TEDxBratislava
Stephen Cave: The 4 stories we tell ourselves about death
Stephen Cave: Bốn câu chuyện mà chúng ta tự kể về cái chết
Filmed:
Readability: 3.9
2,486,724 views
Nhà triết học Stephen Cave bắt đầu bài nói chuyện bằng một sự u ám nhưng với một câu hỏi hấp dẫn: Lần đầu tiên bạn nhận ra mình sẽ chết là khi nào? Và một câu hỏi còn hấp dẫn hơn: Tại sao nhân loại luôn muốn cưỡng lại tính hiển nhiên của cái chết? Trong một bài diễn thuyết mê hoặc, Cave đã khám phá ra bốn dạng truyện phổ biến - qua các nền văn minh - mà chúng ta đã tự thuật lại cho mình "để giải quyết nỗi lo sợ cái chết."
Stephen Cave - Philosopher
Philosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever? Full bio
Philosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever? Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I have a question:
0
378
1893
Tôi có một câu hỏi:
00:14
Who here remembers when they first realized
1
2271
3377
Ai ở đây nhớ
lần đầu tiên mình nhận ra
lần đầu tiên mình nhận ra
00:17
they were going to die?
2
5648
3423
một ngày nào đó
mình sẽ chết hay không?
mình sẽ chết hay không?
00:21
I do. I was a young boy,
3
9071
2502
Tôi thì có. Lúc tôi còn nhỏ,
00:23
and my grandfather had just died,
4
11573
3055
ông nội tôi mới qua đời,
00:26
and I remember a few days later lying in bed at night
5
14628
3918
và tôi vẫn nhớ những ngày sau đó
mình đã nằm trên giường buổi tối
mình đã nằm trên giường buổi tối
00:30
trying to make sense of what had happened.
6
18546
3634
cố gắng hiểu điều gì đang xảy ra.
00:34
What did it mean that he was dead?
7
22180
2635
Ông nội chết nghĩa là gì?
00:36
Where had he gone?
8
24815
1784
Ông đi đâu rồi?
00:38
It was like a hole in reality had opened up
9
26599
3422
Nó giống như một lỗ hổng
trong hiện thực mở ra
trong hiện thực mở ra
00:42
and swallowed him.
10
30021
2135
và nuốt ông vào.
00:44
But then the really shocking
question occurred to me:
question occurred to me:
11
32156
2802
Nhưng sau đó, một câu hỏi khủng khiếp
xuất hiện trong tôi:
xuất hiện trong tôi:
00:46
If he could die, could it happen to me too?
12
34958
3490
Nếu ông có thể chết,
điều đó cũng sẽ xảy đến với tôi ư?
điều đó cũng sẽ xảy đến với tôi ư?
00:50
Could that hole in reality open up and swallow me?
13
38448
3299
Liệu lỗ hổng đó
có thực sự mở ra và nuốt tôi vào?
có thực sự mở ra và nuốt tôi vào?
00:53
Would it open up beneath my bed
14
41747
1790
Liệu nó sẽ mở ra ngay dưới giường
00:55
and swallow me as I slept?
15
43537
3234
và nuốt tôi vào ngay lúc đang ngủ không?
00:58
Well, at some point, all children
become aware of death.
become aware of death.
16
46771
4188
Vâng, ở một vài điểm, tất cả trẻ em
dần nhận thức được về cái chết.
dần nhận thức được về cái chết.
01:02
It can happen in different ways, of course,
17
50959
1905
Nó có thể xảy ra
theo nhiều cách khác nhau, dĩ nhiên,
theo nhiều cách khác nhau, dĩ nhiên,
01:04
and usually comes in stages.
18
52864
1833
và thường xảy đến
trong những tình huống khác nhau.
trong những tình huống khác nhau.
01:06
Our idea of death develops as we grow older.
19
54697
3513
Khái niệm của chúng ta về cái chết
phát triển dần khi ta lớn lên,
phát triển dần khi ta lớn lên,
01:10
And if you reach back into the dark corners
20
58210
2729
Và nếu bạn tìm đến những góc tối
01:12
of your memory,
21
60939
1697
trong trí nhớ của mình,
01:14
you might remember something like what I felt
22
62636
3003
bạn có thể nhớ ra những điều
giống như cảm nhận của tôi
giống như cảm nhận của tôi
01:17
when my grandfather died and when I realized
23
65639
3255
khi ông nội qua đời
và khi tôi nhận ra
và khi tôi nhận ra
01:20
it could happen to me too,
24
68894
1950
nó cũng có thể xảy đến với tôi
như vậy.
như vậy.
01:22
that sense that behind all of this
25
70844
2579
cảm giác đó đứng sau mọi chuyện
01:25
the void is waiting.
26
73423
3337
rằng cái lỗ hổng ấy luôn chờ đợi.
01:28
And this development in childhood
27
76760
2277
Và sự phát triển này ở trẻ em
01:31
reflects the development of our species.
28
79037
2821
phản ánh sự phát triển
của giống loài chúng ta.
của giống loài chúng ta.
01:33
Just as there was a point in your development
29
81858
3315
Có một điều là
khi còn là một đứa trẻ
khi còn là một đứa trẻ
01:37
as a child when your sense of self and of time
30
85173
3526
sự phát triển cảm nhận của bạn
về bản thân và thời gian
về bản thân và thời gian
01:40
became sophisticated enough
31
88699
2099
trở lên đủ phức tạp
01:42
for you to realize you were mortal,
32
90798
3922
để bạn nhận ra mình có thể chết,
01:46
so at some point in the evolution of our species,
33
94720
3706
thế nên ở vài điểm
trong quá trình tiến hoá của loài người,
trong quá trình tiến hoá của loài người,
01:50
some early human's sense of self and of time
34
98426
3015
những cảm nhận đầu tiên của con người
về bản thân và thời gian
về bản thân và thời gian
01:53
became sophisticated enough
35
101441
2243
trở lên đủ phức tạp
01:55
for them to become the first human to realize,
36
103684
3115
để họ trở thành
những người đầu tiên nhận ra rằng,
những người đầu tiên nhận ra rằng,
01:58
"I'm going to die."
37
106799
3433
" Mình sẽ chết".
02:02
This is, if you like, our curse.
