TED2017
Mei Lin Neo: The fascinating secret lives of giant clams
Mei Lin Neo: ဧရာမ ခုံးကောင်ကြီးများရဲ့ စိတ်ဝင်စားစရာ လျှို့ဝှက်ဘဝများ။
Filmed:
Readability: 4.7
1,252,129 views
နက်ရှိုင်းတဲ့ ပင်လယ်ပြာကို သင်တွေးမိတဲ့အခါ သင်ဟာ ချက်ချင်းပဲ ဝေလငါးတွေနဲ့ သန္တာကျောက်တန်းတွေကို တွေးမိကောင်း တွေးမိနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘာ့အကြီးမားဆုံး အခွံမာရှိတဲ့ ရေသတ္တဝါတွေဖြစ်တဲ့ ဧရာမ ခုံးကောင်ကြီးတွေကိုပါ တွေးကြည့်ပါဦး၊ ဒီမယုံနိုင်စရာ ထူးခြားလှတဲ့ သတ္တဝါတွေဟာ အသက် ၁၀၀ အထိ ရှင်သန်နိုင်ပြီး လေးပေခွဲအထိ ရှည်နိုင်ကာ ဆင်ပေါက်ကလေး သုံးကောင်လောက်ကို အလေးချိန်ရှိနိုင်ပါတယ်။ ဒီစွဲမက်ဖွယ်ရာ ဟေပြောချက်ထဲမှာ အဏ္ဏဝါ ဇီဝဗေဒပညာရှင် Mei Lin Neo ကနေပြီး ဘာကြောင့် သူမဟာ ဒီအထင်ကရ ပင်လယ် သတ္တဝါတွေကို သမုဒ္ဒရာတွေရဲ့ ဇာတ်လိုက်ကျော်တွေအဖြစ် ပြောင်းဖို့ စွဲစွဲလမ်းလမ်း ကြိုးစားနေတာကို မျှဝေထားပါတယ်။
Mei Lin Neo - Marine biologist
TED Fellow Mei Lin Neo is helping giant clams step out of their shells and show the world that they can be the heroes of the oceans, too. Full bio
TED Fellow Mei Lin Neo is helping giant clams step out of their shells and show the world that they can be the heroes of the oceans, too. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Back home, my friends call me nicknames,
0
865
3046
အိမ်အပြန်မှာ သူငယ်ချင်းတွေက
နာမည်ပြောင်တွေနဲ့ ကျွန်မကိုခေါ်တယ်၊
နာမည်ပြောင်တွေနဲ့ ကျွန်မကိုခေါ်တယ်၊
00:15
such as "The Giant Clam Girl,"
1
3935
2233
ဥပမာ "ဧရာမ ခုံး မိန်းကလေး"
00:18
"Clam Queen,"
2
6192
1283
"ခုံး ဘုရင်မ"
00:19
or, "The Mother of Clams."
3
7499
2236
(သို့) "ခုံးတို့ရဲ့ မိခင်"
00:21
(Laughter)
4
9759
1351
(ရယ်သံများ)
00:23
This is because every time I see them,
5
11134
2255
အကြောင်းက သူတို့ကိုတွေ့တိုင်း
00:25
I talk nonstop about giant clams all day,
6
13413
3261
ကျွန်မဟာ ဧရာမ ခုံးကောင်တွေအကြောင်း
မနားတမ်း တစ်နေ့လုံးပြောလို့ပါ၊
မနားတမ်း တစ်နေ့လုံးပြောလို့ပါ၊
00:28
every day.
7
16698
1277
နေ့တိုင်းပါပဲ။
00:30
Giant clams are these massive
and colorful shelled marine animals,
and colorful shelled marine animals,
8
18954
3822
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေဟာ ထုထည်ကြီးမားပြီး
အရောင်စုံ အခွံပါတဲ့ ပင်လယ် သတ္တဝါတွေပါ၊
အရောင်စုံ အခွံပါတဲ့ ပင်လယ် သတ္တဝါတွေပါ၊
00:34
the largest of its kind.
