ABOUT THE SPEAKER
Wanis Kabbaj - Transportation geek
UPS's Wanis Kabbaj works at the intersection of biology and transportation.

Why you should listen

As the director of global strategy for healthcare logistics at UPS, Wanis Kabbaj finds ways for organizations to transport their temperature-sensitive medicines and biotechnologies safely around the world. For more than 16 years, Kabbaj's professional engagements have always revolved around transportation and innovation. Some of his ventures involved helping EADS Astrium use its satellite space transportation expertise in unexpected markets or participating in the global launch of Logan, a revolutionary low-cost vehicle, that helped Renault-Nissan harness a surprising growth in emerging markets.

Kabbaj is a dual citizen of Morocco and France and lived in four continents. Experiencing constant cultural transitions throughout his life gave him a real taste for analyzing problems through non-traditional lenses and blending disciplines that are usually kept separate.

More profile about the speaker
Wanis Kabbaj | Speaker | TED.com
TED@UPS

Wanis Kabbaj: What a driverless world could look like

وانيس كاباج: دەبێ جيهانێكى بێ شۆفێر چۆن بێت؟

Filmed:
3,972,315 views

چى دەبێت ئه‌گه‌ر هاتووچۆى سه‌ر شه‌قامه‌كانمان به‌ هه‌مان سانايى و تواناى هاتووچۆكردنى خوێن له‌ناو ده‌ماره‌كانماندا بێت؟ شاره‌زاى بوارى گواستنه‌وه‌ وانيس كاباج، پێى وايه‌ كه‌ ده‌توانين بيرۆكه‌ له‌ بليمه‌تى زينده‌زانى، بۆ دروستكردنى سيسته‌مه‌كانى هاتووچۆ و گواستنه‌وه‌ى داهاتوو وه‌ربگرين. له‌م گوتارى بيركردنه‌وه‌ى-ئاينده‌ييه‌دا، باس له‌و پاسانه‌ى تواناى جيابوونه‌وه‌يان هه‌يه‌، ته‌كسى فڕيوو و تۆڕى پارچه‌ موگناتيزييه‌ هه‌ڵواسراوه‌كان دەکات، كه‌ ده‌كرێ هۆكاربن بۆ هێنانه‌ دى خه‌ونى جيهانێكى دايناميكى، بێ شۆفێر.
- Transportation geek
UPS's Wanis Kabbaj works at the intersection of biology and transportation. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
Some people are obsessed
by French wines.
0
836
2957
هه‌ندێك خه‌ڵك خویان بە
شەڕابی فەڕەنسی گرتووە.
00:16
Others love playing golf
1
4302
2222
هه‌ندێكى تر حه‌ز به‌ يارى گۆڵف ده‌كه‌ن
00:18
or devouring literature.
2
6548
1639
يان تينونی ئەدەبن.
00:20
One of my greatest pleasures
in life is, I have to admit,
3
8729
3575
يه‌كێك له‌و شتانه‌ى زۆر دڵخۆشم
ده‌كه‌ن، ده‌بێت دانی پێدا بنێم،
00:24
a bit special.
4
12328
1206
كه‌مێك جياوازه‌،
00:25
I cannot tell you how much I enjoy
watching cities from the sky,
5
13946
4968
ناتوانم دڵخۆشی خۆم پێناسە بکەم
کاتێک سەیری شارەکان لە ئاسمانەوە یان
00:30
from an airplane window.
6
18938
1381
له‌ په‌نجه‌ره‌ى فڕۆكه‌يه‌كه‌وه‌
دەکەم.
00:32
Some cities are calmly industrious,
7
20916
2995
هه‌ندێك له‌ شاره‌كان به‌ هێمنى پيشه‌سازين.
00:35
like Dusseldorf
8
23935
1540
وه‌ك دوسێڵدۆرف
00:37
or Louisville.
9
25499
1641
يان لويسڤيڵ.
00:39
Others project an energy
that they can hardly contain,
10
27780
3633
هه‌ندێكى تريان وزه‌يه‌كى زۆريان هه‌يه‌
به‌ ئه‌سته‌م ده‌توانن بيگرنه‌ خۆيان،
00:43
like New York
11
31437
1317
وه‌ك نيويۆرك
00:44
or Hong Kong.
12
32778
1225
يان هۆنگ كۆنگ.
00:46
And then you have Paris
13
34524
2282
پاشان پاريسمان هه‌يه‌
00:49
or Istanbul,
14
37492
1712
يان ئيسته‌نبوڵ،
00:51
and their patina full of history.
15
39228
1973
كه‌ به‌رگێكى پڕ له‌ مێژوويان هه‌یە.
من شاره‌كان وه‌ك بوونه‌وه‌رێکی
زيندوو ده‌بينم.
00:54
I see cities as living beings.
16
42108
2050
00:56
And when I discover them from far above,
17
44514
2468
ئينجا له‌ به‌رزايى ئاسمانه‌وه‌
سه‌يريان ده‌كه‌م،
00:59
I like to find those main streets
and highways that structure their space.
18
47006
4425
حه‌زده‌كه‌م شه‌قام و ڕێگا سه‌ره‌كييه‌كانى
بدۆزمه‌وه‌ كه‌ بۆشايى شاره‌كان پێكدێنن.