38
110232
2219
Đây là lời nguyền của chúng ta,
nếu bạn thấy thế.
nếu bạn thấy thế.
02:04
It's the price we pay for being so damn clever.
39
112451
4043
Đó là cái giá chúng ta phải trả
vì quá thông minh.
vì quá thông minh.
02:08
We have to live in the knowledge
40
116494
2099
Chúng ta phải sống
trong khi biết rằng
trong khi biết rằng
02:10
that the worst thing that can possibly happen
41
118593
2661
điều xấu nhất có thể xảy ra
02:13
one day surely will,
42
121254
1624
chắc chắn sẽ xảy ra vào một ngày nào đó,
02:14
the end of all our projects,
43
122878
1506
kết thúc mọi dự định,
02:16
our hopes, our dreams, of our individual world.
44
124384
3464
mọi hi vọng, ước mơ
của tất mọi người trên thế giới.
của tất mọi người trên thế giới.
02:19
We each live in the shadow of a personal
45
127848
3181
Mỗi chúng ta đều sống
dưới một cái bóng riêng
dưới một cái bóng riêng
02:23
apocalypse.
46
131029
1989
của sự khải huyền.
02:25
And that's frightening. It's terrifying.
47
133018
2504
Và nó thật đáng sợ.
Thật kinh hoàng.
Thật kinh hoàng.
02:27
And so we look for a way out.
48
135522
2460
Nên chúng ta tìm cách thoát ra.
02:29
And in my case, as I was about five years old,
49
137982
3281
Trong trường hợp của tôi, khi tôi 5 tuổi,
02:33
this meant asking my mum.
50
141263
2995
là hỏi mẹ.
02:36
Now when I first started asking
51
144258
2462
Ngay lần đầu khi tôi bắt đầu hỏi
02:38
what happens when we die,
52
146720
1781
điều gì xảy ra khi chúng ta chết,
02:40
the grown-ups around me at the time
53
148501
2092
những người lớn xung quanh tôi, lúc đó
02:42
answered with a typical English mix of awkwardness
54
150593
3203
trả lời bằng những từ tiếng anh thông thường
pha trộn giữa sự vụng về
pha trộn giữa sự vụng về
02:45
and half-hearted Christianity,
55
153796
2987
và đức tin Cơ đốc nửa mùa,
02:48
and the phrase I heard most often
56
156783
1944
và cụm từ tôi thường được nghe là
02:50
was that granddad was now
57
158727
1559
ông nội giờ đang
02:52
"up there looking down on us,"
58
160286
2464
"ở trên trời đang dõi theo chúng ta."
02:54
and if I should die too, which
wouldn't happen of course,
wouldn't happen of course,
59
162750
2965
và nếu tôi cũng chết,
điều này dĩ nhiên không xảy ra,
điều này dĩ nhiên không xảy ra,
02:57
then I too would go up there,
60
165715
2796
thì tôi cũng được lên đó,
03:00
which made death sound a lot like
61
168511
2050
làm cho cái chết nghe giống như
03:02
an existential elevator.
62
170561
2654
đi thang máy vậy.
03:05
Now this didn't sound very plausible.
63
173215
3118
Nó không hợp lý lắm.
03:08
I used to watch a children's
news program at the time,
news program at the time,
64
176333
2903
Tôi cũng từng xem
các chương trình thiếu nhi hồi đó,
các chương trình thiếu nhi hồi đó,
03:11
and this was the era of space exploration.
65
179236
2440
và đó là kỷ nguyên
của khám phá không gian.
của khám phá không gian.
03:13
There were always rockets going up into the sky,
66
181676
2174
Luôn có những tàu tên lửa
phóng lên bầu trời,
phóng lên bầu trời,
03:15
up into space, going up there.
67
183850
2696
đi vào không gian, lên trên đó.
03:18
But none of the astronauts when they came back
68
186546
2329
Nhưng không có nhà du hành nào
quay về
quay về
03:20
ever mentioned having met my granddad
69
188875
3232
từng nhắc đến chuyện
đã gặp ông nội tôi bao giờ
đã gặp ông nội tôi bao giờ
03:24
or any other dead people.
70
192107
2459
hoặc gặp bất cứ người đã chết nào.
03:26
But I was scared,
71
194566
1303
Nhưng tôi đã hoảng sợ,
03:27
and the idea of taking the existential elevator
72
195869
2440
và ý nghĩ chiếc thang máy sự sống
03:30
to see my granddad
73
198309
1606
sẽ đưa tôi lên gặp ông
03:31
sounded a lot better than being swallowed
74
199915
1415
nghe tốt hơn nhiều so với
03:33
by the void while I slept.
75
201330
3071
bị nuốt vào lỗ hổng trong lúc ngủ.
03:36
And so I believed it anyway,
76
204401
2269
Và vì thế, tôi tin nó,
03:38
even though it didn't make much sense.
77
206670
2671
dù nó nghe có vẻ hơn vô nghĩa.
03:41
And this thought process that I went through
78
209341
2242
Giai đoạn tư tưởng này, tôi đã trải qua
03:43
as a child, and have been through many times since,
79
211583
2531
khi còn bé, và lặp lại nhiều lần kể từ đó,
03:46
including as a grown-up,
80
214114
1910
kể cả khi đã lớn,
03:48
is a product of what psychologists call
81
216024
2447
đó là một sản phẩm
mà tâm lý học gọi là
mà tâm lý học gọi là
03:50
a bias.
82
218471
1464
định kiến.
03:51
Now a bias is a way in which we systematically
83
219935
3274
Định kiến là những điều chúng ta
03:55
get things wrong,
84
223209
1718
hiểu sai một cách có hệ thống,
03:56
ways in which we miscalculate, misjudge,
85
224927
2684
những kiểu như
chúng ta tính toán sai, đánh giá sai,
chúng ta tính toán sai, đánh giá sai,
03:59
distort reality, or see what we want to see,
86
227611
3589
bóp méo hiện thực, hoặc thấy những cái
mà chúng ta muốn thấy
mà chúng ta muốn thấy
04:03
and the bias I'm talking about
87
231200
2232
và định kiến mà tôi đang nói đến
04:05
works like this:
88
233432
1438
diễn ra như thế này đây:
04:06
Confront someone with the fact
89
234870
2235
Đối diện ai đó với sự thật
04:09
that they are going to die
90
237105
1547
là họ sẽ chết
04:10
and they will believe just about any story
91
238652
3033
và họ sẽ tin bất cứ câu chuyện nào
04:13
that tells them it isn't true
92
241685
1858
nói rằng điều đó không đúng
04:15
and they can, instead, live forever,
93
243543
2414
thay vào đó, họ có thể sống mãi mãi,
04:17
even if it means taking the existential elevator.
