TEDxBratislava
Stephen Cave: The 4 stories we tell ourselves about death
სტეფან ქეივი: 4 ამბავი რასაც ვუყვებით ჩვენ თავს სიკვდილის შესახებ
Filmed:
Readability: 3.9
2,486,724 views
ფილოსოფოსი სტეფენ ქეივი იწყებს საუბარს შავი, მაგრამ დაუძლეველი შეკითხვით: როდის მიხვდით პირველად რომ ერთ დღეს თქვენ გარდაიცვლებით? და საინტერესოდ ამატებს: რატომ ვუწევთ ადამიანები წინააღმდეგობას სიკვდილის გარდაუვალობას? მომაჯადოებელ საუბარში ქეივი იკვლევს ოთხ ამბავს - ცივიზიცაციის მიღმა - რომელსაც ჩვენ ვუყვებით ჩვენ თავებს " რათა ვმართოთ სიკვდილის შიში".
Stephen Cave - Philosopher
Philosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever? Full bio
Philosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever? Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I have a question:
0
378
1893
მე მაქვს შეკითხვა
00:14
Who here remembers when they first realized
1
2271
3377
ამ დარბაზში მყოფთაგან ვინმეს თუ ახსოვს როდესაც მან გაანალიზა, რომ
00:17
they were going to die?
2
5648
3423
კვდებოდა?
00:21
I do. I was a young boy,
3
9071
2502
მე მახსოვს.. მე ვიყავი პატრა ბიჭი,
00:23
and my grandfather had just died,
4
11573
3055
ბაბუჩემი ახალი გარდაცვლილი იყო
00:26
and I remember a few days later lying in bed at night
5
14628
3918
და ღამით ლოგინში ვიწექი
00:30
trying to make sense of what had happened.
6
18546
3634
,ვცდილობდი გამეგო თუ რა მოხდა.
00:34
What did it mean that he was dead?
7
22180
2635
რას ნიშნავდა ის, რომ იგი გარდაიცვალა?
00:36
Where had he gone?
8
24815
1784
სად წავიდა?
00:38
It was like a hole in reality had opened up
9
26599
3422
ეს გავდა ხვრელს, რომელიც გაჩნდა რეალობაში
00:42
and swallowed him.
10
30021
2135
და იგი გადაყლაპა,
00:44
But then the really shocking
question occurred to me:
question occurred to me:
11
32156
2802
მაგრამ შემდეგ მართლაც, რომ შოკისმომგვრელი შეკითხვა გამიჩნდა:
00:46
If he could die, could it happen to me too?
12
34958
3490
თუ ის მოკვდა, შესაძლებელია რომ იგივე მეც დამემართოს?
00:50
Could that hole in reality open up and swallow me?
13
38448
3299
შეუძლია ამ ხვრელს, რომ მეც გადამყლაპოს?
00:53
Would it open up beneath my bed
14
41747
1790
გაიხსნება ის ჩემი ლოგინის ქვეშ
00:55
and swallow me as I slept?
15
43537
3234
და გადამყლაპავს როდესაც მძინავს?
00:58
Well, at some point, all children
become aware of death.
become aware of death.
16
46771
4188
ასე თუ ისე , რაღაც მომენტში, ყველა ბავშვს ეშინია სიკვდილის.
01:02
It can happen in different ways, of course,
17
50959
1905
რა თქმა უნდა, ეს შეიძლება მოხდეს სხვადასხვა გზით
01:04
and usually comes in stages.
18
52864
1833
და სინამდვილეში მიდის ეტაპობრივად.
01:06
Our idea of death develops as we grow older.
19
54697
3513
ჩვენი იდეები სიკვდილზე იცვლება, როდესაც ვიზრდებით
01:10
And if you reach back into the dark corners
20
58210
2729
და თუ თქვენ გაჩხრიკავთ შავ კუთხეებს
01:12
of your memory,
21
60939
1697
თქვენი მეხსიერებისა
01:14
you might remember something like what I felt
22
62636
3003
თქვენ შესაძლოა გაგახსენდეთ რაღაც იმდაგვარი რაც მე ვიგრძენი,
01:17
when my grandfather died and when I realized
23
65639
3255
როდესაც ბაბუაჩემი გარდაიცვალა და გავაანალიზე, რომ
01:20
it could happen to me too,
24
68894
1950
ეს შესაძლოა მეც დამმართნოდა,
01:22
that sense that behind all of this
25
70844
2579
ეს გვაგრძნობინებს, რომ ყველაფერ ამის უკან
01:25
the void is waiting.
26
73423
3337
სიცარიელე იცდის..
01:28
And this development in childhood
27
76760
2277
და ეს გამოვლინება ბავშვობაში
01:31
reflects the development of our species.
28
79037
2821
ისახება ჩვენი ტიპის გამოვლინებაში.
01:33
Just as there was a point in your development
29
81858
3315
ხოლო სწორედ მაშინ როდესაც იყო მომენტი თქვენს გამოვლინებაში
01:37
as a child when your sense of self and of time
30
85173
3526
როგორც ბავშვისაში, როდესაც თქვენი შეგრძნება საკუთარი თავისა და დროის
01:40
became sophisticated enough
31
88699
2099
გახდა საკმაოდ დამახინჯებული,
01:42
for you to realize you were mortal,
32
90798
3922
რამეთუ თქვენ გაანალიზეთ რომ იყავით მომაკვდავი,
01:46
so at some point in the evolution of our species,
33
94720
3706
ასე რომ ჩვენი ტიპის ევოლუციის რაღაც მომენტში,
01:50
some early human's sense of self and of time
34
98426
3015
ზოგიერთი ადრეული ადამიანური გრძნობები საკუთარი თავისა და დროის
01:53
became sophisticated enough
35
101441
2243
გახდა საკმაოდ დამახინჯებული
01:55
for them to become the first human to realize,
36
103684
3115
რათა განგვეანალიზებინა და გვეთქვა :
01:58
"I'm going to die."
37
106799
3433
"მე მოვკვდები"
02:02
This is, if you like, our curse.
38
110232
2219
ეს არის, ასე ვთქვათ , ჩვენი წყევლა.
02:04
It's the price we pay for being so damn clever.
39
112451
4043
ეს არის ის ფასი რასაც ვიხდით, რომ ვიყოთ ძალიან ჭკვიანები.