01:04
Especially at night,
19
52019
1476
به‌ تايبه‌تى له‌ شه‌واندا،
01:05
when commuters make these arteries
look dramatically red and golden:
20
53519
4823
كاتێك ئۆتۆمبێله‌كان وا ده‌كه‌ن
به‌ ڕه‌نگى سوور و ئاڵتونى ده‌ركه‌ون:
01:10
the city's vascular system
performing its vital function
21
58908
4287
ده‌ماره‌كانى شاره‌كه‌
ڕاسته‌وخۆ له‌ پێش چاوه‌كانتدا
01:15
right before your eyes.
22
63219
1210
خەريكى كاره‌ سه‌ره‌كييه‌كه‌يانن.
01:17
But when I'm sitting in my car
23
65569
2840
به‌ڵام کاتێک هه‌موو ڕۆژێك
له‌ ناو ئوتومبێله‌كه‌م داده‌نيشم
01:21
after an hour and a half
of commute every day,
24
69020
3292
پاش يه‌ك کاتژمێر و نيو هاتووچۆ كردن،
01:24
that reality looks very different.
25
72336
1877
ڕاستييه‌كان زۆر جياوازتر ده‌رده‌كه‌ون.
01:26
(Laughter)
26
74237
1054
(پێكه‌نين)
01:27
Nothing --
27
75315
1158
هيچ شتێک
نە ڕادێۆ، نە بەرنامە
01:28
not public radio,
28
76497
1690
ده‌نگييه‌كانى ئينته‌رنێت
01:30
no podcast --
29
78211
1159
01:31
(Laughter)
30
79394
1028
(پێكه‌نين)
(ته‌نانه‌ت كۆڕه‌كانى تێڕوانينيش (یۆگا
01:32
Not even mindfulness meditation
31
80446
2009
ناتوانێت وا بكات ئه‌م
ساتە بەکەڵکی ژيان بێت.
01:34
makes this time worth living.
32
82479
1615
01:36
(Laughter)
33
84118
1609
(پێكه‌نين)
ئایا ئه‌مە گاڵته‌جاڕى نييه‌
01:38
Isn't it absurd
34
86072
1154
ئۆتۆمبيلمان دروست كردووه‌
خێراييه‌كه‌ى دەگاتە ١٣٠ ميل له‌ كاژێرێكدا
01:39
that we created cars
that can reach 130 miles per hour
35
87250
4457
01:43
and we now drive them at the same speed
as 19th-century horse carriages?
36
91731
5622
به‌ڵام ئێستا به‌ هه‌مان خێرايى ئه‌سپ
و گاليسكه‌كانى سه‌ده‌ى 19 لێيان ده‌خوڕين؟
01:49
(Laughter)
37
97377
1259
(پێكه‌نين)
01:50
In the US alone,
38
98660
1742
به‌ ته‌نها له‌ ئه‌مريكادا،
01:52
we spent 29.6 billion hours
commuting in 2014.
39
100426
5394
ته‌نها له‌ ساڵى ٢٠١٤ دا ٢٩.٦ مليار
كاژێرمان له‌ هاتووچۆدا به‌ فيڕۆداوە.
01:58
With that amount of time,
40
106281
1618
به‌و بڕه‌ له‌ كات،
01:59
ancient Egyptians could have built
26 Pyramids of Giza.
41
107923
4291
ميسڕييه‌ كۆنه‌كان ده‌يانتوانی ٢٦
هەڕەمی ديكه‌ بنيادبنێن.
02:04
(Laughter)
42
112238
1046
(پێكه‌نين)
ئەمە له‌ ته‌نها ساڵێكدا دەکەین.
02:05
We do that in one year.
43
113308
1398
02:06
A monumental waste of time,
energy and human potential.
44
114730
4376
به‌ فيڕۆدانێكى زۆرى كات، و ووزه‌
و تواناى مرۆيی.
بۆ ده‌يان ساڵ، چاره‌سه‌رمان
02:12
For decades,
45
120154
1177
بۆ قه‌ره‌باڵغى شه‌قامه‌كان
بۆ نموونە: دروست کردنی
02:13
our remedy for congestion was simple:
46
121355
2308
02:15
build new roads or enlarge existing ones.
47
123687
3041
شه‌قامى نوێ يان گه‌وره‌ كردنى
شه‌قامه‌كان كۆنه‌كان سادە بوون.
ئه‌مە سه‌ركه‌وتوو بوو.
02:19
And it worked.
48
127198
1150
02:20
It worked admirably for Paris,
49
128372
2458
بۆ پاريس به‌ شێوه‌يه‌كى
ديار سه‌ركه‌وتوو بوو،
02:22
when the city tore down
hundreds of historical buildings
50
130854
3090
كاتێك شاره‌كه‌ سه‌دان
باڵه‌خانه‌ى شوێنه‌واريى
02:25
to create 85 miles
51
133968
1647
بۆ دروستكردنى ٨٥ ميل
02:27
of transportation-friendly boulevards.
52
135639
2281
شه‌قام بۆ هاتووچۆ كردن
و گواستنه‌وە ڕووخاند.
02:30
And it still works today
in fast-growing emerging cities.
53
138879
3220
هه‌تا ئه‌مڕۆش له‌ شاره‌
تازه‌كاندا كه‌ به‌خێرايى سەرکەوتووە.
به‌ڵام له‌ ناوه‌ندى شاره‌
هاوچه‌رخه‌ دامه‌زراوه‌كاندا،
02:34
But in more established urban centers,
54
142549
2396
02:36
significant network expansions
are almost impossible:
55
144969
3930
فراوان كردنى شه‌قامه‌كان
به‌ شێوه‌يه‌كى به‌رچاو كارێكى ئه‌سته‌مە:
02:40
habitat is just too dense,
56
148923
1920
شوێنه‌كه‌ زۆر چڕە،
02:42
real estate, too expensive
57
150867
1973
نرخى خاوه‌ندارێتييه‌كان، زۆر گرانه‌
02:44
and public finances, too fragile.
