TEDxBratislava
Stephen Cave: The 4 stories we tell ourselves about death
Stephen Cave: Cztery historyjki, które opowiadamy sobie o śmierci
Filmed:
Readability: 3.9
2,486,724 views
Filozof Stephen Cave stawia mroczne, ale istotne pytanie: Kiedy zdałeś sobie sprawę, że umrzesz? A co ciekawsze: Dlaczego ludzie tak odżegnują się od faktu, że śmierć jest nieunikniona? W fascynującym wystąpieniu Cave analizuje cztery powszechne we wszystkich cywilizacjach historyjki, które opowiadamy sobie "by pokonać lęk przed śmiercią".
Stephen Cave - Philosopher
Philosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever? Full bio
Philosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever? Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I have a question:
0
378
1893
Mam pytanie:
00:14
Who here remembers when they first realized
1
2271
3377
Kto pamięta, gdy pierwszy raz zrozumiał,
00:17
they were going to die?
2
5648
3423
że czeka nas śmierć?
00:21
I do. I was a young boy,
3
9071
2502
Ja tak. Byłem wówczas chłopcem,
00:23
and my grandfather had just died,
4
11573
3055
i właśnie zmarł mój dziadek.
00:26
and I remember a few days later lying in bed at night
5
14628
3918
Pamiętam, jak kilka dni później leżąc w łóżku
00:30
trying to make sense of what had happened.
6
18546
3634
próbowałem nadać temu sens.
00:34
What did it mean that he was dead?
7
22180
2635
Co oznacza, że zmarł?
00:36
Where had he gone?
8
24815
1784
Dokąd poszedł?
00:38
It was like a hole in reality had opened up
9
26599
3422
Wydawało mi się, że otwarła się jakaś dziura w rzeczywistości
00:42
and swallowed him.
10
30021
2135
i połknęła go.
00:44
But then the really shocking
question occurred to me:
question occurred to me:
11
32156
2802
Potem przyszło mi do głowy szokujące pytanie:
00:46
If he could die, could it happen to me too?
12
34958
3490
Jeśli on zmarł, czy spotka to również mnie?
00:50
Could that hole in reality open up and swallow me?
13
38448
3299
Czy ta dziura połknie też mnie?
00:53
Would it open up beneath my bed
14
41747
1790
Czy otworzy się pod moim łóżkiem
00:55
and swallow me as I slept?
15
43537
3234
i pochłonie mnie podczas snu?
00:58
Well, at some point, all children
become aware of death.
become aware of death.
16
46771
4188
Sądzę, że dzieci zyskują w pewnym czasie
świadomość śmierci.
świadomość śmierci.
01:02
It can happen in different ways, of course,
17
50959
1905
Przychodzi to oczywiście w różny sposób
01:04
and usually comes in stages.
18
52864
1833
i zwykle etapowo.
01:06
Our idea of death develops as we grow older.
19
54697
3513
Nasze pojęcie śmierci ewoluuje z wiekiem.
01:10
And if you reach back into the dark corners
20
58210
2729
Zajrzyjcie w ciemne zakątki
01:12
of your memory,
21
60939
1697
swojej pamięci.
01:14
you might remember something like what I felt
22
62636
3003
Może przypomnicie sobie uczucie, które czułem,
01:17
when my grandfather died and when I realized
23
65639
3255
gdy zmarł mój dziadek, a ja zrozumiałem,
01:20
it could happen to me too,
24
68894
1950
że mnie też może to spotkać.
01:22
that sense that behind all of this
25
70844
2579
To poczucie pustki
01:25
the void is waiting.
26
73423
3337
oczekującej za tym wszystkim.
01:28
And this development in childhood
27
76760
2277
Ten rozwój w dzieciństwie
01:31
reflects the development of our species.
28
79037
2821
odzwierciedla rozwój naszego gatunku.
01:33
Just as there was a point in your development
29
81858
3315
Zupełnie jak moment w rozwoju dziecka,
01:37
as a child when your sense of self and of time
30
85173
3526
gdy poczucie świadomości i czasu
01:40
became sophisticated enough
31
88699
2099
rozwinęło się na tyle,
01:42
for you to realize you were mortal,
32
90798
3922
by zyskać świadomość śmiertelności,
01:46
so at some point in the evolution of our species,
33
94720
3706
tak samo na pewnym etapie ewolucji gatunku
01:50
some early human's sense of self and of time
34
98426
3015
poczucie świadomości i czasu ludzi pierwotnych
01:53
became sophisticated enough
35
101441
2243
dojrzały na tyle,
01:55
for them to become the first human to realize,
36
103684
3115
by pierwszy człowiek zrozumiał,
01:58
"I'm going to die."
37
106799
3433
że umrze.
02:02
This is, if you like, our curse.