9
22800
1648
၎င်းတို့အမျိုးအစားမှာ အကြီးဆုံးပါ။
00:36
Just look at this shell.
10
24957
1716
ဒီအခွံကိုပဲ ကြည့်ပါ။
00:40
The biggest recorded individual
was four-and-a-half-feet long
was four-and-a-half-feet long
11
28322
3171
မှတ်တမ်းတင်ထားတဲ့ အကြီးဆုံးအကောင်က
လေးပေခွဲရှည်ပြီး
လေးပေခွဲရှည်ပြီး
00:43
and weighed about 550 pounds.
12
31517
2374
ပေါင် ၅၅၀ လောက် လေးပါတယ်။
00:45
That is almost as heavy
as three baby elephants.
as three baby elephants.
13
33915
3257
ဒါဟာ ဆင်ပေါက် သုံးကောင်စာ
နီးပါး လေးတာပါ။
နီးပါး လေးတာပါ။
00:50
South Pacific legends once described
giant clams as man-eaters
giant clams as man-eaters
14
38446
4417
တောင်ပစိဖိတ် ဒဏ္ဍာရီတွေက သရုပ်ဖော်ဖူးတာက
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေဟာ ဘေးဖြစ်မှာမသိတဲ့
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေဟာ ဘေးဖြစ်မှာမသိတဲ့
00:54
that would lie in wait on the seabed
to trap unsuspecting divers.
to trap unsuspecting divers.
15
42887
4001
ရေငုတ်သမားတွေကို ဖမ်းဖို့ ပင်လယ်ကြမ်းပြင်
မှာ အလစ်ချောင်းနေတဲ့ လူသားစားသူတွေတဲ့။
မှာ အလစ်ချောင်းနေတဲ့ လူသားစားသူတွေတဲ့။
00:59
A story goes that a diver
had lost his legs
had lost his legs
16
47371
3198
ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်ရှိတာက ရေငုပ်သမား
တစ်ယောက်ဟာ ဧရာခုံးတစ်ကောင်ဆီက
တစ်ယောက်ဟာ ဧရာခုံးတစ်ကောင်ဆီက
01:02
while trying to retrieve a pearl
from a giant clam.
from a giant clam.
17
50593
2915
ပုလဲကို ထုတ်ယူဖို့ကြိုးစားရင်း
ခြေထောက်တွေ ဆုံးသွားတယ်တဲ့။
ခြေထောက်တွေ ဆုံးသွားတယ်တဲ့။
01:06
I thought, "Really?"
18
54075
1415
ကျွန်မတွေးမိတာက "ဟုတ်ရဲ့လား"
01:08
So out of curiosity,
19
56438
1664
ဒီတော့ သိချင်တာနဲ့
01:10
I did an experiment using myself as bait.
20
58126
2647
ကိုယ်တိုင်ပဲ ငါးစာအဖြစ်သုံးကာ
စမ်းသပ်မှု လုပ်ခဲ့တယ်။
စမ်းသပ်မှု လုပ်ခဲ့တယ်။
01:13
(Laughter)
21
61193
1355
(ရယ်သံများ)
01:15
I carefully placed my hand
into the clam's mouth and waited.
into the clam's mouth and waited.
22
63109
3740
ကျွန်မလက်ကို ခုံးကောင်ရဲ့ ပါးစပ်ထဲမှာ
သေသေချာချာထာပြီး စောင့်ခဲ့တယ်။
သေသေချာချာထာပြီး စောင့်ခဲ့တယ်။
01:19
Hmm ...
23
67244
1267
အင်း...
01:20
I still have my hand.
24
68535
1400
ကျွန်မလက် ရှိတုန်းပါပဲ။
01:22
It seems that these gentle giants
would rather retreat
would rather retreat
25
70911
2720
ထင်ရတာက ဒိသိမ်မွေ့တဲ့ ခုံးကောင်တွေဟာ
ကျွန်မကို စားဖို့ထက်
ကျွန်မကို စားဖို့ထက်
01:25
and protect their fleshy bodies
26
73655
1581
သူတို့ ဆူဖြိုးတဲ့ ကိုယ်တွေကိုသာ
01:27
than feed on me.