58
152864
2060
داهاته‌ گشتييه‌كانيش، زۆر هه‌ستيارە.
سيسته‌مى ده‌ماريى شاره‌كانمان خه‌ريكه‌
تووشى گيران ده‌بێت و نه‌خۆش ده‌كه‌وێت،
02:47
Our city's vascular system
is getting clogged, it's getting sick,
59
155780
3605
02:51
and we should pay attention.
60
159409
1607
ده‌بێت ئاگاداری ئەمە بين.
02:53
Our current way
of thinking is not working.
61
161040
2703
ئه‌م شێوه‌ى بيركردنه‌وه‌ى
ئێستامان سه‌ركه‌وتوو نييە.
بۆ ئه‌وه‌ى هاتووچۆمان له‌
جووڵه‌ كردن به‌رده‌وام،
02:56
For our transportation to flow,
62
164172
1921
02:58
we need a new source of inspiration.
63
166117
2351
بێت سه‌رچاوه‌يه‌كى نوێى
بيركردنه‌وه‌مان پێویستە.
03:02
So after 16 years
working in transportation,
64
170187
2692
بۆيه‌ پاش ١٦ ساڵ کاركردن
له‌ بوارى گواستنه‌وە
کاتی گفتوگۆم له‌گه‌ڵ به‌كارهێنه‌رێكى
زينده‌-ته‌كنه‌لۆجيا توشی سەرسوورمان بووم.
03:05
my "aha moment" happened
when speaking with a biotech customer.
65
173437
3546
03:09
She was telling me how her treatment
66
177622
2028
ئه‌و بۆى باسكردم چۆن چاره‌سه‌ره‌كه‌ى
03:11
was leveraging specific properties
of our vascular system.
67
179674
3243
هه‌ندێك تايبه‌تمه‌ندى ديارى كراوى
دەمارە سیستەمان چارەسەر دەکات.
03:15
"Wow," I thought, "Our vascular system --
68
183582
2468
واو" بيرمكرده‌وه‌ "
ده‌ماره‌ سيسته‌مى ئێمه‌"
03:18
all the veins and arteries in our body
69
186074
3076
ئه‌و هه‌موو خوێنبه‌ر و
خوێن هێنه‌رانە له‌ له‌شماندا هەموو ڕۆژێک
بە گواستنەوەی پێداویستیەکانی
لەش موعجیزە دروست دەکەن."
03:21
making miracles of logistics every day."
70
189174
3207
03:25
This is the moment I realized
71
193112
2158
ئەمە ئەو ساتەیە کە بۆ ڕوون بۆتەوە
03:27
that biology has been
in the transportation business
72
195294
2983
زينده‌زانى بە ملیاران ساڵ له‌ ناو كارى
03:30
for billions of years.
73
198301
1511
گواستنه‌وه‌ دا بووە.
03:32
It has been testing countless solutions
74
200364
2364
چه‌ندين ڕێگە چاره‌ى
03:34
to move nutrients, gases and proteins.
75
202752
3299
،بۆ گواستنه‌وه‌ى خۆراك، گازه‌كان
و پڕۆتينه‌كان تاقی کردووەتەوە.
03:38
It really is the world's most
sophisticated transportation laboratory.
76
206532
4361
به‌ڕاستى ئه‌مە ئاڵۆزترين
تاقيگه‌ى گواستنه‌وه‌يه‌ له‌ جيهاندا.
03:43
So, what if the solution to our traffic
challenges was inside us?
77
211326
5503
كه‌وابێ، چۆنه‌ ئه‌گه‌ر چاره‌سه‌رى
كێشه‌كانى هاتووچۆ له‌ناو خۆماندا بێت؟
03:49
I wanted to know:
78
217895
1265
ده‌مويست بزانم:
03:51
Why is it that blood flows
in our veins most of our lives,
79
219184
3796
بۆچى خوێن له‌ ده‌ماره‌كانماندا له‌
زۆربه‌ى ته‌مه‌نماندا هاتووچۆ ده‌كات،
03:55
when our big cities get clogged
on a daily basis?
80
223004
3592
له‌ كاتێكدا شاره‌ گه‌وره‌كانمان
ڕۆژانه‌ کۆسپ دێتە بەردەمیان؟
03:58
And the reality is that you're looking
at two very different networks.
81
226990
4564
ڕاستييه‌كە ئه‌مه‌يه‌ كه‌ سه‌يرى
دوو تۆڕى زۆر جياواز ده‌كه‌يت.
04:04
I don't know if you realize,
82
232013
1819
نازانم ئه‌گه‌ر بزانيت،
04:06
but each of us has 60,000 miles
of blood vessels in our bodies --
83
234223
4697
به‌ڵام هه‌ريه‌ك له‌ ئێمه‌ ٦٠,٠٠٠ ميل
-- ده‌مارى خوێن له‌ له‌شماندا هه‌يه‌
04:10
60,000 miles.
84
238944
1294
٦٠,٠٠٠ ميل.
ئه‌وه‌ يه‌كسانه‌ به‌ دوو-ئه‌وه‌نده‌-
و-نيوى چێوه‌ى زه‌وی،
04:12
That's two-and-a-half times
the Earth's circumference,
85
240262
2592
له‌ ناو له‌شى تۆدا.
ئه‌مه‌ واتا
04:14
inside you.