02:08
We have to live in the knowledge
40
116494
2099
ჩვენ უნდა ვიცხოვროთ ცოდნაში
02:10
that the worst thing that can possibly happen
41
118593
2661
ეს არის ყველაზე ცუდი რამ რაც შეიძლება მოხდეს,
02:13
one day surely will,
42
121254
1624
ერთ დღეს რათქმაუნდა მოხდება კიდეც,
02:14
the end of all our projects,
43
122878
1506
დასასრული ყველა ჩვენი პროექტის,
02:16
our hopes, our dreams, of our individual world.
44
124384
3464
იმედების, ჩვენი ინდივიდუალური სამყაროს ოცნებების.
02:19
We each live in the shadow of a personal
45
127848
3181
თითოეული ჩვენგანი ცხოვრობს პერსონალური აპოკალიფსის
02:23
apocalypse.
46
131029
1989
ჩრდილში.
02:25
And that's frightening. It's terrifying.
47
133018
2504
ეს არის შემაძრწუნებელი და შემაშინებელი.
02:27
And so we look for a way out.
48
135522
2460
ასე რომ ჩვენ ვეძებთ გზებს , რომ გავნთავისუფლდეთ .
02:29
And in my case, as I was about five years old,
49
137982
3281
ხოლო ჩემ შემთხვევაში, როდესაც მე ვიყავი 5 წლის
02:33
this meant asking my mum.
50
141263
2995
ეს იგივე იყო, რაც მეკითხა დედაჩემისთვის სიკვდილის შესახებ.
02:36
Now when I first started asking
51
144258
2462
პირველად, როდესაც დავიწყე გამოკითხვა,
02:38
what happens when we die,
52
146720
1781
თუ რა მოხდება როდესაც მოვკვდები,
02:40
the grown-ups around me at the time
53
148501
2092
უფროსებმა ჩემს გარშემო
02:42
answered with a typical English mix of awkwardness
54
150593
3203
მიპასუხეს ტიპიური ინგლისური უხერხულობით
02:45
and half-hearted Christianity,
55
153796
2987
და ნახევრად ქრისტიანული მოტივებით,
02:48
and the phrase I heard most often
56
156783
1944
და ის ფრაზა , რომელიც ხსნიდა ბაბუაჩემის
02:50
was that granddad was now
57
158727
1559
ადგილსამყოფელს , ხშირ შემთხვევაში იყო:
02:52
"up there looking down on us,"
58
160286
2464
"ის არის ზევით, ცაში და იქიდან გვიყურებს ჩვენ,"
02:54
and if I should die too, which
wouldn't happen of course,
wouldn't happen of course,
59
162750
2965
და თუ მე მოვკვდებოდი აგრეთვე , რაც რა თქმა უნდა, მათი თქმით არ მოხდებოდა,
02:57
then I too would go up there,
60
165715
2796
მეც იქ (ზემოთ წავიდოდი),
03:00
which made death sound a lot like
61
168511
2050
რამაც სიკვდილი ჩემთვის მიამგვანა რაღაც უფრო
03:02
an existential elevator.
62
170561
2654
ეგსისტენციალურ ლიფტს.
03:05
Now this didn't sound very plausible.
63
173215
3118
ახლა უკვე ჩემი სიკვდილი აღარ იყო მოსალონდელი.
03:08
I used to watch a children's
news program at the time,
news program at the time,
64
176333
2903
ამ დროისთვის მე ვუყურებდი საბავშვო ახალი ამბების გადაცემას,
03:11
and this was the era of space exploration.
65
179236
2440
სადაც გადმოსცემდნენ, რომ ეს იყო კოსმოსური აღმოჩენების ერა.
03:13
There were always rockets going up into the sky,
66
181676
2174
ამ გადაცემაში ყოველთვის აჩვენებდნენ რაკეტებს ცაში,
03:15
up into space, going up there.
67
183850
2696
ზევით კოსმოსში მიმავალს დედამიწიდან,
03:18
But none of the astronauts when they came back
68
186546
2329
მაგრამ არცერთი ასტრონავტი რომელიც ბრუნდებოდა
03:20
ever mentioned having met my granddad
69
188875
3232
ექსპედიციიდან, არ აღნიშნავდა , რომ სადმე ბაბუაჩემი ენახა
03:24
or any other dead people.
70
192107
2459
ან სულაც სხვა გარდაცვლილი ადამიანი.
03:26
But I was scared,
71
194566
1303
მე შევშინდი.. იდეა, რომ მენახა ბაბუაჩემი
03:27
and the idea of taking the existential elevator
72
195869
2440
ეგზისტენციალური
03:30
to see my granddad
73
198309
1606
ლიფტით
03:31
sounded a lot better than being swallowed
74
199915
1415
უფრო კარგად ჟღერდა ვიდრე ჩავეთრიე
03:33
by the void while I slept.
75
201330
3071
ორმოს, როდესაც მეძინა,
03:36
And so I believed it anyway,
76
204401
2269
სწორედ ამიტომ დავიჯერე ეს
03:38
even though it didn't make much sense.
77
206670
2671
მიუხედავად იმისა რომ კარგად ვერ აღვიქვი ის.
03:41
And this thought process that I went through
78
209341
2242
ეს პროცესი, რომელიც განვიცადე
03:43
as a child, and have been through many times since,
79
211583
2531
როდესაც ვიყავი ბავშვი და მას შემდეგაც ბევრჯერ
03:46
including as a grown-up,
80
214114
1910
თუნდაც მოზარდ ასაკში
03:48
is a product of what psychologists call
81
216024
2447
არის პროდუქტი იმისა რასაც ფსიქოლოგები ეძახიან
03:50
a bias.
82
218471
1464
მრუდს.