38
110232
2219
To nasze przekleństwo.
02:04
It's the price we pay for being so damn clever.
39
112451
4043
To cena za bystrość naszego umysłu.
02:08
We have to live in the knowledge
40
116494
2099
Musimy żyć z wiedzą,
02:10
that the worst thing that can possibly happen
41
118593
2661
że najgorsza z możliwych rzeczy
02:13
one day surely will,
42
121254
1624
pewnego dnia nadejdzie
02:14
the end of all our projects,
43
122878
1506
i położy kres naszym planom,
02:16
our hopes, our dreams, of our individual world.
44
124384
3464
nadziejom, marzeniom, naszemu światu.
02:19
We each live in the shadow of a personal
45
127848
3181
Każdy żyje w cieniu
02:23
apocalypse.
46
131029
1989
osobistej apokalipsy.
02:25
And that's frightening. It's terrifying.
47
133018
2504
To przerażające.
02:27
And so we look for a way out.
48
135522
2460
Szukamy wyjścia.
02:29
And in my case, as I was about five years old,
49
137982
3281
W moim przypadku, jako pięciolatek
02:33
this meant asking my mum.
50
141263
2995
pytałem mamę.
02:36
Now when I first started asking
51
144258
2462
Kiedy spytałem pierwszy raz
02:38
what happens when we die,
52
146720
1781
co się dzieje, gdy umieramy,
02:40
the grown-ups around me at the time
53
148501
2092
dorośli odpowiadali
02:42
answered with a typical English mix of awkwardness
54
150593
3203
z typowo angielskim skrępowaniem
02:45
and half-hearted Christianity,
55
153796
2987
i chrześcijańskim brakiem entuzjazmu.
02:48
and the phrase I heard most often
56
156783
1944
Najczęściej słyszałem,
02:50
was that granddad was now
57
158727
1559
że dziadek jest teraz
02:52
"up there looking down on us,"
58
160286
2464
"w niebie i patrzy na nas".
02:54
and if I should die too, which
wouldn't happen of course,
wouldn't happen of course,
59
162750
2965
Gdybym umarł, co oczywiście nie nastąpi,
02:57
then I too would go up there,
60
165715
2796
też bym tam poszedł.
03:00
which made death sound a lot like
61
168511
2050
Czyniło to ze śmierci
03:02
an existential elevator.
62
170561
2654
egzystencjonalną windę.
03:05
Now this didn't sound very plausible.
63
173215
3118
Brzmiało to niewiarygodnie.
03:08
I used to watch a children's
news program at the time,
news program at the time,
64
176333
2903
Oglądałem wówczas wiadomości dla dzieci,
03:11
and this was the era of space exploration.
65
179236
2440
a był to czas badań kosmosu.
03:13
There were always rockets going up into the sky,
66
181676
2174
Rakiety wznosiły się ku niebu,
03:15
up into space, going up there.
67
183850
2696
w odległą przestrzeń.
03:18
But none of the astronauts when they came back
68
186546
2329
Lecz żaden z astronautów nie wspomniał,
03:20
ever mentioned having met my granddad
69
188875
3232
że spotkał tam dziadka,
03:24
or any other dead people.
70
192107
2459
czy innych zmarłych.
03:26
But I was scared,
71
194566
1303
Byłem przerażony,
03:27
and the idea of taking the existential elevator
72
195869
2440
ale pomysł z egzystencjonalną windą
03:30
to see my granddad
73
198309
1606
na spotkanie z dziadkiem,
03:31
sounded a lot better than being swallowed
74
199915
1415
brzmiał lepiej
03:33
by the void while I slept.
75
201330
3071
niż zapadnięcie we śnie w próżnię.
03:36
And so I believed it anyway,
76
204401
2269
Więc i tak w to wierzyłem,
03:38
even though it didn't make much sense.
77
206670
2671
choć nie miało to sensu.
03:41
And this thought process that I went through
78
209341
2242
Ów proces myślowy w dzieciństwie,
03:43
as a child, and have been through many times since,
79
211583
2531
i potem pojawiający się wielokrotnie
03:46
including as a grown-up,
80
214114
1910
w czasie dorastania,
03:48
is a product of what psychologists call
81
216024
2447
jest wytworem tego co psycholodzy
03:50
a bias.
82
218471
1464
nazywają uprzedzeniem.
03:51
Now a bias is a way in which we systematically
83
219935
3274
Jest to stan, w którym systematycznie
03:55
get things wrong,
84
223209
1718
błędnie coś postrzegamy.
03:56
ways in which we miscalculate, misjudge,
85
224927
2684
To sposób nieprawidłowej oceny,
03:59
distort reality, or see what we want to see,
86
227611
3589
zniekształcania rzeczywistości, widzenia tego co się chce.