94
245957
4085
dù đó là bước lên nấc thang của sự sống.
04:22
Now we can see this as the biggest bias of all.
95
250042
4428
Giờ chúng ta có thể thấy
đó là định kiến lớn nhất.
đó là định kiến lớn nhất.
04:26
It has been demonstrated in over 400
96
254470
2875
Nó được chứng minh qua hơn 400
04:29
empirical studies.
97
257345
1681
cuộc nghiên cứu thực nghiệm.
04:31
Now these studies are ingenious, but they're simple.
98
259026
2509
Những nghiên cứu đó tài tình nhưng đơn giản.
04:33
They work like this.
99
261535
1935
Họ làm như sau.
04:35
You take two groups of people
100
263470
1490
Lấy hai nhóm người
04:36
who are similar in all relevant respects,
101
264960
2783
có sự tương đồng quan điểm như nhau,
04:39
and you remind one group that they're going to die
102
267743
2689
và với một nhóm
bạn nhắc nhở họ rằng họ sẽ chết
bạn nhắc nhở họ rằng họ sẽ chết
04:42
but not the other, then you compare their behavior.
103
270432
2629
nhóm kia thì không, rồi so sánh hành vi của họ.
04:45
So you're observing how it biases behavior
104
273061
3873
Bạn sẽ thấy những định kiến đó
tác động đến hành vi
tác động đến hành vi
04:48
when people become aware of their mortality.
105
276934
3754
của nhóm người nhận thức
được cái chết của mình.
được cái chết của mình.
04:52
And every time, you get the same result:
106
280688
2912
Và mọi cuộc thí nghiệm,
bạn đều có chung một kết quả:
bạn đều có chung một kết quả:
04:55
People who are made aware of their mortality
107
283600
3087
Những người bị buộc
phải để ý đến cái chết của mình
phải để ý đến cái chết của mình
04:58
are more willing to believe stories
108
286687
2011
thì muốn tin hơn
vào những câu chuyện
vào những câu chuyện
05:00
that tell them they can escape death
109
288698
1863
nói rằng họ có thể thoát khỏi
cái chết
cái chết
05:02
and live forever.
110
290561
1772
và sống mãi mãi.
05:04
So here's an example: One recent study
111
292333
2289
Đây là một ví dụ:
Một nghiên cứu gân đây
Một nghiên cứu gân đây
05:06
took two groups of agnostics,
112
294622
2770
với hai nhóm người
thuộc thuyết không thể biết,
thuộc thuyết không thể biết,
05:09
that is people who are undecided
113
297392
1596
đó là những người
05:10
in their religious beliefs.
114
298988
2515
không theo bất kỳ tín ngưỡng
tôn giáo nào.
tôn giáo nào.
05:13
Now, one group was asked to think about being dead.
115
301503
3584
Một nhóm được yêu cầu
suy nghĩ về cái chết.
suy nghĩ về cái chết.
05:17
The other group was asked to think about
116
305087
1645
Nhóm kia được hỏi suy nghĩ về
05:18
being lonely.
117
306732
1833
sự cô đơn.
05:20
They were then asked again
about their religious beliefs.
about their religious beliefs.
118
308565
2816
Rồi sau đó, họ được hỏi
về niềm tin tôn giáo.
về niềm tin tôn giáo.
05:23
Those who had been asked
to think about being dead
to think about being dead
119
311381
2864
Nhóm người được yêu cầu
suy nghĩ về cái chết
suy nghĩ về cái chết
05:26
were afterwards twice as likely to express faith
120
314245
3573
sau đó có khả năng cao gấp đôi
cho rằng
cho rằng
05:29
in God and Jesus.
121
317818
1660
mình tin vào Chúa trời và Jesus.
05:31
Twice as likely.
122
319478
1778
Xấp xỉ cao gấp đôi.
05:33
Even though the before they
were all equally agnostic.
were all equally agnostic.
123
321256
2708
Dù trước đó
họ đều không tin như nhau.
họ đều không tin như nhau.
05:35
But put the fear of death in them,
124
323964
1761
Nhưng khi được đặt vào
nỗi sợ về cái chết,
nỗi sợ về cái chết,
05:37
and they run to Jesus.
125
325725
3859
họ chạy ngay đến với chúa Jesus.
05:41
Now, this shows that reminding people of death
126
329584
3512
Giờ, điều này cho thấy
việc nhắc nhở mọi người về cái chết
việc nhắc nhở mọi người về cái chết
05:45
biases them to believe, regardless of the evidence,
127
333111
3230
khiến họ có đức tin,
bất chấp những bằng chứng,
bất chấp những bằng chứng,
05:48
and it works not just for religion,
128
336341
2025
và nó không chỉ diễn ra với tôn giáo,
05:50
but for any kind of belief system
129
338366
2237
mà diễn ra với bất kỳ hê thống tư tưởng
05:52
that promises immortality in some form,
130
340603
3460
hứa hẹn sự bất tử theo nhiều kiểu,
05:56
whether it's becoming famous
131
344063
1805
dù đó là trở lên nổi tiếng
05:57
or having children
132
345868
1414
hay có con
05:59
or even nationalism,
133
347282
1347
hay thậm chí là chủ nghĩa dân tộc,
06:00
which promises you can live
on as part of a greater whole.
on as part of a greater whole.
134
348629
3273
đó là những lời hứa rằng
bạn có thể sống trong một điều vĩ đại hơn.
bạn có thể sống trong một điều vĩ đại hơn.
06:03
This is a bias that has shaped
135
351902
1931
Định kiến này đã hình thành nên
06:05
the course of human history.
136
353833
3339
tiến trình lịch sử con người.
06:09
Now, the theory behind this bias
137
357172
2267
Học thuyết đằng sau định kiến này
06:11
in the over 400 studies
138
359439
1737
qua hơn 400 nghiên cứu
06:13
is called terror management theory,
139
361176
2129
được gọi là thuyết điều hành nỗi sợ,
06:15
and the idea is simple. It's just this.