86
242878
1253
ده‌مارى خوێن نه‌ك تەنها له‌ ژێر ڕووى،
04:16
What it means is that blood vessels
are everywhere inside us,
87
244860
3319
04:20
not just under the surface of our skin.
88
248203
2027
پێستماندا بەڵکو لە هه‌موو
شوێنێكى له‌شماندا هه‌يە.
04:22
But if you look at our cities,
89
250610
2209
به‌ڵام ئه‌گه‌ر له‌ شاره‌كانمان بڕوانيت،
04:24
yes, we have some
underground subway systems
90
252843
3098
به‌ڵێ، ئێمه‌ هه‌ندێك سيسته‌مى
شه‌قامى ژێر زه‌مينيمان
04:27
and some tunnels and bridges,
91
255965
2416
له‌گه‌ڵ هه‌ندێك پرد و تونێلدا،
04:30
and also some helicopters in the sky.
92
258405
2280
هەروەها هه‌ليكۆپته‌ر له‌ ئاسماندا هەیە.
04:32
But the vast majority of our traffic
is focused on the ground,
93
260709
4059
به‌ڵام زۆربه‌ى هه‌ره‌ زۆرى
هاتووچۆكانمان له‌سه‌ر زه‌وييە،
04:36
on the surface.
94
264792
1177
له‌سه‌ر ڕووى زه‌وی.
04:38
So in other words,
95
266450
1355
به‌ واتايه‌كى دیکە،
كاتێكدا ده‌ماره‌ سيسته‌مى ئێمه‌ هه‌ر سێ
دوورييه‌كانى ناو له‌شمان به‌كارده‌هێنێت،
04:39
while our vascular system uses
the three dimensions inside us,
96
267829
4379
04:44
our urban transportation
is mostly two-dimensional.
97
272232
2764
بەڵام هاتووچۆى شاره‌كانى
خۆمان زياتر دوو-دوورييە.
04:47
And so what we need
is to embrace that verticality.
98
275881
3033
بۆيه‌ پێويستیمان به‌ ئه‌وه‌يه‌
كار له‌سه‌ر ڕه‌هه‌ندى ستوونى بكه‌ين.
04:51
If our surface grid is saturated,
99
279290
2565
ئه‌گه‌ر ڕووى سه‌ره‌وه‌ تێر بووە،
04:53
well, let's elevate our traffic.
100
281879
1898
باشه‌، با هاتووچۆكه‌مان به‌رزبكه‌ينه‌وە.
ئه‌م بيرۆكه‌ چينييه‌ى لەبارەی پاسێك تواناى
تێپەربوونی لە قه‌ره‌باڵغی هاتووچۆدا هەیە
04:56
This Chinese concept of a bus
that can straddle traffic jams --
101
284174
3884
ئه‌مه‌ چاو كرانه‌وه‌يه‌ك بوو لە شێوازی
نوێ بۆ بيركردنه‌وه‌ له‌باره‌ى بۆشايى و
05:00
that was an eye-opener on new ways
to think about space and movement
102
288694
4385
05:05
inside our cities.
103
293103
1286
هاتووچۆ له‌ناو شاره‌كانماندا.
05:06
And we can go higher,
104
294863
1812
ده‌توانين به‌رزتر بڕۆين،
05:08
and suspend our transportation
like we did with our electrical grid.
105
296699
4292
شه‌قام و هاتووچۆكانمان وه‌ك
هێڵى كاره‌باكه‌مان هه‌ڵبواسين.
05:13
Tel Aviv and Abu Dhabi
are talking about testing
106
301968
3017
ته‌ل ئه‌بيب و ئه‌بو زه‌بى
ئێستا باس له‌ تاقيكردنه‌وه‌ى
05:17
these futuristic networks
of suspended magnetic pods.
107
305009
3832
ئه‌م تۆڕى پارچه‌ موگناتیسیانه‌
هه‌ڵواسراوانه‌ى داهاتوو ده‌كه‌ن.
05:21
And we can keep climbing, and fly.
108
309465
2896
ئێمه‌ ده‌توانين به‌رده‌وام
سه‌ربكه‌وين، و بفڕين.
کۆمپانيايه‌كى وه‌ك ئه‌يه‌ر به‌س
05:25
The fact that a company like Airbus
109
313263
1927
05:27
is now seriously working
on flying urban taxis
110
315214
3308
له‌ ئيستادا كار لەسەر
توانای فڕیین تەکسی دەکات
05:30
is telling us something.
111
318546
1373
شتێكمان پێده‌ڵێت.
05:32
Flying cars are finally moving
from science-fiction déjà vu
112
320633
4868
له‌ كۆتاييدا ئوتومبێلى فڕيوو
خه‌ريكه‌ له‌ خه‌ياڵى-زانستييه‌وه‌ ده‌چێته‌
05:37
to attractive business-case territory.
113
325525
2689
بوارێكى سه‌رنجڕاكێشى بازرگانی.
05:40
And that's an exciting moment.
114
328238
1610
ئەمەش ساتێكى خۆشە.
بۆيه‌ بنيادنانى ئه‌م سيسته‌مه‌
سێ-دوورييه‌ى هاتووچۆ
05:42
So building this 3-D
transportation network
115
330415
2629
ڕێگایەکە ده‌توانين كێشه‌كانى هاتووچۆى
پێ كه‌م بكه‌ينه‌وه‌ و چاره‌سه‌ريان بكه‌ين.
05:45
is one of the ways we can mitigate
and solve traffic jams.
116
333068
5318
05:50
But it's not the only one.