03:51
Now a bias is a way in which we systematically
83
219935
3274
ეს დაღმავლობა არის შედეგი იმისი, რომ
03:55
get things wrong,
84
223209
1718
ჩვენ სისტემატიურად არასწორად გვესმის საგნები,
03:56
ways in which we miscalculate, misjudge,
85
224927
2684
გზები რომლებსაც ჩვენ ვერ ვთვლით, ვერ ვსჯით
03:59
distort reality, or see what we want to see,
86
227611
3589
ამახინჯებს რეალობას ან გვიჩვენებს იმას რისი დანახვაც გვინდა
04:03
and the bias I'm talking about
87
231200
2232
და ეს მრუდები რომლებზედაც მე ვსაუბრობ
04:05
works like this:
88
233432
1438
დაახლოებით ასე მუშაობს:
04:06
Confront someone with the fact
89
234870
2235
შეეწინააღმდეგეთ ვინმეს იმ ფაქტის შესახებ,
04:09
that they are going to die
90
237105
1547
რომ იგი მოკვდება
04:10
and they will believe just about any story
91
238652
3033
და ისინი დაიჯერებენ ნებისმიერ ამბავს
04:13
that tells them it isn't true
92
241685
1858
რაც ეტყვის მათ რომ ეს სიმართლე არ არის
04:15
and they can, instead, live forever,
93
243543
2414
და ამის ნაცვლად მათ შეუძლიათ იცხოვრონ სამუდამოთ,
04:17
even if it means taking the existential elevator.
94
245957
4085
თუნდაც ეს იყოს ეგზისტენციალური ლიფტის ამბავი.
04:22
Now we can see this as the biggest bias of all.
95
250042
4428
ახლა ჩვენ შეგვიძლია ვნახოთ, რომ ეს ყველაზე დიდი დაღმართია.
04:26
It has been demonstrated in over 400
96
254470
2875
მისი დემონსტრაცია მოხდა 400
04:29
empirical studies.
97
257345
1681
ემპირიული სწავლებისას.
04:31
Now these studies are ingenious, but they're simple.
98
259026
2509
ახლა ეს სწავლება "არაგენიოსურია", მაგრამ მარტივია.
04:33
They work like this.
99
261535
1935
ისინი დაახლოებით ასე მუშაობს
04:35
You take two groups of people
100
263470
1490
თქვენ იყვანთ ადამიანების 2 ჯგუფს,
04:36
who are similar in all relevant respects,
101
264960
2783
რომლებიც ერთნაირები არიან ყველა შესაბამისი შეფასებით
04:39
and you remind one group that they're going to die
102
267743
2689
და თქვენ შთააგონებთ, ახსენებთ პირველ ჯგუფს, რომ ისინი მოკვდებიან
04:42
but not the other, then you compare their behavior.
103
270432
2629
მაგრამ არა მეორე ჯგუფს, შემდეგ თქვენ ადარებთ მათ ქცევებს.
04:45
So you're observing how it biases behavior
104
273061
3873
ახლა თქვენ ნათლად აკვირდებით როგორ შეუძლია დაღმა დაეშვას ქმედება, ქცევა
04:48
when people become aware of their mortality.
105
276934
3754
როდესაც ადამიანები შეშფოთებულნი არიან მათი მოკვდავობით.
04:52
And every time, you get the same result:
106
280688
2912
ყოველ ჯერზე , თქვენ იღებთ მსგავს შედეგს:
04:55
People who are made aware of their mortality
107
283600
3087
ადამიანები რომლებიც შეშინებულნი არიან მათივე მოკვდაობით
04:58
are more willing to believe stories
108
286687
2011
უფრო სჯერათ ამბების,
05:00
that tell them they can escape death
109
288698
1863
რომლებიც ეტყვით მათ ,რომ შეუძლიათ გაექცნენ სიკვდილს
05:02
and live forever.
110
290561
1772
და იცხოვრონ სამუდამოდ.
05:04
So here's an example: One recent study
111
292333
2289
აი მაგალითიც : ერთ - ერთმა ახლანდელმა სწავლებამ
05:06
took two groups of agnostics,
112
294622
2770
შეარჩია აგნოსტიკოსების 2 ჯგუფი
05:09
that is people who are undecided
113
297392
1596
ესენი არიან ადამიანები , რომლებსაც
05:10
in their religious beliefs.
114
298988
2515
არ გადაუწყვეტიათ, დარწმუნებულნი არ არიან თავიანთ რელიგიურ რწმენაში.
05:13
Now, one group was asked to think about being dead.
115
301503
3584
ახლა , 1 ჯგუფის წევრებს სთხოვეს , ეფიქრათ, რომ გარდაიცვალნენ.
05:17
The other group was asked to think about
116
305087
1645
მეორე ჯგუფის წევრებს კი მარტოობაზე
05:18
being lonely.
117
306732
1833
ფიქრი სთხოვეს.
05:20
They were then asked again
about their religious beliefs.
about their religious beliefs.
118
308565
2816
ამის შემდეგ მათ ისევ შეეკითხნენ რწმენის შესახებ.
05:23
Those who had been asked
to think about being dead
to think about being dead
119
311381
2864
მათ ვისაც თხოვეს, ეფიქრათ იმაზე , რომ მოკვდნენ
05:26
were afterwards twice as likely to express faith
120
314245
3573
ორჯერ მეტი რწმენა გამოავლინეს
05:29
in God and Jesus.
121
317818
1660
ღვთის მიმართ და ქრისტეს მიმართ ვიდრე მანამდე.
05:31
Twice as likely.
122
319478
1778
2 ჯერ უფრო...
05:33
Even though the before they
were all equally agnostic.
were all equally agnostic.
123
321256
2708
მიუხედავად იმისა, რომ ისინი მანამდე ერთნაირად აგნოსტიკურები იყვნენ.
05:35
But put the fear of death in them,
124
323964
1761
მიეცით მას შიში სიკვდილისა და
05:37
and they run to Jesus.
125
325725
3859
ისინი მაშინვე ქრისტესკენ გაიქცნენ.
05:41
Now, this shows that reminding people of death
126
329584
3512
ეს გვიჩვენებს , რომ ადამიანებს თუ გავახსენებთ სიკვდილის შესახებ
05:45
biases them to believe, regardless of the evidence,
127
333111
3230
დაღმა დაუშვებს მათ რათა დაიჯერონ უყურადღებო სიაშკარავე
05:48
and it works not just for religion,
128
336341
2025
და ეს მუშაობს არა მარტო რელიგიაზე,
05:50
but for any kind of belief system
129
338366
2237
არამედ ნებისმიერ რწმენის სისტემაზე
05:52
that promises immortality in some form,
130
340603
3460
რაც პირდება მას უკვდავებას, რაღაცა ფორმით
05:56
whether it's becoming famous
131
344063
1805
მაგალითად , რომ გახდება ცნობილი
05:57
or having children
132
345868
1414
ან ეყოლება შვილი
05:59
or even nationalism,
133
347282
1347
ან ნაციონალიზმი
06:00
which promises you can live
on as part of a greater whole.
on as part of a greater whole.