140
363305
2350
ý tưởng thì đơn giản.
Chỉ có vậy.
Chỉ có vậy.
06:17
We develop our worldviews,
141
365655
2549
Chúng ta phát triển thế giới quan của mình,
06:20
that is, the stories we tell ourselves
142
368204
2157
ở đó, những câu chuyện
chúng ta tự kể cho mình
chúng ta tự kể cho mình
06:22
about the world and our place in it,
143
370361
2736
về thế giới và vị trí của mình trong đó,
06:25
in order to help us manage
144
373097
2282
để giúp bản thân giải quyết được
06:27
the terror of death.
145
375379
2914
nỗi sợ về cái chết.
06:30
And these immortality stories
146
378293
1799
Và những câu chuyện về sự bất tử này
06:32
have thousands of different manifestations,
147
380092
2997
có muôn vàn hình dạng khác nhau,
06:35
but I believe that behind the apparent diversity
148
383089
3584
nhưng tôi tin rằng
đằng sau bề ngoài khác nhau ấy
đằng sau bề ngoài khác nhau ấy
06:38
there are actually just four basic forms
149
386673
2699
thực chất có 4 dạng cơ bản
06:41
that these immortality stories can take.
150
389372
3511
mà những câu chuyện về sự bất tử đó
có thể có.
có thể có.
06:44
And we can see them repeating themselves
151
392883
1805
Chúng ta có thể thấy chúng
tự lặp lại
tự lặp lại
06:46
throughout history, just with slight variations
152
394688
3170
qua quá trình lịch sử,
chỉ hơi khác đi một chút
chỉ hơi khác đi một chút
06:49
to reflect the vocabulary of the day.
153
397858
2765
để phản ánh vốn từ vựng của thời đại.
06:52
Now I'm going to briefly introduce these four
154
400623
2508
Giờ, tôi sẽ giới thiệu ngắn gọn
4 dạng cơ bản
4 dạng cơ bản
06:55
basic forms of immortality story,
155
403131
2253
của câu chuyện về sự bất tử này,
06:57
and I want to try to give you some sense
156
405384
1570
và tôi cố gắng mang đến cho bạn
vài cảm nhận
vài cảm nhận
06:58
of the way in which they're retold by each culture
157
406954
2313
về cái cách
mà nó được kể lại bởi mỗi nền văn hoá
mà nó được kể lại bởi mỗi nền văn hoá
07:01
or generation
158
409267
1767
hay thế hệ
07:03
using the vocabulary of their day.
159
411034
2172
sử dụng từ ngữ của họ.
07:05
Now, the first story is the simplest.
160
413206
2639
Câu chuyện đầu tiên là đơn giản nhất.
07:07
We want to avoid death,
161
415845
2153
Chúng ta muốn tránh khỏi cái chết,
07:09
and the dream of doing that in this body
162
417998
2425
và giấc mơ thực hiện điều này
là thân thể này
là thân thể này
07:12
in this world forever
163
420423
1360
tồn tại trong thế giới này
mãi mãi
mãi mãi
07:13
is the first and simplest kind of immortality story,
164
421783
3291
là dạng đầu tiên và đơn giản nhất
của câu chuyện bất tử,
của câu chuyện bất tử,
07:17
and it might at first sound implausible,
165
425074
2459
và lúc đầu
nó nghe có vẻ không hợp lý lắm,
nó nghe có vẻ không hợp lý lắm,
07:19
but actually, almost every culture in human history
166
427533
3981
nhưng thực ra, hầu hết các nền văn hoá
trong lịch sử nhân loại
trong lịch sử nhân loại
07:23
has had some myth or legend
167
431514
2062
đều có một vài truyền thuyết hay giai thoại
07:25
of an elixir of life or a fountain of youth
168
433576
2761
về thuốc trường sinh hay suối nguồn tuổi trẻ
07:28
or something that promises to keep us going
169
436337
2979
hoặc những kiểu hứa hẹn cuộc sống
07:31
forever.
170
439316
3137
vĩnh hằng như vậy.
07:34
Ancient Egypt had such myths,
171
442453
1593
Ai cập cổ đại
có những truyền thuyết như thế,
có những truyền thuyết như thế,
07:36
ancient Babylon, ancient India.
172
444046
2368
người Babylon, người Ấn Độ cổ.
07:38
Throughout European history, we find them
in the work of the alchemists,
in the work of the alchemists,
173
446414
2852
Trong suốt lịch sử châu Âu, chúng ta tìm thấy nó
trong công trình của những nhà giả kim thuật,
trong công trình của những nhà giả kim thuật,
07:41
and of course we still believe this today,
174
449266
2794
và vẫn tin vào nó
cho đến ngày hôm nay,
cho đến ngày hôm nay,
07:44
only we tell this story using the vocabulary
175
452060
2563
chỉ là chúng ta
kể câu chuyện này
kể câu chuyện này
07:46
of science.
176
454623
1656
bằng ngôn từ khoa học.
07:48
So 100 years ago,
177
456279
1606
Vậy 100 năm trươc,
07:49
hormones had just been discovered,
178
457885
1819
hóc-môn được tìm ra,
07:51
and people hoped that hormone treatments
179
459704
1652
và mọi người hi vọng
hóc-môn đó là biện pháp
hóc-môn đó là biện pháp
07:53
were going to cure aging and disease,
180
461356
2699
để chữa trị bệnh tật và tuổi tác,
07:56
and now instead we set our hopes on stem cells,
181
464055
2853
và nay thay vào đó, chúng ta
đặt hi vọng vào tế bào gốc,
đặt hi vọng vào tế bào gốc,
07:58
genetic engineering, and nanotechnology.
182
466908
2295
kỹ thuật di truyền
và công nghệ nano.
và công nghệ nano.
08:01
But the idea that science can cure death
183
469203
3958
Nhưng ý tưởng cho rằng
khoa học có thể ngăn được cái chết
khoa học có thể ngăn được cái chết
08:05
is just one more chapter in the story
184
473161
2341
chỉ là một chương mới nữa
trong câu chuyện
trong câu chuyện
08:07
of the magical elixir,
185
475502
2233
về thuốc trường sinh,
08:09
a story that is as old as civilization.