27
75260
1211
တုံ့ပြန် ကာကွယ်ချင်တာပါ။
01:28
So much for those killer clam myths!
28
76495
2382
အသားစားတဲ့ ခုံးကောင်
ယုံတမ်းစကားတွေ များလှပါပြီ။
ယုံတမ်းစကားတွေ များလှပါပြီ။
01:31
Unfortunately, the reality is,
29
79958
2692
ကံဆိုးချင်တော့ တကယ့်တကယ်က
01:34
we are the giant clams' biggest threat.
30
82674
2627
ကျွန်မတို့တွေက ဧရာမခုံးတွေရဲ့
အကြီးဆုံး ခြိမ်းခြောက်မှု။
အကြီးဆုံး ခြိမ်းခြောက်မှု။
01:38
Considered a delicacy throughout
the Western Pacific and Indian Oceans,
the Western Pacific and Indian Oceans,
31
86035
4186
ပစိဖိတ်အနောက်နဲ့ အင်ဒီးယန်း သမုဒ္ဒရာတွေ
တစ်လျှောက်က ရသာမွန်ကို ထည့်ထွက်ရင်
တစ်လျှောက်က ရသာမွန်ကို ထည့်ထွက်ရင်
01:42
giant clams have been traditionally
fished as seafood.
fished as seafood.
32
90245
2811
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေဟာ အစဉ်အလာအရ
ပင်လယ်စာအဖြစ် အဖမ်းခံရပါတယ်။
ပင်လယ်စာအဖြစ် အဖမ်းခံရပါတယ်။
01:45
Fishermen are particularly interested
in their adductor muscles,
in their adductor muscles,
33
93794
3540
တံငါသည်တွေဟာ အထူးသဖြင့် ပတ္တာတစ်ခုလို
အခွံနှစ်ခုကို တွဲပေးတဲ့ အင်္ဂါတွေ၊
အခွံနှစ်ခုကို တွဲပေးတဲ့ အင်္ဂါတွေ၊
01:49
which are organs that hold
the two shells together like a hinge.
the two shells together like a hinge.
34
97358
3529
၎င်းတို့ရဲ့ အလယ်ပိုင်း ကြွက်သားတွေကို
စိတ်ဝင်စားကြတယ်။
စိတ်ဝင်စားကြတယ်။
01:53
Just for their muscles,
35
101716
1412
၎င်းတို့ ကြွက်သားတွေအတွက်ပဲ
01:55
giant clams were almost
hunted to extinction
hunted to extinction
36
103152
2339
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေဟာ
၁၉၆၀ နဲ့ ၁၉၈၀ နှစ်တွေအကြားမှာ
၁၉၆၀ နဲ့ ၁၉၈၀ နှစ်တွေအကြားမှာ
01:57
between the 1960s and 1980s.
37
105515
2665
မျိုးသုဉ်းလုနီနီး အဖမ်းခံခဲ့ရတယ်။
02:01
Clamshells are also popular
in the ornamental trade
in the ornamental trade
38
109217
3520
ခုံးခွံတွေဟာ ရတနာနဲ့ အလှပြဖို့အဖြစ်
အလှတန်ဆာ ရောင်းဝယ်ရေးတွေမှာလည်း
အလှတန်ဆာ ရောင်းဝယ်ရေးတွေမှာလည်း
02:04
as jewelry and for display.
39
112761
1966
လူကြိုက်များပါတယ်။
02:07
In the South China Sea,
40
115295
1742
တောင် တရုတ်ပင်လယ်မှာ
02:09
fishermen went out of their way
to collect fossilized clamshells
to collect fossilized clamshells
41
117061
3902
တံငါသည်တွဟာ ရုပ်ကြွင်းဖြစ်သွားတဲ့
ခုံးခွံတွေကောက်ဖို့ သန္တာကျွန်းတန်းတွေရဲ့
ခုံးခွံတွေကောက်ဖို့ သန္တာကျွန်းတန်းတွေရဲ့
02:12
by digging through large areas
of coral reefs.
of coral reefs.
