Michelangelo must have,
144
470314
1731
kiel Michelangelo,
08:04
looking back over his work in the ceiling
145
472069
2597
rigardante sian verkon sur la plafono
08:06
and proclaiming, "It is good."
146
474690
2794
kaj asertante, "tio estas bona"?
08:10
So now the scene is set,
147
478388
2105
Nun la scenejo estas preta
08:12
and you get to the culmination
of creation, which is man.
of creation, which is man.
148
480517
3678
kaj vi vidas la kulminon de la kreado,
la homo.
la homo.
08:16
Adam leaps to the eye, a light figure
against a dark background.
against a dark background.
149
484219
4330
Adamo saltas al la okuloj, luma figuro
kontraŭ malluma fono.
kontraŭ malluma fono.
08:20
But looking closer,
150
488573
1758
Sed, rigardante ĝin pli proksime,
08:22
that leg is pretty languid on the ground,
151
490355
2652
tiu kruro estas iomete langvora
sur la grundo,
sur la grundo,
08:25
the arm is heavy on the knee.
152
493031
2290
la brako delasita sur la genuo.
08:27
Adam lacks that interior spark
153
495345
3677
Adamo malhavas la enan fajreron
08:31
that will impel him to greatness.
154
499046
2288
kiu pelos lin al grandeco.
08:33
That spark is about to be conferred
by the creator in that finger,
by the creator in that finger,
155
501358
4765
La fajrero estas donota
de la Kreinto per tiu fingro,
de la Kreinto per tiu fingro,
08:38
which is one millimeter
from the hand of Adam.
from the hand of Adam.
156
506147
2671
kiu malproksimas unu milimetron
de la mano de Adamo.
de la mano de Adamo.
08:40
It puts us at the edge of our seats,
157
508842
1945
Ĝi puŝas nin sur la rando de niaj seĝoj,
08:42
because we're one moment
from that contact,
from that contact,
158
510811
3015
ĉar ni ja estas unu momenton
antaŭ tiu kontakto
antaŭ tiu kontakto
08:45
through which that man
will discover his purpose,
will discover his purpose,
159
513850
2901
per kiu tiu homo
malkovros sian celon,
malkovros sian celon,
08:48
leap up and take his place
at the pinnacle of creation.
at the pinnacle of creation.
160
516775
2984
eksaltos kaj prenos sian lokon
en la pinaklo de la kreado.
en la pinaklo de la kreado.
08:51
And then Michelangelo threw a curveball.
161
519783
3261
Kaj poste Michelangelo fripone superruzis.
08:55
Who is in that other arm?
162
523068
1828
Kiu estas en la alia brako?
08:57
Eve, first woman.
163
525531
1696
Eva, la unua virino.
08:59
No, she's not an afterthought.
She's part of the plan.
She's part of the plan.
164
527251
2909
Ŝi ne estas posta pensado.
Ŝi estas parto de la plano.
Ŝi estas parto de la plano.
09:02
She's always been in his mind.
165
530184
2473
Ŝi estis ĉiam en lia menso.
09:04
Look at her, so intimate with God
that her hand curls around his arm.
that her hand curls around his arm.
166
532681
4205
Rigardu ŝin, tiom intima kun Dio ke ŝia
mano ĉirkaŭvolviĝas ĉirkaŭ lia brako.
mano ĉirkaŭvolviĝas ĉirkaŭ lia brako.
09:09
And for me, an American art historian
from the 21st century,
from the 21st century,
167
537329
5408
Kaj al mi, usona art-historiistino
en la 21-a jarcento,
en la 21-a jarcento,
09:14
this was the moment
that the painting spoke to me.
that the painting spoke to me.
168
542761
2852
tiu ĉi estis la momento en kiu
la pentraĵo elokventis.
la pentraĵo elokventis.
