TED2007
David Hoffman: Sputnik mania
David Hoffman: Mia Sputnik-manio
Filmed:
Readability: 4.9
378,053 views
Filmofaristo David Hoffman konigas partojn de sia dokumentfilmo Sputnik-Manio, kiu montras kiel la sovetunia lanĉo de Sputnik en 1957 enkondukis kaj la spaco-kunkuradon kaj al la armilo-kunkuradon -- kaj antaŭenigis sciencan kaj matematikan edukadon tra la mondo.
David Hoffman - Filmmaker
In David Hoffman's long film career, he's made documentaries on everything from Amelia Earhardt to B.B. King, from double-dutch jump-roping to F-15 fighter pilots. Lately he's been fascinated with the early space program and our mania for all things Sputnik. Full bio
In David Hoffman's long film career, he's made documentaries on everything from Amelia Earhardt to B.B. King, from double-dutch jump-roping to F-15 fighter pilots. Lately he's been fascinated with the early space program and our mania for all things Sputnik. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:21
Fifty years ago in the old Soviet Union,
0
3000
3000
Antaŭ kvindek jaroj en la eksa Sovetunio,
00:24
a team of engineers was secretly moving a large object
1
6000
3000
teamo de inĝenieroj sekrete movis grandan objekton
00:27
through a desolate countryside.
2
9000
3000
tra dezerta kamparo.
00:30
With it, they were hoping to capture the minds of people everywhere
3
12000
3000
Per ĝi, ili esperis estigi admiron je homoj ĉie
00:33
by being the first to conquer outer space.
4
15000
3000
kaj iĝi la unuaj konkerantoj de la fora spaco.
00:36
The rocket was huge.
5
18000
2000
La raketo estis grandega.
00:38
And packed in its nose was a silver ball
6
20000
2000
Kaj pakita en ĝia nazo estis arĝenta pilko
00:40
with two radios inside.
7
22000
3000
kun du radioaparatoj interne.
00:44
On October 4, 1957, they launched their rocket.
8
26000
3000
La 4-an de Oktobro 1957, ili lanĉis sian raketon.
00:47
One of the Russian scientists wrote at the time:
9
29000
3000
Unu el la rusaj sciencistoj tiam skribis:
00:50
"We are about to create a new planet
10
32000
2000
"Ni estas kreontaj novan planedon,
00:52
that we will call Sputnik.
11
34000
3000
kiun ni nomos Sputnik.
00:55
In the olden days, explorers
12
37000
2000
En pasintaj tempoj, esploristoj
00:57
like Vasco da Gama and Columbus
13
39000
3000
kiel Vasco da Gama kaj Kolumbo
01:00
had the good fortune to open up the terrestrial globe.
14
42000
3000
havis la bonan fortunon malkovri la terglobon.
01:04
Now we have the good fortune to open up space.
15
46000
3000
Nun ni havas la bonan fortunon malkovri la spacon.
01:07
And it is for those in the future to envy us our joy."
16
49000
4000
Kaj la estontuloj envios nian ĝojon."
01:12
You're watching snippets from "Sputnik," my fifth documentary feature,
17
54000
3000
Vi spektas erojn de "Sputnik", mia kvina dokumentfilmo,
01:16
which is just about completed.
18
58000
3000
kiun mi ĵus kompletigis.
01:19
It tells the story of Sputnik,
19
61000
2000
Ĝi rakontas la historion de Sputnik,
01:21
and the story of what happened to America as a result.
20
63000
3000
kaj la historion de tio, kion ĝi okazigis en Usono.
01:24
For days after the launch,
21
66000
2000
Dum tagoj post la lanĉo,
01:26
Sputnik was a wonderful curiosity.
22
68000
3000
Sputnik estis mirinda kuriozaĵo.
01:29
A man-made moon visible by ordinary citizens,
23
71000
3000
Homfarita luno videbla de ordinaraj civitanoj,
01:33
it inspired awe and pride
24
75000
3000
ĝi inspiris admiregon kaj fieron,
01:36
that humans had finally launched an object into space.
25
78000
3000
ĉar homoj fine lanĉis objekton en la spacon.
01:41
But just three days later, on a day they called Red Monday,
26
83000
3000
Sed nur tri tagojn poste, la tiel nomatan Ruĝan Lundon,
01:44
the media and the politicians told us,
27
86000
3000
amaskomunikiloj kaj politikistoj rakontis
01:47
and we believed, that Sputnik was proof
28
89000
2000
- kaj ni kredis ili - ke Sputnik estas pruvo,
01:49
that our enemy had beaten us
29
91000
2000
ke nia malamiko estis venkintaj nin
01:51
in science and technology,
30
93000
3000
science kaj teknologie,
01:54
and that they could now attack us with hydrogen bombs,
31
96000
3000
kaj ke ili povus nun ataki nin per hidrogenaj bomboj,
01:57
using their Sputnik rocket as an IBM missile.
32
99000
4000
uzante sian Sputnik-raketon kiel transkontinentan balistikan misilon.
02:01
All hell broke loose.
33
103000
2000
Ŝtormego eksplodis.
02:03
Sputnik quickly became one of the three great shocks to hit America --
34
105000
3000
Sputnik rapide fariĝis unu el la tri grandaj ŝokoj, kiuj batis Usonon
02:07
historians say the equal of Pearl Harbor or 9/11.