134
348629
3273
რაც პირდება მას რომ შეუძლია იცხოვროს როგორც ნაწილმა ყველა დიდებულის.
06:03
This is a bias that has shaped
135
351902
1931
ეს არის დაღმართი , რომელმაც ფორმა მისცა
06:05
the course of human history.
136
353833
3339
ადამიანის ისტორიის მსვლელობას.
06:09
Now, the theory behind this bias
137
357172
2267
ახლა , ეს თეორია ამ დაღმართების უკან,
06:11
in the over 400 studies
138
359439
1737
გამოყენებული 400 სწავლებაში,
06:13
is called terror management theory,
139
361176
2129
მოიხსენიება როგორც "შიშის დაგეგმარების თეორია"
06:15
and the idea is simple. It's just this.
140
363305
2350
და იდეა ძალიან უბრალოა. ეს უბრალოდ არის ეს ( შიშის დაგემარება).
06:17
We develop our worldviews,
141
365655
2549
ჩვენ შევიმუშავებთ ჩვენს მსოფლმხედველობას
06:20
that is, the stories we tell ourselves
142
368204
2157
ეს არის ამბები, რასაც ჩვენ საკუთარ თავს ვუყვებით
06:22
about the world and our place in it,
143
370361
2736
მსოფლიოსა და ჩვენი ადგილის შესახებ მასში
06:25
in order to help us manage
144
373097
2282
იმისათვის, რომ დაგვეხმაროს დავგეგმოთ
06:27
the terror of death.
145
375379
2914
სიკვდილის შიში.
06:30
And these immortality stories
146
378293
1799
ამ უკვდავების ამბებს
06:32
have thousands of different manifestations,
147
380092
2997
გააჩნია ათასობით განსხვავებული მანიფესტიციები,
06:35
but I believe that behind the apparent diversity
148
383089
3584
მაგრამ მე მჯერა , რომ აშკარა მრავალფეროვნების უკან
06:38
there are actually just four basic forms
149
386673
2699
არის სინამდვილეში 4 მთავარი ფორმა,
06:41
that these immortality stories can take.
150
389372
3511
რომელებმაც შეიძლება ეს უკვდავების ამბები დაიტიოს.
06:44
And we can see them repeating themselves
151
392883
1805
ამის შემდეგ ჩვენ ვიხილავთ თუ როგორ იმეორებენ ისინი ერთმანეთს
06:46
throughout history, just with slight variations
152
394688
3170
მთელი ისტორიის მანძილზე, მხოლოდ მცირე ვარიაციებით
06:49
to reflect the vocabulary of the day.
153
397858
2765
რომ ასახოს დღის ლექსიკონი.
06:52
Now I'm going to briefly introduce these four
154
400623
2508
ახლა მე ვაპირებ მოკლედ გაგაცნოთ ეს ოთხი
06:55
basic forms of immortality story,
155
403131
2253
ძირითადი ფორმა უკვდავების ამბებისა
06:57
and I want to try to give you some sense
156
405384
1570
და მე მინდა შევეცადო რომ აღგაქმევინოთ
06:58
of the way in which they're retold by each culture
157
406954
2313
ის გზები, რომლითაც ისინი იქნა ხელახლა მოყოლილი თითოეული კულტურის
07:01
or generation
158
409267
1767
ან თაობის მიერ
07:03
using the vocabulary of their day.
159
411034
2172
მათი დღეების ლექსიკონით.
07:05
Now, the first story is the simplest.
160
413206
2639
ასე, პირველი ამბავი ძალიან მარტივია.
07:07
We want to avoid death,
161
415845
2153
ჩვენ გვინდა , რომ ავერიდოთ სიკვდილს
07:09
and the dream of doing that in this body
162
417998
2425
და ამის კეთება ამ სხეულში
07:12
in this world forever
163
420423
1360
ამ სამყაროში სამუდამოდ
07:13
is the first and simplest kind of immortality story,
164
421783
3291
არის პირველი უმარტივესი სახე უკვდავობის ამბისა
07:17
and it might at first sound implausible,
165
425074
2459
და ეს შესაძლოა პირველად არადამაჯერებლად ჟღერდეს,
07:19
but actually, almost every culture in human history
166
427533
3981
მაგრამ სინამდვილეში, თითქმის ყველა კულტურას ადამიანთა ისტორიაში
07:23
has had some myth or legend
167
431514
2062
ქონია რაიმე მითი ან ლეგენდა
07:25
of an elixir of life or a fountain of youth
168
433576
2761
უკვდავების ელექსირზე ან ახალგაზრდობის ფანტანზე
07:28
or something that promises to keep us going
169
436337
2979
ან თუნდაც რაღაცაზე რაც გვპირდება ჩვენ რომ ვიცოცხლებთ
07:31
forever.
170
439316
3137
სამუდამოდ.
07:34
Ancient Egypt had such myths,
171
442453
1593
ძველ ეგვიპტელებს ქონდათ ასეთი მითი,
07:36
ancient Babylon, ancient India.
172
444046
2368
ძველ ბაბილონელებსაც და ძველ ინდოელებს.
07:38
Throughout European history, we find them
in the work of the alchemists,
in the work of the alchemists,
173
446414
2852
მთელი ევროპული ისტორიის მანძილზე, ჩვენ გვხვდება ისინი ალქიმიკოსების ნაშრომებში
07:41
and of course we still believe this today,
174
449266
2794
და რა თქმა უნდა ჩვენ დღემდე გვჯერა უკვდავების ამბებისა,
07:44
only we tell this story using the vocabulary
175
452060
2563
მაგრამ ჩვენ ვყვებით ამ ამბებს სამეცნიერო
07:46
of science.
176
454623
1656
ენით
07:48
So 100 years ago,
177
456279
1606
ასე 100 წლის წინათ,
07:49
hormones had just been discovered,
178
457885
1819
ჰორმონები ახალი აღმოჩენილი იყო
07:51
and people hoped that hormone treatments
179
459704
1652
და ხალხს იმედი ქონდა, რომ ჰორმონებთან დამოკიდებულება
07:53
were going to cure aging and disease,
180
461356
2699
ხელს შეუწყობდა ბევრი დაავადების განკურნვას
07:56
and now instead we set our hopes on stem cells,
181
464055
2853
და ახლა ჩვენ ასეთივე იმედებს ვამყარებთ უჯრედების წარმოშობაზე,
07:58
genetic engineering, and nanotechnology.