04:03
and the bias I'm talking about
87
231200
2232
Uprzedzenie, o którym mówię
04:05
works like this:
88
233432
1438
działa następująco.
04:06
Confront someone with the fact
89
234870
2235
Postaw kogoś w obliczu faktu,
04:09
that they are going to die
90
237105
1547
że czeka go śmierć
04:10
and they will believe just about any story
91
238652
3033
i uwierzy w każdą historyjkę,
04:13
that tells them it isn't true
92
241685
1858
mówiącą, że to nieprawda
04:15
and they can, instead, live forever,
93
243543
2414
i może żyć wiecznie,
04:17
even if it means taking the existential elevator.
94
245957
4085
nawet, gdy to oznacza egzystencjonalną windę.
04:22
Now we can see this as the biggest bias of all.
95
250042
4428
Uważam to za największe istniejące zniekształcenie.
04:26
It has been demonstrated in over 400
96
254470
2875
Przedstawiono je w ponad czterystu
04:29
empirical studies.
97
257345
1681
empirycznych badaniach.
04:31
Now these studies are ingenious, but they're simple.
98
259026
2509
Pomysłowe badania, przy tym proste.
04:33
They work like this.
99
261535
1935
Działa to tak.
04:35
You take two groups of people
100
263470
1490
Bierzesz dwie grupy
04:36
who are similar in all relevant respects,
101
264960
2783
podobne pod istotnymi względami.
04:39
and you remind one group that they're going to die
102
267743
2689
Jednej grupie wciąż przypominamy, że umrą,
04:42
but not the other, then you compare their behavior.
103
270432
2629
drugiej nie. Potem porównujemy ich zachowania.
04:45
So you're observing how it biases behavior
104
273061
3873
Można zaobserwować jak świadomość śmiertelności
04:48
when people become aware of their mortality.
105
276934
3754
zniekształca zachowanie.
04:52
And every time, you get the same result:
106
280688
2912
Za każdym razem wynik jest jednakowy:
04:55
People who are made aware of their mortality
107
283600
3087
Ludzie świadomi śmiertelności
04:58
are more willing to believe stories
108
286687
2011
łatwiej wierzą w bajeczki
05:00
that tell them they can escape death
109
288698
1863
o możliwości umknięcia śmierci
05:02
and live forever.
110
290561
1772
i życia wiecznego.
05:04
So here's an example: One recent study
111
292333
2289
Oto przykład: Ostatnie badania
05:06
took two groups of agnostics,
112
294622
2770
objęło dwie grupy agnostyków
05:09
that is people who are undecided
113
297392
1596
czyli ludzi niezdecydowanych
05:10
in their religious beliefs.
114
298988
2515
co do poglądów religijnych.
05:13
Now, one group was asked to think about being dead.
115
301503
3584
Jedna grupa miała myśleć o śmierci.
05:17
The other group was asked to think about
116
305087
1645
Druga miała rozważać
05:18
being lonely.
117
306732
1833
poczucie samotności.
05:20
They were then asked again
about their religious beliefs.
about their religious beliefs.
118
308565
2816
Potem ponownie spytano ich o poglądy religijne.
05:23
Those who had been asked
to think about being dead
to think about being dead
119
311381
2864
Myślący o śmierci
05:26
were afterwards twice as likely to express faith
120
314245
3573
dwa razy częściej wyrażali wiarę
05:29
in God and Jesus.
121
317818
1660
w Boga i Jezusa.
05:31
Twice as likely.
122
319478
1778
Dwukrotnie wikęsze prawdopodobieństwo.
05:33
Even though the before they
were all equally agnostic.
were all equally agnostic.
123
321256
2708
Chociaż przedtem wszyscy byli równie agnostyczni.
05:35
But put the fear of death in them,
124
323964
1761
Jednak zaszczepienie strachu przed śmiercią
05:37
and they run to Jesus.
125
325725
3859
skierowało ich ku Jezusowi.
05:41
Now, this shows that reminding people of death
126
329584
3512
Zatem przypominanie ludziom o śmierci
05:45
biases them to believe, regardless of the evidence,
127
333111
3230
skłania ich do wiary, bez względu na dowody,
05:48
and it works not just for religion,
128
336341
2025
i to działa nie tylko w kwestii religii,
05:50
but for any kind of belief system
129
338366
2237
lecz dla każdego systemu wiary
05:52
that promises immortality in some form,
130
340603
3460
przyrzekającego jakąkolwiek formę nieśmiertelności
05:56
whether it's becoming famous
131
344063
1805
czy to poprzez sławę,
05:57
or having children
132
345868
1414
posiadanie dzieci
05:59
or even nationalism,
133
347282
1347
czy nawet nacjonalizm
06:00
which promises you can live
on as part of a greater whole.
on as part of a greater whole.