42
120987
2605
ကြီးမားတဲ့ နေရာတွေ တစ်လျှာက် တူးဆွကာ
တကူးတက လုပ်ကြတယ်။
တကူးတက လုပ်ကြတယ်။
02:15
These were later carved and sold
as so-called "ivory handicrafts" in China.
as so-called "ivory handicrafts" in China.
43
123991
5355
နောက်တော့ ဒါတွေကို ထွင်းထုကာ "ဆင်စွယ်
လက်မှုပစ္စည်း"ဆိုကာတရုတ်ပြည်မှာ ရောင်းတယ်။
လက်မှုပစ္စည်း"ဆိုကာတရုတ်ပြည်မှာ ရောင်းတယ်။
02:21
Giant clams, dead or alive,
are not safe from us.
are not safe from us.
44
129937
3664
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေ အသေ (သို့) အရှင်
ဖြစ်ဖြစ် ကျွန်မတို့ဆီကနေ ဘေးမကင်းဘူး။
ဖြစ်ဖြစ် ကျွန်မတို့ဆီကနေ ဘေးမကင်းဘူး။
02:25
It's a "clamity!"
45
133625
1352
ဒါက "ခုံးဒုက္ခ"ပါ။
02:27
(Laughter)
46
135425
4392
(ရယ်သံများ)
02:32
(Applause)
47
140698
4035
(လက်ခုပ်သံများ)
02:37
With the spotlight on more
charismatic marine animals
charismatic marine animals
48
145773
3626
ဝေလငါးတွေနဲ့ သန္တာကျွန်းတန်းတွေလို
ပိုပြီးစွဲမက်ဖွယ်ကောင်းတဲ့
ပိုပြီးစွဲမက်ဖွယ်ကောင်းတဲ့
02:41
such as the whales and coral reefs,
49
149423
2166
ပင်လယ်သတ္တဝါတွေကို အသားပေးမှုနဲ့ဆို
02:43
it is easy to forget that other
marine life needs our help, too.
marine life needs our help, too.
50
151613
3700
အခြား ပင်လယ်သက်ရှိ ဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့
အကူအညီလိုအပ်တာကိုလည်း မေ့ဖို့က အလွယ်လေးပါ။
အကူအညီလိုအပ်တာကိုလည်း မေ့ဖို့က အလွယ်လေးပါ။
02:47
My fascination with giant clams
got me started on conservation research
got me started on conservation research
51
155732
4919
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေကို စတင်စိတ်ဝင်စားတာက
၎င်းတို့ရဲ့ ဂေဟဗေဒနဲ့ အပြူအမူကြားက အသိသုတ
၎င်းတို့ရဲ့ ဂေဟဗေဒနဲ့ အပြူအမူကြားက အသိသုတ
02:52
to fill in the knowledge gaps
on their ecology and behavior.
on their ecology and behavior.
52
160675
3243
ကွာဟချက်ကို ဖြည့်ဖို့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်
ထိန်းသိမ်းရေး သုတေသနမှာပါ။
ထိန်းသိမ်းရေး သုတေသနမှာပါ။
02:56
One of the discoveries that we made
was that giant clams could walk
was that giant clams could walk
53
164472
3392
လုပ်ခဲ့တဲ့ တွေရှိမှုတစ်ခုက
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေဟာ ပင်လယ်ကြမ်းပြင်ကို
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေဟာ ပင်လယ်ကြမ်းပြင်ကို
02:59
across the seafloor.
54
167888
1405
ဖြတ် လျှောက်နိုင်တာပါ။
03:02
Yes, you heard me right:
55
170352
1522
ဟုတ်ကဲ့၊ ပြောတာ ကြားပါတယ်နော်၊
03:03
they can walk.