186
477735
4436
một câu chuyện xưa như văn minh loài người.
08:14
But betting everything on the idea of finding the elixir
187
482171
2780
Nhưng đặt cược tất cả
vào ý nghĩ đi tìm thuốc trường sinh
vào ý nghĩ đi tìm thuốc trường sinh
08:16
and staying alive forever
188
484951
1403
và sống bất tử
08:18
is a risky strategy.
189
486354
1801
là một chiến lược mạo hiểm.
08:20
When we look back through history
190
488155
2240
Khi chúng ta nhìn lại lịch sử
08:22
at all those who have sought an elixir in the past,
191
490395
2784
tất cả những người
từng đi tìm thuốc trường sinh trong quá khứ,
từng đi tìm thuốc trường sinh trong quá khứ,
08:25
the one thing they now have in common
192
493179
1829
họ có một điểm chung duy nhất
đó là
đó là
08:27
is that they're all dead.
193
495008
2630
họ đều đã chết.
08:29
So we need a backup plan,
and exactly this kind of plan B
and exactly this kind of plan B
194
497638
3738
Vậy chúng ta cần một kế hoạch dự phòng,
đúng kiểu phương án B
đúng kiểu phương án B
08:33
is what the second kind of immortality story offers,
195
501376
3571
đó là điều mà dạng thứ hai
của câu chuyện về sự bất tử đưa ra,
của câu chuyện về sự bất tử đưa ra,
08:36
and that's resurrection.
196
504947
1755
và đó là sự tái sinh.
08:38
And it stays with the idea that I am this body,
197
506702
2374
Nó đi theo ý tưởng rằng
Tôi là thân thể này,
Tôi là thân thể này,
08:41
I am this physical organism.
198
509076
1975
Tôi là những bộ phận sống này.
08:43
It accepts that I'm going to have to die
199
511051
2168
Chấp nhận rằng tôi sẽ chết
08:45
but says, despite that,
200
513219
1374
nhưng dù vậy
08:46
I can rise up and I can live again.
201
514593
2503
Tôi có thể tỉnh dậy và sống trở lại.
08:49
In other words, I can do what Jesus did.
202
517096
2618
Nói cách khác, tôi có thể làm được
như Jesus đã từng.
như Jesus đã từng.
08:51
Jesus died, he was three days in the [tomb],
203
519714
2045
Jesus chết, ông đã được chôn dưới mồ 3 ngày,
08:53
and then he rose up and lived again.
204
521759
3111
rồi sau đó tỉnh dậy và sống trở lại.
08:56
And the idea that we can all be
resurrected to live again
resurrected to live again
205
524870
3119
Và tư tưởng
chúng ta đều có thể được hồi sinh sống lại
chúng ta đều có thể được hồi sinh sống lại
08:59
is orthodox believe, not just for Christians
206
527989
2288
là niềm tin chính thống,
không chỉ với Đạo Thiên chúa
không chỉ với Đạo Thiên chúa
09:02
but also Jews and Muslims.
207
530277
2703
mà với cả đạo Do Thái, đạo Hồi.
09:04
But our desire to believe this story
208
532980
2164
Nhưng chúng ta khát khao
tin vào câu chuyện này
tin vào câu chuyện này
09:07
is so deeply embedded
209
535144
2010
đã lún sâu đến nỗi
09:09
that we are reinventing it again
210
537154
2098
chúng ta đang sáng tác lại nó
một lần nữa
một lần nữa
09:11
for the scientific age,
211
539252
1492
trong thời đại khoa học,
09:12
for example, with the idea of cryonics.
212
540744
2823
ví dụ, ý tưởng đóng băng xác chết.
09:15
That's the idea that when you die,
213
543567
1590
Ý tưởng đó là
khi bạn chết đi,
khi bạn chết đi,
09:17
you can have yourself frozen,
214
545157
1999
bạn có thể tự đóng băng chính mình lại,
09:19
and then, at some point when technology
215
547156
2389
rồi một lúc nào đó
khi công nghệ
khi công nghệ
09:21
has advanced enough,
216
549545
1211
đã tiến bộ tới mức
09:22
you can be thawed out and repaired and revived
217
550756
2120
có thể rã đông bạn
sửa chữa lại, làm bạn thức tỉnh
sửa chữa lại, làm bạn thức tỉnh
09:24
and so resurrected.
218
552876
1289
và hồi sinh bạn.
09:26
And so some people believe an omnipotent god
219
554165
2848
Có những người tin rằng
một đấng toàn năng
một đấng toàn năng
09:29
will resurrect them to live again,
220
557013
1879
sẽ hồi sinh họ trở lại.
09:30
and other people believe an
omnipotent scientist will do it.
omnipotent scientist will do it.
221
558892
4143
và những người khác tin rằng
một nhà khoa học đại tài sẽ làm được điều đó.
một nhà khoa học đại tài sẽ làm được điều đó.
09:35
But for others, the whole idea of resurrection,
222
563035
2714
Nhưng với những người còn lại,
mọi ý tưởng về sự hồi sinh,
mọi ý tưởng về sự hồi sinh,
09:37
of climbing out of the grave,
223
565749
2003
đội mồ sống dậy,
09:39
it's just too much like a bad zombie movie.
224
567752
2719
nó quá giống
như một bộ phim chán ngắt về thây ma.
như một bộ phim chán ngắt về thây ma.
09:42
They find the body too messy, too unreliable
225
570471
2791
Họ thấy thân thể quá mục nát, rệu rã
09:45
to guarantee eternal life,
226
573262
2148
để có thể đảm bảo
sự trường tồn mãi mãi,
sự trường tồn mãi mãi,
09:47
and so they set their hopes on the third,
227
575410
3091
vì vậy họ đặt niềm tin
vào câu chuyện thứ 3,
vào câu chuyện thứ 3,
09:50
more spiritual immortality story,
228
578501
2117
câu chuyện về linh hồn bất tử,
09:52
the idea that we can leave our body behind
229
580618
2336
ý tưởng là
chúng ta có thể bỏ lại thân thể
chúng ta có thể bỏ lại thân thể
09:54
and live on as a soul.
230
582954
2297
và sống tiếp bằng linh hồn.
