TED2010
Bill Gates: Innovating to zero!
Биль Гейтс Эрчим Хүчний Тухай: Тэг рүү Хүрэх Шинэ Санаа.
Filmed:
Readability: 3.8
5,598,307 views
TED2010 дээр Биль Гейтс бүхэл гаригийг хамарсан гамшгаас аврахад шаардлагатай шинэ "Гайхамшгийн" алхмууд болон шинэ төрлийн цөмийн цахилгаан үүсгүүр хэрхэн хэрэгтэй байгаа талаар ярьж, дэлхийн эрчим хүчний ирээдүйн тухай бодлоосоо хуваалцсан юм. Тавигдсан гол зорилго бол нүүрсхүчлийн хий ялгаруулалтыг 2050 он гэхэд тэг болгох явдал болно.
Bill Gates - Philanthropist
A passionate techie and a shrewd businessman, Bill Gates changed the world while leading Microsoft to dizzying success. Now he's doing it again with his own style of philanthropy and passion for innovation. Full bio
A passionate techie and a shrewd businessman, Bill Gates changed the world while leading Microsoft to dizzying success. Now he's doing it again with his own style of philanthropy and passion for innovation. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I'm going to talk today about energy and climate.
0
1000
4000
Өнөөдөр би эрчим хүч ба уур амьсгалын талаар ярих болно.
00:20
And that might seem a bit surprising because
1
5000
2000
Энэ бага зэрэг содон сонсогдож байгаа байх л даа,
00:22
my full-time work at the Foundation is mostly about vaccines and seeds,
2
7000
5000
учир нь миний үндсэн хийдэг ажил бол
00:27
about the things that we need to invent and deliver
3
12000
3000
дэлхий дээрх хамгийн ядуу 2 тэрбум хүнд тус болох
00:30
to help the poorest two billion live better lives.
4
15000
5000
вакцин, үр тариа, болон өөр бусад үүнтэй холбогдох зүйлс байдаг.
00:35
But energy and climate are extremely important to these people --
5
20000
5000
Гэвч, үнэндээ эрчим хүч, уур амьсгал бол эдгээр хүмүүст
00:40
in fact, more important than to anyone else on the planet.
6
25000
5000
энэ гариг дээрх хэнээс ч дутахгүй илүүтэйгээр чухал юм.
00:45
The climate getting worse means that many years, their crops won't grow:
7
30000
5000
Уур амьсгал дордоно гэдэг нь олон жилийн турш тэд ургац хураахгүй гэсэн үг.
00:50
There will be too much rain, not enough rain,
8
35000
3000
Хэт их эсвэл хэт бага бороо орж,
00:53
things will change in ways
9
38000
2000
тэдний байгалийн эмзэг орчин давж гарч
00:55
that their fragile environment simply can't support.
10
40000
4000
чадахааргүйгээр олон зүйл өөрчлөгдөх болно.
00:59
And that leads to starvation, it leads to uncertainty, it leads to unrest.
11
44000
5000
Энэ бүхэн өлсгөлөн, тогтворгүй байдал, үймээн самуун руу хөтөлнө.
01:04
So, the climate changes will be terrible for them.
12
49000
4000
Тиймээс, уур амьсгалын өөрчлөлт бол тэдний хувьд аймшигтай зүйл юм.
01:08
Also, the price of energy is very important to them.
13
53000
3000
Мөн эрчим хүчний үнэ тэдний хувьд маш чухал.
01:11
In fact, if you could pick just one thing to lower the price of,
14
56000
3000
Хэрвээ та юмны үнэ бууруулах, ядуурлыг багасгаж чадах
01:14
to reduce poverty, by far you would pick energy.
15
59000
4000
нэг л зүйлийг сонгох болвол та эрчим хүчийг сонгох нь гарцаагүй.
01:18
Now, the price of energy has come down over time.
16
63000
4000
Өнөөг хүртэл эрчим хүчний үнэ буурсаар ирсэн.
01:22
Really advanced civilization is based on advances in energy.
17
67000
6000
Өндөр хөгжилтэй иргэншил эрчим хүчний дэвшилт дээр л суурилсан билээ.
01:28
The coal revolution fueled the Industrial Revolution,
18
73000
4000
Нүүрсний ололт Аж Үйлдвэрийн Хувьсгалыг тэтгэж,
01:32
and, even in the 1900s we've seen a very rapid decline in the price of electricity,
19
77000
6000
1900-аад онд хүртэл эрчим хүчний үнэ огцом унасан.
01:38
and that's why we have refrigerators, air-conditioning,
20
83000
3000
Энэ бүхний ачаар бид өнөөдөр хөргөгч, агааржуулагчтай байгаа төдийгүй
01:41
we can make modern materials and do so many things.
21
86000
4000
бид орчин үеийн материал бүтээж, маш олон зүйлийг хийж байна.
01:45
And so, we're in a wonderful situation with electricity in the rich world.
22
90000
7000
Эрчим хүчний ачаар чинээлэг ертөнцийнхөн гайхалтай амьдрах нөхцлийг бүрдүүлсэн.
01:52
But, as we make it cheaper -- and let's go for making it twice as cheap --
23
97000
7000
Гэхдээ, бид үүнийг илүү хямд болгохын хирээр- жишээ нь, үнийг хоёр дахин хямдруулна гэвэл-
01:59
we need to meet a new constraint,
24
104000
2000
бид шинэ сорилттой тулгарах болсон ба
02:01
and that constraint has to do with CO2.
25
106000
4000
тэр бол нүүрсхүчлийн хий- СО2 юм.
02:05
CO2 is warming the planet,
26
110000
3000
СО2 дэлхийг дулааруулж байгаа бөгөөд
02:08
and the equation on CO2 is actually a very straightforward one.
27
113000
6000
үүнийг тодорхойлно гэвэл үнэндээ маш энгийн л дээ.
02:14
If you sum up the CO2 that gets emitted,
28
119000
4000
Хэрвээ бүх ялгарч байгаа СО2-г нэгтгэж үзвэл,
02:18
that leads to a temperature increase,
29
123000
3000
энэ нь температурын өсөлтөд хүргэж,
02:21
and that temperature increase leads to some very negative effects:
30
126000
4000
энэхүү температурын өсөлт нь зарим маш сөрөг үзэгдлүүд рүү хөтөлнө:
02:25
the effects on the weather; perhaps worse, the indirect effects,
31
130000
3000
-Цаг агаарын өөрчлөлт болон илүү аюултай шууд бус нөлөөнүүд.
02:28
in that the natural ecosystems can't adjust to these rapid changes,
32
133000
5000
Байгалийн экосистемүүд эдгээр түргэн өөрчлөлтөд дасан зохицож чадахгүйн
02:33
and so you get ecosystem collapses.
33
138000
3000
улмаас экосистем тогтолцоонууд нурахад хүрнэ.
02:36
Now, the exact amount of how you map
34
141000
3000
Энэ СО2-ын тодорхой өсөлтөөс
02:39
from a certain increase of CO2 to what temperature will be
35
144000
4000
температур хэрхэн хамаарах нь болон
02:43
and where the positive feedbacks are,
36
148000
2000
хаана ямар гинжин нөлөөллүүд гарах зураг байна.
02:45
there's some uncertainty there, but not very much.
37
150000
3000
Зарим нэг тодорхойгүй зүйлс байна, гэхдээ тийм ч их биш л дээ.
02:48
And there's certainly uncertainty about how bad those effects will be,
38
153000
3000
Эдгээр өөрчлөлтүүд яг хэр муу байх нь тодорхойгүй ч
02:51
but they will be extremely bad.
39
156000
3000
ямар ч байсан маш муу байна гэдэг нь эргэлзээгүй.
02:54
I asked the top scientists on this several times:
40
159000
2000
Би энэ салбар дахь тэргүүлэх эрдэмтдээс хэд хэдэн удаа асууж байсан:
02:56
Do we really have to get down to near zero?
41
161000
3000
-Бид үнэхээр ялгаруулалтыг тэгт хүртэл нь бууруулах ёстой юу?
02:59
Can't we just cut it in half or a quarter?
42
164000
3000
Зүгээр л ядаж 2 эсвэл 4 дахин бууруулж болдоггүй юм уу? гэж.
03:02
And the answer is that until we get near to zero,
43
167000
4000
Хариулт нь гэвэл, "Бид үүнийг тэг болгох хүртэл...
03:06
the temperature will continue to rise.
44
171000
2000
...температур үргэлжлэн өссөөр байх болно."
03:08
And so that's a big challenge.
45
173000
2000
Тиймээс энэ бол том сорилт.
03:10
It's very different than saying "We're a twelve-foot-high truck trying to get under a ten-foot bridge,
46
175000
5000
Энэ бол "3 м өндөртэй ачааны машиныг 2.5 м өндөртэй гүүрэн доогуур...
03:15
and we can just sort of squeeze under."
47
180000
3000
...чихээд гаргачихна" гэж хэлэхээс үнэхээр ондоо зүйл.
03:18
This is something that has to get to zero.
48
183000
4000
Энэ бол ТЭГ-д хүрэх ёстой зүйл.
03:22
Now, we put out a lot of carbon dioxide every year,
49
187000
4000
Өнөөдөр бид жил бүр маш их буюу 26 тэрбум тонн
03:26
over 26 billion tons.
50
191000
2000
СО2 үйлдвэрлэж байна.
03:28
For each American, it's about 20 tons;
51
193000
4000
Нэг Америк хүн бүр 20 тонн орчим гэсэн үг.
03:32
for people in poor countries, it's less than one ton.
52
197000
3000
Харин буурай орны хүмүүсийн хувьд 1 тонноос ч бага.
03:35
It's an average of about five tons for everyone on the planet.