56
171898
1201
သူတို့ လျှောက်နိုင်တယ်။
03:05
To find out,
57
173535
1193
သိရှိဖို့အတွက်
03:06
we placed numerous baby clams on a grid.
58
174752
2233
ခုံးကောင်ပေါက်တွေကို သံကွန်ရက်တစ်ခုပေါ်
တင်ပါတယ်
တင်ပါတယ်
03:09
Now watch what happens over 24 hours.
59
177009
2898
၂၄ နာရီအကြာမှာ ဘာဖြစ်လဲဆိုတာ
စောင့်ကြည့်တယ်။
စောင့်ကြည့်တယ်။
03:17
We think that walking is important
for getting away from predators
for getting away from predators
60
185072
3762
သူတို့ကို စားသူတွေဆီက လွတ်ဖို့နဲ့
မျိုးပွားဖို့ အဖော်ရှာဖို့အတွက်
မျိုးပွားဖို့ အဖော်ရှာဖို့အတွက်
03:20
and finding mates for breeding.
61
188858
1988
လမ်းလျှောက်ခြင်းက အရေးပါတယ်ထင်ပါတယ်။
03:22
While it can hard to imagine
any movement in these enormous animals,
any movement in these enormous animals,
62
190870
4053
ဧရာမ အကောင်ကြီးတွေထဲက လှုပ်ရှားမှုကို
မြင်ယောင်ကြည့်ဖို့က ခက်ခဲနိုင်ပေမဲ့
မြင်ယောင်ကြည့်ဖို့က ခက်ခဲနိုင်ပေမဲ့
03:26
giant clams up to 400 pounds
can still walk,
can still walk,
63
194947
3484
လမ်းလျှောက်နိုင်ဆဲ ပေါင် ၄၀၀ အထိရှိတဲ့
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေပါ၊
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေပါ၊
03:30
they just move slower.
64
198455
1708
သူတို့က ပိုနှေးကွေးစွာ လှုပ်ရှားတယ်
03:33
During my PhD, I discovered
more secrets about the giant clams.
more secrets about the giant clams.
65
201528
4387
ကျွန်မရဲ့ ပါရဂူဘွဲ့အတွင်းဒီဧရာမ ခုံးကောင်
တွေရဲ့ လျှို့ဝှက်ချက်တွေကို ထပ်တွေ့ခဲ့တယ်။
တွေရဲ့ လျှို့ဝှက်ချက်တွေကို ထပ်တွေ့ခဲ့တယ်။
03:37
But there was something
missing in my work.
missing in my work.
66
205939
3225
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ အလုပ်မှာ
လိုနေတာ တစ်ခုခုရှိခဲ့တယ်။
လိုနေတာ တစ်ခုခုရှိခဲ့တယ်။
03:42
I found myself asking,
67
210003
1949
ကိုယ့်ကိုယ်ကို မေးမိတာက
03:43
"Why should people care
about conserving giant clams?" --
about conserving giant clams?" --
68
211976
3459
"ဘာကြောင့် လူတွေဟာ ဧရာမ ခုံးကောင်တွေကို
ထိန်းသိမ်းဖို့ဂရုထားသင့်တာလဲ။"
ထိန်းသိမ်းဖို့ဂရုထားသင့်တာလဲ။"
03:47
other than myself, of course.
69
215459
1849
တကယ်တော့ ကိုယ်ကိုယ်ထက်စာရင်ပေါ့လေ။
03:50
(Laughter)
70
218933
3861
(ရယ်သံများ)
03:55
It turns out that giant clams
have a giant impact on coral reefs.
have a giant impact on coral reefs.