182
466908
2295
გენურ ინჟინერიაზე და ნანოტექნოლოგიებზე,
08:01
But the idea that science can cure death
183
469203
3958
მაგრამ ის იდეა, რომ მეცნიერებს ძალუძთ სიკვდილის განკურნება
08:05
is just one more chapter in the story
184
473161
2341
არის კიდევ ერთი თავი ამ ამბისა,
08:07
of the magical elixir,
185
475502
2233
მაგიურ ელექსირზე,
08:09
a story that is as old as civilization.
186
477735
4436
ამბავი , რომელიც ცივილიზაციის ასაკისაა.
08:14
But betting everything on the idea of finding the elixir
187
482171
2780
თუმცა სანიძლაოს ჩამოვდივარ, რომ იდეა ელექსირის პოვნისა
08:16
and staying alive forever
188
484951
1403
და უკვდავებისა
08:18
is a risky strategy.
189
486354
1801
არის რისკიანი სტრატეგია.
08:20
When we look back through history
190
488155
2240
ჩვენ თუ ისტორიას გადავხედავთ
08:22
at all those who have sought an elixir in the past,
191
490395
2784
ყველას ვისაც უფიქრია ელექსირზე წარსულში,
08:25
the one thing they now have in common
192
493179
1829
ერთადერთი საერთო რაც მათ ახლა აქვთ
08:27
is that they're all dead.
193
495008
2630
არის ის რომ ყველა მათგანი გარდაიცვალა.
08:29
So we need a backup plan,
and exactly this kind of plan B
and exactly this kind of plan B
194
497638
3738
ასე, რომ ჩვენ გვჭირდება სათადარიგო გეგმა და ზუსტად ასეთი გეგმა "ბ"
08:33
is what the second kind of immortality story offers,
195
501376
3571
არის ის რას მეორე სახის უკვდავების ამბავი გვთავაზობს
08:36
and that's resurrection.
196
504947
1755
და ეს არის მკვდრეთით აღდგენა.
08:38
And it stays with the idea that I am this body,
197
506702
2374
და ის რჩება იმ იდეასთან ერთად, რომ მე ვარ ეს სხეული,
08:41
I am this physical organism.
198
509076
1975
მე ვარ ეს ფიზიკური ორგანიზმი.
08:43
It accepts that I'm going to have to die
199
511051
2168
ის უშვებს, რომ მე მოვკვდები
08:45
but says, despite that,
200
513219
1374
მაგრამ ამბობს , იქიდან გამომდინარე, რომ
08:46
I can rise up and I can live again.
201
514593
2503
მე შემიძლია აღვდგე და კვლავ ვიცოცხლო.
08:49
In other words, I can do what Jesus did.
202
517096
2618
სხვა სამყაროში, მე შემიძლია გავაკეთო ის რაც ქრისტემ გააკეთა.
08:51
Jesus died, he was three days in the [tomb],
203
519714
2045
ქრისტე გარდაიცვალა, ის 3 დღის განმავლობაში გამოქვაბულში იყო
08:53
and then he rose up and lived again.
204
521759
3111
შემდეგ იგი აღდგა და კვლავ ცოცხლობდა
08:56
And the idea that we can all be
resurrected to live again
resurrected to live again
205
524870
3119
და იდეა , რომ ჩვენ აღვდგებით და კვლავ ვიცოცხლებთ
08:59
is orthodox believe, not just for Christians
206
527989
2288
არის ორთოდოქსული რწმენა და არა მხოლოდ ქრისტიანული,
09:02
but also Jews and Muslims.
207
530277
2703
მაგრამ ასევე ებრაელების და მუსლიმების.
09:04
But our desire to believe this story
208
532980
2164
თუმცა ჩვენი სურვილი, დავიჯეროთ ეს ისტორია
09:07
is so deeply embedded
209
535144
2010
არის ძალიან ღრმად გამაგებული
09:09
that we are reinventing it again
210
537154
2098
იმით, რომ ჩვენ თავიდან აღმოვაჩენთ მას
09:11
for the scientific age,
211
539252
1492
მეცნიერულ ხანაში,
09:12
for example, with the idea of cryonics.
212
540744
2823
მაგალითად, "cryonics" იდეით.
09:15
That's the idea that when you die,
213
543567
1590
ეს არის იდეა იმის შესახებ , რომ როდესაც შენ მოკვდები
09:17
you can have yourself frozen,
214
545157
1999
შენ შეგიძლია შენი სხეული გააყინინო
09:19
and then, at some point when technology
215
547156
2389
და როდესაც, რაღაც დონეზე ტექნოლოგიას
09:21
has advanced enough,
216
549545
1211
ექნება საჭირო მეთოდები
09:22
you can be thawed out and repaired and revived
217
550756
2120
შენ დაგადნობენ და "შეგაკეთებენ"
09:24
and so resurrected.
218
552876
1289
და ფაქტობრივად აღდგები.
09:26
And so some people believe an omnipotent god
219
554165
2848
ზოგ ადამიანს ჯერა, რომ ყოვლისშემძლე ღმერთი
09:29
will resurrect them to live again,
220
557013
1879
აღადგენს მათ, რათა ისევ იცოცხლონ
09:30
and other people believe an
omnipotent scientist will do it.
omnipotent scientist will do it.
221
558892
4143
და ზოგს კი ჯერათ, რომ ყოვლისშემძლე მეცნიერები გააკეთებენ ამას.
09:35
But for others, the whole idea of resurrection,
222
563035
2714
თუმცა სხვებისთვის, მთლიანი იდეა აღდგენისა არის
09:37
of climbing out of the grave,
223
565749
2003
საფლავიდან ამოძვრომა,
09:39
it's just too much like a bad zombie movie.
224
567752
2719
ეს ძალიან გავს ცუდ "ზომბი" კინოს.