09:17
Because I realized that this
representation of the human drama
representation of the human drama
169
545637
3348
Ĉar mi komprenis ke tiu bildo
pri la homa dramo
pri la homa dramo
09:21
was always about men and women --
170
549009
2913
ĉiam temis pri viroj kaj virinoj –
09:23
so much so, that the dead center,
the heart of the ceiling,
the heart of the ceiling,
171
551946
3790
tiom, ke la ekzakta centro,
la koro de la plafono
la koro de la plafono
09:27
is the creation of woman, not Adam.
172
555760
2414
estas la kreado de la virino,
ne de Adamo.
ne de Adamo.
09:30
And the fact is, that when you see them
together in the Garden of Eden,
together in the Garden of Eden,
173
558198
3924
Kaj fakte, ke kiam oni rigardas
ilin kune en la Edena Ĝardeno
ilin kune en la Edena Ĝardeno
09:34
they fall together
174
562146
1537
ili falas kune
09:35
and together their proud posture
turns into folded shame.
turns into folded shame.
175
563707
4392
kaj ilia kuna orgojla pozo
ŝanĝiĝas en kurbiganta honto.
ŝanĝiĝas en kurbiganta honto.
09:40
You are at critical juncture
now in the ceiling.
now in the ceiling.
176
568647
2669
Nun vi estas en kritika punkto
de la plafono.
de la plafono.
09:43
You are exactly at the point
where you and I can go
where you and I can go
177
571340
3083
Vi estas ekzakte en la punkto
kie vi kaj mi ne povas
kie vi kaj mi ne povas
09:46
no further into the church.
178
574447
1455
pluiri en la preĝejo.
09:47
The gated enclosure keeps us
out of the inner sanctum,
out of the inner sanctum,
179
575926
3356
La kradita ĉirkaŭbarilo tenas nin
for de la ena sanktejo,
for de la ena sanktejo,
09:51
and we are cast out
much like Adam and Eve.
much like Adam and Eve.
180
579306
2513
kaj ni estas forpelitaj
tre simile al Adamo kaj Eva.
tre simile al Adamo kaj Eva.
09:53
The remaining scenes in the ceiling,
181
581843
1756
La ceteraj scenoj en la plafono
09:55
they mirror the crowded chaos
of the world around us.
of the world around us.
182
583623
2844
reprezentas la densan ĥaoson
de la mondo ĉirkaŭ ni.
de la mondo ĉirkaŭ ni.
09:58
You have Noah and his Ark and the flood.
183
586491
2224
Jen Noa kaj lia arkeo kaj la diluvo.
10:00
You have Noah. He's making a sacrifice
and a covenant with God.
and a covenant with God.
184
588739
3590
Jen Noa. Li oferas al Dio kaj
interkonsentas kun li.
interkonsentas kun li.
10:04
Maybe he's the savior.
185
592353
1286
Eble li estas la savonto.
10:06
Oh, but no, Noah is the one
who grew grapes, invented wine,
who grew grapes, invented wine,
186
594031
3732
Ho, ne, Noa estas la unua
kiu kreskigis vinberojn, inventis vinon,
kiu kreskigis vinberojn, inventis vinon,
10:09
got drunk and passed out
naked in his barn.
naked in his barn.
187
597787
2158
ebriiĝis kaj svenis nuda
en sia stalo.
en sia stalo.
10:12
It is a curious way to design the ceiling,
188
600385
2374
Estas ja stranga maniero
desegni la plafonon,
desegni la plafonon,
10:14
now starting out with God creating life,
189
602783
1924
komencante per Dio kiu kreas vivon
10:16
ending up with some guy
blind drunk in a barn.
blind drunk in a barn.
190
604731
2495
kaj - je la fino - kun ulo
aĉe ebriiĝinta en stalo.
aĉe ebriiĝinta en stalo.
10:19
And so, compared with Adam,
191
607250
2456
Kaj tiel, kompare kun Adamo,
10:21
you might think Michelangelo
is making fun of us.
is making fun of us.
192
609730
2518
vi povus pensi ke Michelangelo
mokas nin.
mokas nin.
10:24
But he's about to dispel the gloom
193
612693
2043
Sed li estas dispelonta la mallumon
10:26
by using those bright colors
right underneath Noah:
right underneath Noah:
194
614760
3518
per tiuj brilaj koloroj
tuj malsupre de Noa:
tuj malsupre de Noa:
10:30
emerald, topaz, scarlet
on the prophet Zechariah.
on the prophet Zechariah.