71
223893
4162
ဖြစ်သွားတာက ဧရာမ ခုံးကောင်တွေဟာ သန္တာ
ကျွန်းတန်းတွေကို ဧရာမ သက်ရောက်မှုရှိတာပါ။
ကျွန်းတန်းတွေကို ဧရာမ သက်ရောက်မှုရှိတာပါ။
04:00
These multitasking clams
are reef builders,
are reef builders,
72
228494
3359
ဒီလုပ်ငန်းမျိုးစုံ လုပ်ဆောင်တဲ့ ခုံးတွေဟာ
ကျွန်းတန်း တည်ဆောက်သူတွေ၊
ကျွန်းတန်း တည်ဆောက်သူတွေ၊
04:03
food factories,
73
231877
1775
အစာစက်ရုံတွေ၊
04:05
shelters for shrimps and crabs
74
233676
2347
ပုဇွန်ဆိတ်တွေနဲ့ ဂဏန်းတွေအတွက်
ခိုလှုံရာတွေနဲ့
ခိုလှုံရာတွေနဲ့
04:08
and water filters,
75
236047
1202
အားလုံး တစ်ခုထဲကို
04:09
all rolled into one.
76
237273
1351
လှိမ့်ဝင်တဲ့ ရေစစ်တွေပါ၊
04:11
In a nutshell,
77
239146
1397
အချုပ်ဆိုရရင်
04:12
giant clams play a major contributing role
78
240567
2369
ဧရာမ ခုံးကောင်တွေဟာ ၎င်းတို့
ကျွန်းတန်းအိမ်ရဲ့
ကျွန်းတန်းအိမ်ရဲ့
04:14
as residents of their own reef home,
79
242960
2327
ဒေသခံတွေအဖြစ် အဓိက
ပံ့ပိုးပေးတဲ့ ကဏ္ဍမှာပါဝင်ကာ
ပံ့ပိုးပေးတဲ့ ကဏ္ဍမှာပါဝင်ကာ
04:17
and just having them around
keeps the reef healthy.
keeps the reef healthy.
80
245311
3103
၎င်းတို့ အနားမှာရှိခြင်းကပင်
ကျွန်းတန်းကို ကျန်းမာစေပါတယ်။
ကျွန်းတန်းကို ကျန်းမာစေပါတယ်။
04:21
And because they can live
up to 100 years old,
up to 100 years old,
81
249180
3111
၎င်းတို့ဟာ သက်တမ်း ၁၀၀ ထိ
ရှင်သန်နိုင်တာကြောင့်
ရှင်သန်နိုင်တာကြောင့်
04:24
giant clams make vital indicators
of coral reef health.
of coral reef health.
82
252315
3370
ဧရာမ ခုံးတွေဟာ သန္တာကျောက်တန်း ကျန်းမာရေး
အဓိက ညွှန်ကိန်းတွေ ဖြစ်စေတယ်။
အဓိက ညွှန်ကိန်းတွေ ဖြစ်စေတယ်။
04:28
So when giant clams
start to disappear from coral reefs,
start to disappear from coral reefs,
83
256267
3046
ဒီတော့ ဧရာမ ခုံးကောင်တွေ သန္တာကျွန်းတန်း
တွေကနေ စတင်ကွယ်ပျောက်ရင်
တွေကနေ စတင်ကွယ်ပျောက်ရင်
04:31
their absence can serve as an alarm bell
84
259957
1997
၎င်းတို့ မရှိတာဟာ သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို
04:33
for scientists to start paying attention,
85
261978
2284
ဂရုပြုစေဖို့ သတိပေး ခေါင်းလောင်းလို
သုံးနိုင်တယ်
သုံးနိုင်တယ်
04:36
similar to the canary in a coal mine.
86
264286
2251
ကျောက်မီးသွေးမိုင်းက စာဝါငှက်နဲ့ အလားတူပါ။
04:39
But giant clams are endangered.
87
267138
1943
ဒါပေမဲ့ ဧရာမ ခုံးကောင်တွေ
ဘေးတွေ့နေတယ်။
ဘေးတွေ့နေတယ်။
04:41
The largest clam in the world
is facing the threat of extinction,
is facing the threat of extinction,
88
269855
3486
ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ခုံးကောင်ဟာ
တောရိုင်း တိရိစ္ဆာန် ဦးရေ ၅၀ % ကျော်
တောရိုင်း တိရိစ္ဆာန် ဦးရေ ၅၀ % ကျော်
04:45
with more than 50 percent
of the wild population severely depleted.
of the wild population severely depleted.
89
273365
4530
အကြီးအကျယ် ယိုယွင်းမှုနဲ့အတူ မျိုးသုဉ်းမှု
ခြိမ်းခြောက်တာ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။
ခြိမ်းခြောက်တာ ရင်ဆိုင်နေရပါတယ်။
04:50
And the ecological benefits
of having giant clams on coral reefs
of having giant clams on coral reefs
90
278603
3804
သန္တာကျွန်းတန်းတွေမှာ ဧရာမ ခုံးကောင်တွေ
ရှိခြင်းရဲ့ ဂေဟဗေဒ အကျိုးကျေးဇူးတွေဟာ
ရှိခြင်းရဲ့ ဂေဟဗေဒ အကျိုးကျေးဇူးတွေဟာ
04:54
are likely to continue
only if populations are healthy,
only if populations are healthy,
91
282431
4511
၎င်းတို့ ဦးရေတွေ ကျန်းမာနေမှသာ ၎င်းတို့ရဲ့
ထိန်းသိမ်းမှုကို ထိပ်ဆုံးဖြစ်အောင်
ထိန်းသိမ်းမှုကို ထိပ်ဆုံးဖြစ်အောင်
04:58
making their conservation paramount.
92
286966
2337
ဆက်လုပ်ဖို့ အလားအလာရှိတာပါ။
05:01
So I stand here today to give a voice
to the giant clams,
to the giant clams,
93
289970
3627
ဒီတော့ ကျွန်မ ဒီမှာ ဒီနေ့ ရပ်နေတာက ဧရာမ
ခုံးကောင်တွေကို အသံပြုဖို့ပါ။
ခုံးကောင်တွေကို အသံပြုဖို့ပါ။
05:05
because I care a whole lot
for these amazing animals,
for these amazing animals,
94
293621
3007
အကြောင်းက ကျွန်ဟာ ဒီအံ့ဖွယ်
သတ္တဝါတွေကို အပြည့်အဝ ဂရုစိုက်ပြီး
သတ္တဝါတွေကို အပြည့်အဝ ဂရုစိုက်ပြီး
05:08
and they deserve to be cared for.
95
296652
2118
၎င်းတို့ဟာ ဂရုစိုက်မှုနဲ့ ထိုက်တန်လို့ပါ။
05:11
It is time for the giant clams
to step out of their shells,
to step out of their shells,
96
299603
3556
ဒါက ဧရာမ ခုံးကောင်တွေ
သူတို့အခွံတွေထဲက လှမ်းထွက်ကာ
သူတို့အခွံတွေထဲက လှမ်းထွက်ကာ
05:15
and show the world that they, too,
can be the heroes of the oceans.
can be the heroes of the oceans.
97
303183
4147
၎င်းတို့ဟာလည်း သမုဒ္ဒရာတွေရဲ့ ဇာတ်လိုက်
တွေပါလို့ ကမ္ဘာကို ပြသဖို့အချိန်ပါ။
တွေပါလို့ ကမ္ဘာကို ပြသဖို့အချိန်ပါ။
05:19
Thank you very much.
98
307354
1215
ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။
05:20
(Applause)
99
308593
4153
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Mei Lin Neo - Marine biologistTED Fellow Mei Lin Neo is helping giant clams step out of their shells and show the world that they can be the heroes of the oceans, too.
Why you should listen
Dr. Mei Lin Neo is a research fellow at the St. John's Island National Marine Laboratory , having started her research work on the giant clams since 2006. Her current research expertise lies in the mariculture of giant clams, experimental marine ecology and marine conservation. Neo is also a TED Fellow and an advocate for science communication as a voice for the conservation of giant clams. Outside of research, she actively volunteers in local conservation groups to promote marine conservation messages and educate fellow volunteers.
Mei Lin Neo | Speaker | TED.com