09:57
Now, the majority of people on Earth
231
585251
1989
Hầu hết mọi người trên trái đất
09:59
believe they have a soul,
232
587240
1773
đều tin rằng
họ có linh hồn,
họ có linh hồn,
10:01
and the idea is central to many religions.
233
589013
2410
và ý tưởng đó
là trọng tâm của nhiều tôn giáo.
là trọng tâm của nhiều tôn giáo.
10:03
But even though, in its current form,
234
591423
2314
Mặc dù vậy ở dạng hiện tại,
10:05
in its traditional form,
235
593737
1915
hay dạng truyền thống của nó,
10:07
the idea of the soul is still hugely popular,
236
595652
2163
ý tưởng về linh hồn
vẫn cực kỳ phổ biến.
vẫn cực kỳ phổ biến.
10:09
nonetheless we are again
237
597815
1432
tuy nhiên chúng ta lại một lần nữa
10:11
reinventing it for the digital age,
238
599247
2224
sáng tác lại nó trong thời đại số,
10:13
for example with the idea
239
601471
1477
ví dụ với ý tưởng
10:14
that you can leave your body behind
240
602948
1990
rằng bạn có thể rời khỏi cơ thể
10:16
by uploading your mind, your essence,
241
604938
2246
bằng cách tải dữ liệu
về suy nghĩ, về cốt lõi của mình,
về suy nghĩ, về cốt lõi của mình,
10:19
the real you, onto a computer,
242
607184
1956
thực trạng của mình lên một cái máy tính,
10:21
and so live on as an avatar in the ether.
243
609140
4612
và sống bằng một biểu tượng đại điện,
10:25
But of course there are skeptics who say
244
613752
2023
Nhưng dĩ nhiên là
những người hoài nghi sẽ nói
những người hoài nghi sẽ nói
10:27
if we look at the evidence of science,
245
615775
1844
nếu chúng ta nhìn vào bằng chứng khoa học,
10:29
particularly neuroscience,
246
617619
1644
đặc biệt là khoa học thần kinh,
10:31
it suggests that your mind,
247
619263
1829
nó cho rằng tâm trí bạn,
10:33
your essence, the real you,
248
621092
1580
tính cách của bạn,
thực trạng của bạn,
thực trạng của bạn,
10:34
is very much dependent on a particular part
249
622672
2413
rất phụ thuộc vào một bộ phận
10:37
of your body, that is, your brain.
250
625085
2221
của cơ thể, đó là bộ não.
10:39
And such skeptics can find comfort
251
627306
2521
Và những người hoài nghi
có thể tìm thấy lời giải thích
có thể tìm thấy lời giải thích
10:41
in the fourth kind of immortality story,
252
629827
2258
trong bốn dạng câu chuyện
về sự bất tử,
về sự bất tử,
10:44
and that is legacy,
253
632085
2357
và đó là di sản,
10:46
the idea that you can live on
254
634442
1480
ý tưởng đó là
bạn có thể sống mãi
bạn có thể sống mãi
10:47
through the echo you leave in the world,
255
635922
2251
bằng danh tiếng của mình
để lại trên đời,
để lại trên đời,
10:50
like the great Greek warrior Achilles,
256
638173
2349
giống như chiến binh Hi Lạp vĩ đại
Achilles (Asin),
Achilles (Asin),
10:52
who sacrificed his life fighting at Troy
257
640522
2629
người đã hi sinh tính mạng
trong trận chiến thành Troy
trong trận chiến thành Troy
10:55
so that he might win immortal fame.
258
643151
3053
vì thế anh ta có được danh tiếng muôn đời.
10:58
And the pursuit of fame is as widespread
259
646204
2266
Và việc theo đuổi danh vọng đang lan rộng
11:00
and popular now as it ever was,
260
648470
2141
và phổ biến hơn bao giờ hết,
11:02
and in our digital age,
261
650611
1579
trong thời đại số của chúng ta,
11:04
it's even easier to achieve.
262
652190
1528
nó còn dễ dàng đạt được hơn.
11:05
You don't need to be a great warrior like Achilles
263
653718
2324
Bạn không cần phải là
một chiến binh vĩ đại như Achilles
một chiến binh vĩ đại như Achilles
11:08
or a great king or hero.
264
656042
1693
hoặc một vị vua hay anh hùng.
11:09
All you need is an Internet connection
and a funny cat. (Laughter)
and a funny cat. (Laughter)
265
657735
4823
Tất cả những gì bạn cần là một kết nối Internet
và một con mèo ngộ nghĩnh.
và một con mèo ngộ nghĩnh.
11:14
But some people prefer to leave a more tangible,
266
662558
2463
Nhưng nhiều người
muốn để lại thứ thực tiễn hơn,
muốn để lại thứ thực tiễn hơn,
11:17
biological legacy -- children, for example.
267
665021
2844
di sản sinh học -- ví dụ như con cái,
11:19
Or they like, they hope, to live on
268
667865
2276
Hay họ mong muốn, hi vọng, được sống
11:22
as part of some greater whole,
269
670141
1717
như là một phần của điều gì đó to lớn hơn,
11:23
a nation or a family or a tribe,
270
671858
2449
như một quốc gia
hoặc một gia đình hoặc một bộ lạc,
hoặc một gia đình hoặc một bộ lạc,
11:26
their gene pool.
271
674307
2466
bộ gen của họ.
11:28
But again, there are skeptics
272
676773
1513
Nhưng một lần nữa,
những người hoài nghi
những người hoài nghi
11:30
who doubt whether legacy
273
678286
1713
lại nghi ngờ rằng liệu di sản ấy
11:31
really is immortality.
274
679999
1975
có thực sự bất tử.
11:33
Woody Allen, for example, who said,
275
681974
2077
Ví dụ Woody Allen đã nói
11:36
"I don't want to live on in
the hearts of my countrymen.
the hearts of my countrymen.
276
684051
2496
" Tôi không muốn sống
trong tim của đồng bào mình.
trong tim của đồng bào mình.
11:38
I want to live on in my apartment."