53
200000
4000
Дэлхийн дундаж нь хүн бүрт 5 тонн байна.
03:39
And, somehow, we have to make changes
54
204000
2000
Бид ямар нэг аргаар үүнийг тэг болгох
03:41
that will bring that down to zero.
55
206000
3000
тийм өөрчлөлтийг хийх хэрэгтэй.
03:44
It's been constantly going up.
56
209000
2000
СО2-ийн хэмжээ байнга өссөөр ирсэн.
03:46
It's only various economic changes that have even flattened it at all,
57
211000
5000
Үүнийг янз бүрийн эдийн засгийн өөрчлөлтүүд л намдааж байсан,
03:51
so we have to go from rapidly rising
58
216000
3000
тиймээс бид огцом өсөлтөөс бууралт руу,
03:54
to falling, and falling all the way to zero.
59
219000
3000
бүр тэг рүү хүрэх бууралт руу шилжих ёстой.
03:57
This equation has four factors,
60
222000
2000
Энэхүү тэгшитгэл нь үржигдэхүүн маягийн
03:59
a little bit of multiplication:
61
224000
2000
дөрвөн хүчин зүйлтэй.
04:01
So, you've got a thing on the left, CO2, that you want to get to zero,
62
226000
3000
Тэгшитгэлийн зүүн талд бидний тэг болгохыг хүсч байгаа СО2
04:04
and that's going to be based on the number of people,
63
229000
4000
байна. Энэ тоо нь нийт хүмүүсийн тоо, хүн тус бүрийн
04:08
the services each person's using on average,
64
233000
3000
дундаж хэрэглээ ба үйлчилгээ, хэрэглээ бүр дээрх
04:11
the energy on average for each service,
65
236000
3000
дундаж эрчим хүч, мөн нэгж эрчим хүч бүрт
04:14
and the CO2 being put out per unit of energy.
66
239000
4000
харгалзах СО2-ийн хэмжээнээс хамаарна.
04:18
So, let's look at each one of these
67
243000
2000
Эдгээрийг тус бүрчлэн авч үзэж,
04:20
and see how we can get this down to zero.
68
245000
4000
СО2-ийг хэрхэн тэгд хүргэж болохыг харъя.
04:24
Probably, one of these numbers is going to have to get pretty near to zero.
69
249000
4000
Эдгээр тоонуудын нэг нь л заавал тэг болох ёстой байх.
04:28
Now that's back from high school algebra,
70
253000
3000
Ахлах ангийн алгебр байна.
04:31
but let's take a look.
71
256000
2000
Одоо ингээд харцгаая.
04:33
First, we've got population.
72
258000
2000
Эхлээд, нийт хүн ам.
04:35
The world today has 6.8 billion people.
73
260000
3000
Дэлхий дээр өнөөдөр 6.8 тэрбум хүн амьдарч байна.
04:38
That's headed up to about nine billion.
74
263000
2000
Энэ тоо 9 тэрбум хүрэх төлөвтэй байгаа.
04:40
Now, if we do a really great job on new vaccines,
75
265000
4000
Хэрвээ бид шинэ вакцинууд, эрүүл мэндийн
04:44
health care, reproductive health services,
76
269000
2000
үйлчилгээ болон нөхөн үржихүйн үйлчилгээн дээр
04:46
we could lower that by, perhaps, 10 or 15 percent,
77
271000
4000
маш амжилттай ажиллаж чадвал үүнийг 10-15%-аар
04:50
but there we see an increase of about 1.3.
78
275000
4000
бууруулж чадсан ч, бид 1.3 тэрбумын өсөлтийг харах л болно.
04:54
The second factor is the services we use.
79
279000
3000
Хоёр дахь хүчин зүйл бол бидний хэрэглэдэг үйлчилгээ.
04:57
This encompasses everything:
80
282000
2000
Үүнд бүгд хамаарна:
04:59
the food we eat, clothing, TV, heating.
81
284000
4000
Идэх хоол, хувцас, зурагт, халаалт гээд бүгд.
05:03
These are very good things:
82
288000
3000
Эдгээр чинь маш сайхан зүйлс.
05:06
getting rid of poverty means providing these services
83
291000
3000
Ядуурлыг бууруулна гэдэг нь эдгээр үйлчилгээнүүдийг
05:09
to almost everyone on the planet.
84
294000
2000
энэ гаригийн хүн бүрт хүргэнэ гэсэн үг.
05:11
And it's a great thing for this number to go up.
85
296000
4000
Энэ тоо өсч байх нь сайн зүйл шүү.
05:15
In the rich world, perhaps the top one billion,
86
300000
2000
Чинээлэг ертөнцийнхөн, магадгүй тэргүүлэх нэг тэрбумын
05:17
we probably could cut back and use less,
87
302000
2000
хувьд бид хасалт хийж болох боловч
05:19
but every year, this number, on average, is going to go up,
88
304000
4000
энэ тоо жил бүр дунджаар өсч байх болно.
05:23
and so, over all, that will more than double
89
308000
4000
Ингэснээр дэлхий нийтээр нэг хүнд үзүүлэх үйлчилгээ нь
05:27
the services delivered per person.
90
312000
3000
2 -оос илүүгээр өсөх юм.
05:30
Here we have a very basic service:
91
315000
2000
Жишээ нь, энд хамгийн наад захын үйлчилгээ байна.
05:32
Do you have lighting in your house to be able to read your homework?
92
317000
3000
-Танай гэрт гэрийн даалгавраа хийхэд чинь хэрэгтэй гэрэлтүүлэг бий юу?
05:35
And, in fact, these kids don't, so they're going out
93
320000
2000
Үнэндээ эдгээр хүүхдүүдэд байхгүйн улмаас
05:37
and reading their school work under the street lamps.
94
322000
4000
тэд гадагш гарч, гудамжны гэрэлд даалгавраа хийдэг.
05:42
Now, efficiency, E, the energy for each service,
95
327000
4000
Харин одоо, нэгж үйлчилгээнд хэрэглэгдэх эрчим хүч "Е"-г харъя.
05:46
here finally we have some good news.
96
331000
2000
Энд ямар ч байсан зарим сайн зүйлс байна.
05:48
We have something that's not going up.
97
333000
2000
Бидэнд азаар өсдөггүй нэг ч гэсэн зүйл байна.
05:50
Through various inventions and new ways of doing lighting,
98
335000
3000
Цахилгаан гаргах янз бүрийн шинэ ололтууд,
05:53
through different types of cars, different ways of building buildings --
99
338000
5000
янз бүрийн төрлийн машинууд, барилга барих олон төрлийн
05:58
there are a lot of services where you can bring
100
343000
3000
технологийн тусламжтайгаар, үйлчилгээ тус бүрийн шаардах
06:01
the energy for that service down quite substantially.
101
346000
4000
эрчим хүчийг ихээр бууруулж чадсан.
06:05
Some individual services even bring it down by 90 percent.
102
350000
3000
Зарим үйлчилгээнүүд үүнийг бараг 90%-аар бууруулсан.
06:08
There are other services like how we make fertilizer,
103
353000
3000
Гэхдээ бордоо хийх технологиос,
06:11
or how we do air transport,
104
356000
2000
агаарын тээвэр гээд
06:13
where the rooms for improvement are far, far less.
105
358000
4000
зарим сайжруулах боломж муу байдаг үйлчилгээнүүд ч байна.
06:17
And so, overall here, if we're optimistic,
106
362000
2000
Ингээд ерөнхийдөө гэвэл, хэрвээ бид өөдрөг байвал,
06:19
we may get a reduction of a factor of three to even, perhaps, a factor of six.
107
364000
7000
бид энэ тоог 3 -аас 6 дахин бууруулах боломжтой.
06:26
But for these first three factors now,
108
371000
3000
Гэхдээ эдгээр эхний гурван хүчин зүйлийн хувьд бид
06:29
we've gone from 26 billion to, at best, maybe 13 billion tons,
109
374000
5000
сайндаа л 26 тэрбум тн -оос 13 тэрбум тн болгож
06:34
and that just won't cut it.
110
379000
2000
бууруулсан ч, энэ нь хангалттай биш байна.
06:36
So let's look at this fourth factor --
111
381000
2000
Одоо харин, 4 дэх хүчин зүйлийг авч үзье.
06:38
this is going to be a key one --
112
383000
2000
Энэ нь түлхүүр хүчин зүйл байх болно.
06:40
and this is the amount of CO2 put out per each unit of energy.
113
385000
6000
Нэгж эрчим хүчинд харгалзах СО2-ийн хэмжээ.
06:46
And so the question is: Can you actually get that to zero?
114
391000
4000
Гол асуудал: "-Бид үүнийг ТЭГ болгож чадах уу?"
06:50
If you burn coal, no.
115
395000
2000
Хэрвээ нүүрс шатаавал: -Үгүй.
06:52
If you burn natural gas, no.
116
397000
2000
Байгалийн хий шатааснаар: -Үгүй.
06:54
Almost every way we make electricity today,
117
399000
3000
Шинээр гарч ирж байгаа сэргээгдэх болон
06:57
except for the emerging renewables and nuclear, puts out CO2.
118
402000
6000
цөмийн эрчим хүчнээс бусад одоо ашиглагдах бүх арга СО2 гаргана.
07:03
And so, what we're going to have to do at a global scale,
119
408000
3000
Тиймээс, дэлхийн түвшинд бидний хийж чадах зүйл бол
07:06
is create a new system.
120
411000
3000
шинэ систем бий болгох явдал юм.
07:09
And so, we need energy miracles.
121
414000
2000
Бидэнд эрчим хүчний "Гайхамшиг" хэрэгтэй.
07:11
Now, when I use the term "miracle," I don't mean something that's impossible.
