ABOUT THE SPEAKER

Kristen Marhaver - Coral reef biologist
TED Senior Fellow Kristen Marhaver is a marine biologist studying the ecology, behavior and reproduction of reef corals.

Why you should listen

Dr. Kristen Marhaver's work combines classic scientific methods with new technologies to help threatened coral species survive their early life stages. She was the first person to rear juveniles of the endangered Caribbean Pillar Coral. Now she's now developing bacterial tools to improve coral survival at all life stages.

Marhaver's research has been covered by NPR, BBC, The Atlantic and Popular Science, among hundreds of outlets. She's earned five fellowships and grants from the US National Science Foundation and multiple awards for science communication. Marhaver is a TED Senior Fellow, a WINGS Fellow, and a World Economic Forum Young Scientist.

Outside the lab, Marhaver advocates for stronger ocean conservation and smarter science communication. Her talks and articles have been featured by Google, Wired UK, Mission Blue and by ocean and scuba festivals around the world.

A scuba diver from the age of 15, Marhaver is a graduate of Georgia Institute of Technology and the Center for Marine Biodiversity and Conservation at Scripps Institution of Oceanography. Her lab is based at the CARMABI Research Station on the island of Curaçao.

More profile about the speaker
Kristen Marhaver | Speaker | TED.com

TED2017

Kristen Marhaver: Why I still have hope for coral reefs

Kristen Marhaver: ကျွန်မ ဘာကြောင့် သန္တာကျောက်တန်းတွေအတွက် မျှော်လင့်ချက်ဆက်ထားနေသေးတာလဲ။

Filmed: 2017-04-24

Readability: 4.4

1,348,832 views

ပစိဖိတ်မှာရှိတဲ့ သန္တာကျောက်တန်းတွေဟာ ကြောက်ခမ်းလိလိနှုန်းနဲ့ သေဆုံးနေပါတယ်၊ အထူးသဖြင့် တိုးတိုးလာနေတဲ့ ရေထုအပူချိန်တွေကနေ ဆောင်ကြဉ်းလာတဲ့ အရောင်ချွတ်ခြင်းကြောင့်ပါ။ ဒါပေမဲ့ သိပ်တော့ မနှောင်းသေးပါဘူးလို့ ပြောလာသူကတော့ သူမက အချိန်၊ တည်ငြိမ်တဲ့အပူချိန်တွေနဲ့ ကာကွယ်မှုပေးထားလိုက်ရင် သန္တာကောင်တွေမှာ အဖြစ်ဆိုးကနေ နလံထူဖို့ အစွမ်းရှိတာကို ပြသလျှက်ရှိတယ်တယ်လို့ TED ဝိုင်းတော်သား Kristen Maharver က Caribbean ကိုထောက်ပြထားပါတယ်။ ကျွန်ုပ်တို့မှာ ကျန်ရှိနေသေးတဲ့ အဖိုးတန် သန္တာကောင်တွေကို ကာကွယ်ဖို့ ဆက်လုပ်လုပ်ဆောင်ဖို့ကို Marhaver က ကျွန်ုပ်တို့ကို သတိပေးထားပါတယ်။ "သန္တာကောင်တွေဟာ ကျွန်မတို့လိုပဲ ကစားပွဲ အရှည်ကြီးကို အမြဲတမ်းကစားနေခဲ့တာပါ" လို့ သူမကဆိုပါတယ်။

Kristen Marhaver - Coral reef biologist
TED Senior Fellow Kristen Marhaver is a marine biologist studying the ecology, behavior and reproduction of reef corals. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12

The first time I cried underwater

0

926

2424

ရေအောက်မှာ ကျွန်မ ပထမဆုံးအကြိမ် ငိုခဲ့ရတာက

00:15

was in 2008,

1

3374

1543

၂၀၀၈ ခုနှစ်မှာပါ။

00:16

the island of Curaçao,

2

4941

1577

Curaçao ကျွန်း

00:18

way down in the southern Caribbean.

3

6542

1882

Caribbean တောင်ဘက်ပိုင်းမှာပါ။

00:20

It's beautiful there.