134
348629
3273
obiecujący, że żyjesz jako element większej całości.
06:03
This is a bias that has shaped
135
351902
1931
To przekonanie ukształtowało
06:05
the course of human history.
136
353833
3339
bieg historii ludzkości.
06:09
Now, the theory behind this bias
137
357172
2267
Teoria opisująca to przekonanie
06:11
in the over 400 studies
138
359439
1737
w ponad 400 badaniach
06:13
is called terror management theory,
139
361176
2129
to teoria zarządzania strachem.
06:15
and the idea is simple. It's just this.
140
363305
2350
To prosta koncepcja.
06:17
We develop our worldviews,
141
365655
2549
Kształtujemy naszą wizję świata,
06:20
that is, the stories we tell ourselves
142
368204
2157
opowiadając sobie bajeczki
06:22
about the world and our place in it,
143
370361
2736
o świecie i naszym w nim miejscu,
06:25
in order to help us manage
144
373097
2282
by poradzić sobie
06:27
the terror of death.
145
375379
2914
ze strachem przed śmiercią.
06:30
And these immortality stories
146
378293
1799
Historie o nieśmiertelności
06:32
have thousands of different manifestations,
147
380092
2997
mają tysiące oblicz.
06:35
but I believe that behind the apparent diversity
148
383089
3584
Sądzę, że pomijając oczywiste różnice,
06:38
there are actually just four basic forms
149
386673
2699
istnieją cztery podstawowe formy
06:41
that these immortality stories can take.
150
389372
3511
narracji o nieśmiertelności.
06:44
And we can see them repeating themselves
151
392883
1805
Widzimy jak powtarzają się
06:46
throughout history, just with slight variations
152
394688
3170
z biegiem historii, z niewielkimi różnicami
06:49
to reflect the vocabulary of the day.
153
397858
2765
odzwierciedlającymi słownictwo epoki.
06:52
Now I'm going to briefly introduce these four
154
400623
2508
Przedstawię teraz pokrótce te cztery
06:55
basic forms of immortality story,
155
403131
2253
podstawowe formy historyjek o śmierci,
06:57
and I want to try to give you some sense
156
405384
1570
by dać pewne poczucie
06:58
of the way in which they're retold by each culture
157
406954
2313
ich przekazywania w obrębie każdej kultury,
07:01
or generation
158
409267
1767
czy pokolenia,
07:03
using the vocabulary of their day.
159
411034
2172
przy użyciu charakterystycznej dla nich narracji.
07:05
Now, the first story is the simplest.
160
413206
2639
Pierwsza historia jest najprostsza.
07:07
We want to avoid death,
161
415845
2153
Chcemy uniknąć śmierci
07:09
and the dream of doing that in this body
162
417998
2425
i marzenie, że spotka nas to w tym ciele
07:12
in this world forever
163
420423
1360
na tym świecie,
07:13
is the first and simplest kind of immortality story,
164
421783
3291
jest najprostszą bajeczką o nieśmiertelności.
07:17
and it might at first sound implausible,
165
425074
2459
Z początku może brzmieć niewiarygodnie,
07:19
but actually, almost every culture in human history
166
427533
3981
lecz niemal w każdej kulturze w historii ludzkości
07:23
has had some myth or legend
167
431514
2062
istnieją mity czy legendy
07:25
of an elixir of life or a fountain of youth
168
433576
2761
o eliksirze życia, fontannie młodości
07:28
or something that promises to keep us going
169
436337
2979
lub czymkolwiek stanowiącym obietnicę
07:31
forever.
170
439316
3137
wiecznego życia.
07:34
Ancient Egypt had such myths,
171
442453
1593
Miał je starożytny Egipt,
07:36
ancient Babylon, ancient India.
172
444046
2368
Babilonia i Indie.
07:38
Throughout European history, we find them
in the work of the alchemists,
in the work of the alchemists,
173
446414
2852
W historii Europy odnajdujemy je w pracach alchemików
07:41
and of course we still believe this today,
174
449266
2794
i obecnie wciąż w to wierzymy,
07:44
only we tell this story using the vocabulary
175
452060
2563
używając
07:46
of science.
176
454623
1656
nomenklatury naukowej.
07:48
So 100 years ago,
177
456279
1606
100 lat temu
07:49
hormones had just been discovered,
178
457885
1819
tuż po odkryciu hormonów
07:51
and people hoped that hormone treatments
179
459704
1652
ludzie mieli nadzieję, że kuracje hormonalne
07:53
were going to cure aging and disease,
180
461356
2699
to sposób na choroby i starzenie się.
07:56
and now instead we set our hopes on stem cells,
181
464055
2853
Dziś tę nadzieję budzą komórki macierzyste,
07:58
genetic engineering, and nanotechnology.