117
338410
1410
به‌ڵام ئه‌مە تاكه‌ ڕێگاش نییە.
05:52
We have to question
118
340257
1618
ئێمه‌ ده‌بێ بپرسين هه‌ڵبژارده‌
05:53
other fundamental choices
that we made, like the vehicles we use.
119
341899
3767
بنه‌ڕه‌تىەکانی تری وه‌ك ئه‌و ئۆتۆمبيلانه‌ى
به‌كاريان دێنين، دروستمان كردوون.
05:58
Just imagine a very familiar scene:
120
346278
2340
ته‌نها بير له‌ ديمه‌نێكى ئاشنا بكه‌ره‌وە.
06:00
You've been driving for 42 minutes.
121
348983
2133
ماوه‌ى ٤٢خوله‌كه‌ تۆ شۆفێرى ده‌كەیت.
06:03
The two kids behind you
are getting restless.
122
351656
2723
ئه‌و دوو منداڵه‌ى
دواوه‌ت خه‌ريكه‌ ماندوو ده‌بن.
06:06
And you're late.
123
354899
1205
دره‌نگيش كه‌وتوويت.
ئه‌و ئۆتۆمبيله‌ خاوه‌ ده‌بينيت
له‌ پێشته‌وه‌يه‌؟
06:08
Do you see that slow car in front of you?
124
356754
2265
هه‌میشە کە تۆ دره‌نگ
دەكه‌ويت په‌يدا ده‌بێت، وايه‌؟
06:11
Always comes when you're late, right?
125
359474
1818
06:13
(Laughter)
126
361316
1135
(پێكه‌نين)
06:14
That driver is looking for parking.
127
362475
2163
ئه‌م شۆفێره‌ بۆ شوێنى وه‌ستان ده‌گه‌ڕێت.
06:17
There is no parking spot
available in the area,
128
365193
2217
شوێنى وه‌ستانی ئۆتۆمبیل
له‌م ناوچه‌يه‌دا نییە،
06:19
but how would he know?
129
367434
1343
به‌س ئەم شوفێرە چۆن بزانێت؟
06:21
It is estimated that up to 30 percent
of urban traffic is generated
130
369552
4916
مه‌زه‌نده‌كراوه‌ كه‌ نزيكه‌ى
٣٠ لە سه‌دی جەنجاڵی شاره‌كان
06:26
by drivers looking for parking.
131
374492
1725
ئەو شوفێرانەن کە بۆ شوێنی وەستان دەگەڕێن.
ئه‌و ١٠٠ ئوتومبێله‌ له‌
چوارده‌ورت ده‌بينى؟
06:29
Do you see the 100 cars around you?
132
377091
1874
06:31
Eighty-five of them
only have one passenger.
133
379549
2611
له‌مانه‌ ٨٥ يان تەنها
يه‌ك سه‌رنشينى تێدايە.
06:34
Those 85 drivers could all fit
in one Londonian red bus.
134
382571
4220
ئه‌م ٨٥ شۆفێره‌ له‌ يه‌كێك له‌ پاسه‌
سووره‌كانى له‌نده‌ندا شوێنيان ده‌بێته‌وە.
بۆيه‌ پرسياره‌كه‌ ئەمەیە:
06:39
So the question is:
135
387339
1151
بۆچى ئێمه‌ بۆشاييه‌كى زۆر به‌فيڕۆ ده‌ده‌ين
کە زۆرترين پێويستيمان پێى هه‌يه؟
06:40
Why are we wasting so much space
if it is what we need the most?
136
388514
3060
بۆچى ئێمه‌ ئه‌وها به‌ خۆمان ده‌كه‌ين؟
06:43
Why are doing this to ourselves?
137
391598
1762
06:45
Biology would never do this.
138
393746
1954
زينده‌زانى هه‌رگيز ئه‌وهاى نه‌ده‌كرد.
06:48
Space inside our arteries
is fully utilized.
139
396189
3047
بۆشايى ناو ده‌ماره‌كانمان
به‌تەواوه‌تى به‌كارهێنراوە.
06:51
At every heartbeat,
140
399722
1524
له‌ هه‌ر لێدانێكى دڵدا،
06:53
a higher blood pressure literally compacts
millions of red blood cells
141
401270
4013
په‌ستانێكى به‌هێزترى خوێن
مليۆنان خڕۆكه‌ى سوور ڕێك ده‌خات
ده‌يانكات به‌ تەوژمی
گه‌وره‌ی ئۆكسجين
06:57
into massive trains of oxygen
142
405307
2118
06:59
that quickly flow throughout our body.
143
407449
1889
به‌خێرايى به‌نێو جه‌سته‌ماندا تێپەر دەبێت.
07:01
And the tiny space inside our red
blood cells is not wasted, either.
144
409771
3930
ته‌نانه‌ت، بۆشاييه‌ زۆر بچووکەکەی نێو
خڕۆكه‌ سووره‌كانيشمان به‌فيڕۆ نه‌دراوە.
07:06
In healthy conditions,
145
414357
1717
له‌ كاتى ته‌ندروستيیدا،
07:08
more than 95 percent
of their oxygen capacity is utilized.
146
416098
4038
زياد لە ٩٥ لە سەدى تواناى هه‌ڵگرتنى
ئۆكسجينيان به‌كارده‌هێنرێت.