09:42
They find the body too messy, too unreliable
225
570471
2791
ისინი აღმოაჩენენ სხეულს ძალიან უსუფთაოს , არასასიამოვნოს
09:45
to guarantee eternal life,
226
573262
2148
სამუდამო სიცოცხლისათვის
09:47
and so they set their hopes on the third,
227
575410
3091
და ასე , რომ ისინი თავიანთ იმედებს ამყარებენ მესამეზე,
09:50
more spiritual immortality story,
228
578501
2117
მეტად სულიერ უკვდავების ამბავზე,
09:52
the idea that we can leave our body behind
229
580618
2336
იდეაზე , რომლის მიხედვითაც ჩვენ შეგვიძლია დავტოვოთ ჩვენი სხეული
09:54
and live on as a soul.
230
582954
2297
და ვიცხოვროთ როგორც მოჩვენება - სულმა.
09:57
Now, the majority of people on Earth
231
585251
1989
ახლა, უმრავლეს ადამიანებს დედამიწაზე
09:59
believe they have a soul,
232
587240
1773
სჯერათ, რომ მათ აქვთ სული
10:01
and the idea is central to many religions.
233
589013
2410
და ეს იდეა არის მთავარი ბევრ რელიგიაშიც.
10:03
But even though, in its current form,
234
591423
2314
ასევე , ეს არის მიმდინარე ფორმა,
10:05
in its traditional form,
235
593737
1915
ტრადიციული ფორმა,
10:07
the idea of the soul is still hugely popular,
236
595652
2163
ეს იდეა კვლავ უდავოდ პოპულარულია
10:09
nonetheless we are again
237
597815
1432
მიუხედავად იმისა, რომ
10:11
reinventing it for the digital age,
238
599247
2224
ჩვენ ხელახლა აღმოვაჩენთ მას ახალ საუკუნეში.
10:13
for example with the idea
239
601471
1477
მაგალითად იმ იდეით, რომ
10:14
that you can leave your body behind
240
602948
1990
თქვენ შეგიძლიათ დატოვოთ თქვენი სხეული
10:16
by uploading your mind, your essence,
241
604938
2246
თქვენი გონების, გრძნობების,
10:19
the real you, onto a computer,
242
607184
1956
თქვენი ნამდვილი თავის, კომპიუტერში!
10:21
and so live on as an avatar in the ether.
243
609140
4612
და იცხოვროთ როგორც ჰაეროვანმა გამოსახულებამ, სიმბოლომ.
10:25
But of course there are skeptics who say
244
613752
2023
ასევე , რა თქმა უნდა , არიან სკეპტიკოსები , რომლებიც ამბობენ, რომ
10:27
if we look at the evidence of science,
245
615775
1844
თუ ჩვენ გადავხედავთ მეცნიერულ მიღწევებს,
10:29
particularly neuroscience,
246
617619
1644
კერძოდ ნეირომეცნიერებაში,
10:31
it suggests that your mind,
247
619263
1829
გვიჩვენებს, რომ შენი გონება
10:33
your essence, the real you,
248
621092
1580
შენი გრძნობები, ნამდვილი "შენ",
10:34
is very much dependent on a particular part
249
622672
2413
პირდაპირ დამოკიდებულებაშია შენი სხეულის კონკრეტულ
10:37
of your body, that is, your brain.
250
625085
2221
ნაწილთან, ეს გახლავთ თქვენი ტვინი.
10:39
And such skeptics can find comfort
251
627306
2521
ასეთ სკეპტიკოსებს შეუძლიათ თავი კარგად იგრძნონ
10:41
in the fourth kind of immortality story,
252
629827
2258
მეოთხე სახის უკვდავ ისტორიაში
10:44
and that is legacy,
253
632085
2357
და ეს გახლავთ მემკვიდრეობა
10:46
the idea that you can live on
254
634442
1480
ის იდეა, რომ თქვენ შეგიძლიათ განაგრძნოთ ცხოვრება
10:47
through the echo you leave in the world,
255
635922
2251
იმ ექოთ, რომელსაც დატოვებთ სამყაროში,
10:50
like the great Greek warrior Achilles,
256
638173
2349
როგორც დიდებულმა ბერძენმა მებრძოლმა აქილევსმა,
10:52
who sacrificed his life fighting at Troy
257
640522
2629
რომელმაც თავის სიცოცხლე ტროასთან ბრძოლას შესწირა
10:55
so that he might win immortal fame.
258
643151
3053
ამისთვის მან კი სამუდამო დიდება მოიპოვა.
10:58
And the pursuit of fame is as widespread
259
646204
2266
ასეთი დევნა დიდებისა არის ფართოდ გავრცელებული
11:00
and popular now as it ever was,
260
648470
2141
და პოპულარული ახლა ვიდრე ოდესმე
11:02
and in our digital age,
261
650611
1579
და ჩვენს ციფრულ ხანაში
11:04
it's even easier to achieve.
262
652190
1528
უფრო ადვილია, რომ მიაღწიო.
11:05
You don't need to be a great warrior like Achilles
263
653718
2324
თვენ არ გჭირდებათ იყოთ ისეთი დიდებული მეომარი, როგორც აქილევსი
11:08
or a great king or hero.
264
656042
1693
ან დიდებული მეფე ან გმირი.
11:09
All you need is an Internet connection
and a funny cat. (Laughter)
and a funny cat. (Laughter)
265
657735
4823
ყველაფერი რაც გჭირდება არის ინტერნეტ-კავშირი და სასაცილო კატა ( სიცილი),
11:14
But some people prefer to leave a more tangible,
266
662558
2463
მაგრამ ზოგიერთი ადამიანი ამჯობინებს დატოვოს უფრო საგრძნობი,
11:17
biological legacy -- children, for example.
267
665021
2844
ბიოლოგიური მემკვიდრეობა - მაგალითად ბავშვი.
11:19
Or they like, they hope, to live on
268
667865
2276
მათ მოსწონთ, ისინი იმედოვნებენ, რომ იცოცხლონ
11:22
as part of some greater whole,
269
670141
1717
როგორც რაიმე დიდებული ერთიანობის ნაწილმა,
11:23
a nation or a family or a tribe,
270
671858
2449
ნაციის ან ოჯახის ან თუნდაც ნათესაობის,
11:26
their gene pool.
271
674307
2466
მათი გენეტიკური ერთიანობის.
11:28
But again, there are skeptics
272
676773
1513
თუმცა ისევ ჩნდებიან სკეპტიკოსები,
11:30
who doubt whether legacy
273
678286
1713
რომელებიც დაობენ მემკვიდრეობის
11:31
really is immortality.
274
679999
1975
უკვდავობაზე.