182
466908
2295
inżynieria genetyczna i nanotechnologia.
08:01
But the idea that science can cure death
183
469203
3958
Koncept, że nauka pokona śmierć
08:05
is just one more chapter in the story
184
473161
2341
to kolejny rozdział w bajce
08:07
of the magical elixir,
185
475502
2233
o magicznym eliksirze,
08:09
a story that is as old as civilization.
186
477735
4436
historii starej jak cywilizacja.
08:14
But betting everything on the idea of finding the elixir
187
482171
2780
Stawianie wszystkiego na wynalezienie eliksiru
08:16
and staying alive forever
188
484951
1403
i pozostania wiecznym
08:18
is a risky strategy.
189
486354
1801
to ryzykowna strategia
08:20
When we look back through history
190
488155
2240
Zerkając w historię
08:22
at all those who have sought an elixir in the past,
191
490395
2784
wszystkich poszukujących eliksiru,
08:25
the one thing they now have in common
192
493179
1829
jedna rzecz ich łączy,
08:27
is that they're all dead.
193
495008
2630
wszyscy umarli.
08:29
So we need a backup plan,
and exactly this kind of plan B
and exactly this kind of plan B
194
497638
3738
Potrzebujemy zatem planu B,
08:33
is what the second kind of immortality story offers,
195
501376
3571
który oferuje inna opowiastka o nieśmiertelności.
08:36
and that's resurrection.
196
504947
1755
To zmartwychwstanie.
08:38
And it stays with the idea that I am this body,
197
506702
2374
Ta koncepcja przyznaje, że jestem ciałem,
08:41
I am this physical organism.
198
509076
1975
fizycznym organizmem.
08:43
It accepts that I'm going to have to die
199
511051
2168
Akceptuje fakt śmierci,
08:45
but says, despite that,
200
513219
1374
lecz pomimo to głosi
08:46
I can rise up and I can live again.
201
514593
2503
zmartwychwstanie i ponowne życie.
08:49
In other words, I can do what Jesus did.
202
517096
2618
Zmartwychwstanę, tak jak Jezus,
08:51
Jesus died, he was three days in the [tomb],
203
519714
2045
który zmarł, był 3 dni w grobie,
08:53
and then he rose up and lived again.
204
521759
3111
potem zmartwychwstał i żył ponownie.
08:56
And the idea that we can all be
resurrected to live again
resurrected to live again
205
524870
3119
Wiara w zmartwychwstanie i ponowne życie
08:59
is orthodox believe, not just for Christians
206
527989
2288
jest ortodoksyjna, nie tylko dla chrześcijan,
09:02
but also Jews and Muslims.
207
530277
2703
lecz i Żydów czy Muzułmanów.
09:04
But our desire to believe this story
208
532980
2164
Nasze pragnienie wiary w tę historię
09:07
is so deeply embedded
209
535144
2010
jest tak głęboko zakorzenione,
09:09
that we are reinventing it again
210
537154
2098
że odkrywamy ją ponownie
09:11
for the scientific age,
211
539252
1492
w erze nauki,
09:12
for example, with the idea of cryonics.
212
540744
2823
np. pomysł zamrażania.
09:15
That's the idea that when you die,
213
543567
1590
Chodzi tu o poddanie się zamrożeniu
09:17
you can have yourself frozen,
214
545157
1999
po śmierci,
09:19
and then, at some point when technology
215
547156
2389
a gdy nastapi
09:21
has advanced enough,
216
549545
1211
dostateczny rozwój techniki,
09:22
you can be thawed out and repaired and revived
217
550756
2120
rozmrożą cię, naprawią i przywrócą do życia,
09:24
and so resurrected.
218
552876
1289
więc zmartwychwstaniesz.
09:26
And so some people believe an omnipotent god
219
554165
2848
Ludzie wierzą, że wszechmocny Bóg
09:29
will resurrect them to live again,
220
557013
1879
przywróci ich do życia.
09:30
and other people believe an
omnipotent scientist will do it.
omnipotent scientist will do it.
221
558892
4143
Inni zaś, że uczyni to wszechmocny naukowiec.
09:35
But for others, the whole idea of resurrection,
222
563035
2714
Są tacy, dla których pomysł zmartwychwstania,
09:37
of climbing out of the grave,
223
565749
2003
wydobywania się z grobu
09:39
it's just too much like a bad zombie movie.
224
567752
2719
jest jak z okropnego filmu o zombi.
09:42
They find the body too messy, too unreliable
225
570471
2791
Uważają ciało za zbyt zawodne,
09:45
to guarantee eternal life,
226
573262
2148
by gwarantować życie wieczne,
09:47
and so they set their hopes on the third,
227
575410
3091
więc stawiają na trzecią,
09:50
more spiritual immortality story,
228
578501
2117
bardziej duchową opowieść
09:52
the idea that we can leave our body behind
229
580618
2336
o tym, że możesz porzucić ciało
09:54
and live on as a soul.