195
618302
3390
smeraldo, topazo, skarlato
por la profeto Zakario.
por la profeto Zakario.
10:33
Zechariah foresees a light
coming from the east,
coming from the east,
196
621716
2979
Zakario antaŭvidas lumon
kiu venas de oriento
kiu venas de oriento
10:36
and we are turned at this juncture
to a new destination,
to a new destination,
197
624719
3688
kaj ni estas turnigitaj al tiu punkto
al nova celo
al nova celo
10:40
with sibyls and prophets
who will lead us on a parade.
who will lead us on a parade.
198
628431
3875
kun sibiloj kaj profetoj,
kiuj malfermos por ni paradon.
kiuj malfermos por ni paradon.
10:44
You have the heroes and heroines
who make safe the way,
who make safe the way,
199
632330
3298
Jen herooj kaj heroinoj
kiuj sekurigas la vojon,
kiuj sekurigas la vojon,
10:47
and we follow the mothers and fathers.
200
635652
2484
kaj ni sekvas patrinojn kaj patrojn.
10:50
They are the motors of this great
human engine, driving it forward.
human engine, driving it forward.
201
638160
4085
Ili estas la motoro de tiu ĉi granda
homa maŝino, ĝin antaŭenpuŝante.
homa maŝino, ĝin antaŭenpuŝante.
10:54
And now we're at the keystone
of the ceiling,
of the ceiling,
202
642269
2907
Kaj nun ni estas
ĉe la ĉefŝtono de la plafono,
ĉe la ĉefŝtono de la plafono,
10:57
the culmination of the whole thing,
203
645200
2179
la kulmino de la tuta afero,
10:59
with a figure that looks like
he's about to fall out of his space
he's about to fall out of his space
204
647403
3230
jen figuro kiu estas ŝajne
ekfalonta de sia spaco
ekfalonta de sia spaco
11:02
into our space,
205
650657
1340
en nian spacon,
11:04
encroaching our space.
206
652021
1283
invadante nian spacon.
11:05
This is the most important juncture.
207
653328
2541
Tiu ĉi estas la plej grava punkto.
11:07
Past meets present.
208
655893
1872
La estinteco renkontas la estantecon
11:09
This figure, Jonah, who spent
three days in the belly of the whale,
three days in the belly of the whale,
209
657789
3216
Tiu ĉi figuro, Jona, kiu pasigis tri tagojn
en la ventro de la baleno,
en la ventro de la baleno,
11:13
for the Christians, is the symbol
of the renewal of humanity
of the renewal of humanity
210
661029
2853
por la Kristanoj estas la simbolo
de la renoviĝo de la homaro
de la renoviĝo de la homaro
11:15
through Jesus' sacrifice,
211
663906
1263
pere de la memofero de Jesuo,
11:17
but for the multitudes
of visitors to that museum
of visitors to that museum
212
665193
2748
sed por tiuj, kiuj amase
vizitas tiun muzeon,
vizitas tiun muzeon,
11:19
from all faiths who visit there every day,
213
667965
2770
ĉiutagaj vizitantoj de ĉiuj kredoj,
11:22
he is the moment the distant past
encounters and meets immediate reality.
encounters and meets immediate reality.
214
670759
6586
li estas la momento en kiu malproksima
estinteco renkontas tujan realecon.
estinteco renkontas tujan realecon.
11:30
All of this brings us to the yawning
archway of the altar wall,
archway of the altar wall,
215
678091
4593
Ĉio kondukas nin al la malfermita
arko de la altara muro,
arko de la altara muro,
11:34
where we see Michelangelo's Last Judgment,
216
682708
2763
kie ni vidas la Lastan Juĝon
de Michelangelo,
de Michelangelo,
11:37
painted in 1534 after the world
had changed again.
had changed again.
217
685495
3866
pentrita en 1534 post kiam la mondo
estis de nove ŝanĝinta.
estis de nove ŝanĝinta.
11:41
The Reformation had splintered the Church,
218
689385
2024
La Reformacio splitis la Eklezion,
11:43
the Ottoman Empire had made
Islam a household word
Islam a household word
219
691433
2868
la Otomana Imperio faris
Islamon konata vorto
Islamon konata vorto
11:46
and Magellan had found a route
into the Pacific Ocean.
into the Pacific Ocean.
220
694325
3494
kaj Magelano trafis vojon
al la Pacifika Oceano.
al la Pacifika Oceano.
11:49
How is a 59-year-old artist who has never
been any further than Venice
been any further than Venice
221
697843
4662
Kiel 59-jaraĝa artisto kiu neniam
transpasis Venecion
transpasis Venecion
11:54
going to speak to this new world?
222
702529
2194
povis alparoli tiun ĉi novan mondon?
11:56
Michelangelo chose to paint destiny,
223
704747
3043
Michelangelo decidis pentri destinon,
11:59
that universal desire,
224
707814
1820
tiun universalan deziron
12:01
common to all of us,
225
709658
1620
kiun ni ĉiuj samhavas,
12:03
to leave a legacy of excellence.
226
711302
3169
lasi altkvalitan heredaĵon.
12:06
Told in terms of the Christian vision
of the Last Judgment,
of the Last Judgment,
227
714495
2931
Laŭ la Kristana perspektivo
de la Lasta Juĝo,
de la Lasta Juĝo,
12:09
the end of the world,
228
717450
1312
la mondofino,
12:10
Michelangelo gave you a series of figures
229
718786
3138
Michelangelo donis al ni
sinsekvon de figuroj
sinsekvon de figuroj
12:13
who are wearing these
strikingly beautiful bodies.
strikingly beautiful bodies.
230
721948
3155
kun eksterordinare belaj korpoj.
12:17
They have no more covers,
no more portraits
no more portraits
231
725127
2722
Ili havas neniun protektilon
neniun portreton
neniun portreton
12:19
except for a couple.
232
727873
1237
krom unu paro.
12:21
It's a composition only out of bodies,
233
729134
2718
Estas komponaĵo eksklusive de korpoj,
12:23
391, no two alike,
234
731876
3386
391 el ili, neniu simila al alia,
12:27
unique like each and every one of us.
235
735286
2454
ununuraj kiel ĉiu el ni.
12:29
They start in the lower corner,
breaking away from the ground,
breaking away from the ground,
236
737764
3742
Ili komenciĝas en la malalta angulo,
ekrompiĝantaj de la tereno
ekrompiĝantaj de la tereno
12:33
struggling and trying to rise.
237
741530
2722
luktantaj kaj celantaj supreniri.
12:36
Those who have risen
reach back to help others,
reach back to help others,
238
744276
2456
Suprenirintoj etendas
la manon por helpi la aliajn,
la manon por helpi la aliajn,
12:38
and in one amazing vignette,
239
746756
1837
kaj, en mirigega vinjeto,
12:40
you have a black man and a white man
pulled up together
pulled up together
240
748617
3092
jen nigrulo kaj blankulo
eltiritaj kune
eltiritaj kune
12:43
in an incredible vision of human unity
241
751733
2722
laŭ nekredebla perspektivo
de homa unuiĝo
de homa unuiĝo
12:46
in this new world.
242
754479
1442
en tiu ĉi nova mondo.
12:47
The lion's share of the space
goes to the winner's circle.
goes to the winner's circle.
243
755945
3507
La plej granda parto de la spaco
iras al la rondo de la venkantoj.
iras al la rondo de la venkantoj.
12:51
There you find men and women
completely nude like athletes.
completely nude like athletes.
244
759476
4836
Jen viroj kaj virinoj
tute nudaj kiel atletoj.
tute nudaj kiel atletoj.
12:56
They are the ones
who have overcome adversity,
who have overcome adversity,
245
764336
2312
Ili estas la unuaj kiuj
venkis malfacilaĵojn,
venkis malfacilaĵojn,
12:58
and Michelangelo's vision
of people who combat adversity,
of people who combat adversity,
246
766672
3714
kaj la ideo de Michelangelo
pri homoj venkantaj malfacilaĵojn,
pri homoj venkantaj malfacilaĵojn,
13:02
overcome obstacles --
247
770410
1274
kiuj subigas obstaklojn --
13:03
they're just like athletes.
248
771708
1894
ili estas ĝuste kiel atletoj.
13:05
So you have men and women
flexing and posing
flexing and posing
249
773626
3429
Tiel, jen viroj kaj virinoj
fleksiĝantaj kaj pozantaj
fleksiĝantaj kaj pozantaj
13:09
in this extraordinary spotlight.
250
777079
2084
sur tiu eksterordinara scenejo.
13:11
Presiding over this assembly is Jesus,
251
779555
2545
Tian asembleon prezidas Jesuo,
13:14
first a suffering man on the cross,
252
782124
2018
jam suferanta viro krucigita,
13:16
now a glorious ruler in Heaven.
253
784166
2404
nun glora reganto en la Ĉielo.
13:18
And as Michelangelo
proved in his painting,
proved in his painting,
254
786594
3018
Kaj kiel Michelangelo pruvis
en siaj pentraĵoj
en siaj pentraĵoj
13:21
hardship, setbacks and obstacles,
255
789636
2578
suferado, malhelpoj kaj obstakloj
13:24
they don't limit excellence,
they forge it.
they forge it.
256
792238
3234
ne limigas bonegecon;
ili forĝas ĝin.
ili forĝas ĝin.
13:28
Now, this does lead us to one odd thing.
257
796276
2588
Nun tio irigas nin al stranga afero.
13:30
This is the Pope's private chapel,
258
798888
1817
Tiu ĉi estas la privata Kapelo de la Papo,
13:32
and the best way you can describe that
is indeed a stew of nudes.
is indeed a stew of nudes.
259
800729
3157
kaj la plej efika priskribo pria
estas ja stufaĵo de nudoj.
estas ja stufaĵo de nudoj.
13:35
But Michelangelo was trying to use
only the best artistic language,
only the best artistic language,
260
803910
3763
Sed Michelangelo klopodis uzi
nur la plej efikan artan lingvon,
nur la plej efikan artan lingvon,
13:39
the most universal artistic language
he could think of:
he could think of:
261
807697
2588
la plej universalan artan lingvon
kiun li povis elpensi:
kiun li povis elpensi:
13:42
that of the human body.
262
810309
1760
tiu de la homa korpo.
13:44
And so instead of the way of showing
virtue such as fortitude or self-mastery,
virtue such as fortitude or self-mastery,
263
812093
5806
Kaj tiel anstataŭ montri virton
kiel animforto aŭ sinregado
kiel animforto aŭ sinregado
13:49
he borrowed from Julius II's
wonderful collection of sculptures
wonderful collection of sculptures
264
817923
4265
li prunteprenis de Julio la Dua
belegan kolekton da skulptaĵoj
belegan kolekton da skulptaĵoj
13:54
in order to show inner strength
as external power.
as external power.
265
822212
4251
kun la celo montri enan forton
kiel eksteran povon.
kiel eksteran povon.
13:59
Now, one contemporary did write
266
827368
3365
Nu, samtempulo skribis
14:02
that the chapel was too beautiful
to not cause controversy.
to not cause controversy.
267
830757
3858
ke la Kapelo estis tro bela
por ne esti kaŭzo de disputado.
por ne esti kaŭzo de disputado.
14:06
And so it did.
268
834639
1349
Kaj tiel estis.
14:08
Michelangelo soon found
that thanks to the printing press,
that thanks to the printing press,
269
836012
3538
Michelangelo rapide konstatis
ke dank'al presado
ke dank'al presado
14:11
complaints about the nudity
spread all over the place,
spread all over the place,
270
839574
3122
plendoj pro nudeco
ĉie disvastiĝis,
ĉie disvastiĝis,
14:14
and soon his masterpiece of human drama
was labeled pornography,
was labeled pornography,
271
842720
4296
kaj rapide sia ĉefverko pri la homa dramo
estis etikedita kiel pornografio,
estis etikedita kiel pornografio,
14:19
at which point he added
two more portraits,
two more portraits,
272
847040
2175
kaj tiam li aldonis
du kromajn portretojn,
du kromajn portretojn,
14:21
one of the man who criticized him,
a papal courtier,
a papal courtier,
273
849239
2484
unu de la ulo kiu kritikis lin,
papa kortegano,
papa kortegano,
14:23
and the other one of himself
as a dried up husk, no athlete,
as a dried up husk, no athlete,
274
851747
4132
kaj la alia memportreto
kiel seka ŝelo, ne atleto,
kiel seka ŝelo, ne atleto,
14:27
in the hands of a long-suffering martyr.
275
855903
2421
en la manoj de daŭre suferanta martiro.
14:30
The year he died he saw
several of these figures covered over,
several of these figures covered over,
276
858348
3668
En la jaro kiam li mortis, li vidis
plurajn el tiuj ĉi bildoj kovritaj,
plurajn el tiuj ĉi bildoj kovritaj,
14:34
a triumph for trivial distractions
over his great exhortation to glory.
over his great exhortation to glory.
277
862040
5619
triumfo por krommalgravaĵoj kontraŭ
sia granda alvoko al gloro.
sia granda alvoko al gloro.
14:40
And so now we stand
278
868167
1764
Kaj nun ni staras
14:41
in the here and now.
279
869955
1730
ĉi tie kaj nun.
14:43
We are caught in that space
280
871709
2320
Ni estas kaptitaj en tiu spaco
14:46
between beginnings and endings,
281
874053
2265
inter la komenco kaj la fino
14:48
in the great, huge totality
of the human experience.
of the human experience.
282
876342
4232
en la granda, grandega tuteco
de la homa sperto.
de la homa sperto.
14:52
The Sistine Chapel forces us
to look around as if it were a mirror.
to look around as if it were a mirror.
283
880598
3971
La Seksta Kapelo devigas nin
ĉirkaŭrigardi kvazaŭ se ĝi estus spegulo.
ĉirkaŭrigardi kvazaŭ se ĝi estus spegulo.
14:56
Who am I in this picture?
284
884593
1297
Kiu mi estas en tiu ĉi pentraĵo?
14:57
Am I one of the crowd?
285
885914
1306
Ĉu mi estas unu el la homamaso?
14:59
Am I the drunk guy?
286
887244
1373
Ĉu mi estas la ebriulo?
15:00
Am I the athlete?
287
888641
1456
Ĉu mi estas atleto?
15:02
And as we leave this haven
of uplifting beauty,
of uplifting beauty,
288
890121
2260
Kaj kiam ni foriras de tiu haveno
de edifa beleco,
de edifa beleco,
15:04
we are inspired to ask ourselves
life's biggest questions:
life's biggest questions:
289
892405
3944
ni estas inspiritaj pridemandi
la plej grandaj demandosignojn de la vivo:
la plej grandaj demandosignojn de la vivo:
15:08
Who am I, and what role do I play
in this great theater of life?
in this great theater of life?
290
896373
4838
Kiu estas mi, kaj kian rolon mi ludas
en tiu ĉi granda teatro de la vivo?
en tiu ĉi granda teatro de la vivo?
15:13
Thank you.
291
901549
1171
Dankon.
15:14
(Applause)
292
902744
3448
(Aplaŭdoj)
15:18
Bruno Giussani: Elizabeth Lev, thank you.
293
906216
2971
Bruno Giussani: Elisabeth Lev, dankon.
15:21
Elizabeth, you mentioned
this whole issue of pornography,
this whole issue of pornography,
294
909211
3856
Elisabeth, vi menciis
tiun ĉi globan problemon de pornografio,
tiun ĉi globan problemon de pornografio,
15:25
too many nudes and too many
daily life scenes and improper things
daily life scenes and improper things
295
913091
4813
tro da nudoj kaj tro da ĉiutagaj scenoj
kaj netaŭgaĵoj
kaj netaŭgaĵoj
15:30
in the eyes of the time.
296
918555
1865
por tiamaj tempoj.
15:32
But actually the story is bigger.
297
920444
1606
Sed fakte la historio estas pli ampleksa.
15:34
It's not just touching up
and covering up some of the figures.
and covering up some of the figures.
298
922074
3020
Ne temas pri retuŝo kaj rekovro
de iuj bildoj.
de iuj bildoj.
15:37
This work of art was almost
destroyed because of that.
destroyed because of that.
299
925118
2624
Tiu ĉi ĉefverko estis preskaŭ
detruita pro tio.
detruita pro tio.
15:40
Elizabeth Lev: The effect
of the Last Judgment was enormous.
of the Last Judgment was enormous.
300
928383
3025
Elisabet Lev: La impreso de la
Lasta Juĝo estis ega.
Lasta Juĝo estis ega.
15:43
The printing press made sure
that everybody saw it.
that everybody saw it.
301
931432
2950
Pere de la presada komuniko,
certe ĉiuj vidis ĝin
certe ĉiuj vidis ĝin
15:46
And so, this wasn't something
that happened within a couple of weeks.
that happened within a couple of weeks.
302
934406
3285
Kaj tio ne okazis dum du semajnoj.
15:49
It was something that happened
over the space of 20 years
over the space of 20 years
303
937715
4468
Ĝi okazis dum 20 jaroj
15:54
of editorials and complaints,
304
942207
1924
pere de ĉefartikoloj kaj plendoj,
15:56
saying to the Church,
305
944155
1168
kiuj diris al la Eklezio
15:57
"You can't possibly tell us
how to live our lives.
how to live our lives.
306
945347
2575
"Vi ne povas moraladmoni nin.
15:59
Did you notice you have
pornography in the Pope's chapel?"
pornography in the Pope's chapel?"
307
947946
3340
Ĉu vi ne rimarkis ke estas
pornografio en la Kapelo de la Papo?
pornografio en la Kapelo de la Papo?
16:03
And so after complaints and insistence
308
951310
2460
Kaj tiel post plendoj kaj insistoj
16:05
of trying to get this work destroyed,
309
953794
2716
por ke oni detruu tiun ĉi verkon,
16:08
it was finally the year
that Michelangelo died
that Michelangelo died
310
956534
2161
la jaron kiam fine
Michelangelo mortis
Michelangelo mortis
16:10
that the Church finally
found a compromise,
found a compromise,
311
958719
2081
la Eklezio
trovis kompromison,
trovis kompromison,
16:12
a way to save the painting,
312
960824
1531
manieron por savi la pentraĵon,
16:14
and that was in putting up
these extra 30 covers,
these extra 30 covers,
313
962379
3317
kaj tio estis surmeti
30 kovrilojn,
30 kovrilojn,
16:17
and that happens to be
the origin of fig-leafing.
the origin of fig-leafing.
314
965720
2747
tiel ke jen la figfolio ekestis.
16:20
That's where it all came about,
315
968491
1588
Tio estas kie ĉio naskiĝis
16:22
and it came about from a church
that was trying to save a work of art,
that was trying to save a work of art,
316
970103
4130
kaj okazis ĉar la Eklezio
klopodis savi ĉefverkon,
klopodis savi ĉefverkon,
16:26
not indeed deface or destroyed it.
317
974257
2171
certe ne difekti aŭ detrui ĝin.
16:28
BG: This, what you just gave us,
is not the classic tour
is not the classic tour
318
976888
2787
BG: Kion vi doni al ni ne estas
la klasika vizito
la klasika vizito
16:31
that people get today
when they go to the Sistine Chapel.
when they go to the Sistine Chapel.
319
979699
2974
kiun oni ĝuas
kiam oni eniras la Sikstan Kapelon
kiam oni eniras la Sikstan Kapelon
16:34
(Laughter)
320
982697
2103
(Ridado)
16:36
EL: I don't know, is that an ad?
321
984824
1781
EL: Mi ne scias, ĉu ĝi
estas reklamilo?
estas reklamilo?
16:38
(Laughter)
322
986629
1677
(Ridado)
16:40
BG: No, no, no, not necessarily,
it is a statement.
it is a statement.
323
988330
2988
BG: Ne, ne, ne ne necese,
Tio estas aserto.
Tio estas aserto.
16:43
The experience of art today
is encountering problems.
is encountering problems.
324
991342
3914
Arto hodiaŭ havas problemojn.
16:47
Too many people want to see this there,
325
995280
2875
Tro da personoj volas vidi ĝin tie
16:50
and the result is five million people
going through that tiny door
going through that tiny door
326
998179
3127
kaj fine jen kvin milionoj da personoj
tra tiu etega pordo
tra tiu etega pordo
16:53
and experiencing it
in a completely different way
in a completely different way
327
1001330
2317
farante sperton pri ĝi
en tute malsimila maniero
en tute malsimila maniero
16:55
than we just did.
328
1003671
1166
al tiu, kiun ni ĵus faris.
16:56
EL: Right. I agree. I think it's really
nice to be able to pause and look.
nice to be able to pause and look.
329
1004861
3529
EL: Prave. Mi konsentas. Mi taksas vere
agrable havi la ŝancon paŭzi kaj rigardi.
agrable havi la ŝancon paŭzi kaj rigardi.
17:00
But also realize,
even when you're in those days,
even when you're in those days,
330
1008414
2301
Sed ankaŭ kompreni,
eĉ en tiuj tagoj
eĉ en tiuj tagoj
17:02
with 28,000 people a day,
331
1010739
2012
kiam 28.000 personoj ĉeestas,
17:04
even those days when you're in there
with all those other people,
with all those other people,
332
1012775
3110
eĉ en tiuj tagoj kiam vi estas ene
kun ĉiuj aliaj personoj,
kun ĉiuj aliaj personoj,
17:07
look around you and think
how amazing it is
how amazing it is
333
1015909
2405
ĉirkaŭrigardi kaj pripensi kiom
mirinde estas
mirinde estas
17:10
that some painted plaster
from 500 years ago
from 500 years ago
334
1018338
3596
ke iuj pentritaj 500-jaraĝaj stukaĵoj
17:13
can still draw all those people
standing side by side with you,
standing side by side with you,
335
1021958
3108
povas ankoraŭ altiri ĉiujn tiujn personojn
gapantajn apud vi
gapantajn apud vi
rigardante supren kun falintaj makzeloj:
17:17
looking upwards with their jaws dropped.
336
1025090
1975
17:19
It's a great statement about how beauty
truly can speak to us all
truly can speak to us all
337
1027089
4925
Tiu ĉi estas granda aserto pri kiel beleco
povas vere paroli al ni
povas vere paroli al ni
17:24
through time and through geographic space.
338
1032038
2687
tra la tempo kaj tra la geografia spaco.
17:26
BG: Liz, grazie.
339
1034749
1194
BG: Liz, grazie.
17:27
EL: Grazie a te.
340
1035967
1207
EL: Grazie a te
17:29
BG: Thank you.
341
1037198
1176
BG: Dankon
(Aplaŭdoj)
17:30
(Applause)
342
1038398
1863
ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Lev - Art historianElizabeth Lev's experience studying and teaching art has led her to believe that when we encounter something beautiful, we are made vulnerable and opened to the truth.
Why you should listen
Art historian Elizabeth Lev became captivated by Rome while completing her graduate studies. She writes and lectures on Renaissance art in the Eternal City, but is most at home in the Vatican Museums, founded in the 16th century to house the trove of art amassed by centuries of Popes. She has spent 15 years studying the vast collection, which contain not only Christian-themed works but art from virtually every other culture in the world. She consults with the Vatican Museums and wrote the film Vatican Treasures. She also wrote A Body for Glory, examining how the papal collection of Greco-Roman nudes grew into the Sistine Chapel.
Elizabeth Lev | Speaker | TED.com