277
686547
2197
Tôi muốn sống
trong căn hộ của mình"
trong căn hộ của mình"
11:40
So those are the four
278
688744
1767
Vậy đó là 4 dạng
11:42
basic kinds of immortality stories,
279
690511
2183
cơ bản của câu chuyện về sự bất tử,
11:44
and I've tried to give just some sense
280
692694
1642
và tôi đã cố mang lại
một vài cảm nhận
một vài cảm nhận
11:46
of how they're retold by each generation
281
694336
2293
về những câu chuyện đó
được kể lại thế nào qua các thế hệ
được kể lại thế nào qua các thế hệ
11:48
with just slight variations
282
696629
1587
nó chỉ khác đi một chút
11:50
to fit the fashions of the day.
283
698216
2305
cho phù hợp với thời đại.
11:52
And the fact that they recur in this way,
284
700521
3489
Và sự thật
việc họ cứ diễn lại nó như vậy,
việc họ cứ diễn lại nó như vậy,
11:56
in such a similar form but
in such different belief systems,
in such different belief systems,
285
704010
2988
cùng một phong cách giống nhau nhưng
trong những hệ thống tín ngưỡng khác nhau,
trong những hệ thống tín ngưỡng khác nhau,
11:58
suggests, I think,
286
706998
1578
Tôi đề nghị,
12:00
that we should be skeptical of the truth
287
708576
2402
rằng chúng ta
nên hoài nghi về sự thật
nên hoài nghi về sự thật
12:02
of any particular version of these stories.
288
710978
3761
của bất cứ phiên bản nào
của những câu chuyện trên.
của những câu chuyện trên.
12:06
The fact that some people believe
289
714739
2111
Sự thật rằng vài người tin tưởng
12:08
an omnipotent god will resurrect them to live again
290
716850
2665
vào một thánh quyền năng
sẽ hồi sinh họ
sẽ hồi sinh họ
12:11
and others believe an omnipotent scientist will do it
291
719515
3701
và những người khác tin tưởng rằng
một nhà khoa học đại tài sẽ làm đươc điều đó
một nhà khoa học đại tài sẽ làm đươc điều đó
12:15
suggests that neither are really believing this
292
723216
3038
tôi cho rằng
với những bằng chứng rõ ràng này
với những bằng chứng rõ ràng này
12:18
on the strength of the evidence.
293
726254
2670
những điều đó đều không đáng tin.
12:20
Rather, we believe these stories
294
728924
2426
Hơn nữa, chúng ta tin vào
những câu chuyện này
những câu chuyện này
12:23
because we are biased to believe them,
295
731350
1983
do chúng ta có thiên hướng nghiêng về phía
tin tưởng vào đó,
tin tưởng vào đó,
12:25
and we are biased to believe them
296
733333
1828
và chúng ta tin vào đó
12:27
because we are so afraid of death.
297
735161
4270
vì chúng ta sợ cái chết.
12:31
So the question is,
298
739431
2055
Vậy câu hỏi đặt ra là,
12:33
are we doomed to lead the one life we have
299
741486
3472
chúng ta phải chấp nhận sống
chỉ một cuộc đời mình có
chỉ một cuộc đời mình có
12:36
in a way that is shaped by fear and denial,
300
744958
3693
theo một lối sống được tạo nên
bởi lo sợ và phủ nhận,
bởi lo sợ và phủ nhận,
12:40
or can we overcome this bias?
301
748651
3075
hay chúng ta có thể
vượt qua định kiến này?
vượt qua định kiến này?
12:43
Well the Greek philosopher Epicurus
302
751726
2467
Nhà triết học vĩ đại Hi Lạp Epicurus
12:46
thought we could.
303
754193
1728
cho rằng chúng ta có thể.
12:47
He argued that the fear of death is natural,
304
755921
3548
Ông cho rằng
lo sợ về cái chết là tự nhiên,
lo sợ về cái chết là tự nhiên,
12:51
but it is not rational.
305
759469
2415
nhưng không lý trí.
12:53
"Death," he said, "is nothing to us,
306
761884
2658
"Chết", như ông nói, "
chả là gì với chúng ta,
chả là gì với chúng ta,
12:56
because when we are here, death is not,
307
764542
2850
bởi vì khi ta ở đây, c
ái chết không ở đây,
ái chết không ở đây,
12:59
and when death is here, we are gone."
308
767392
3753
và khi cái chết ở đây,
chúng ta đã ra đi."
chúng ta đã ra đi."
13:03
Now this is often quoted, but it's difficult
309
771145
1798
Đây chỉ là lời trích dẫn,
nhưng nó khó
nhưng nó khó
13:04
to really grasp, to really internalize,
310
772943
2322
để thực sự nắm bắt được,
để hiểu được một cách sâu sát,
để hiểu được một cách sâu sát,
13:07
because exactly this idea of being gone
311
775265
2163
bởi vì ý nghĩa về sự ra đi
13:09
is so difficult to imagine.
312
777428
2139
là khó để hình dung ra.
13:11
So 2,000 years later, another philosopher,
313
779567
2231
Nên 2000 năm sau,
một nhà triết học khác,
một nhà triết học khác,
13:13
Ludwig Wittgenstein, put it like this:
314
781798
3457
Ludwig Wittgenstein,
diễn đạt nó thế này:
diễn đạt nó thế này:
13:17
"Death is not an event in life:
315
785255
2944
" Cái chết không phải
là một sự kiện trong đời:
là một sự kiện trong đời:
13:20
We do not live to experience death.
316
788199
3642
Chúng ta không sống
để trải nghiệm cái chết.
để trải nghiệm cái chết.
13:23
And so," he added,
317
791841
1194
vậy nên," ông thêm vào,
13:25
"in this sense, life has no end."
318
793035
2935
"theo cảm nhận này,
cuộc sống không có kết thúc."
cuộc sống không có kết thúc."
13:27
So it was natural for me as a child
319
795970
3176
Vậy điều đó
là tự nhiên đối với tôi lúc bé
là tự nhiên đối với tôi lúc bé
13:31
to fear being swallowed by the void,
320
799146
2367
khi sợ bị nuốt chửng
bởi cái lỗ hổng ấy,
bởi cái lỗ hổng ấy,
13:33
but it wasn't rational,
321
801513
1879
nhưng điều đó là không lý trí,
13:35
because being swallowed by the void
322
803392
1985
bởi vì bị nuốt chửng bởi một cái hố
13:37
is not something that any of us
323
805377
2078
là điều gì đó mà ai trong chúng ta
13:39
will ever live to experience.