230
582954
2297
i żyć jako dusza.
09:57
Now, the majority of people on Earth
231
585251
1989
Większość ludzi na świecie
09:59
believe they have a soul,
232
587240
1773
wierzy w istnienie duszy.
10:01
and the idea is central to many religions.
233
589013
2410
To kluczowa myśl wielu religii.
10:03
But even though, in its current form,
234
591423
2314
Chociaż w obecnej,
10:05
in its traditional form,
235
593737
1915
tradycyjnej formie
10:07
the idea of the soul is still hugely popular,
236
595652
2163
koncepcja duszy jest bardzo popularna,
10:09
nonetheless we are again
237
597815
1432
jednak odkryjmy ją ponownie
10:11
reinventing it for the digital age,
238
599247
2224
w epoce cyfrowej.
10:13
for example with the idea
239
601471
1477
Spójrzmy np. na możliwość
10:14
that you can leave your body behind
240
602948
1990
porzucenia ciała
10:16
by uploading your mind, your essence,
241
604938
2246
poprzez załadowanie umysłu, jestestwa,
10:19
the real you, onto a computer,
242
607184
1956
prawdziwego siebie do komputera
10:21
and so live on as an avatar in the ether.
243
609140
4612
i dalsze życie jako awatar w eterze.
10:25
But of course there are skeptics who say
244
613752
2023
Oczywiśce sceptycy wskazują
10:27
if we look at the evidence of science,
245
615775
1844
na dowody naukowe,
10:29
particularly neuroscience,
246
617619
1644
zwłaszcza neuronaukę,
10:31
it suggests that your mind,
247
619263
1829
które sugerują, że twój umysł,
10:33
your essence, the real you,
248
621092
1580
jestestwo, prawdziwe ja
10:34
is very much dependent on a particular part
249
622672
2413
zależy w znacznym stopniu od szczególnej części
10:37
of your body, that is, your brain.
250
625085
2221
ciała czyli od mózgu.
10:39
And such skeptics can find comfort
251
627306
2521
Tacy pocieszą się
10:41
in the fourth kind of immortality story,
252
629827
2258
czwartą bajeczką o nieśmiertelności
10:44
and that is legacy,
253
632085
2357
czyli o dziedzictwie,
10:46
the idea that you can live on
254
634442
1480
które pozwala ci żyć
10:47
through the echo you leave in the world,
255
635922
2251
w postaci echa tego, co pozostawiasz po sobie.
10:50
like the great Greek warrior Achilles,
256
638173
2349
Wielki grecki wojownik Achilles
10:52
who sacrificed his life fighting at Troy
257
640522
2629
poświęcił swoje życie w walce pod Troją,
10:55
so that he might win immortal fame.
258
643151
3053
by zyskać wieczną chwałę.
10:58
And the pursuit of fame is as widespread
259
646204
2266
Dążenie do sławy jest dziś
11:00
and popular now as it ever was,
260
648470
2141
tak powszechne jak zawsze,
11:02
and in our digital age,
261
650611
1579
a w naszym cyfrowym świecie
11:04
it's even easier to achieve.
262
652190
1528
nawet łatwiej ją osiągnąć.
11:05
You don't need to be a great warrior like Achilles
263
653718
2324
Nie musisz być Achillesem,
11:08
or a great king or hero.
264
656042
1693
królem czy bohaterem.
11:09
All you need is an Internet connection
and a funny cat. (Laughter)
and a funny cat. (Laughter)
265
657735
4823
Potrzebujesz dostępu do internetu i śmiesznego kota.
(Śmiech)
(Śmiech)
11:14
But some people prefer to leave a more tangible,
266
662558
2463
Inni wolą zostawić bardziej namacalne
11:17
biological legacy -- children, for example.
267
665021
2844
dziedzictwo biologiczne np. dzieci.
11:19
Or they like, they hope, to live on
268
667865
2276
Pokładają też nadzieję na przetrwanie
11:22
as part of some greater whole,
269
670141
1717
jako część większej całości,
11:23
a nation or a family or a tribe,
270
671858
2449
narodu, rodziny czy plemienia,
11:26
their gene pool.
271
674307
2466
w ich puli genetycznej.
11:28
But again, there are skeptics
272
676773
1513
Jednak sceptycy
11:30
who doubt whether legacy
273
678286
1713
wątpią czy dziedzictwo
11:31
really is immortality.
274
679999
1975
to faktycznie nieśmiertelność.
11:33
Woody Allen, for example, who said,
275
681974
2077
Woody Allen rzekł:
11:36
"I don't want to live on in
the hearts of my countrymen.
the hearts of my countrymen.