122
416000
4000
Би "Гайхамшиг" гэдгээр ямар нэгэн боломжгүй зүйлийг хэлэх гэсэнгүй.
07:15
The microprocessor is a miracle. The personal computer is a miracle.
123
420000
5000
-Микро-процессор бол "Гайхамшиг." -Компьютер бол "Гайхамшиг."
07:20
The Internet and its services are a miracle.
124
425000
3000
-Интернэт үйлчилгээнүүд бол "Гайхамшиг."
07:23
So, the people here have participated in the creation of many miracles.
125
428000
5000
Энд тэдгээр "Гайхамшиг"-уудыг бүтээхэд оролцсон олон хүмүүс ирж.
07:28
Usually, we don't have a deadline,
126
433000
2000
Жирийн үед бол бидэнд гайхамшиг бүтээхийг шаардах
07:30
where you have to get the miracle by a certain date.
127
435000
2000
өгөгдсөн хугацаа гэж байдаггүй.
07:32
Usually, you just kind of stand by, and some come along, some don't.
128
437000
4000
Ихэнхдээ та суугаад л, тэгээд заримдаа энэ нь тохиолдоно, заримдаа тохиолдохгүй.
07:36
This is a case where we actually have to drive at full speed
129
441000
4000
Харин, энэ тохиолдолд бол бид бүх хурдаараа урагшилж,
07:40
and get a miracle in a pretty tight timeline.
130
445000
5000
нилээд шахуу цагт багтааж "Гайхамшиг"-ийг хүчээр бүтээх хэрэгтэй байна.
07:45
Now, I thought, "How could I really capture this?
131
450000
3000
Тэгээд, "-Үүнийг яаж хийх вэ? " гэж би бодох болсон юм.
07:48
Is there some kind of natural illustration,
132
453000
2000
-Ямар нэг байгалийн бэлэн жишээ юм уу...
07:50
some demonstration that would grab people's imagination here?"
133
455000
5000
...үлгэр авчихаар санаа байна уу?
07:55
I thought back to a year ago when I brought mosquitos,
134
460000
4000
Жилийн өмнө намайг шумуул авчрахад энэ нь яагаад ч юм
07:59
and somehow people enjoyed that.
135
464000
2000
хүмүүст таалагдсаныг саналаа.
08:01
(Laughter)
136
466000
2000
(Инээд)
08:03
It really got them involved in the idea of,
137
468000
3000
Энэ нь хаа нэгтээ шумуултай хамт амьдардаг хүмүүс байдаг гэдэг
08:06
you know, there are people who live with mosquitos.
138
471000
3000
санаанд хүмүүсийг үнэхээр татан оролцуулж чадсан юм.
08:09
So, with energy, all I could come up with is this.
139
474000
5000
Харин эрчим хүчний хувьд, би ийм л дүгнэлтэд хүрсэн юм.
08:14
I decided that releasing fireflies
140
479000
3000
Гэрэлт цохнуудыг суллах нь энэ жил байгаль орчиндоо
08:17
would be my contribution to the environment here this year.
141
482000
4000
оруулах миний хувь нэмэр байх болно гэж би шийдсэн юм.
08:21
So here we have some natural fireflies.
142
486000
3000
Энд байгаль дээрх гэрэлт цохнууд байна.
08:24
I'm told they don't bite; in fact, they might not even leave that jar.
143
489000
3000
Миний сонссоноор бол эдгээр цохнууд хаздаггүй, энэ савнаасаа ч бараг гарахгүй байх.
08:27
(Laughter)
144
492000
3000
(Инээд)
08:30
Now, there's all sorts of gimmicky solutions like that one,
145
495000
5000
Жижиг сажиг үүн шиг шийдлүүд олон ч
08:35
but they don't really add up to much.
146
500000
2000
эдгээр нь нэг ихийг хийж шальдаггүй юм.
08:37
We need solutions -- either one or several --
147
502000
4000
Бидэнд гайхалтай далайцтай, гайхалтай найдвартай
08:41
that have unbelievable scale
148
506000
4000
нэг ба түүнээс олон шийдлүүд
08:45
and unbelievable reliability,
149
510000
2000
хэрэгтэй байна.
08:47
and, although there's many directions people are seeking,
150
512000
3000
Хэдийгээр олон хүмүүс олон зүгт хайж байгаа ч,
08:50
I really only see five that can achieve the big numbers.
151
515000
4000
би хувьдаа их зүйлд хүргэж чадахаар 5-ыг л оллоо.
08:54
I've left out tide, geothermal, fusion, biofuels.
152
519000
5000
Би далайн түрлэг, дэлхийн гүний дулаан, цөмийн нэгдэлт, био түлшийг хэрэгссэнгүй.
08:59
Those may make some contribution,
153
524000
2000
Эдгээр нь нэмэр болох магадлалтай бөгөөд
09:01
and if they can do better than I expect, so much the better,
154
526000
2000
хөгжүүлж чадвал сайн л биз.
09:03
but my key point here
155
528000
2000
Миний гол санаа бол
09:05
is that we're going to have to work on each of these five,
156
530000
4000
бид эдгээр 5-ын бүгд дээр нь ажиллах ба
09:09
and we can't give up any of them because they look daunting,
157
534000
4000
халширлаа гээд, эсвэл шаардлага өндөртэй гээд
09:13
because they all have significant challenges.
158
538000
4000
аль нэгийг нь гээгдүүлж болохгүй.
09:17
Let's look first at the burning fossil fuels,
159
542000
2000
Юуны түрүүнд чулуужсан түлшийг авч үзье.
09:19
either burning coal or burning natural gas.
160
544000
4000
Нүүрс, мөн байгалийн хий шатаах аль аль нь.
09:23
What you need to do there, seems like it might be simple, but it's not,
161
548000
3000
Хийх ёстой зүйл нь амархан мэт санагдаж болох ч тийм биш ээ.
09:26
and that's to take all the CO2, after you've burned it, going out the flue,
162
551000
6000
Та түлшээ шатаасныхаа дараа яндангаар гарах бүх СО2-ыг аваад
09:32
pressurize it, create a liquid, put it somewhere,
163
557000
3000
даралтад шингэн болгож нэг газар хийгээд, тэндээ
09:35
and hope it stays there.
164
560000
2000
байх болтугай гэж найдах хэрэгтэй.
09:37
Now we have some pilot things that do this at the 60 to 80 percent level,
165
562000
4000
Үүнийг 60-80%-ийн түвшинд хийдэг зарим туршилтууд явагдаж байгаа ч
09:41
but getting up to that full percentage, that will be very tricky,
166
566000
4000
үүнийг 100%-д хүргэнэ гэдэг их ярвигтай,
09:45
and agreeing on where these CO2 quantities should be put will be hard,
167
570000
6000
бас энэ бүх СО2-ыг хаана хадгалах вэ гэдэг дээр тогтоход маш хэцүү ба
09:51
but the toughest one here is this long-term issue.
168
576000
3000
дээр нь хамгийн хэцүү нь урт удаан хугацааны асуудал.
09:54
Who's going to be sure?
169
579000
2000
-Хэн үүнд итгэлтэй байж чадах вэ?
09:56
Who's going to guarantee something that is literally billions of times larger
170
581000
4000
-Цөмийн болон бусад төрлийн хаягдлаас хэмжээгээрээ хэдэн
10:00
than any type of waste you think of in terms of nuclear or other things?
171
585000
4000
тэрбум дахин их ийм зүйлд хэн баталгаа гаргаж чадах юм?
10:04
This is a lot of volume.
172
589000
3000
Энэ бол маш том хэмжээтэй зүйл.
10:07
So that's a tough one.
173
592000
2000
Тиймээс энэ их хэцүү юм байна.
10:09
Next would be nuclear.
174
594000
2000
Дараагийнх нь цөмийн эрчим хүч.
10:11
It also has three big problems:
175
596000
3000
Энд мөн л гурван том асуудал байна:
10:14
Cost, particularly in highly regulated countries, is high;
176
599000
4000
Үнэ, ялангуяа стандарт өндөртэй орнуудад.
10:18
the issue of the safety, really feeling good about nothing could go wrong,
177
603000
4000
Мөн аюулгүй байдлын асуудал, буруугаар эргэх зүйлгүй гэсэн итгэл,
10:22
that, even though you have these human operators,
178
607000
3000
хүний хяналтанд байдаг түлш буруу гараар орж
10:25
that the fuel doesn't get used for weapons.
179
610000
3000
зэвсэг үйлдвэрлэхэд хэрэглэгдэхгүй гэх баталгаа.
10:28
And then what do you do with the waste?
180
613000
2000
Тэгээд хаягдлыг яах вэ?
10:30
And, although it's not very large, there are a lot of concerns about that.
181
615000
3000
Хэдийгээр их хэмжээтэй биш ч, олон сэтгэл зовних асуудлууд байна.
10:33
People need to feel good about it.
182
618000
2000
Хүмүүс үүний талаар айдасгүй байх хэрэгтэй.
10:35
So three very tough problems that might be solvable,
183
620000
5000
Ийм гурван маш хэцүү асуудал байгаа ч эдгээрийг шийдэх боломжтой.
10:40
and so, should be worked on.
184
625000
2000
Тиймээс үүн дээр ажиллах хэрэгтэй.
10:42
The last three of the five, I've grouped together.
185
627000
3000
Эдгээр тавын сүүлийн гурвыг нь би нэг бүлэгт багтаасан юм.
10:45
These are what people often refer to as the renewable sources.
186
630000
4000
Энэ гурвыг хүмүүс ихэвчлэн сэргээгдэх эх үүсвэр гэдэг.
10:49
And they actually -- although it's great they don't require fuel --
187
634000
4000
Эдгээр нь ямар ч түлш шаарддаггүй сайн талтай ч
10:53
they have some disadvantages.
188
638000
2000
бас л дутагдалтай.
10:55
One is that the density of energy gathered in these technologies
189
640000
6000
Эдгээр технологиор үүсэх эрчим хүч нь
11:01
is dramatically less than a power plant.
190
646000
2000
цахилгаан станцынхаас хамаагүй бага.
11:03
This is energy farming, so you're talking about many square miles,
191
648000
4000
Энэ бол эрчим хүчний ферм болохоор ердийн цахилгаан станцын
11:07
thousands of time more area than you think of as a normal energy plant.
192
652000
5000
талбайгаас хэдэн мянга дахин том буюу олон квад.км талбайг шаарддаг.
11:12
Also, these are intermittent sources.
193
657000
3000
Мөн, эдгээр нь тасралттай эх үүсвэрүүд юм.
11:15
The sun doesn't shine all day, it doesn't shine every day,
194
660000
3000
Нар өдөр болгон, бүхий л өдөржингөө ээдэггүй,
11:18
and, likewise, the wind doesn't blow all the time.
195
663000
3000
үүнтэй адилаар, салхи ч байнга салхилдаггүй.
11:21
And so, if you depend on these sources,
196
666000
2000
Хэрвээ та эдгээр эх үүсвэрүүдээс хамааралтай болвол
11:23
you have to have some way of getting the energy
197
668000
3000
заримдаа эдгээр үүсвэрүүд байхгүй байх хугацаанд
11:26
during those time periods that it's not available.
198
671000
3000
та эрчим хүч гарган авах нөөц аргатай байх хэрэгтэй болно.
11:29
So, we've got big cost challenges here,
199
674000
3000
Тиймээс энд үнэ өртгийн том асуудал,
11:32
we have transmission challenges:
200
677000
2000
бас дамжуулалтын асуудал байна.
11:34
for example, say this energy source is outside your country;
201
679000
3000
Жишээ нь, энэ эх үүсвэр танай улсаас гадна байдаг гэвэл
11:37
you not only need the technology,
202
682000
2000
танд зөвхөн технологи төдийгүй
11:39
but you have to deal with the risk of the energy coming from elsewhere.
203
684000
5000
хаа нэгтээгээс ирэх эрчим хүчний эрсдэлийг зохицуулах хэрэг гарна.
11:44
And, finally, this storage problem.
204
689000
2000
Ингээд эцэст нь хадгалалтын асуудал үлдлээ.
11:46
And, to dimensionalize this, I went through and looked at
205
691000
3000
Үүнийг барагцаалахын тулд би машин, компьютер,
11:49
all the types of batteries that get made --
206
694000
3000
утас, гар чийдэн зэрэг бүх зүйлд
11:52
for cars, for computers, for phones, for flashlights, for everything --
207
697000
4000
хэрэглэгддэг бүх төрлийн батерейнуудыг хараад, үүнийгээ
11:56
and compared that to the amount of electrical energy the world uses,
208
701000
5000
дэлхийн хэрэглэж буй цахилгаан эрчим хүчтэй харьцуулахад
12:01
and what I found is that all the batteries we make now
209
706000
4000
өнөөдөр бидний бүтээж байгаа батерейнууд нь бидний эрчим хүчний хэрэглээний ердөө
12:05
could store less than 10 minutes of all the energy.
210
710000
4000
10 минут хүрэхтэй үгүйтэйг л хадгалж чадахыг гаргасан.
12:09
And so, in fact, we need a big breakthrough here,
211
714000
3000
Тиймээс бидэнд одоогийн байгаагаас
12:12
something that's going to be a factor of 100 better
212
717000
4000
100 дахин сайн байж чадах тийм маш том
12:16
than the approaches we have now.
213
721000
2000
үсрэлт хэрэгтэй байна.
12:18
It's not impossible, but it's not a very easy thing.
214
723000
4000
Энэ бол боломжгүй зүйл биш, бас амархан зүйл биш.
12:22
Now, this shows up when you try to get the intermittent source
215
727000
4000
Энд тасралттай эх үүсвэрээр нийт хэрэглэх цахилгааныхаа
12:26
to be above, say, 20 to 30 percent of what you're using.
216
731000
4000
20-30%-г гаргах тохиолдлыг харж байна.
12:30
If you're counting on it for 100 percent,
217
735000
2000
Хэрвээ та үүнд 100% найдаж байгаа бол
12:32
you need an incredible miracle battery.
218
737000
5000
танд ер бусын "Гайхамшигт" батерей хэрэг болно.
12:38
Now, how we're going to go forward on this -- what's the right approach?
219
743000
3000
Бид үүнд яаж хандах вэ, яавал зөв бэ?
12:41
Is it a Manhattan Project? What's the thing that can get us there?
220
746000
4000
Дахиад нэг "Манхеттэн төсөл" (Атомын бөмбөгийн төсөл) хийх үү? Биднийг юу үүнд хүргэж чадах вэ?
12:45
Well, we need lots of companies working on this, hundreds.
221
750000
5000
Тэгэхээр, үүний тулд хэдэн зуун компани үүн дээр ажиллах хэрэгтэй болно.
12:50
In each of these five paths, we need at least a hundred people.
222
755000
3000
Эдгээр таван зам бүрт ядахдаа л зуун хүн хэрэгтэй.
12:53
And a lot of them, you'll look at and say, "They're crazy." That's good.
223
758000
4000
Тэдний ихэнхийг нь та хараад "Галзуу хүмүүс" гэх л байх. Энэ бол сайн зүйл.
12:57
And, I think, here in the TED group,
224
762000
3000
Энэ TED дэх олон хүн
13:00
we have many people who are already pursuing this.
225
765000
4000
аль хэдийнээ үүний араас хөөцөлдөж байгаа гэж би бодож байна.
13:04
Bill Gross has several companies, including one called eSolar
226
769000
4000
Билл Грос хэд хэдэн компанитай, тэдгээрийн нэг eSolar нь
13:08
that has some great solar thermal technologies.
227
773000
2000
гайхалтай нарны дулааны технологитой.
13:10
Vinod Khosla's investing in dozens of companies
228
775000
4000
Винод Хосла гайхалтай зүйлс бүтээж, сонирхолтой боломжуудаар
13:14
that are doing great things and have interesting possibilities,
229
779000
4000
дүүрэн байгаа олон компанид хөрөнгө оруулж байна.
13:18
and I'm trying to help back that.
230
783000
2000
Харин би үүнд туслахыг хичээж байна.
13:20
Nathan Myhrvold and I actually are backing a company
231
785000
4000
Натань Мирволд бид хоёр үнэндээ цөмийн эрчим хүчний замыг сонгож,
13:24
that, perhaps surprisingly, is actually taking the nuclear approach.
232
789000
4000
нэг компанид хөрөнгө оруулж байгаа.
13:28
There are some innovations in nuclear: modular, liquid.
233
793000
4000
Цөмийн эрчим хүчний технологид модуляр, мөн шингэн гэх шинэ технологиуд гарч ирсэн.
13:32
And innovation really stopped in this industry quite some ago,
234
797000
4000
Цөмийн аж үйлдвэрлэл дэх ололт амжилт удаан хугацаагаар зогсонги байдалд орсон байсан.
13:36
so the idea that there's some good ideas laying around is not all that surprising.
235
801000
5000
Тиймээс энэ салбарт шинэ ололт гарахад тийм ч гайхмаар юм биш.
13:41
The idea of TerraPower is that, instead of burning a part of uranium --
236
806000
6000
TerraPower-ын дэвшүүлж байгаа зүйл бол ураны ердөө багахан хэсэг болох
13:47
the one percent, which is the U235 --
237
812000
3000
1%-ийн U-235 изотопын оронд
13:50
we decided, "Let's burn the 99 percent, the U238."
238
815000
5000
-"99% эзлэх U-238-г шатаая" гэсэн санаа юм.
13:55
It is kind of a crazy idea.
239
820000
2000
Энэ бол нэг төрлийн солиотой санаа.
13:57
In fact, people had talked about it for a long time,
240
822000
3000
Энэ тухай өмнө нь хүмүүс их удаан ярьсаар ирсэн ч
14:00
but they could never simulate properly whether it would work or not,
241
825000
4000
энэ нь үнэхээр ажиллах уу үгүй юу гэдэг дээр тооцоолж чадахгүй байсан юм.
14:04
and so it's through the advent of modern supercomputers
242
829000
3000
Харин одоо орчин үеийн супер-компьютеруудын тусламжтайгаар
14:07
that now you can simulate and see that, yes,
243
832000
2000
бид тооцоолж энэ нь боломжтой гэдгийг харсан.
14:09
with the right material's approach, this looks like it would work.
244
834000
6000
Зөв материалын технологиор энэ үнэхээр боломжтой мэт харагдаж байгаа юм.
14:15
And, because you're burning that 99 percent,
245
840000
3000
Нэгэнт л 99%-ийг шатааж байгаа учраас
14:18
you have greatly improved cost profile.
246
843000
4000
өртгийг маш сайн бууруулж байгаа юм.
14:22
You actually burn up the waste, and you can actually use as fuel
247
847000
4000
Бид өнөөдрийн реакторуудаас гарсан хаягдлыг
14:26
all the leftover waste from today's reactors.
248
851000
3000
түлш болгон ашиглах болно.
14:29
So, instead of worrying about them, you just take that. It's a great thing.
249
854000
5000
Тэгэхээр өмнөх хаягдлуудын талаар санаа зовохын оронд эргээд тэднийг нь авна. Энэ бол гайхалтай зүйл.
14:34
It breathes this uranium as it goes along, so it's kind of like a candle.
250
859000
4000
Энэ уранаар амьсгалдаг болохоор лаатай төстэй.
14:38
You can see it's a log there, often referred to as a traveling wave reactor.
251
863000
4000
Энэ хоолойг харж байгаа байх, үүнийг Traveling Wave Reactor гэдэг.
14:42
In terms of fuel, this really solves the problem.
252
867000
4000
Түлшний үүднээс авч үзвэл энэ үнэхээр асуудлыг шийдсэн.
14:46
I've got a picture here of a place in Kentucky.
253
871000
3000
Кентакид байдаг нэг газрын зураг үзүүлье.
14:49
This is the leftover, the 99 percent,
254
874000
2000
Энэ бол нөгөө шатдаг хэсгийг нь шатаачихсан
14:51
where they've taken out the part they burn now,
255
876000
2000
99%-ийн хаягдал.
14:53
so it's called depleted uranium.
256
878000
2000
Үүнийг Ядуурсан Уран гэж нэрлэдэг.
14:55
That would power the U.S. for hundreds of years.
257
880000
3000
Энэ зүйл АНУ-ын эрчим хүчийг хэдэн зуун жил хангах болно.
14:58
And, simply by filtering seawater in an inexpensive process,
258
883000
3000
Хямд процессоор далайн усыг шүүх төдийхнөөр
15:01
you'd have enough fuel for the entire lifetime of the rest of the planet.
259
886000
5000
дэлхийг үлдсэн бүх хугацаанд нь хангаж чадах түлштэй болж чадна.
15:06
So, you know, it's got lots of challenges ahead,
260
891000
4000
Бэрхшээлүүд байсаар байгаа боловч
15:10
but it is an example of the many hundreds and hundreds of ideas
261
895000
5000
энэ бол бидний хэрэгжүүлэх ёстой зуун, зуун санааны
15:15
that we need to move forward.
262
900000
3000
нэг жишээ нь л юм.
15:18
So let's think: How should we measure ourselves?
263
903000
3000
Бид өөрсдийгөө хэрхэн дүгнэх хэрэгтэйг бодоод үзэцгээе.
15:21
What should our report card look like?
264
906000
3000
Бидний тайлангийн хуудас ямар байх ёстой вэ?
15:24
Well, let's go out to where we really need to get,
265
909000
3000
Одоо бид хаана хүрэх хэрэгтэй тэр газар луугаа очоод,
15:27
and then look at the intermediate.
266
912000
2000
тэгээд дараа нь завсрын үеийг харъя.
15:29
For 2050, you've heard many people talk about this 80 percent reduction.
267
914000
5000
2050 он гэхэд хүмүүс үүнийг 80% багассан гэж ярихыг та сонсох болно.
15:34
That really is very important, that we get there.
268
919000
4000
Бид тэнд хүрсэн байна гэдэг нь л маш чухал.
15:38
And that 20 percent will be used up by things going on in poor countries,
269
923000
4000
Харин үлдсэн 20% нь ядуу орнуудын ХАА зэрэг
15:42
still some agriculture,
270
927000
2000
зүйлсэд хэрэглэгдэж,
15:44
hopefully we will have cleaned up forestry, cement.
271
929000
4000
бид ойжуулалт, цементжүүлэлтээ цэгцэлчихсэн байна гэж найдаж байна.
15:48
So, to get to that 80 percent,
272
933000
3000
Энэ 80%-д хүрэхийн тулд
15:51
the developed countries, including countries like China,
273
936000
4000
Хятад болон бусад хөгжингүй орнууд
15:55
will have had to switch their electricity generation altogether.
274
940000
5000
өөрсдийн эрчим хүчний үйлдвэрлэлээ бүгдийг нь шинэчилсэн байх хэрэгтэй болно.
16:00
So, the other grade is: Are we deploying this zero-emission technology,
275
945000
6000
Харин бусад үзүүлэлт нь "Бид энэхүү СО2 ялгаруулдаггүй технологио түгээж байна уу,
16:06
have we deployed it in all the developed countries
276
951000
2000
үүнийгээ бүх хөгжингүй орнуудад түгээсэн үү,
16:08
and we're in the process of getting it elsewhere?
277
953000
3000
бид үүнийг бүх газарт хүргэх зүйлийг хийж байна уу?" зэрэг байх болно.
16:11
That's super important.
278
956000
2000
Энэ бол маш чухал.
16:13
That's a key element of making that report card.
279
958000
4000
Эдгээр нь энэхүү тайлангийн хуудсыг бүтээх түлхүүр элементүүд.
16:17
So, backing up from there, what should the 2020 report card look like?
280
962000
5000
Одоо, эндээсээ буцаж, 2020 оны тайлангийн хуудас ямар байх ёстойг харъя.
16:22
Well, again, it should have the two elements.
281
967000
2000
Энд дахиад л хоёр элемент байх хэрэгтэй.
16:24
We should go through these efficiency measures to start getting reductions:
282
969000
4000
Бид үүнийг багасгаж эхлэхийн тулд эдгээр бүтээмжийг сайжруулах ажлуудыг хийх хэрэгтэй.
16:28
The less we emit, the less that sum will be of CO2,
283
973000
3000
Бид багыг ялгаруулахын хэрээр СО2-ийн нийт хэмжээ багасч,
16:31
and, therefore, the less the temperature.
284
976000
2000
тэр чинээгээр температур ч мөн багасах болно.
16:33
But in some ways, the grade we get there,
285
978000
3000
Гэхдээ зарим талаараа, том амжилтанд хүргэхгүй зүйлс дээр
16:36
doing things that don't get us all the way to the big reductions,
286
981000
4000
авсан оноонууд маань үсрэнгүй дэвшилтэт
16:40
is only equally, or maybe even slightly less, important than the other,
287
985000
4000
өөрчлөлтүүдийн хажууд бол ач холбогдлоор
16:44
which is the piece of innovation on these breakthroughs.
288
989000
4000
бага байна байх.
16:48
These breakthroughs, we need to move those at full speed,
289
993000
3000
Эдгээр үсрэлтүүдийг бид бүх хурдаараа хийх хэрэгтэй ба
16:51
and we can measure that in terms of companies,
290
996000
3000
үүнийгээ компаниуд, туршилтын төслүүд,
16:54
pilot projects, regulatory things that have been changed.
291
999000
3000
болон хяналт стандартад гарсан өөрчлөлтүүдээр үнэлж болно.
16:57
There's a lot of great books that have been written about this.
292
1002000
3000
Үүний талаар бичсэн олон гайхалтай номнууд байдаг.
17:00
The Al Gore book, "Our Choice"
293
1005000
3000
Аль Горийн "Бидний Сонголт",
17:03
and the David McKay book, "Sustainable Energy Without the Hot Air."
294
1008000
3000
Дэвид Маккейн "Халуун Агааргүй Бохирдолгүй Эрчим Хүч" зэрэг ном байна.
17:06
They really go through it and create a framework
295
1011000
3000
Номонд энэ бүх асуудлыг дурьдсан ба
17:09
that this can be discussed broadly,
296
1014000
2000
энэ асуудал өргөн хүрээнд хэлэлцэгдэж болох ерөнхий хүрээг гаргасан,
17:11
because we need broad backing for this.
297
1016000
3000
учир нь бид үүнийг дорвитойгоор авч үзэх хэрэгтэй болохоор.
17:14
There's a lot that has to come together.
298
1019000
2000
Үүнтэй хамт хийгдэх ёстой олон зүйл байна.
17:16
So this is a wish.
299
1021000
2000
Тиймээс энэ бол хүсэл.
17:18
It's a very concrete wish that we invent this technology.
300
1023000
4000
Энэ бол бид энэхүү технологийг бүтээнэ гэдэг маш тодорхой хүсэл.
17:22
If you gave me only one wish for the next 50 years --
301
1027000
3000
Хэрвээ хэн нэгэн надаас ирэх 50 жилд хүсэх ганц хүслээ хэл сонго:
17:25
I could pick who's president,
302
1030000
2000
1. Хэн хэн ерөнхийлөгч болохыг шийдэх,
17:27
I could pick a vaccine, which is something I love,
303
1032000
3000
2. Хайртай ажил болох вакцинаа
17:30
or I could pick that this thing
304
1035000
2000
эсвэл 3. Хагас үнээр СО2-гүй зүйл нээх гэвэл,
17:32
that's half the cost with no CO2 gets invented --
305
1037000
4000
би үүнийг л сонгоно.
17:36
this is the wish I would pick.
306
1041000
2000
Энэ 3 дахь нь л миний хүсэл байх болно.
17:38
This is the one with the greatest impact.
307
1043000
2000
Энэ л хамгийн том нөлөөтэй нь юм.
17:40
If we don't get this wish,
308
1045000
2000
Хэрвээ бид энэ хүслийг сонгохгүй бол
17:42
the division between the people who think short term and long term will be terrible,
309
1047000
4000
алсын болон ойрын эрмэлзлэлт хүмүүсийн ялгарал,
17:46
between the U.S. and China, between poor countries and rich,
310
1051000
3000
АНУ ба Хятадын, ядуу болон хөгжилтэй орнуудын хоорондын хуваагдал аймшигтай болж,
17:49
and most of all the lives of those two billion will be far worse.
311
1054000
5000
дээрх 2 тэрбум хүний ихэнхийнх нь амьдрал улам дордох болно.
17:54
So, what do we have to do?
312
1059000
2000
-Тэгээд, бид юу хийх хэрэгтэй юм бэ?
17:56
What am I appealing to you to step forward and drive?
313
1061000
5000
-Таныг хийхийг тань уриалаад дуудаад байгаа зүйл маань юу вэ? гэвэл,
18:01
We need to go for more research funding.
314
1066000
3000
Бид судалгаа шинжилгээг илүү ихээр төсөвжүүлэх хэрэгтэй.
18:04
When countries get together in places like Copenhagen,
315
1069000
2000
Олон улсууд Копенгаген зэрэг газруудад цуглахдаа
18:06
they shouldn't just discuss the CO2.
316
1071000
3000
зөвхөн СО2-ийг хэлэлцдэг байж болохгүй.
18:09
They should discuss this innovation agenda,
317
1074000
2000
Тэд шинэ ололт санааны хүрээнд ярилцдаг байх хэрэгтэй.
18:11
and you'd be stunned at the ridiculously low levels of spending
318
1076000
5000
Та л лав энэ салбарын шинэ судалгаа нээлтэд ямар бага мөнгө
18:16
on these innovative approaches.
319
1081000
2000
зарцуулдгийг сонсвол цочирдох байх.
18:18
We do need the market incentives -- CO2 tax, cap and trade --
320
1083000
4000
Бидэнд зах зээлийн түлхэц болох: СО2-ын татвар, хязгаарлалт болон
18:22
something that gets that price signal out there.
321
1087000
3000
худалдаа зэрэг үнийн дохио өгөх зүйлс хэрэгтэй байна.
18:25
We need to get the message out.
322
1090000
2000
Бид энэ мэдээг түгээх хэрэгтэй.
18:27
We need to have this dialogue be a more rational, more understandable dialogue,
323
1092000
3000
Бид энэ сэдвээрх яриаг илүү үндэслэлтэй, илүү ойлгомжтой яриа болгох хэрэгтэй.
18:30
including the steps that the government takes.
324
1095000
3000
Засгийн газрын хэрэгжүүлдэг алхмуудыг ч мөн адил.
18:33
This is an important wish, but it is one I think we can achieve.
325
1098000
4000
Энэ бол маш чухал хүсэл ба миний бодлоор, бас хүрч болох хүсэл.
18:37
Thank you.
326
1102000
2000
Баярлалаа.
18:39
(Applause)
327
1104000
11000
(Алга ташилт)
18:50
Thank you.
328
1115000
2000
Баярлалаа
18:52
Chris Anderson: Thank you. Thank you.
329
1117000
2000
Крис Андерсон: Баярлалаа, баярлалаа танд.
18:54
(Applause)
330
1119000
5000
(Алга ташилт)
18:59
Thank you. So to understand more about TerraPower, right --
331
1124000
6000
Баярлалаа. Тэгэхээр TerraPower-ын талаар илүү ойлгох гэсэн юм.
19:05
I mean, first of all, can you give a sense of what scale of investment this is?
332
1130000
5000
Юуны түрүүнд, энэ хөрөнгө оруулалт хэр хэмжээтэй байхыг багцаалж өгөхгүй юу?
19:10
Bil Gates: To actually do the software, buy the supercomputer,
333
1135000
4000
Биль Гейтс: Яг программыг хийхийн тулд супер компьютер авах,
19:14
hire all the great scientists, which we've done,
334
1139000
2000
тэргүүлэх эрдэмтдийг ажиллуулах хэрэгтэй. Бид үүнийг хийсэн.
19:16
that's only tens of millions,
335
1141000
3000
Энэ бүхэн ердөө хэдэн арван сая л болсон.
19:19
and even once we test our materials out in a Russian reactor
336
1144000
3000
Материалууд маань үнэхээр зөв ажиллаж байгаа эсэхийг
19:22
to make sure that our materials work properly,
337
1147000
4000
шалгах зорилгоор Оросын үүсгүүрүүд дээр туршина гэхэд л
19:26
then you'll only be up in the hundreds of millions.
338
1151000
2000
энэ бүхэн нийлээд хэдхэн зуун сая л болно.
19:28
The tough thing is building the pilot reactor;
339
1153000
3000
Харин гол хэцүү зүйл нь хэдэн тэрбумыг цуглуулах,
19:31
finding the several billion, finding the regulator, the location
340
1156000
5000
хяналт стандарт хийх болон анхныхаа туршилтын үүсгүүр
19:36
that will actually build the first one of these.
341
1161000
2000
барих газраа олох юм.
19:38
Once you get the first one built, if it works as advertised,
342
1163000
4000
Хэрвээ анхныхыг бариад, сурталчилж байгаа шигээ ажиллуулчихвал
19:42
then it's just clear as day, because the economics, the energy density,
343
1167000
4000
бүх зүйл өдөр шиг л цэлмэг байх болно. Учир нь санхүү, эрчим хүчний хэмжээ нь
19:46
are so different than nuclear as we know it.
344
1171000
2000
уламжлалт цөмийн үүсгүүрээс огт өөр байх болохоор.
19:48
CA: And so, to understand it right, this involves building deep into the ground
345
1173000
4000
КА: Тэгэхээр энэ нь хэрэглэсэн түлшээр хийсэн босоо
19:52
almost like a vertical kind of column of nuclear fuel,
346
1177000
4000
багана маягийн байгууламж газрын гүн рүү орсон байх ба
19:56
of this sort of spent uranium,
347
1181000
2000
дээрээсээ эхлээд гүн рүүгээ доошоогоо
19:58
and then the process starts at the top and kind of works down?
348
1183000
3000
явах процес байна гэж ойлгож болох уу?
20:01
BG: That's right. Today, you're always refueling the reactor,
349
1186000
3000
БГ: Тийм тийм. Өнөө үед, цөмийн үүсгүүрийг байнга л түлшээр хангах хэрэгтэй.
20:04
so you have lots of people and lots of controls that can go wrong:
350
1189000
3000
Олон ажилчидтай, олон удирдлагатай болохоор маш олон зүйл буруугаар эргэх магадлалтай.
20:07
that thing where you're opening it up and moving things in and out,
351
1192000
3000
Тэгээд нөгөө зүйлээ онгойлгоод, дотроос нь юм авч гаргана гээд
20:10
that's not good.
352
1195000
2000
ер нь төвөгтэй л дөө
20:12
So, if you have very cheap fuel that you can put 60 years in --
353
1197000
5000
Харин энэ технологийн хувьд маш хямд түлшээ хоолой шиг юманд хийгээд
20:17
just think of it as a log --
354
1202000
2000
газар доор оруулаад,
20:19
put it down and not have those same complexities.
355
1204000
3000
60 жил ашиглана. Өмнөхтэй адил хэцүү зүйлс байхгүй.
20:22
And it just sits there and burns for the 60 years, and then it's done.
356
1207000
5000
Тэр түлш газар доор 60 жил ажиллаад л дуусна.
20:27
CA: It's a nuclear power plant that is its own waste disposal solution.
357
1212000
4000
КА: Цөмийн ЦС чинь өөрөө өөрийнхөө хаягдлыг хадгалдаг биз дээ.
20:31
BG: Yeah. Well, what happens with the waste,
358
1216000
2000
Тийм ээ. Хаягдлыг яах вэ гэхээр,
20:33
you can let it sit there -- there's a lot less waste under this approach --
359
1218000
5000
үүнийг тэнд нь орхичихож болно. Тэгээд ч энэ технологиор хамаагүй бага хаягдал гарна.
20:38
then you can actually take that,
360
1223000
2000
Түүнийг нь аваад
20:40
and put it into another one and burn that.
361
1225000
3000
өөр рүү хийгээд шатааж болно.
20:43
And we start off actually by taking the waste that exists today,
362
1228000
4000
Бид юуны түрүүнд өнөөдөр тэр усан сан, реактор доторх
20:47
that's sitting in these cooling pools or dry casking by reactors --
363
1232000
4000
хуурай торхонд байгаа хаягдлаар
20:51
that's our fuel to begin with.
364
1236000
2000
түлшээ хийж эхлүүлнэ.
20:53
So, the thing that's been a problem from those reactors
365
1238000
3000
Хуучин станцуудын хувьд асуудал болоод байгаа зүйл нь
20:56
is actually what gets fed into ours,
366
1241000
2000
бидний хувьд хоол болох юм.
20:58
and you're reducing the volume of the waste quite dramatically
367
1243000
3000
Энэ процессоор дээрх хаягдлын
21:01
as you're going through this process.
368
1246000
2000
хэмжээг огцом бууруулах боломжтой.
21:03
CA: I mean, you're talking to different people around the world
369
1248000
2000
КА: Та дэлхийн эргэн тойронд янз бүрийн
21:05
about the possibilities here.
370
1250000
2000
хүмүүстэй энэ талаар ярилцсан байх.
21:07
Where is there most interest in actually doing something with this?
371
1252000
3000
Үүнийг хаана, хэн илүү сонирхож байна вэ?
21:10
BG: Well, we haven't picked a particular place,
372
1255000
3000
БГ: Бид тодорхой газар сонгоогүй байгаа,
21:13
and there's all these interesting disclosure rules about anything that's called "nuclear,"
373
1258000
8000
ер нь "цөмийн" гэх тодотголтой олон сонирхолтой илрүүлэлтийн дүрэм байна л даа.
21:21
so we've got a lot of interest,
374
1266000
2000
Бидэнд Орос, Энэтхэг, Хятад зэрэг улсуудын
21:23
that people from the company have been in Russia, India, China --
375
1268000
4000
компаниуд, хүмүүс сонирхлоо илэрхийж байгаа.
21:27
I've been back seeing the secretary of energy here,
376
1272000
2000
Энэ зүйл хэрхэн эрчим хүчний хөтөлбөртэй
21:29
talking about how this fits into the energy agenda.
377
1274000
4000
нийцэж байгаа талаар эрчим хүчний нарийн бичгийн даргатай би мөн уулзаж ярилцсан.
21:33
So I'm optimistic. You know, the French and Japanese have done some work.
378
1278000
3000
Тиймээс би их өөдрөг байгаа. Франц, Япон зарим зүйлсийг хийсэн.
21:36
This is a variant on something that has been done.
379
1281000
4000
Энэ бол өмнө нь хийгдсэн зүйлийн нэг хувилбар юм.
21:40
It's an important advance, but it's like a fast reactor,
380
1285000
4000
Энэ нь шинэ дэвшилт боловч бас зарим талаараа энэ нь хурдан реактортой төстэй.
21:44
and a lot of countries have built them,
381
1289000
2000
Олон улсууд хурдан реактор барьсан байгаа,
21:46
so anybody who's done a fast reactor is a candidate to be where the first one gets built.
382
1291000
5000
тиймээс, хурдан реактор барьж байсан орнууд энэхүү анхныхыг барихад оролцох байх.
21:51
CA: So, in your mind, timescale and likelihood
383
1296000
5000
КА: Тэгэхээр таны бодлоор ийм зүйлийг хэрэгжүүлэхэд орох хугацаа ба
21:56
of actually taking something like this live?
384
1301000
3000
бодит боломж нь ямар байна?
21:59
BG: Well, we need -- for one of these high-scale, electro-generation things
385
1304000
5000
БГ: Тэгэхээр - эдгээр өндөр түвшний нэгнийх нь хувьд бидэнд хэрэгтэй цахилгаан үйлдвэрлэлийн
22:04
that's very cheap,
386
1309000
2000
зүйлс нь маш хямд ,
22:06
we have 20 years to invent and then 20 years to deploy.
387
1311000
4000
бидэнд бүтээх 20 жил, түгээх 20 жил байна.
22:10
That's sort of the deadline that the environmental models
388
1315000
5000
Энэ бол орчны загвараас гарсан,
22:15
have shown us that we have to meet.
389
1320000
2000
бидний хүрэх ёстой тэр заагдсан хугацаа.
22:17
And, you know, TerraPower, if things go well -- which is wishing for a lot --
390
1322000
5000
Хэрвээ бидний хүссэнээр юм бүхэн сайхан бүтвэл
22:22
could easily meet that.
391
1327000
2000
бид үүнийг хялбархан хийж чадна.
22:24
And there are, fortunately now, dozens of companies --
392
1329000
3000
Азаар өнөөдөр, хэдэн арван компаниуд байна,
22:27
we need it to be hundreds --
393
1332000
2000
уг нь бол хэдэн зуу байх хэрэгтэй байгаа юм,
22:29
who, likewise, if their science goes well,
394
1334000
2000
хэрвээ тэдний судалгаа нь бүтэмжтэй болж,
22:31
if the funding for their pilot plants goes well,
395
1336000
3000
туршилтын станц барих хөрөнгө оруулалт нь олдвол
22:34
that they can compete for this.
396
1339000
2000
тэд үүний төлөө өрсөлдөх болно.
22:36
And it's best if multiple succeed,
397
1341000
2000
Олон газрууд тус тусдаа амжилтад хүрэх тусмаа л сайн.
22:38
because then you could use a mix of these things.
398
1343000
3000
Ингэснээр бүгд нийлээд илүү үр дүнтэй байх болно.
22:41
We certainly need one to succeed.
399
1346000
2000
Ядаж нэг ч гэсэн амжилттай төсөл байх л ёстой.
22:43
CA: In terms of big-scale possible game changes,
400
1348000
3000
КА: Ойрын хугацаанд гарах боломжтой том өөрчлөлт
22:46
is this the biggest that you're aware of out there?
401
1351000
3000
гэвэл таны бодлоор үүнээс өөр байна уу?
22:49
BG: An energy breakthrough is the most important thing.
402
1354000
4000
БГ: Эрчим хүчний шинэчлэлт л хамгийн чухал зүйл.
22:53
It would have been, even without the environmental constraint,
403
1358000
2000
Ямар нэг байгаль орчны дарамтгүй байсан ч энэ шаардлагатай байх л байсан,
22:55
but the environmental constraint just makes it so much greater.
404
1360000
5000
гэхдээ байгаль орчны асуудал үүнийг улам чухал болгож байгаа юм.
23:00
In the nuclear space, there are other innovators.
405
1365000
3000
Цөмийн салбарт өөр ололтууд байна л даа.
23:03
You know, we don't know their work as well as we know this one,
406
1368000
3000
Бусад хүмүүсийн ажлыг би өөрийнх шигээ сайн мэдэхгүй л дээ,
23:06
but the modular people, that's a different approach.
407
1371000
3000
гэхдээ үлгэр жишээ хүмүүс мэднэ, энэ бол өөр хандлага.
23:09
There's a liquid-type reactor, which seems a little hard,
408
1374000
4000
Шингэн төрлийн реактор байна, надад бол жаахан хүндрэлтэй санагдах ч
23:13
but maybe they say that about us.
409
1378000
2000
магадгүй бидний санааг хараад тэд харин хүндрэлтэй юм гэж ч болох юм.
23:15
And so, there are different ones,
410
1380000
3000
Мөн, өөр төрлийнх ч байна,
23:18
but the beauty of this is a molecule of uranium
411
1383000
3000
гэхдээ үүний нэг гайхалтай зүйл нь ураны молекул нүүрсний
23:21
has a million times as much energy as a molecule of, say, coal,
412
1386000
4000
молекулаас хэдэн сая дахин их энерги агуулдаг юм.
23:25
and so -- if you can deal with the negatives,
413
1390000
3000
Хэрвээ та цацрагтай холбоотой сөрөг талыг нь
23:28
which are essentially the radiation --
414
1393000
3000
зохицуулж чадвал
23:31
the footprint and cost, the potential,
415
1396000
3000
газар нутаг болон бусад зүйлсэд үзүүлэх нөлөөллийн үүднээс авч үзвэл
23:34
in terms of effect on land and various things,
416
1399000
2000
эзлэх талбай, өртөг, боломж зэрэг нь
23:36
is almost in a class of its own.
417
1401000
4000
үнэхээр өвөрмөц.
23:40
CA: If this doesn't work, then what?
418
1405000
4000
КА. Хэрвээ энэ амжилтгүй болвол яах вэ?
23:44
Do we have to start taking emergency measures
419
1409000
4000
Тэгвэл бид дэлхийн температурыг тогтвортой байлгахын тулд
23:48
to try and keep the temperature of the earth stable?
420
1413000
3000
яаралтай арга хэмжээ авах шаардлага гарах байх даа?
23:51
BG: If you get into that situation,
421
1416000
2000
БГ: Хэрвээ ийм байдалд орвол
23:53
it's like if you've been over-eating, and you're about to have a heart attack:
422
1418000
5000
энэ нь та их идээд, зүрхний шигдээс болох гэж байгаа юм шиг л байх болно.
23:58
Then where do you go? You may need heart surgery or something.
423
1423000
4000
Та тэгээд хаашаа явах вэ? Магадгүй зүрхний мэс засалд орох хэрэгтэй болно.
24:02
There is a line of research on what's called geoengineering,
424
1427000
4000
Геоинженерчлэл гэх судалгааны нэг чиглэл бий.
24:06
which are various techniques that would delay the heating
425
1431000
3000
Эдгээр нь бид өөр шинэ санаа гаргатал 20-30 жил
24:09
to buy us 20 or 30 years to get our act together.
426
1434000
3000
хожиж, дулаарлыг жаахан удаашруулах техникүүд юм.
24:12
Now, that's just an insurance policy.
427
1437000
2000
Энэ бол зүгээр л даатгалын бодлого.
24:14
You hope you don't need to do that.
428
1439000
2000
Иймдээ тулахгүй байгаасай л гэж найдацгаая.
24:16
Some people say you shouldn't even work on the insurance policy
429
1441000
2000
Зарим хүмүүс хэлэхдээ, та даатгалын бодлого дээр ажиллах хэрэггүй,
24:18
because it might make you lazy,
430
1443000
2000
учир нь энэ нь биднийг улам залхуу болгоно гэдэг.
24:20
that you'll keep eating because you know heart surgery will be there to save you.
431
1445000
4000
Ингээд та зүрхний мэс засалд найдаад л идээд байна гэсэн үг.
24:24
I'm not sure that's wise, given the importance of the problem,
432
1449000
3000
Огт судлахгүй орхих нь тийм зөв санаа гэж бодохгүй байна.
24:27
but there's now the geoengineering discussion
433
1452000
4000
Дулаарал огцом хурдсах нөхцөлд юм уу
24:31
about -- should that be in the back pocket in case things happen faster,
434
1456000
4000
эсвэл бидний ажиллагаа санаслаас илүү удаан хугацаа авж таарвал,
24:35
or this innovation goes a lot slower than we expect?
435
1460000
3000
геоинженерчлэлийг арынхаа халаасанд байлгаж л байсан нь дээр болов уу.
24:40
CA: Climate skeptics: If you had a sentence or two to say to them,
436
1465000
5000
КА. "Уур амьсгалын өөрчлөлтөд үл итгэгчид"-д хандаж юу хэлмээр байна?
24:45
how might you persuade them that they're wrong?
437
1470000
4000
Тэдний буруу бодож байгааг яаж ойлгуулах вэ?
24:50
BG: Well, unfortunately, the skeptics come in different camps.
438
1475000
4000
БГ: Харамсалтай нь, эргэлзэгчид их олон тайлбар тавьдаг.
24:54
The ones who make scientific arguments are very few.
439
1479000
4000
Шинжлэх ухааны үндэслэлтэй тайлбар нь тун ховор.
24:58
Are they saying that there's negative feedback effects
440
1483000
3000
Үүлний тэнцвэртэй байдалтай холбоотой сөрөг үзэгдлүүд
25:01
that have to do with clouds that offset things?
441
1486000
2000
байна гэж тэд хэлэх үү?
25:03
There are very, very few things that they can even say
442
1488000
3000
Үнэндээ тайлбарлаж хэлэх нь ч ховор.
25:06
there's a chance in a million of those things.
443
1491000
3000
Саяд нэг л олдох байх.
25:09
The main problem we have here, it's kind of like AIDS.
444
1494000
3000
Бидэнд байгаа гол асуудал бол ДОХ-той төстэй юм л даа.
25:12
You make the mistake now, and you pay for it a lot later.
445
1497000
4000
Та өнөөдөр хийсэн нэг л алдаанийхаа шанг хожуу төлөх болно.
25:16
And so, when you have all sorts of urgent problems,
446
1501000
4000
Танд хойшлуулшгүй олон асуудлууд байгаа үед
25:20
the idea of taking pain now that has to do with a gain later,
447
1505000
3000
хожим ашигтай зүйлийн төлөө одоо өөрийгөө зовооно гэсэн үг.
25:23
and a somewhat uncertain pain thing --
448
1508000
3000
зорилгогүй өөрийгөө зовоож байх шиг санагдана-
25:26
in fact, the IPCC report, that's not necessarily the worst case,
449
1511000
6000
- үнэндээ, ОУ-ын Уур Амьсгал Өөрчлөлтийн Холбооноос гаргасан тайланг
25:32
and there are people in the rich world who look at IPCC
450
1517000
2000
хөнжингүй ертөнцийн зарим хүмүүс хараад
25:34
and say, "OK, that isn't that big of a deal."
451
1519000
4000
"За за, энэ тийм ч сүртэй юм биш байна шүү дээ" гэж хэлэх нь бий.
25:38
The fact is it's that uncertain part that should move us towards this.
452
1523000
4000
Үнэндээ бол тодорхойгүй гээд харин ч бид илүү их зүтгэж байх ёстой юм.
25:42
But my dream here is that, if you can make it economic,
453
1527000
3000
Гэхдээ миний мөрөөдөл бол, хэрвээ үүнийг ЭЗ-тай холбож чадвал,
25:45
and meet the CO2 constraints,
454
1530000
2000
СО2-ийн хязгаарлалт тогтоож чадах юм бол
25:47
then the skeptics say, "OK,
455
1532000
2000
эргэлзэгчид " За за...
25:49
I don't care that it doesn't put out CO2,
456
1534000
2000
...энэ нь СО2-ыг бууруулдаг уу, СО2 ялгаруулдаг уу...
25:51
I kind of wish it did put out CO2,
457
1536000
2000
...хамаа алга, тэгсэн байгаасай л гэж найдъя ...
25:53
but I guess I'll accept it because it's cheaper than what's come before."
458
1538000
4000
хамгийн гол нь ингэсэн нь хямд тусаж байгаа тул би дэмжиж байна" гэж хэлэх болно.
25:57
(Applause)
459
1542000
4000
(Алга ташилт)
26:01
CA: And so, that would be your response to the Bjorn Lomborg argument,
460
1546000
4000
КА: Тэгэхээр энэ Биорн Ломбор-т өгөх таны хариулт болж байх шиг байна.
26:05
that basically if you spend all this energy trying to solve the CO2 problem,
461
1550000
4000
Ерөнхийдөө, хэрвээ бүх энергийг зөвхөн СО2-н асуудлыг шийдэхийн тулд
26:09
it's going to take away all your other goals
462
1554000
2000
үрж байгаа бол дэлхийн ядуурал, хумхааг
26:11
of trying to rid the world of poverty and malaria and so forth,
463
1556000
3000
арилгах зэрэг бусад бүх зорилгууд орхигдож,
26:14
it's a stupid waste of the Earth's resources to put money towards that
464
1559000
4000
хийх өчнөөн илүү дээр зүйлс байсаар байтал дэлхийн
26:18
when there are better things we can do.
465
1563000
2000
нөөцийг хий дэмий үрсэн хэрэг болно биз дээ гэсэн түүний санаанд.
26:20
BG: Well, the actual spending on the R&D piece --
466
1565000
3000
БГ: Тэгэхээр, R&D дээрх бодит зарцуулалт
26:23
say the U.S. should spend 10 billion a year more than it is right now --
467
1568000
4000
- АНУ одоогийнхоосоо их буюу жилд 10 тэрбумыг зарцуулах хэрэгтэй гэе-
26:27
it's not that dramatic.
468
1572000
2000
энэ нь тийм ч сүртэй том тоо болж чадахгүй.
26:29
It shouldn't take away from other things.
469
1574000
2000
Энэ бусад салбарын төсвөөс гарах албагүй.
26:31
The thing you get into big money on, and this, reasonable people can disagree,
470
1576000
3000
Танд байгаа эдийн засгийн ашиггүй зүйлдээ та хөрөнгө оруулалт хийхээр оролдож байгаа бол
26:34
is when you have something that's non-economic and you're trying to fund that --
471
1579000
3000
таны их мөнгөө оруулж байгаа зүйл болон ухаалаг хүмүүс зөвшөөрөхгүй ч
26:37
that, to me, mostly is a waste.
472
1582000
3000
байж болох энэ зүйл бол миний хувьд гарз болно.
26:40
Unless you're very close and you're just funding the learning curve
473
1585000
3000
Хэрвээ та маш ойрхон, тэгээд зүгээр л сурцын муруйд хөрөнгө оруулаад
26:43
and it's going to get very cheap,
474
1588000
2000
энэ нь маш хямд болохгүй л юм бол
26:45
I believe we should try more things that have a potential
475
1590000
4000
би хувьдаа илүү хямд байх боломжтой илүү олон зүйлсийг бид
26:49
to be far less expensive.
476
1594000
2000
туршаад үзэх хэрэгтэй гэж итгэж байна.
26:51
If the trade-off you get into is, "Let's make energy super expensive,"
477
1596000
5000
Хэрвээ таны хүрэх үр дүн чинь эрчим хүчийг маш үнэтэй болгоод,
26:56
then the rich can afford that.
478
1601000
2000
зөвхөн баячууд л үүнийг төлж дийлэхээр болвол
26:58
I mean, all of us here could pay five times as much for our energy
479
1603000
3000
үнэндээ бид эрчим хүчинд 5 дахиныг илүүг төлөөд өөрсдийн
27:01
and not change our lifestyle.
480
1606000
2000
амьдралын хэв маягаа өөрчлөхгүй байж чадна л даа.
27:03
The disaster is for that two billion.
481
1608000
2000
Харин өнөөх 2 тэрбум хүнд л гамшиг тохиолдоно.
27:05
And even Lomborg has changed.
482
1610000
2000
Ломборг хүртэл өөрчлөгдсөн.
27:07
His shtick now is, "Why isn't the R&D getting more discussed?"
483
1612000
5000
Тэр одоо "Яагаад R&D-г илүү их хэлэлцэхгүй байгаа юм бэ? " гэдэг болсон.
27:12
He's still, because of his earlier stuff,
484
1617000
2000
Өмнөх байр суурьнаасаа болоод тэр одоо ч гэсэн
27:14
still associated with the skeptic camp,
485
1619000
2000
эргэлзэгчийн талтай холбоотой байгаа ч
27:16
but he's realized that's a pretty lonely camp,
486
1621000
3000
энэ бол нэлээд ганцаардмал тал гэдгийг тэр ойлгоод,
27:19
and so, he's making the R&D point.
487
1624000
3000
тиймээс тэр R&D асуудлыг ярьж байна.
27:22
And so there is a thread of something that I think is appropriate.
488
1627000
5000
Тиймээс, би хувьдаа тохиромжтой гэж бодож байгаа зүйлс байна.
27:27
The R&D piece, it's crazy how little it's funded.
489
1632000
3000
R&D-г ямар өчүүхнээр төсөвжүүлдгийг харвал галзуурмаар..
27:30
CA: Well Bill, I suspect I speak on the behalf of most people here
490
1635000
3000
КА: Тэгэхээр, Биль, энд байгаа олон хүмүүсийн өмнөөс
27:33
to say I really hope your wish comes true. Thank you so much.
491
1638000
3000
энэхүү хүсэл чинь биелээсэй гэж би хүсэх байна. Маш их баярлалаа
27:36
BG: Thank you.
492
1641000
2000
БГ: Баярлалаа
27:38
(Applause)
493
1643000
3000
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
Bill Gates - PhilanthropistA passionate techie and a shrewd businessman, Bill Gates changed the world while leading Microsoft to dizzying success. Now he's doing it again with his own style of philanthropy and passion for innovation.
Why you should listen
Bill Gates is the founder and former CEO of Microsoft. A geek icon, tech visionary and business trailblazer, Gates' leadership -- fueled by his long-held dream that millions might realize their potential through great software -- made Microsoft a personal computing powerhouse and a trendsetter in the Internet dawn. Whether you're a suit, chef, quant, artist, media maven, nurse or gamer, you've probably used a Microsoft product today.
In summer of 2008, Gates left his day-to-day role with Microsoft to focus on philanthropy. Holding that all lives have equal value (no matter where they're being lived), the Bill and Melinda Gates Foundation has now donated staggering sums to HIV/AIDS programs, libraries, agriculture research and disaster relief -- and offered vital guidance and creative funding to programs in global health and education. Gates believes his tech-centric strategy for giving will prove the killer app of planet Earth's next big upgrade.
Read a collection of Bill and Melinda Gates' annual letters, where they take stock of the Gates Foundation and the world. And follow his ongoing thinking on his personal website, The Gates Notes. His new paper, "The Next Epidemic," is published by the New England Journal of Medicine.
Bill Gates | Speaker | TED.com