324
807455
3270
sẽ cũng sống để trải nghiệm.
13:42
Now, overcoming this bias is not easy because
325
810725
2529
Giờ đây, việc vượt qua định kiến này
là không dễ dàng bởi vì
là không dễ dàng bởi vì
13:45
the fear of death is so deeply embedded in us,
326
813254
2959
nỗi sợ về cái chết
đã ăn sâu trong mỗi chúng ta,
đã ăn sâu trong mỗi chúng ta,
13:48
yet when we see that the fear itself is not rational,
327
816213
4482
tuy nhiên, chúng ta lại không lý trí
khi nhìn vào lỗi sợ đó,
khi nhìn vào lỗi sợ đó,
13:52
and when we bring out into the open
328
820695
2130
và khi đó, chúng ta hoá ra lại mở ra
13:54
the ways in which it can unconsciously bias us,
329
822825
2698
con đường để nó có thể
làm lệch hướng chúng ta một cách vô thức,
làm lệch hướng chúng ta một cách vô thức,
13:57
then we can at least start
330
825523
1851
rồi chúng ta ít nhất có thể
13:59
to try to minimize the influence it has
331
827374
2634
cố gắng giảm thiểu tác động của nó
14:02
on our lives.
332
830008
1883
lên cuộc sống của mình.
14:03
Now, I find it helps to see life
333
831891
2818
Giờ đây, tôi thấy nó
giúp chúng ta nhìn cuộc sống
giúp chúng ta nhìn cuộc sống
14:06
as being like a book:
334
834709
1844
giống như một cuốn sách:
14:08
Just as a book is bounded by its covers,
335
836553
2468
Chỉ như một cuốn sách
được giới hạn bởi hai tờ bìa,
được giới hạn bởi hai tờ bìa,
14:11
by beginning and end,
336
839021
1277
bởi bắt đầu và kết thúc,
14:12
so our lives are bounded by birth and death,
337
840298
3738
vậy cuộc sống của chúng ta
được giới hạn bởi sinh ra và chết đi,
được giới hạn bởi sinh ra và chết đi,
14:16
and even though a book is
limited by beginning and end,
limited by beginning and end,
338
844036
3515
và cho dù cuốn sách có bị giới hạn
bởi sự bắt đầu và kết thúc,
bởi sự bắt đầu và kết thúc,
14:19
it can encompass distant landscapes,
339
847551
2136
nó vẫn có thể chứa đựng
những khung cảnh bao la,
những khung cảnh bao la,
14:21
exotic figures, fantastic adventures.
340
849687
3230
những hình ảnh ngoài đời thực,
những cuộc phiêu lưu kỳ thú.
những cuộc phiêu lưu kỳ thú.
14:24
And even though a book is
limited by beginning and end,
limited by beginning and end,
341
852917
3349
Dù cuốn sách có bị giới hạn
bởi bắt đầu và kết thúc,
bởi bắt đầu và kết thúc,
14:28
the characters within it
342
856266
1823
những nhân vật trong đó
14:30
know no horizons.
343
858089
2842
không biết tới những chân trời.
14:32
They only know the moments
that make up their story,
that make up their story,
344
860931
3157
Họ chỉ biết đến những giây phút
tạo nên câu chuyện của họ,
tạo nên câu chuyện của họ,
14:36
even when the book is closed.
345
864088
2940
kể cả khi cuốn sách được gấp lại.
14:39
And so the characters of a book
346
867028
2136
Thì những nhân vật trong cuốn sách
14:41
are not afraid of reaching the last page.
347
869164
3482
cũng không lo sợ khi tiến đến trang cuối.
14:44
Long John Silver is not afraid of you
348
872646
2278
Long John Silver không lo sợ
14:46
finishing your copy of "Treasure Island."
349
874924
2835
khi bạn kết thúc cuốn "Đảo Kho Báu."
14:49
And so it should be with us.
350
877759
1700
và chúng ta cũng nên như vậy.
14:51
Imagine the book of your life,
351
879459
2144
Hình dung cuốn sách của cuộc đời mình,
14:53
its covers, its beginning and end,
and your birth and your death.
and your birth and your death.
352
881603
2784
bìa ngoài của nó là bắt đầu và kết thúc,
và đó là sự sinh ra và chết đi của bạn.
và đó là sự sinh ra và chết đi của bạn.
14:56
You can only know the moments in between,
353
884387
2177
Bạn chỉ biết đến những giây phút ở giữa,
14:58
the moments that make up your life.
354
886564
1935
những giây phút làm nên cuộc đời bạn.
15:00
It makes no sense for you to fear
355
888499
1947
Không có lý do gì để bạn phải lo lắng
15:02
what is outside of those covers,
356
890446
2090
cái gì ở ngoài những trang bìa kia,
15:04
whether before your birth
357
892536
1470
dù đó là trước khi bạn sinh ra
15:06
or after your death.
358
894006
1976
hay sau khi chết đi.
15:07
And you needn't worry how long the book is,
359
895982
2529
Và bạn cũng không cần phải lo lắng
về việc cuốn sách dày như thế nào,
về việc cuốn sách dày như thế nào,
15:10
or whether it's a comic strip or an epic.
360
898511
3473
hay đó là cuốn truyện tranh khôi hài
hay một bản anh hùng ca.
hay một bản anh hùng ca.
15:13
The only thing that matters
361
901984
1542
Chỉ có một điều quan trọng là
15:15
is that you make it a good story.
362
903526
3498
bạn tạo nên một cốt truyện hay.
15:19
Thank you.
363
907024
2220
Xin cảm ơn.
15:21
(Applause)
364
909244
4185
(tiếng vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Stephen Cave - PhilosopherPhilosopher Stephen Cave wants to know: Why is humanity so obsessed with living forever?
Why you should listen
Stephen Cave is a writer and philosopher who is obsessed with our obsession with immortality. In 2012 he published Immortality: The Quest to Live Forever and How It Drives Civilization, an inquiry into humanity's rather irrational resistance to the inevitability of death. Cave moves across time and history's major civilizations and religions to explore just what drives this instinct -- and what that means for the future. Cave writes for The Financial Times and contributes to The New York Times, The Guardian and Wired.
Stephen Cave | Speaker | TED.com