276
684051
2496
"Nie chcę żyć w pamięci moich ziomków.
11:38
I want to live on in my apartment."
277
686547
2197
Chcę żyć w moim mieszkaniu".
11:40
So those are the four
278
688744
1767
Oto cztery podstawowe
11:42
basic kinds of immortality stories,
279
690511
2183
historyjki o nieśmiertelności.
11:44
and I've tried to give just some sense
280
692694
1642
Próbowałem dać poczucie
11:46
of how they're retold by each generation
281
694336
2293
narracji tych opowieści w różnych pokoleniach
11:48
with just slight variations
282
696629
1587
z drobnymi różnicami,
11:50
to fit the fashions of the day.
283
698216
2305
by dopasować je do teraźniejszości.
11:52
And the fact that they recur in this way,
284
700521
3489
Fakt, że powracają
11:56
in such a similar form but
in such different belief systems,
in such different belief systems,
285
704010
2988
w tak podobnej formie, w różnych systemach wiary
11:58
suggests, I think,
286
706998
1578
sugeruje, moim zdaniem,
12:00
that we should be skeptical of the truth
287
708576
2402
że powinniśmy być sceptyczni, co do prawdziwości
12:02
of any particular version of these stories.
288
710978
3761
każdej z wersji tych historii.
12:06
The fact that some people believe
289
714739
2111
Fakt, że niektórzy wierzą
12:08
an omnipotent god will resurrect them to live again
290
716850
2665
we wszechmogącego boga, który ich wskrzesi,
12:11
and others believe an omnipotent scientist will do it
291
719515
3701
a inni we wszechmocnego naukowca,
12:15
suggests that neither are really believing this
292
723216
3038
sugeruje, że nie opierają się
12:18
on the strength of the evidence.
293
726254
2670
na mocnych dowodach.
12:20
Rather, we believe these stories
294
728924
2426
Raczej wierzymy w nie,
12:23
because we are biased to believe them,
295
731350
1983
bo jesteśmy do tego przyzwyczajeni,
12:25
and we are biased to believe them
296
733333
1828
a nasze przyzwyczajenie do tej wiary
12:27
because we are so afraid of death.
297
735161
4270
wynika ze strachu przed śmiercią.
12:31
So the question is,
298
739431
2055
Powstaje zatem pytanie,
12:33
are we doomed to lead the one life we have
299
741486
3472
czy jesteśmy skazani na życie
12:36
in a way that is shaped by fear and denial,
300
744958
3693
ukształtowane przez strach i zaprzeczenie,
12:40
or can we overcome this bias?
301
748651
3075
czy też możemy pokonać te nawyki?
12:43
Well the Greek philosopher Epicurus
302
751726
2467
Grecki filozof Epikur
12:46
thought we could.
303
754193
1728
uważał, że możemy.
12:47
He argued that the fear of death is natural,
304
755921
3548
Dowodził, że strach przed śmiercią jest naturalny,
12:51
but it is not rational.
305
759469
2415
ale nieracjonalny.
12:53
"Death," he said, "is nothing to us,
306
761884
2658
Mówił: "Śmierć nas nie dotyczy,
12:56
because when we are here, death is not,
307
764542
2850
gdy my istniejemy, śmierć jest nieobecna,
12:59
and when death is here, we are gone."
308
767392
3753
a gdy tylko śmierć się pojawi, wtedy nas już nie ma."
13:03
Now this is often quoted, but it's difficult
309
771145
1798
To słowa często cytowane,
13:04
to really grasp, to really internalize,
310
772943
2322
ale trudne do zrozumienia i zaakceptowania,
13:07
because exactly this idea of being gone
311
775265
2163
bo myśl o odejściu
13:09
is so difficult to imagine.
312
777428
2139
jest niewyobrażalnie trudna.
13:11
So 2,000 years later, another philosopher,
313
779567
2231
2000 lat później
13:13
Ludwig Wittgenstein, put it like this:
314
781798
3457
filozof Ludwig Wittgenstein ujął rzecz tak:
13:17
"Death is not an event in life:
315
785255
2944
"Śmierć nie jest epizodem życia.
13:20
We do not live to experience death.
316
788199
3642
Śmierci się nie doświadcza.
13:23
And so," he added,
317
791841
1194
A zatem
13:25
"in this sense, life has no end."
318
793035
2935
w tym sensie, życie nie ma końca".
13:27
So it was natural for me as a child
319
795970
3176
Dla mnie jako dziecka naturalny był
13:31
to fear being swallowed by the void,
320
799146
2367
lęk przed pochłonięciem przez pustkę,
13:33
but it wasn't rational,
321
801513
1879
ale był irracjonalny,
13:35
because being swallowed by the void
322
803392
1985
bo połknięcie przez próżnię
13:37
is not something that any of us
323
805377
2078
to doświadczenie,
13:39
will ever live to experience.