11:33
Woody Allen, for example, who said,
275
681974
2077
ვუდი ალენი, მაგალითისთვის, რომელმაც თქვა
11:36
"I don't want to live on in
the hearts of my countrymen.
the hearts of my countrymen.
276
684051
2496
" მე არ მინდა რომ ვიცოცხლო ჩემი თანამემამულეების გულებში.
11:38
I want to live on in my apartment."
277
686547
2197
მე მინდა ვიცხოვრო აპარტამენტში"
11:40
So those are the four
278
688744
1767
ასე რომ გვაქვს ძირითადი
11:42
basic kinds of immortality stories,
279
690511
2183
4 სახის ისტორია უკვდავობაზე
11:44
and I've tried to give just some sense
280
692694
1642
და მე შევეცადე, რომ უბრალოდ ცოტა გაგებაში მომეყვანეთ
11:46
of how they're retold by each generation
281
694336
2293
თუ როგორ მეორდება ისინი თითოეულ თაობაში,
11:48
with just slight variations
282
696629
1587
მხოლოდ და მხოლოდ მცირე განსხვავებებით
11:50
to fit the fashions of the day.
283
698216
2305
რათა მოერგოს დღევანდელ გეგმას.
11:52
And the fact that they recur in this way,
284
700521
3489
და ის ფაქტი, რომ ისინი მეორდებიან ამ გზით,
11:56
in such a similar form but
in such different belief systems,
in such different belief systems,
285
704010
2988
არის ნაცნობი ფორმა, მაგრამ
განსხვავებულ რწმენით სისტემებში.
განსხვავებულ რწმენით სისტემებში.
11:58
suggests, I think,
286
706998
1578
მე ვფიქრობ
12:00
that we should be skeptical of the truth
287
708576
2402
ჩვენ უნდა ვიყოთ სკეპტიკურები
12:02
of any particular version of these stories.
288
710978
3761
ნებისმიერი ასეთი ამბის ვერსიის მიმართ.
12:06
The fact that some people believe
289
714739
2111
ის ფაქტი, რომ ზოგი ადამიანს სჯერა, რომ
12:08
an omnipotent god will resurrect them to live again
290
716850
2665
ყოვლისშემძლე ღმერთი მკვდრეთით აღადგენს მათ და
12:11
and others believe an omnipotent scientist will do it
291
719515
3701
ზოგს კი სჯერა, რომ ყოვლისშემძლე მეცნიერები გააკეთებენ ამას
12:15
suggests that neither are really believing this
292
723216
3038
ფაქტია, რომ არცერთს არ სჯერათ ამის რეალურად
12:18
on the strength of the evidence.
293
726254
2670
სიცხადის ძალით.
12:20
Rather, we believe these stories
294
728924
2426
ჩვენ გვჯერა ამ ამბების,
12:23
because we are biased to believe them,
295
731350
1983
რადგან ჩვენ იძულებულები ვართ დავიჯეროთ
12:25
and we are biased to believe them
296
733333
1828
და დაღმა მივემართებით,
12:27
because we are so afraid of death.
297
735161
4270
რადგან ჩვენ ძალიან გვეშინია სიკვდილის.
12:31
So the question is,
298
739431
2055
ასე რომ შეკითხვა შემდეგში მდგომარეობს,
12:33
are we doomed to lead the one life we have
299
741486
3472
ვართ ჩვენ განწირულები, რომ გვქონდეს ერთი სიცოცხლე,
12:36
in a way that is shaped by fear and denial,
300
744958
3693
რომელიც ფორმირებულია შიშით და ძრწოლით,
12:40
or can we overcome this bias?
301
748651
3075
თუ კვლავ შეგვიძლია დავძლიოთ ეს დაღმასვლა?
12:43
Well the Greek philosopher Epicurus
302
751726
2467
ბერძენ ფილისოფოსი ეპიკურუსი თვლიდა, რომ
12:46
thought we could.
303
754193
1728
ჩვენ შეგვიძლია.
12:47
He argued that the fear of death is natural,
304
755921
3548
ის ამტკიცებდა, რომ სიკვდილის შიში ბუნებრივია,
12:51
but it is not rational.
305
759469
2415
მაგრამ არა ჭკვიანური.
12:53
"Death," he said, "is nothing to us,
306
761884
2658
"სიკვდილი" , თქვან მან , "არაფერია ჩვენთვის,
12:56
because when we are here, death is not,
307
764542
2850
რადგან როდესაც ჩვენ აქ ვართ, სიკვდილი არარის
12:59
and when death is here, we are gone."
308
767392
3753
და როცა სიკვდილია აქ, ჩვენ აღარ ვართ".
13:03
Now this is often quoted, but it's difficult
309
771145
1798
ეს ბევრჯერ იყო ციტირებული, მაგრამ რთულია
13:04
to really grasp, to really internalize,
310
772943
2322
რეალურად შეითვისო, გაითავისო,
13:07
because exactly this idea of being gone
311
775265
2163
რადგან ზუსტად ეს იდეა - არ ყოფნისა
13:09
is so difficult to imagine.
312
777428
2139
ძალიან რთულია წარმოსადგენად.
13:11
So 2,000 years later, another philosopher,
313
779567
2231
ასე, 2000 წლის წინ, სხვა ფილოსოფოსმა,
13:13
Ludwig Wittgenstein, put it like this:
314
781798
3457
ლუდვიგ წიტგენშტეინმა, ასე ჩამოაყალიბა ის:
13:17
"Death is not an event in life:
315
785255
2944
" სიკვდილი არარის შემთხვევა სიცოხლეში:
13:20
We do not live to experience death.
316
788199
3642
ჩვენ არე ვცხოვრობთ, რომ გამოვცადოთ სიკვდილი,"
13:23
And so," he added,
317
791841
1194
მან დასძინა,
13:25
"in this sense, life has no end."
318
793035
2935
" ამ გაგებით, სიცოცხლეს არ გააჩნი დასასრული."
13:27
So it was natural for me as a child
319
795970
3176
ასე , რომ ჩემთვის როდესაც მე ბავშვი ვიყავი ბუნებრივი იყო,
13:31
to fear being swallowed by the void,
320
799146
2367
რომ მეშინოდა, ხვრელს ჩავეთრიე,
13:33
but it wasn't rational,
321
801513
1879
მაგრამ ეს არ იყო ჭკვიანური,
13:35
because being swallowed by the void
322
803392
1985
რადგან ხვრელმა რომ ჩაგითრიოს,
13:37
is not something that any of us
323
805377
2078
არ არის ისეთი შემთხვევა, რომელსაც
13:39
will ever live to experience.