دەتوانن بیربکەنەوە ئه‌گه‌رئه‌و
ئوتومبێلانه‌ له‌ شاره‌كانماندا
07:12
Can you imagine if the vehicles
we used in our cities
147
420494
2861
به‌كاريان دێنين له‌ سه‌دا ٩٥ پڕ بووینایە،
07:15
were 95 percent full,
148
423379
1684
ئه‌و هه‌موو بۆشاييه‌ى زياده‌ى ده‌مايه‌وه‌
پياسه بكه‌يت، پاسكيل سوارى بكه‌يت
07:17
all the additional space
you would have to walk, to bike
149
425087
3384
07:20
and to enjoy our cities?
150
428495
1538
و دڵيشمان به‌ شاره‌كانمان خۆشبێت؟
07:22
The reason blood is so
incredibly efficient
151
430616
3513
هۆكارى ئه‌وه‌ى كه‌ خوێن زۆر به‌ توانايه‌
07:26
is that our red blood cells
are not dedicated
152
434153
3101
ئه‌وه‌يه‌ كه خڕۆكه‌
سووره‌كانمان نه‌به‌خشراوه‌ به‌
07:29
to specific organs or tissues;
153
437278
1854
ئه‌ندام يان شانه‌ى دياريكراو،
ئه‌گه‌رنا، له‌ناو ده‌ماره‌كانماندا
ئه‌سته‌مى هاتووچۆ ڕووى ده‌دا.
07:31
otherwise, we would probably have
traffic jams in our veins.
154
439497
3111
07:34
No, they're shared.
155
442632
1232
نه‌خێر، ئه‌وان هاوبه‌شن.
ئەوان لە لایەن هه‌موو خانه‌كانى
له‌شمانه‌وە هاوبەش کراون.
07:35
They're shared by all
the cells of our body.
156
443888
2376
07:38
And because our network is so extensive,
157
446737
2653
جا له‌به‌ر ئه‌وه‌ى تۆڕه‌كه‌ى
خۆمان زۆر بڵاوبووه‌ته‌وە،
07:41
each one of our 37 trillion cells
gets its own deliveries of oxygen
158
449414
4760
هه‌ر يه‌ك له‌و ٣٧ تريليۆن خانەمان
ئۆكسجينى تايبه‌ت به‌ خۆيى پێده‌گات
07:46
precisely when it needs them.
159
454198
1529
هه‌ركاتێك پێويستى بێت.
07:48
Blood is both a collective
and individual form of transportation.
160
456253
4590
خوێن هه‌ردوو جۆرى گوێزەرەوەی
تاك و كۆیه‌ له‌ هه‌مان كاتدا.
به‌ڵام سه‌باره‌ت به‌ شاره‌كانمان،
07:53
But for our cities,
161
461513
1544
07:55
we've been stuck.
162
463081
1284
ئێمه‌ گيرمان خواردووە.
گیرمان لە مشتومڕيكى بێ
كۆتادا لە نێوان دروستکردنی
07:56
We've been stuck in an endless debate
163
464389
2045
07:58
between creating a car-centric society
or extensive mass-transit systems.
164
466458
5217
كۆمه‌ڵگەيه‌ك پشت به‌ ئۆتۆمبێل ده‌به‌ستێت
و سيسته‌مى گواستنه‌وه‌ى گشتی.
08:04
I think we should transcend this.
165
472295
1615
پێم وايه‌ ده‌بێ ئەمە تێپه‌ڕێنين.
08:05
I think we can create vehicles
that combine the convenience of cars
166
473934
4319
پێم وايه‌ كه‌ ده‌بێ شتێكى وه‌ها
درووست بكه‌ين كه‌ گونجاوی ئوتومبێله‌كان
و چوستی پاس وشه‌مه‌نده‌فه‌ره‌كانيش
تيادا بوونى هه‌بێت.
08:10
and the efficiencies of trains and buses.
167
478277
2317
08:13
Just imagine.
168
481459
1405
ته‌نها بيربكه‌ره‌وە.
08:14
You're comfortably sitting
in a fast and smooth urban train,
169
482888
4248
تۆ له‌ شه‌مه‌نده‌فه‌رێكى خێرا
و به‌ توانادا به‌ ئارامى،
08:19
along with 1,200 passengers.
170
487160
2111
له‌گه‌ڵ ١٢٠٠ سه‌رنيشينى ديكە دانیشتوویت.
كێشه‌ى شه‌مه‌نده‌فه‌رەكانى ناو شار
08:21
The problem with urban trains
171
489950
1687
08:23
is that sometimes you have to stop
five, ten, fifteen times
172
491661
4395
ئەوەیە هه‌ندێك كات ده‌بێت
پێنج، ده‌، پانزه‌ جار
08:28
before your final destination.
173
496080
1541
پێش گه‌شتن به‌ شوێنى
مه‌به‌ست بوه‌ستيت.
08:30
What if in this train
you didn't have to stop?
174
498421
2911
چى ئه‌گه‌ر له‌م شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌دا
پێويست نه‌كات بوه‌ستيت؟
ئەگەر له‌م شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌دا،
08:33
In this train,
175
501929
1269
08:35
wagons can detach dynamically
while you're moving
176
503222
3229
فارگۆكانى شه‌مه‌نده‌فه‌ره‌كه‌ بتوانن خۆيان
جياببنه‌وه‌ له‌ كاتێكدا تۆ ده‌جوڵێيت
08:39
and become express, driverless buses
177
507012
2482
ئينجا ببن به‌ پاسى خێراى بێ شۆفێر
08:41
that move on a secondary road network.
178
509518
2053
له‌سه‌ر تۆڕێكى شه‌قامى
لاوه‌كى هاتووچۆ ده‌كات.