4

8848

1652

အဲဒီမှာ လှပပါတယ်။

00:22

I was studying these corals for my PhD,

5

10524

2926

ကျွန်မဟာ ပါရဂူဘွဲ့အတွက် သန္တာကောင်တွေကို
လေ့လာနေပြီး

00:25

and after days and days
of diving on the same reef,

6

13474

2382

နေ့များစွာ ကျောက်တန်းတစ်ခုတည်းမှာ
ရေငုပ်ပြီးနောက်

00:27

I had gotten to know them as individuals.

7

15880

2029

၎င်းတို့ကို လူတွေကို သိကျွမ်းလာခဲ့တယ်။

00:29

I had made friends with coral colonies --

8

17933

2471

သန္တာကောင် အစုတွေနဲ့ မိတ်ဆွေဖွဲ့ထားတယ်၊

00:32

totally a normal thing to do.

9

20428

1754

လုံးဝကို သဘာဝကျတဲ့ လုပ်ရပါ။

00:35

Then, Hurricane Omar smashed them apart
and ripped off their skin,

10

23260

4696

ဒီနောက် Omar လေမုန်တိုင်းကြီးက သူတို့ကို
ရိုက်ခွဲလျက် အခွံကို ချွတ်ခွါပစ်လိုက်တယ်၊

00:39

leaving little bits of wounded tissue
that would have a hard time healing,

11

27980

4489

ကုသဖို့ ခက်ခဲချိန်ဖြစ်မယ့် ဒဏ်ရာရနေတဲ့
တစ်ရှူးပိုင်းလေးတွေ ရေညှိကြောင့် ထွားမယ့်

00:44

and big patches of dead skeleton
that would get overgrown by algae.

12

32493

3307

သေနေတဲ့ အရိုးစုရဲ့
အကွက်ကြီးတွေကို ချန်ထားရင်းပေါ့။

00:48

When I saw this damage for the first time,

13

36381

2024

ကျောက်တန်းအောက်တစ်လျှောက်လုံး
ပြန့်နေတဲ့

00:50

stretching all the way down the reef,

14

38429

1810

ဒီပျက်စီးမှုကို ပထမဆုံးအကြိမ်တွေ့တော့

00:52

I sunk onto the sand in my scuba gear

15

40263

1857

သဲပေါ်ကို ပုံလျက်ကျကာ ရေငုပ်ဝတ်စုံနဲ့

00:54

and I cried.

16

42144

1396

ကျွန်မ ငိုခဲ့တယ်။

00:55

If a coral could die that fast,

17

43564

2357

သန္တာကောင်တစ်ကောင် ဒီလောက်မြန်မြန်သေရင်

00:57

how could a reef ever survive?

18

45945

1889

ကျောက်တန်းက ဘယ်လို ရှင်ကျန်နိုင်မှာလဲ။

01:00

And why was I making it my job
to try to fight for them?

19

48354

2959

ဘာလို့ သူတို့အတွက် တိုက်ပွဲဝင်ရေးကို
ကိုယ့်တာဝန်လို မှတ်နေတာလဲ။

01:03

I never heard another scientist
tell that kind of story

20

51852

3032

မနှစ်ကအထိ ဒီဖြစ်ရပ်မျိုး အခြားသော
သိပ္ပံပညာရှင်က

01:06

until last year.

21

54908

1366

ပြောတာ မကြားဖူးခဲ့ဘူး။

01:08

A scientist in Guam wrote,

22

56803

2005

Guam မှာ သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ဦး ရေးထားတာက

01:10

"I cried right into my mask,"

23

58832

1547

"ကျောက်တန်းတွေပေါ် အပျက်အစီး

01:12

seeing the damage on the reefs.

24

60403

2210

တွေ့တော့ မျက်နှာဖုံးထဲမှာပဲ ငိုချလိုက်တယ်"

01:15

Then a scientist in Australia wrote,

25

63649

1941

နောက် Australia က သိပ္ပံပညာရှင် ရေးတာက

01:17

"I showed my students
the results of our coral surveys,

26

65614

2997

"ကျောင်းသားတွေကို သန္တာကောင် လေ့လာမှု
ရလဒ်တွေပြတော့

01:20

and we wept."

27

68635

1352

ငိုလိုက်မိတယ်"

01:22

Crying about corals
is having a moment, guys.

28

70896

2648

သန္တာကောင်တွေအတွက် ငိုတာ
အခု ခေတ်စားနေတယ်၊ ကိုယ့်လူတို့

01:25

(Laughter)

29

73568

1134

(ရယ်သံများ)

01:26

And that's because reefs in the Pacific

30

74726

1944

အကြောင်းကတော့ ပစိဖိတ်ထဲက ကျောက်တန်းတွေဟာ

01:28

are losing corals faster
than we've ever seen before.

31

76694

2834

အရင်က မြင်ဖူးထာထက် သန္တာကောင်တွေ
ပိုမြန်မြန် ဆုံးရှုံးနေတယ်

01:31

Because of climate change,

32

79869

1272

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုကြောင့်

01:33

the water is so hot for so long
in the summers,

33

81165

2809

နွေရာသီတွေမှာ ရေဟာ ကြာမြင့်စွာ
အရမ်းပူတာကြောင့်

01:35

that these animals
can't function normally.

34

83998

2175

ဒီသတ္တဝါတွေဟာ ပုံမှန်
မလုပ်ဆောင်နိုင်ဘူး။

01:38

They're spitting out the colored algae
that lives in their skin,

35

86674

3028

သူတို့ရဲ့ အခွံထဲမှာနေတဲ့ အရောင်ရှိတဲ့
ရေညှိကို ထွေးထုတ်ကြပြီး

01:41

and the clear bleached tissue
that's left usually starves to death

36

89726

5065

ကြည့်လင်ပြီး အရောင်ကျွတ်နေတဲ့ တစ်ရှူးဟာ
အမြဲတစေ အစာငတ်သေကာ ကျန်ခဲ့ပြီး

01:46

and then rots away.

37

94815

1254

ဆွေးမြေ့သွားပါတယ်။

01:49

Then the skeletons are overgrown by algae.

38

97124

2363

ဒီနောက် အရိုးစုတွေဟာ ရေညှိတွေကြောင့်
တောထနေတယ်။

01:51

This is happening
over an unbelievable scale.

39

99961

2323

ဒါဟာ မယုံနိုင်တဲ့ ပမာဏကို
ကျော်ပြီး ဖြစ်နေတယ်။

01:54

The Northern Great Barrier Reef
lost two-thirds of its corals last year

40

102308

4136

Northern Great Barrier Reef ဟာ မနှစ်က
သန္တာကောင် သုံးပုံနှစ်ပုံ ဆုံးခဲ့တယ်။

01:58

over a distance of hundreds of miles,

41

106468

2555

မိုင်ရာချီတဲ့ အကွာအဝေးတစ်ခုကျော်ပြီး

02:01

then bleached again this year,

42

109047

1802

ဒီနှစ်ထပ်ပြီး အရောင်ကျွတ်ကာ

02:02

and the bleaching stretched further south.

43

110873

2118

အရောင်ကျွတ်တာဟာ တောင်ဖက်ကို
တိုးသွားတယ်။

02:06

Reefs in the Pacific
are in a nosedive right now,

44

114004

2314

ပစိဖိတ်ထဲက ကျောက်တန်းတွေဟာ
အခုဆို ထိုးဆင်းနေကာ

02:08

and no one knows
how bad it's going to get,

45

116342

2539

ဒါက ဘယ်လိုဆိုးသွားမယ်ဆိုတာ
ဘယ်သူမှမသိပါဘူး၊

02:10

except ...

46

118905

1369

ခြွင်းချက်က...

02:12

over in the Caribbean where I work,

47

120298

1939

ကျွန်မ အလုပ်လုပ်တဲ့ Caribbean မှာတော့

02:14

we've already been through the nosedive.

48

122261

2078

ထိုးဆင်းကျတာ ကြုံခဲ့ရပါပြီ။

02:16

Reefs there have suffered
through centuries of intense human abuse.

49

124699

3944

အဲဒီက ကျောက်တန်းတွေဟာ လူသားတွေ အလွဲသုံးစား
ပြုတာကို ရာစုနှစ်ချီပြီး ခံထားရတာပါ။

02:20

We kind of already know
how the story goes.

50

128944

2183

ဒီအဖြစ်ဘယ်လိုဆိုတာ ကျွန်မတို့
သိပြီးသလိုပါ။

02:23

And we might be able to help predict
what happens next.

51

131463

3826

နောက် ဘာဖြစ်မယ်ဆိုတာ ကူပြီး
ဟောကိန်းထုတ်နိုင်လောက်ပါတယ်။

02:27

Let's consult a graph.

52

135954

1575

ဂရပ်တစ်ခုကို ဆွေးနွေးကြည့်ရအောင်။

02:32

Since the invention of scuba,

53

140622

1381

ရေငုပ်ကရိယာ ထွင်ပြီးကတည်းက

02:34

scientists have measured
the amount of coral on the seafloor,

54

142027

2981

သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ ပင်လယ်ကြမ်းပြင်က
ကျောက်တန်းပမာဏ၊တစ်ချိန်လုံး

02:37

and how it's changed through time.

55

145032

1666

ပြောင်းလဲပုံကို တိုင်းတာခဲ့တယ်။

02:39

And after centuries
of ratcheting human pressure,

56

147396

2461

လူသားဖိအားကို အတိုးအလျှော့လုပ်တဲ့
ရာစုနှစ်ချီပြီး

02:41

Caribbean reefs met one of three fates.

57

149881

2601

Caribbean ကျောက်တန်းတွေဟာ
ကြမ္မာ သုံးခုထဲက တစ်ခုကြုံတယ်

02:44

Some reefs lost their corals very quickly.

58

152954

2246

တချို့ကျောက်တန်းတွေဟာ
သန္တာကောင်တွေ မြန်မြန်၊

02:49

Some reefs lost their corals more slowly,

59

157245

3444

တစ်ချို့က ဆုံးရှုံးမှု ပိုနှေးပေမဲ့

02:52

but kind of ended up in the same place.

60

160713

2993

တစ်ရနရာတည်းမှာပဲ အဆုံးသတ်တာမျိုးပါ။

02:55

OK, so far this is not going very well.

61

163730

1937

အခုထိတော့ ဒါက သိပ်အဆင်မချောပါဘူး။

02:58

But some reefs in the Caribbean --

62

166244

2263

Caribbean က တစ်ချို့ကျောက်တန်းတွေဟာ

03:00

the ones best protected

63

168531

1893

အကောင်းဆုံး ကာကွယ်ထားတာတွေနဲ့

03:02

and the ones a little
further from humans --

64

170448

2714

လူသားတေွကနေ နည်းနည်း ဝေးကွာတာတွေဟာ

03:05

they managed to hold onto their corals.

65

173186

3541

၎င်းတို့ရဲ့ ကျောက်တန်းတွေကို
ထိန်းနိုင်တယ်။

03:09

Give us a challenge.

66

177407

1483

ကျွန်မတို့ကို စိန်ခေါ်လိုက်တယ်။

03:12

And, we almost never saw a reef hit zero.

67

180089

2656

ကျောက်တန်းတစ်ခု လုံးဝပျောက်တာ
တစ်ခါမှ မမြင်ခဲ့သလောက်ပါ။

03:16

The second time I cried underwater

68

184290

2486

ဒုတိယအကြိမ် ရေအောက်မှာ ငိုခဲ့တာက

03:18

was on the north shore of Curaçao, 2011.

69

186800

3410

၂၀၁၁ Curaçao မြောက်ဘက် ကမ်းခြေမှာပါ။

03:22

It was the calmest day of the year,

70

190234

1684

တစ်နှစ်ရဲ့ အငြိမ်သက်ဆုံးနေ့ဆိုပေမဲ့

03:23

but it's always pretty
sketchy diving there.

71

191942

2369

အမြဲတမ်း အဲဒီမှာ ရေငုပ်တာဟာ
အတော်လေး အပေါ်ယံပါ။

03:26

My boyfriend and I swam against the waves.

72

194335

2096

ကျွန်မရည်းစားနဲ့ လှိုင်းတွေကိုဆန်ကူးတယ်။

03:28

I watched my compass
so we could find our way back out,

73

196455

2674

ပြန်လမ်းရှာဖို့ ကျွန်မက
သံလိုက်အိမ်မြှောင်ကို ကြည့်ကာ

03:31

and he watched for sharks,

74

199153

1630

သူက ငါးမန်းတွေကို သတိထားမိပြီး

03:32

and after 20 minutes of swimming
that felt like an hour,

75

200807

2856

မိနစ် ၂၀ လောက်ကူးအပြီးမှာ
တစ်နာရီလို ခံစားရတယ်။

03:35

we finally dropped down to the reef,

76

203687

1716

အဆုံးမှာ ကျောက်တန်းတွေအထိ
ငုပ်တော့

03:37

and I was so shocked,

77

205427

1559

ကျွန်မ လန့်သွားတယ်၊

03:39

and I was so happy

78

207010

1646

ပြီးတော့ မျက်လုံးတွေမှာ

03:40

that my eyes filled with tears.

79

208680

1995

မျက်ရည်တွေ ပြည့်လောက်အောင် ပျော်သွားတယ်။

03:43

There were corals 1,000 years old
lined up one after another.

80

211399

4925

အဲဒီမှာ နှစ် ၁၀၀၀ သက်တမ်းရှိတဲ့
သန္တာကောင်တွေ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု စီတန်းနေတယ်။

03:49

They had survived the entire history
of European colonialism in the Caribbean,

81

217176

4686

၎င်းတို့ဟာ Caribbean မှာ ဥရောပ ကိုလိုနီ
စနစ်ရဲ့သမိုင်းတစ်ခုလုံးမှာ ရှင်ကျန်ခဲ့ပြီး

03:53

and for centuries before that.

82

221886

2135

ဒါမတိုင်မီ ရာစုနှစ်ချီပြီးပေါ့။

03:57

I never knew what a coral could do
when it was given a chance to thrive.

83

225645

4158

ကျောက်တန်းတစ်ခုကို တိုးပွားခွင့်ပေးရင်
၎င်းက ဘာလုပ်နိုင်တာ ကျွန်မ လုံးဝမသိခဲ့ဘူး။

04:02

The truth is that even
as we lose so many corals,

84

230840

3383

အမှန်တရားက ကျောက်တန်းများစွာ
ကျွန်မတို့ ဆုံးရှုံးပြီး

04:06

even as we go through
this massive coral die-off,

85

234247

3056

အစုလိုက် သန္တာကောင်တွေ သေကုန်တောင်

04:09

some reefs will survive.

86

237327

1851

တစ်ချို့ကျောက်တန်းတွေ ရှင်ကျန်မယ်။

04:11

Some will be ragged on the edge,

87

239912

1654

တစ်ချို့က အစွန်းမှာ ရွဲ့စောင်းမယ်၊

04:13

some will be beautiful.

88

241590

1889

တစ်ချို့က လှနေမယ်။

04:16

And by protecting shorelines
and giving us food to eat

89

244091

2691

ကမ်းရိုးတွေကို ကာကွယ်ပြီး
ကျွန်မတို့ကို စားစရာပေးကာ

04:18

and supporting tourism,

90

246806

1749

ခရီသွားလုပ်ငန်းကို ထောက်ပံ့နေတဲ့

04:20

they will still be worth
billions and billions of dollars a year.

91

248579

3122

၎င်းတို့ဟာ တစ်နှစ်ကို ဒေါ်လာဘီလီယံချီ
တန်နေပါလိမ့်မယ်။

04:24

The best time to protect a reef
was 50 years ago,

92

252223

2591

ကျောက်တန်းတစ်ခု ကာကွယ်ဖို့ အကောင်းဆုံး
အချိန်က

04:26

but the second-best time is right now.

93

254838

2918

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၅၀ ဆိုပေမဲ့ ဒုတိယ
အကောင်းဆုံးအချိန်က အခုပါ။

04:31

Even as we go through bleaching events,

94

259295

1951

အရောင်ကျွတ်တဲ့ဖြစ်ရပ်တွေ သုံးသပ်ရင်တောင်

04:33

more frequent and in more places,

95

261270

2543

ပိုအဖြစ်များပြီး ပိုများတဲ့နေရာတွေမှာ

04:35

some corals will be able to recover.

96

263837

2275

သန္တာကောင်တစ်ချို့ဟာ ပြန်လည်နလံထူ
နိုင်ပါမယ်။

04:38

We had a bleaching event
in 2010 in the Caribbean

97

266972

2852

Caribbean မှာ ၂၀၁၀ က အရောင်ကျွတ်တဲ့
ဖြစ်ရပ်တစ်ခုက

04:41

that took off big patches of skin
on boulder corals like these.

98

269848

3585

ကျောက်တုံးတွေလို သန္တာကောင်တွေပေါ်က
အခွံရဲ့ အကွက်ကြီးတွေကို ချွတ်လိုက်တယ်။

04:46

This coral lost half of its skin.

99

274352

2613

ဒီသန္တာကောင်ဟာ ၎င်းရဲ့ အခွံတစ်ဝက်
ပျောက်ခဲ့တယ်။

04:48

But if you look at the side
of this coral a few years later,

100

276989

4227

ဒါပေမဲ့ နှစ်အနည်းငယ်ကြာလို့ သန္တာကောင်ရဲ့
အတွင်းဘက်ကို ကြည်လိုက်ရင်

04:53

this coral is actually healthy again.

101

281240

2348

ဒီသန္တာကောင်က တကယ်ပဲ ပြန်ကျန်းမာနေတယ်။

04:55

It's doing what a healthy coral does.

102

283612

2297

ဒါက ကျန်းမာတဲ့ သန္တာကောင်တစ်ကောင်လုပ်တာပါ။

04:57

It's making copies of its polyps,

103

285933

2098

ဒါက ၎င်းရဲ့ ပေါလစ်တွေကို ပွားနေတာပါ။

05:00

it's fighting back the algae

104

288055

1455

ရေညှိကို ပြန်တိုက်ခိုက်ပြီး

05:01

and it's reclaiming its territory.

105

289534

1772

၎င်းရဲ့ ပိုင်နက်ကို ပြန်သိမ်းနေတာပါ။

05:04

If a few polyps survive,

106

292375

1165

ပေါလစ်အချို့ ရှင်ကျန်ရင်

05:05

a coral can regrow;

107

293564

1173

သန္တာကောင် ကြီးနိုင်တယ်၊

05:06

it just needs time and protection
and a reasonable temperature.

108

294761

4105

အချိန်၊ ကာကွယ်မှုနဲ့ သင့်တင့်တဲ့
အပူချိန်ပဲလိုတာပါ။

05:11

Some corals can regrow in 10 years --

109

299368

1809

တစ်ချို့ သန္တာကောင်တွေဟာ ၁၀ နှစ်အတွင်း

05:13

others take a lot longer.

110

301201

1723

ပြန်ထွားနိုင်ကာ
တစ်ချို့က ပိုကြာတယ်။

05:14

But the more stresses
we take off them locally --

111

302948

2651

ဒါပေမဲ့ ငါးဖမ်းလွန်တာ၊
မိလ္လာနဲ့၊ မြေဩဇာညစ်ညမ်းမှု၊

05:17

things like overfishing,
sewage pollution, fertilizer pollution,

112

305623

3994

သောင်တူးခြင်း၊ကမ်းရိုးတန်း တည်ဆောက်
ရေးတို့လို ဖိအားတွေကို

05:21

dredging, coastal construction --

113

309641

2445

ဒေသအလိုက် ကျွန်မတို့ ပိုဖယ်ရှားလေ

05:24

the better they can hang on
as we stabilize the climate,

114

312110

2870

ပိုကောင်းကောင်း မြဲနိုင်လေလေ၊
ရာသီဥတုကို တည်ငြိမ်ပေးလျှင်

05:27

and the faster they can regrow.

115

315004

1810

ပိုမြန်မြန် ပြန်ကြီးထွားနိုင်တယ်။

05:29

And as we go through the long,
tough and necessary process

116

317946

3738

ကမ္ဘာဂြိုဟ် ရာသီဥတုတည်ငြိမ်းရေးရဲ့
ရှည်လျား၊ ခက်ခဲပြီး

05:33

of stabilizing the climate
of planet Earth,

117

321708

2605

လိုအပ်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ကို
သုံးသပ်ကြည့်တော့

05:36

some new corals will still be born.

118

324337

2430

သန္တာကောင်အသစ်တစ်ချို့ မွေးဖွားနေဦးမယ်။

05:39

This is what I study in my research.

119

327323

1907

ဒါက သုတေသနမှာ ကျွန်မလေ့လာတာပါ။

05:41

We try to understand
how corals make babies,

120

329678

2547

သန္တာကောင်တွေ ကလေးတွေဖန်တီးပုံနဲ့
ဒီအကောင်လေးတွေ

05:44

and how those babies
find their way to the reef,

121

332249

2674

ကျောက်တန်းဆီ
လမ်းရှာပုံကို နားလည်ဖို့ ကြိုးစားတယ်၊

05:46

and we invent new methods
to help them survive

122

334947

2302

၎င်းတို့ အစောပိုင်း နုတဲ့အဆင့်တွေမှာ
ရှင်ကျန်ဖို့

05:49

those early, fragile life stages.

123

337273

1933

ကူညီရန် နည်းသစ်တွေတီထွင်ပေးတယ်။

05:52

One of my favorite
coral babies of all time

124

340084

3001

ကျွန်မ တစ်ချိန်လုံး အနှစ်သက်ဆုံး
သန္တာကောင်ပေါက်လေးတွေဟာ

05:55

showed up right after Hurricane Omar.

125

343109

2010

လေမုန်တိုင်း Omar နောက်မှာ ပေါ်လာခဲ့တယ်။

05:57

It's the same species
I was studying before the storm,

126

345143

2691

မုန်တိုင်းမတိုင်မီ ကျွန်မလေ့လာခဲ့တဲ့
မျိုးစိတ်တူဆိုပေမဲ့

05:59

but you almost never see
babies of this species --

127

347858

2432

ဒီမျိုးစိတ်ရဲ့ အကာင်ပေါက်တွေကို
မမြင်ရသလာက်ပါ၊

06:02

it's really rare.

128

350314

1215

တကယ် ရှားပါတယ်။

06:03

This is actually an endangered species.

129

351553

2314

ဒါဟာ တကယ်ပဲ ဘေးသင့်နေတဲ့
မျိုးစိတ်တစ်ခုပါ။

06:06

In this photo, this little baby coral,
this little circle of polyps,

130

354399

3496

ဒီဓာတ်ပုံမှာ ဒီသန္တာကောင်ပေါက်လေး၊
ဒီပေါလစ်ရဲ့ စက်ဝန်းလေးဟာ

06:09

is a few years old.

131

357919

1424

နှစ်အနည်းငယ် သက်တမ်းရှိတယ်။

06:11

Like its cousins that bleach,

132

359796

1469

အရာင်ကျွတ်တဲ့ သူ့ဝမ်းကွဲတွေလို

06:13

it's fighting back the algae.

133

361289

1836

ရေညှိကို တိုက်ခိုက်နေတာပါ။

06:15

And like its cousins on the north shore,

134

363149

1925

၎င်းရဲ့ဝမ်းကွဲတွေလို မြောက်ဘက်ကမ်းမှာပါ၊

06:17

it's aiming to live for 1,000 years.

135

365098

3041

သက်တမ်း နှစ် ၁၀၀၀ နေဖို့ ရည်မှန်းပါတယ်။

06:21

What's happening in the world
and in the ocean

136

369198

2850

ကမ္ဘာကြီးနဲ့ သမုဒ္ဒရာထဲမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာက
ကျွန်မတို့ အချိန်

06:24

has changed our time horizon.

137

372072

1798

မိုးကုတ်စက်ဝိုင်းကို ပြောင်းလိုက်ပြီ။

06:26

We can be incredibly pessimistic
on the short term,

138

374637

3039

ရေတိုမှာ ကျွန်မတို့ မယုံနိုင်အောင်
အဆိုးမြင်နိုင်ပြီး

06:29

and mourn what we lost

139

377700

1315

ကျွန်မတို့ ဆုံးရှုံးတာနဲ့

06:31

and what we really took for granted.

140

379039

2665

တရားသေမှတ်ယူတာအတွက် ပူဆွေးကြတယ်။

06:34

But we can still be optimistic
on the long term,

141

382208

2750

ဒါပေမဲ့ ရေရှည်မှာ
အကောင်းမြင်နိုင်သေးကာ

06:36

and we can still be ambitious
about what we fight for

142

384982

2478

ကျွန်မတို့ တိုက်ပွဲဝင်တာ၊
အစိုးရတွေဆီက၊

06:39

and what we expect from our governments,

143

387484

3098

ကမ္ဘာဂြိုဟ်ဆီက မျှော်လင့်တာတွေနဲ့
ပတ်သက်ပြီး ရည်မှန်းချက်

06:42

from our planet.

144

390606

1291

ကြီးနိုင်ပါသေးတယ်။

06:44

Corals have been living on planet Earth
for hundreds of millions of years.

145

392544

3730

သန္တာကောင်တွေ ကမ္ဘာမြေပေါ်မှာ
ရှင်သန်နေတာ နှစ်သန်း ရာချီနေပါပြီ။

06:48

They survived the extinction
of the dinosaurs.

146

396298

2193

ဒိုင်နိုဆောတွေ မျိုးသုဉ်းတာမှာ
ရှင်ကျန်ခဲ့တယ်။

06:50

They're badasses.

147

398515

1265

ဒီကောင်တွေက အသက်ပြင်းတယ်။

06:52

(Laughter)

148

400369

1477

(ရယ်သံများ)

06:53

An individual coral can go through
tremendous trauma and fully recover

149

401870

4539

သန္တာကောင်တစ်ကောင်ချင်းဟာ
အခွင့်အလမ်းနဲ့ ကာကွယ်မှုသာပေးရင်

06:58

if it's given a chance
and it's given protection.

150

406433

2786

ဧရာမ ဒဏ်ချက်ကို ကျော်လွန်ကာ
အပြည့်အဝ နာလန်ပြန်ထူလာနိုင်တယ်။

07:02

Corals have always
been playing the long game,

151

410222

2829

သန္တာကောင်တွေဟာ ရေရှည်ကစားပွဲကို
အမြဲ ကစားလာခဲ့ကြတယ်၊

07:05

and now so are we.

152

413719

1422

ကျွန်မတို့ရောပါ။

07:07

Thanks very much.

153

415792

1153

ကျေးဇူးအများကြီးပါ။

07:08

(Applause)

154

416969

2848

(လက်ခုပ်သံများ)

Translated by sann tint
Reviewed by Myo Aung

ABOUT THE SPEAKER

Kristen Marhaver - Coral reef biologist
TED Senior Fellow Kristen Marhaver is a marine biologist studying the ecology, behavior and reproduction of reef corals.

Why you should listen

Dr. Kristen Marhaver's work combines classic scientific methods with new technologies to help threatened coral species survive their early life stages. She was the first person to rear juveniles of the endangered Caribbean Pillar Coral. Now she's now developing bacterial tools to improve coral survival at all life stages.

Marhaver's research has been covered by NPR, BBC, The Atlantic and Popular Science, among hundreds of outlets. She's earned five fellowships and grants from the US National Science Foundation and multiple awards for science communication. Marhaver is a TED Senior Fellow, a WINGS Fellow, and a World Economic Forum Young Scientist.

Outside the lab, Marhaver advocates for stronger ocean conservation and smarter science communication. Her talks and articles have been featured by Google, Wired UK, Mission Blue and by ocean and scuba festivals around the world.

A scuba diver from the age of 15, Marhaver is a graduate of Georgia Institute of Technology and the Center for Marine Biodiversity and Conservation at Scripps Institution of Oceanography. Her lab is based at the CARMABI Research Station on the island of Curaçao.

More profile about the speaker
Kristen Marhaver | Speaker | TED.com

THE ORIGINAL VIDEO ON TED.COM

Kristen Marhaver: ကျွန်မ ဘာကြောင့် သန္တာကျောက်တန်းတွေအတွက် မျှော်လင့်ချက်ဆက်ထားနေသေးတာလဲ။ | TED Talk | TED.com