35
109000
3000
egalnivele kun Pearl Harbor aŭ la 11-a de Septembro, laŭ historiistoj.
02:11
It provoked the missile gap.
36
113000
3000
Ĝi konsciigis pri misila malegaleco.
02:14
It exploded an arms race.
37
116000
3000
Ĝi eksplodigis armilan kunkuradon.
02:17
It began the space race.
38
119000
3000
Ĝi ekigis la spacan kunkuradon.
02:20
Within a year, Congress funded huge weapons increases,
39
122000
3000
Post unu jaro, la Kongreso sponsoris grandegan pliigon de armiloj,
02:23
and we went from 1,200 nuclear weapons
40
125000
3000
kaj ni iris de 1200 nukleaj armiloj
02:26
to 20,000.
41
128000
2000
al 20 mil.
02:28
And the reactions to Sputnik went far beyond weapons increases.
42
130000
3000
Sed la reagoj al Sputnik iris multe pli preter la multigo de armiloj.
02:31
For example, some here will remember
43
133000
3000
Ekzemple, iuj tie ĉi rememoros
02:34
this day, June 1958,
44
136000
2000
tiun tagon, Junie de 1958,
02:36
the National Civil Defense Drill,
45
138000
2000
la Nacia Civila Defendo-Ekzerco,
02:38
where tens of millions of people in 78 cities went underground.
46
140000
3000
en kiu dekoj da milionoj da homoj en 78 urboj iris subgrunden.
02:42
Or the Gallup Poll that showed that seven in 10 Americans
47
144000
3000
Aŭ la opinisondon Gallup, kiu montris, ke sep el 10 usonanoj
02:45
believed that a nuclear war would happen,
48
147000
3000
kredis, ke nuklea milito estas okazonta,
02:48
and that at least 50 percent of our population
49
150000
2000
kaj almenaŭ 50 procentoj el nia loĝantaro
02:50
was going to be killed.
50
152000
2000
estas mortontaj.
02:52
But Sputnik provoked wonderful changes as well.
51
154000
3000
Sed Sputnik provokis ankaŭ mirindajn ŝanĝojn.
02:56
For example, some in this room went to school on scholarship
52
158000
2000
Ekzemple, kelkaj el vi iris al la lernejo per stipendio
02:58
because of Sputnik.
53
160000
2000
danke al Sputnik.
03:00
Support for engineering, math and science --
54
162000
3000
Subteno por inĝenierarto, matematiko kaj scienco --
03:03
education in general -- boomed.
55
165000
3000
kleriĝo ĝenerale - kreskegis.
03:06
And Vint Cerf points out that Sputnik
56
168000
2000
Kaj Vint Cerf montras, ke Sputnik
03:08
led directly to ARPA, and the Internet,
57
170000
2000
kondukis rekte al ARPA kaj Internet,
03:10
and, of course, NASA.
58
172000
3000
kaj kompreneble, NASA.
03:13
My feature documentary shows how a free society
59
175000
3000
Mia dokumentfilmo montras, kiel libera socio
03:16
can be stampeded by those who know how to use media.
60
178000
3000
povas esti panikigita de tiuj, kiuj scias kiel uzi amaskomunikilojn.
03:19
But it also shows how we can turn
61
181000
2000
Sed ĝi montras ankaŭ, kiel ni povis turni tion,
03:21
what appears at first to be a bad situation,
62
183000
3000
kio unue ŝajnis esti malbona situacio,
03:24
into something that was overall very good for America.
63
186000
3000
en io, kio estis ĝenerale avantaĝa por Usono.
03:28
"Sputnik" will soon be released.
64
190000
3000
"Sputnik" baldaŭ publikiĝos.
03:31
In closing, I would like to take a moment to thank
65
193000
2000
Konklude, mi ŝatus preni momenton por danki
03:33
one of my investors:
66
195000
2000
unu el miaj investantoj:
03:35
longtime TEDster, Jay Walker.
67
197000
2000
delongtempa TED-ano Jay Walker.
03:37
And I'd like to thank you all.
68
199000
2000
Kaj mi ŝatus danki vin ĉiujn.
03:39
(Applause).
69
201000
4000
(Aplaŭdo).
03:43
Thank you, Chris.
70
205000
1000
Dankon, Chris.
ABOUT THE SPEAKER
David Hoffman - FilmmakerIn David Hoffman's long film career, he's made documentaries on everything from Amelia Earhardt to B.B. King, from double-dutch jump-roping to F-15 fighter pilots. Lately he's been fascinated with the early space program and our mania for all things Sputnik.
Why you should listen
Documentary filmmaker David Hoffman has been capturing reality for almost 4 decades, following his wide-ranging interests and turning them into films for PBS, The Discovery Channel, A&E, National Geographic. Highlights from his career include the groundbreaking experimental doc King, Murray, which blurred boundaries between truth and fiction as it tracks its subject through a debauched weekend in Las Vegas; A Day With Filmmaker Timmy Page, about a 12-year-old auteur; and his series of films on American indigenous music.
Lately, he has become fascinated with the Atomic-era Space Race, turning out a feature-length documentary about the Sputnik era. Sputnik Mania was scored by Thomas Dolby and has played at festivals and theaters around the country.
Hoffman suffered a devastating setback in early 2008 when, nine days before TED2008, his home, containing a vast archive from his long and fascinating career, burnt to the ground. His next project: to reframe his life and rebuild.
David Hoffman | Speaker | TED.com