08:44
And so without a single stop,
179
512024
1901
به‌م شێوه‌يه‌ و به‌بێ هيچ وه‌ستانێک،
08:45
nor a lengthy transfer,
180
513949
1587
بێ گواستنه‌وه‌يه‌كى دوور و درێژ،
08:47
you are now sitting in a bus
that is headed toward your suburb.
181
515560
3409
تۆ ئێستا له‌ پاسێكدا دانيشتوويت
به‌ره‌و ناوچه‌كه‌ى تۆ ده‌ڕوات.
08:51
And when you get close,
182
519647
1926
کاتێک نزيك ده‌بيته‌وە،
08:53
the section you're sitting in detaches
183
521597
3307
ئه‌و به‌شه‌ى تۆ تێيدا دانيشتوويت
جيا ده‌بێته‌وه‌
08:56
and self-drives you
right to your doorstep.
184
524928
2950
و به‌شێوه‌يه‌كى خود-ڕه‌وى
ده‌تگه‌يه‌نێته‌ به‌رده‌م ده‌رگاكه‌ت.
09:00
It is collective and individual
at the same time.
185
528523
2661
ئه‌مە گشتييه‌ و تاكه‌
كه‌سيشه‌ له‌ هه‌مان كاتدا.
09:03
This could be one of the shared,
modular, driverless vehicles of tomorrow.
186
531922
4877
له‌ داهاتوودا ده‌كرێ ئەمە يه‌كێك له‌
هۆكاره‌ گشتييه‌كانى گواستنه‌وه‌ بێت.
09:09
Now ...
187
537681
1161
... ئێستا
وه‌ك ئه‌وه‌ى پياسه‌ كردن به‌ ناو شارێك
كه‌ جمه‌ى دێ له‌ فڕۆكه‌ى بێ فڕۆكه‌وان،
09:11
as if walking in a city
buzzing with drones,
188
539217
3158
09:14
flying taxis, modular buses
and suspended magnetic pods
189
542399
4287
ته‌كسى فڕيوو، پاسى پێشکەوتوو
و پارچه‌ى موگناتيسى هه‌ڵواسراو
09:18
was not exotic enough,
190
546710
1451
هێنده‌ سه‌رنجڕاكێش نه‌بێت،
09:21
I think there is another force in action
191
549062
1937
هه‌ست ده‌كه‌م هێزێكى ترى كارا هه‌يه
09:23
that will make urban traffic mesmerizing.
192
551023
2581
واده‌كات هاتووچۆى شاره‌كان
سه‌رنجڕاكێش بێت.
09:26
If you think about it,
193
554541
1589
ئەگه‌ر بيرى لێ بكه‌يته‌وە،
09:28
the current generation of driverless cars
is just trying to earn its way
194
556154
5006
نه‌وه‌ى ئێستاى ئوتومبێلى بێ شۆفێر
ته‌نها له‌ هه‌وڵى كردنه‌وه‌ى ڕێگاكه‌يه‌تى
09:33
into a traffic grid
made by and for humans.
195
561184
3030
بۆ ناو تۆڕێكى هاتووچۆ که‌
مرۆڤ خۆى بۆ خۆيى بنيادناوە.
ئه‌وان هه‌وڵى فێربوونى ياساكانى هاتووچۆ
دەدەن، كه‌ به‌ شێوه‌يه‌كى ڕێژه‌يى ساده‌يە،
09:36
They're trying to learn traffic rules,
which is relatively simple,
196
564626
3413
و خۆ گونجاندن له‌گه‌ڵ گۆڕانه‌
هەرەمیەکانی هەڵسوکەوتی مڕۆڤ
09:40
and coping with human unpredictability,
197
568551
1909
09:42
which is more challenging.
198
570484
1612
كارێكى زۆر گرانە.
09:45
But what would happen
when whole cities become driverless?
199
573063
3427
به‌ڵام چى ده‌بوو کاتێک ته‌واوى
ئوتومبێلى شاره‌كان ببوایە به‌ بێ شۆفێر؟
ئايا پێويستمان به‌ ترافيك ده‌بوو؟
09:48
Would we need traffic lights?
200
576999
1828
پێويستمان به‌ ئاڕاسته‌كانى
هاتووچۆ ده‌بوو؟
09:50
Would we need lanes?
201
578851
1596
09:52
How about speed limits?
202
580471
1499
ئه‌ى چى سه‌باره‌ت به‌
خێرايى دياريكراو؟
09:54
Red blood cells are not flowing in lanes.
203
582563
2289
خڕۆكه‌ سووره‌كان به‌سه‌ر ئاڕاسته‌كانى
هاتووچۆدا تێپه‌ڕ نابن.
09:57
They never stop at red lights.
204
585402
1961
هه‌رگيز له‌ ڕه‌نگى سوورى
ترافيكدا ناوه‌ستن.
09:59
In the first driverless cities,
205
587387
1976
له‌ يه‌كه‌م شارى
ئوتومبێله‌ بێ شۆفێره‌كاندا،
10:01
you would have no red lights and no lanes.
206
589387
2117
هيچ ترافيك و ئاڕاسته‌يه‌كى
هاتووچۆت نابێت.
و كاتێك هه‌موو ئۆتۆمبێله‌كان بێ
شۆفێرن و په‌يوه‌نديان به‌يه‌كه‌وه‌ هه‌يە،
10:04
And when all the cars
are driverless and connected,
207
592014
3073
10:07
everything is predictable
and reaction time, minimum.