324
807455
3270
ნებისმიერი ჩვენგანი ოდესმე გამოცდის ცხოვრებაში ან თავს დაატყდება.
13:42
Now, overcoming this bias is not easy because
325
810725
2529
ამ შიშების დაძლევა არ არის ადვილი
13:45
the fear of death is so deeply embedded in us,
326
813254
2959
შიში სიკვდილისა ძალიან ღრმად სუფევს ჩვენში,
13:48
yet when we see that the fear itself is not rational,
327
816213
4482
მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ ვხედავთ, რომ ეს შიში ჭკვიანური არ გახლავთ.
13:52
and when we bring out into the open
328
820695
2130
ჩვენ, როდესაც გავალთ ნათელ წერტილზე,
13:54
the ways in which it can unconsciously bias us,
329
822825
2698
იმ გზებზე, რომლებიც ჩვენ შეუგნებლად გვთრგუნავენ და გვაშინებენ,
13:57
then we can at least start
330
825523
1851
შემდგომ ჩვენ შეგვეძლება დავიწყოთ
13:59
to try to minimize the influence it has
331
827374
2634
ცდა, რომ შევამციროთ ის გავლენა, რომელიც ამ შიშებს აქვთ
14:02
on our lives.
332
830008
1883
ჩვენს ცხოვრებაზე.
14:03
Now, I find it helps to see life
333
831891
2818
მე აღმოვაჩინე, რომ რეალურად გშველით თუ შეხედავთ თქვენს ცხოვრებას
14:06
as being like a book:
334
834709
1844
როგორც წიგნს
14:08
Just as a book is bounded by its covers,
335
836553
2468
ისევე როგორც წიგნია შემოსაზღვრული ყდით,
14:11
by beginning and end,
336
839021
1277
დასაწყისით და დასასრულით,
14:12
so our lives are bounded by birth and death,
337
840298
3738
ჩვენი ცხოვრებაც ასეა შემოსაზღვრული დაბადებით და სიკვდილით
14:16
and even though a book is
limited by beginning and end,
limited by beginning and end,
338
844036
3515
და მიუხედავად იმისა რომ წიგნი ლიმიტირებულია დასაწყისით და დასასრულით,
14:19
it can encompass distant landscapes,
339
847551
2136
მას შეუძლია გარს შემოირტყას შორეული პეიზაჟები,
14:21
exotic figures, fantastic adventures.
340
849687
3230
ეგზოტიკური ფიგურები, ფანტასტიური თავგადასავლები.
14:24
And even though a book is
limited by beginning and end,
limited by beginning and end,
341
852917
3349
მიუხედავად იმისა, რომ წიგნი ლიმიტირებულია დასაწყისით და დასასრულით
14:28
the characters within it
342
856266
1823
მასში მყოფმა პერსონაჟებმა
14:30
know no horizons.
343
858089
2842
ჰორიზონტი არ იციან.
14:32
They only know the moments
that make up their story,
that make up their story,
344
860931
3157
მათ მხოლოდ იციან მომენტები, რომლებიც ქმნაინ მათ ისტორიას,
14:36
even when the book is closed.
345
864088
2940
მაშინაც კი თუ წიგნი დახურულია.
14:39
And so the characters of a book
346
867028
2136
ასე, რომ წიგნის პერსონაჟებს
14:41
are not afraid of reaching the last page.
347
869164
3482
არ ეშინიათ მიაღწიონ ბოლო გვერდს.
14:44
Long John Silver is not afraid of you
348
872646
2278
ლონგ ჯონ სილვერს არ ეშინია თქვენი,
14:46
finishing your copy of "Treasure Island."
349
874924
2835
თუ დაასრულებთ მისი "განძთა კუნძულის" წაკითხვას , რადგან
14:49
And so it should be with us.
350
877759
1700
ის მუდამ ჩვენთან რჩება, ჩვენში..
14:51
Imagine the book of your life,
351
879459
2144
წარმოიდგინეთ თქვენი ცხოვრების წიგნი
14:53
its covers, its beginning and end,
and your birth and your death.
and your birth and your death.
352
881603
2784
ის დაფარულია ყდით, დასაწყისით და დასასრულით , თქვენი დაბადებით და სიკვდილით.
14:56
You can only know the moments in between,
353
884387
2177
თქვენ საჭიროა მხოლოდ იცოდეთ მომენტები მათ შორის,
14:58
the moments that make up your life.
354
886564
1935
ის მომენტები, რომლებმაც შექმნეს თქვენი ცხოვრება.
15:00
It makes no sense for you to fear
355
888499
1947
არანაირი აზრი არ აქვს, რომ გეშინოდეთ
15:02
what is outside of those covers,
356
890446
2090
იმისა რაც ამ ყდის გარეთ არის,
15:04
whether before your birth
357
892536
1470
თქვენს დაბადებამდე
15:06
or after your death.
358
894006
1976
ან თქვენი გარდაცვალების შემდეგ.
15:07
And you needn't worry how long the book is,
359
895982
2529
ასევე არ გჭირდებათ იდარდოთ რამხელა იქნება ეს წიგნი,
15:10
or whether it's a comic strip or an epic.
360
898511
3473
იქნება ის კომიკური თუ ეპიკური.
15:13
The only thing that matters
361
901984
1542
ერთადერთი რამ რაც მნიშვნელოვანია
15:15
is that you make it a good story.
362
903526
3498
არის ის რომ თქვენ აქციოთ ის კარგ ამბად.
15:19
Thank you.
363
907024
2220
გმადლობთ.
15:21
(Applause)
364
909244
4185
(ტაში)
ABOUT THE SPEAKER
Stephen Cave - PhilosopherPhilosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever?
Why you should listen
Stephen Cave is a writer and philosopher who is obsessed with our obsession with immortality. In 2012 he published Immortality: The Quest to Live Forever and How It Drives Civilization, an inquiry into humanity's rather irrational resistance to the inevitability of death. Cave moves across time and history's major civilizations and religions to explore just what drives this instinct -- and what that means for the future. Cave writes for The Financial Times and contributes to The New York Times, The Guardian and Wired.
Stephen Cave | Speaker | TED.com