324
807455
3270
które nam nie grozi.
13:42
Now, overcoming this bias is not easy because
325
810725
2529
Pokonanie tego uprzedzenia nie jest łatwe,
13:45
the fear of death is so deeply embedded in us,
326
813254
2959
bo lęk przed śmiercią jest w nas głęboko zakorzeniony.
13:48
yet when we see that the fear itself is not rational,
327
816213
4482
Jeśli jednak zrozumiemy jego nieracjonalność
13:52
and when we bring out into the open
328
820695
2130
i dojdziemy jak
13:54
the ways in which it can unconsciously bias us,
329
822825
2698
podświadomie na nas wpływa,
13:57
then we can at least start
330
825523
1851
możemy przynajmniej zacząć
13:59
to try to minimize the influence it has
331
827374
2634
zmniejszyć wpływ strachu
14:02
on our lives.
332
830008
1883
na nasze życie.
14:03
Now, I find it helps to see life
333
831891
2818
Uważam, że to pomaga postrzegać życie
14:06
as being like a book:
334
834709
1844
jak książkę.
14:08
Just as a book is bounded by its covers,
335
836553
2468
Podobnie jak książka ma okładki,
14:11
by beginning and end,
336
839021
1277
ma początek i koniec,
14:12
so our lives are bounded by birth and death,
337
840298
3738
tak nasze życie jest ograniczone przez narodziny i śmierć.
14:16
and even though a book is
limited by beginning and end,
limited by beginning and end,
338
844036
3515
Chociaż książka zaczyna się i kończy,
14:19
it can encompass distant landscapes,
339
847551
2136
zawiera odległe krainy,
14:21
exotic figures, fantastic adventures.
340
849687
3230
egzotyczne postaci, fantastyczne przygody.
14:24
And even though a book is
limited by beginning and end,
limited by beginning and end,
341
852917
3349
Choć ogranicza ją początek i koniec,
14:28
the characters within it
342
856266
1823
jej postacie
14:30
know no horizons.
343
858089
2842
nie znają granic.
14:32
They only know the moments
that make up their story,
that make up their story,
344
860931
3157
Znają tylko chwile budujące ich opowieść,
14:36
even when the book is closed.
345
864088
2940
nawet po zamknięciu książki.
14:39
And so the characters of a book
346
867028
2136
Książkowi bohaterowie
14:41
are not afraid of reaching the last page.
347
869164
3482
nie boją się dotarcia do ostatniej strony.
14:44
Long John Silver is not afraid of you
348
872646
2278
Długi John Silver nie bał się,
14:46
finishing your copy of "Treasure Island."
349
874924
2835
że zakończysz "Wyspę Skarbów".
14:49
And so it should be with us.
350
877759
1700
Tak powinno być z nami.
14:51
Imagine the book of your life,
351
879459
2144
Wyobraź sobie księgę swojego życia,
14:53
its covers, its beginning and end,
and your birth and your death.
and your birth and your death.
352
881603
2784
jej okładki, początek i koniec, twoje narodziny i śmierć.
14:56
You can only know the moments in between,
353
884387
2177
Znasz tylko chwile pomiędzy,
14:58
the moments that make up your life.
354
886564
1935
chwile składające się na twoje życie.
15:00
It makes no sense for you to fear
355
888499
1947
Nie ma sensu bać się
15:02
what is outside of those covers,
356
890446
2090
tego co poza okładkami,
15:04
whether before your birth
357
892536
1470
przed narodzeniem
15:06
or after your death.
358
894006
1976
czy po śmierci.
15:07
And you needn't worry how long the book is,
359
895982
2529
Nie martw się też o długość książki,
15:10
or whether it's a comic strip or an epic.
360
898511
3473
czy jest komiksem czy eposem.
15:13
The only thing that matters
361
901984
1542
Liczy się jedynie
15:15
is that you make it a good story.
362
903526
3498
czy stworzysz dobrą opowieść.
15:19
Thank you.
363
907024
2220
Dziekuję.
15:21
(Applause)
364
909244
4185
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Stephen Cave - PhilosopherPhilosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever?
Why you should listen
Stephen Cave is a writer and philosopher who is obsessed with our obsession with immortality. In 2012 he published Immortality: The Quest to Live Forever and How It Drives Civilization, an inquiry into humanity's rather irrational resistance to the inevitability of death. Cave moves across time and history's major civilizations and religions to explore just what drives this instinct -- and what that means for the future. Cave writes for The Financial Times and contributes to The New York Times, The Guardian and Wired.
Stephen Cave | Speaker | TED.com