208
595630
3565
هه‌موو شتێك پێشبينی كراوه‌
ماوه‌ى په‌رچه‌كرداريش، كه‌مترينە.
10:11
They can drive much faster
209
599219
1914
ده‌توانن خێراتر شۆفێرى بكه‌ن
10:13
and can take any rational initiative
that can speed them up
210
601157
2937
و ده‌توانن هه‌ر پێشنيارێكى به‌سوود
بتوانێت خێرايى خۆيان
10:16
or the cars around them.
211
604118
1357
يان ئوتومبێله‌كانى چوارده‌وريان
زياد بكات وه‌ربگرن.
10:18
So instead of rigid traffic rules,
212
606600
2675
بۆيه‌ له‌برى ياسا قورسه‌كانى هاتووچۆ،
10:22
flow will be regulated
213
610203
1332
هاتووچۆكردن ڕێكخراو ده‌بێت
10:23
by a mesh of dynamic and constantly
self-improving algorithms.
214
611559
4827
له‌لايه‌ن تۆڕێكى لۆگاريتمى دايناميكييه‌وه‌
كه‌ به‌رده‌وام له‌ خۆپێشخستن دايە.
10:30
The result: a strange traffic
215
618468
2727
ئه‌نجامه‌كه‌ى: هاتووچۆيه‌كى نامۆ
10:33
that mixes the fast and smooth
rigor of German autobahns
216
621219
3511
كه‌ تێكه‌ڵه‌يه‌ك ده‌ێت له‌ خێرايى
و سانايى ئۆتۆبانه‌ ئه‌ڵمانييه‌كان
10:36
and the creative vitality
of the intersections of Mumbai.
217
624754
3300
و چالاكيى داهێنه‌رانه‌
.يه‌كتربڕه‌كانى مۆمباى
10:40
(Laughter)
218
628695
1559
(پێكه‌نين)
هاتووچۆ به‌شێوه‌يه‌كى
كارا به‌رده‌وام ده‌بێت.
10:42
Traffic will be functionally exuberant.
219
630278
1955
10:44
It will be liquid like our blood.
220
632257
2441
وه‌ك خوێنمان له‌ دۆخى شليدا ده‌بێت.
10:46
And by a strange paradox,
221
634722
1756
به‌ شێوه‌يه‌كى دژيه‌كى نامۆ،
10:48
the more robotized
our traffic grid will be,
222
636502
2811
هه‌تا تۆڕى هاتووچۆى
ئێمه‌ زياتر خودكار بێت،
10:51
the more organic and alive
its movement will feel.
223
639337
2756
ئه‌وا جووڵه‌كه‌ى سروشتيتر
و زينده‌تر ده‌بێت.
10:55
So yes,
224
643075
1777
بۆيه‌ به‌ڵێ،
زينده‌زانى ئه‌مڕۆ هه‌موو تايبه‌تمه‌نديیە
بليمه‌تەکانی گواستنه‌وه‌ى هه‌يه‌.
10:56
biology has all the attributes
of a transportation genius today.
225
644876
3698
11:00
But this process has taken
billions of years,
226
648598
2809
به‌ڵام ئه‌م پڕۆسه‌يه‌
ملياران ساڵى پێچووە،
11:03
and went through all sorts
of iterations and mutations.
227
651431
3002
و به‌ هه‌موو جۆره‌كانى
دووباره‌بوونه‌وه‌ و بازداندا تێپه‌ڕبووە.
11:06
We can't wait billions of years
to evolve our transportation system.
228
654892
3428
ئێمه‌ ناتوانين ملياره‌ها ساڵ بۆ پێشخستنى
سيسته‌مى هاتووچۆمان چاوه‌ڕوانبين.
11:10
We now have the dreams,
229
658979
1828
له‌ ئێستادا ئێمه‌ خه‌ون،
11:12
the concepts
230
660831
1292
بيرۆكه‌كان و
11:14
and the technology
231
662147
2306
ته‌كنه‌لۆژياشمان
بۆ دروستكردن تۆڕى
گواستنەوه‌ى سێ-ڕه‌هه‌ندی،
11:16
to create 3-D transportation networks,
232
664477
2850
11:19
invent new vehicles
233
667351
1715
داهێنانى ئوتومبێلى نوێ
11:21
and change the flow in our cities.
234
669090
1624
و گۆڕينى جووڵه‌ له‌
شاره‌كانماندا هەیە.
11:23
Let's do it.
235
671109
1155
با ئه‌م كاره‌ بكه‌ين.
11:24
Thank you.
236
672288
1164
سوپاس.
11:25
(Applause)
237
673476
2833
(چه‌پڵەڕێزان)
Translated by Koya University
Reviewed by Razaw Bor

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Wanis Kabbaj - Transportation geek
UPS's Wanis Kabbaj works at the intersection of biology and transportation.

Why you should listen

As the director of global strategy for healthcare logistics at UPS, Wanis Kabbaj finds ways for organizations to transport their temperature-sensitive medicines and biotechnologies safely around the world. For more than 16 years, Kabbaj's professional engagements have always revolved around transportation and innovation. Some of his ventures involved helping EADS Astrium use its satellite space transportation expertise in unexpected markets or participating in the global launch of Logan, a revolutionary low-cost vehicle, that helped Renault-Nissan harness a surprising growth in emerging markets.

Kabbaj is a dual citizen of Morocco and France and lived in four continents. Experiencing constant cultural transitions throughout his life gave him a real taste for analyzing problems through non-traditional lenses and blending disciplines that are usually kept separate.

More profile about the speaker
Wanis Kabbaj | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee