TED2007
Isabel Allende: Tales of passion
Isabel Allende vertelt verhalen over passie
Filmed:
Readability: 4
4,998,808 views
Schrijfster en activiste Isabel Allende praat in dit praatje over vrouwen, creativiteit, de definitie van feminisme -- en natuurlijk over passie.
Isabel Allende - Novelist
Isabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal. Full bio
Isabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Thank you so much. It's really scary to be here
0
1000
3000
Hartelijk bedankt. Het is echt eng om hier te zijn
00:16
among the smartest of the smart.
1
4000
2000
te midden van de allerslimsten.
00:19
I'm here to tell you a few tales of passion.
2
7000
3000
Ik ben hier om u een paar verhalen over passie te vertellen.
00:23
There's a Jewish saying that I love.
3
11000
2000
Er is een Joods spreekwoord dat ik geweldig vind.
00:26
What is truer than truth? Answer: The story.
4
14000
5000
Wat is werkelijker dan de werkelijkheid? Antwoord: het verhaal.
00:33
I'm a storyteller. I want to convey something that is truer than truth
5
21000
4000
Ik vertel verhalen. Ik wil iets overbrengen wat werkelijker dan de werkelijkheid is
00:38
about our common humanity.
6
26000
1000
wat betreft onze gewone menselijkheid.
00:40
All stories interest me, and some haunt me
7
28000
3000
Ik ben geïnteresseerd in alle verhalen en sommige achtervolgen me
00:43
until I end up writing them.
8
31000
2000
totdat ik ze uiteindelijk opschrijf.
00:46
Certain themes keep coming up:
9
34000
1000
Bepaalde thema's komen steeds weer aan de orde:
00:48
justice, loyalty, violence, death, political and social issues,
10
36000
6000
gerechtigheid, loyaliteit, geweld, dood, politieke en sociale kwesties,
00:54
freedom.
11
42000
1000
vrijheid.
00:56
I'm aware of the mystery around us,
12
44000
2000
Ik ben me bewust van het mysterie om ons heen
00:59
so I write about coincidences, premonitions,
13
47000
2000
dus schrijf ik over toeval, voorgevoelens,
01:02
emotions, dreams, the power of nature, magic.
14
50000
4000
emoties, dromen, de kracht van de natuur, magie.
01:08
In the last 20 years I have published a few books,
15
56000
3000
In de afgelopen 20 jaar heb ik een aantal boeken gepubliceerd,
01:11
but I have lived in anonymity until February of 2006,
16
59000
4000
maar ik bleef anoniem tot februari 2006,
01:16
when I carried the Olympic flag in the Winter Olympics in Italy.
17
64000
3000
toen ik de olympische vlag op de Olympische Winterspelen in Italië mocht dragen.
01:20
That made me a celebrity. Now people recognize me in Macy's,
18
68000
5000
Dat maakte mij tot een beroemdheid. Nu herkennen mensen me in Macy's
01:25
and my grandchildren think that I'm cool.
19
73000
3000
en vinden mijn kleinkinderen me cool.
01:28
(Laughter)
20
76000
1000
(Gelach)
01:29
Allow me to tell you about my four minutes of fame.
21
77000
2000
Ik zal u vertellen over mijn vier minuten van beroemdheid.
01:32
One of the organizers of the Olympic ceremony,
22
80000
3000
Eén van de organisatoren van de olympische ceremonie,
01:35
of the opening ceremony,
23
83000
1000
van de openingsceremonie,
01:37
called me and said that I had been selected
24
85000
2000
belde me op en zei dat ik was uitgekozen
01:39
to be one of the flag-bearers.
25
87000
1000
om één van de vlaggendragers te zijn.
01:42
I replied that surely this was a case of mistaken identity
26
90000
3000
Ik antwoordde dat er sprake van een persoonsverwisseling moest zijn
01:45
because I'm as far as you can get from being an athlete.
27
93000
3000
want ik ben allesbehalve een atleet.
01:48
Actually, I wasn't even sure that I could go around the stadium
28
96000
3000
Ik was er niet eens van overtuigd dat ik het stadion zou kunnen rondlopen
01:51
without a walker.
29
99000
1000
zonder looprek.
01:52
(Laughter)
30
100000
2000
(Gelach)
01:54
I was told that this was no laughing matter.
31
102000
2000
Er werd me gezegd dat het een serieuze aangelegenheid was.
01:57
This would be the first time
32
105000
1000
Het zou de eerste keer zijn
01:58
that only women would carry the Olympic flag.
33
106000
3000
dat de olympische vlag alleen door vrouwen zou worden gedragen.
02:01
Five women, representing five continents,
34
109000
3000
Vijf vrouwen die vijf continenten vertegenwoordigen,
02:04
and three Olympic gold medal winners.
35
112000
3000
en drie olympische gouden medaillewinnaars.
02:08
My first question was, naturally,
36
116000
2000
Mijn eerste vraag was, natuurlijk,
02:10
what was I going to wear?
37
118000
1000
wat trek ik aan?
02:12
(Laughter)
38
120000
1000
(Gelach)
02:13
A uniform, she said,
39
121000
1000
Een uniform, zei ze,
02:15
and asked for my measurements.
40
123000
1000
en vroeg welke maat ik had.
02:17
My measurements.
41
125000
1000
Mijn maat.
02:18
I had a vision of myself in a fluffy anorak,
42
126000
3000
Ik zag het al helemaal voor me hoe ik er in een donsparka
02:21
looking like the Michelin Man.
43
129000
2000
uit zou zien als het Michelinmannetje.
02:23
(Laughter)
44
131000
1000
(Gelach)
02:24
By the middle of February,
45
132000
1000
Halverwege februari,
02:26
I found myself in Turin, where enthusiastic crowds
46
134000
3000
was ik in Turijn, waar een enthousiast publiek
02:29
cheered when any of the 80 Olympic teams was in the street.
47
137000
4000
juichte als welk van de 80 olympische teams dan ook op straat was.
02:34
Those athletes had sacrificed everything to compete in the games.
48
142000
4000
Deze atleten hadden alles opgeofferd om aan de spelen deel te kunnen nemen.
02:39
They all deserved to win, but there's the element of luck.
49
147000
3000
Ze verdienden allemaal te winnen, maar er is de geluksfactor.
02:43
A speck of snow, an inch of ice, the force of the wind,
50
151000
4000
Een piepklein sneeuwvlokje, een dun laagje ijs, de kracht van de wind
02:47
can determine the result of a race or a game.
51
155000
3000
kunnen een race of wedstrijd beslissen.
02:51
However, what matters most -- more than training or luck -- is the heart.
52
159000
5000
Echter, het belangrijkste -- belangrijker dan training of geluk-- is iemands hart.
02:57
Only a fearless and determined heart will get the gold medal.
53
165000
4000
Alleen een onbevreesd en vastberaden hart zal de gouden medaille krijgen.
03:02
It is all about passion.
54
170000
1000
Het gaat om passie.
03:04
The streets of Turin were covered with red posters
55
172000
4000
De straten van Turijn hingen vol met rode posters
03:08
announcing the slogan of the Olympics.
56
176000
2000
die het motto van de Olympische Spelen aankondigden.
03:11
Passion lives here. Isn't it always true?
57
179000
4000
Passie leeft hier. Dat klopt, niet waar?
03:16
Heart is what drives us and determines our fate.
58
184000
4000
Het hart drijft ons voort en beslist ons lot.
03:20
That is what I need for my characters in my books:
59
188000
3000
Dat heb ik nodig voor de personages in mijn boeken:
03:24
a passionate heart.
60
192000
1000
een gepassioneerd hart.
03:26
I need mavericks, dissidents, adventurers, outsiders and rebels,
61
194000
5000
Ik heb behoefte aan individualisten, dissidenten, avonturiers, buitenstaanders en rebellen
03:31
who ask questions, bend the rules and take risks.
62
199000
4000
die vragen stellen, de regels aanpassen en risico's nemen.
03:35
People like all of you in this room.
63
203000
2000
Mensen zoals jullie allemaal hier.
03:38
Nice people with common sense do not make interesting characters.
64
206000
5000
Aardige mensen met gezond verstand zijn geen interessante personages.
03:43
(Laughter)
65
211000
1000
(Gelach)
03:44
They only make good former spouses.
66
212000
2000
Ze zijn alleen goede ex-mannen.
03:46
(Laughter)
67
214000
2000
(Gelach)
03:48
(Applause)
68
216000
3000
(Applaus)
03:51
In the green room of the stadium, I met the other flag bearers:
69
219000
3000
In de artiestenfoyer van het stadion ontmoette ik de andere vlaggendragers:
03:54
three athletes, and the actresses Susan Sarandon and Sophia Loren.
70
222000
5000
drie atletes en de actrices Susan Sarandon en Sophia Loren.
04:00
Also, two women with passionate hearts:
71
228000
2000
Ook twee vrouwen met een gepassioneerd hart.
04:02
Wangari Maathai, the Nobel prizewinner from Kenya
72
230000
4000
Wangari Maathai, de Nobelprijswinnares uit Kenia,
04:06
who has planted 30 million trees. And by doing so,
73
234000
3000
die 30 miljoen bomen heeft geplant. En door dit te doen,
04:09
she has changed the soil, the weather,
74
237000
3000
heeft ze de grond veranderd, het weer,
04:12
in some places in Africa, and of course
75
240000
3000
op sommige plaatsen in Afrika en natuurlijk
04:15
the economic conditions in many villages.
76
243000
2000
de economische omstandigheden in vele dorpen.
04:18
And Somaly Mam, a Cambodian activist who fights passionately
77
246000
5000
En Somaly Mam, een Cambodjaanse activiste die gepassioneerd strijdt
04:23
against child prostitution.
78
251000
1000
tegen kinderprostitutie.
04:25
When she was 14 years old, her grandfather sold her to a brothel.
79
253000
4000
Toen ze 14 jaar oud was, werd ze door haar grootvader aan een bordeel verkocht.
04:30
She told us of little girls raped by men who believe that
80
258000
4000
Ze vertelde ons over kleine meisjes die worden verkracht door mannen die geloven dat
04:34
having sex with a very young virgin will cure them from AIDS.
81
262000
3000
sex met een hele jonge maagd hen zal genezen van AIDS.
04:38
And of brothels where children are forced to receive five,
82
266000
4000
En over bordelen waar kinderen worden gedwongen om 5,
04:42
15 clients per day,
83
270000
2000
15 klanten per dag te ontvangen
04:44
and if they rebel, they are tortured with electricity.
84
272000
3000
en als ze zich verzetten, worden ze met electriciteit gemarteld.
04:49
In the green room I received my uniform.
85
277000
2000
In de artiestenfoyer kreeg ik mijn uniform.
04:52
It was not the kind of outfit that I normally wear,
86
280000
2000
Het was niet een outfit die ik normaal zou dragen,
04:55
but it was far from the Michelin Man suit
87
283000
2000
maar het was ook geenzins het Michelinmannetjespak
04:57
that I had anticipated. Not bad, really.
88
285000
3000
dat ik had verwacht. Helemaal niet zo gek.
05:00
I looked like a refrigerator.
89
288000
1000
Ik zag eruit als een koelkast.
05:02
(Laughter)
90
290000
1000
(Gelach)
05:03
But so did most of the flag-bearers, except Sophia Loren,
91
291000
3000
Maar zo zagen de meeste vlaggendragers eruit, behalve Sophia Loren,
05:07
the universal symbol of beauty and passion.
92
295000
3000
het universele symbool van schoonheid en passie.
05:10
Sophia is over 70 and she looks great.
93
298000
3000
Sophie is de 70 gepasseerd en ziet er geweldig uit.
05:14
She's sexy, slim and tall, with a deep tan.
94
302000
4000
Ze is sexy, slank en lang, met een diep zongebruinde kleur.
05:18
Now, how can you have a deep tan and have no wrinkles?
95
306000
3000
Hoe kan je zo zongebruind zijn en geen rimpels hebben?
05:22
I don't know.
96
310000
1000
Ik weet het niet.
05:23
When asked in a TV interview, "How could she look so good?"
97
311000
4000
Toen haar in een televisie-interview werd gevraagd, "Hoe krijgt u het voor elkaar er zo goed uit te zien?"
05:28
She replied, "Posture. My back is always straight,
98
316000
4000
Antwoordde ze, "Houding". Mijn rug is altijd recht
05:33
and I don't make old people's noises."
99
321000
2000
en ik maak geen oude mensengeluiden."
05:35
(Laughter)
100
323000
2000
(Gelach)
05:37
So, there you have some free advice
101
325000
2000
Zo, alstublieft, gratis advies
05:39
from one of the most beautiful women on earth.
102
327000
3000
van één van de mooiste vrouwen ter wereld.
05:42
No grunting, no coughing, no wheezing,
103
330000
3000
Niet knorren, niet hoesten, niet hijgen,
05:45
no talking to yourselves, no farting.
104
333000
2000
niet tegen jezelf praten, geen scheten laten.
05:47
(Laughter)
105
335000
1000
(Gelach)
05:48
Well, she didn't say that exactly.
106
336000
1000
Nou ja, dat waren niet precies haar woorden.
05:50
(Laughter)
107
338000
2000
(Gelach)
05:52
At some point around midnight,
108
340000
2000
Zo rond middernacht
05:54
we were summoned to the wings of the stadium,
109
342000
2000
werden we bijeengeroepen in de coulissen van het stadion,
05:56
and the loudspeakers announced the Olympic flag, and the music started --
110
344000
4000
en de luidsprekers kondigden de olympische vlag aan en de muziek werd gestart --
06:00
by the way, the same music that starts here,
111
348000
2000
trouwens dezelfde muziek die hier wordt gebruikt,
06:02
the Aida March.
112
350000
1000
de Aida mars.
06:04
Sophia Loren was right in front of me -- she's a foot taller than I am,
113
352000
5000
Sophia Loren stond direct voor me -- ze is een voet groter dan ik,
06:09
not counting the poofy hair.
114
357000
2000
als je haar getoupeerde haar niet meetelt.
06:11
(Laughter)
115
359000
1000
(Gelach)
06:12
She walked elegantly, like a giraffe on the African savannah,
116
360000
4000
Ze liep elegant als een giraffe over de Afrikaanse savanne
06:17
holding the flag on her shoulder. I jogged behind
117
365000
4000
terwijl ze de vlag tegen haar schouder hield. Ik jogde er achteraan --
06:21
(Laughter)
118
369000
1000
(Gelach)
06:22
-- on my tiptoes -- holding the flag on my extended arm,
119
370000
4000
-- op mijn tenen, terwijl ik de vlag op mijn uitgestrekte arm vasthield,
06:27
so that my head was actually under the damn flag.
120
375000
3000
zodat mijn hoofd zich feitelijk onder de verdomde vlag bevond.
06:30
(Laughter)
121
378000
2000
(Gelach)
06:32
All the cameras were, of course, on Sophia.
122
380000
2000
Alle camera's waren natuurlijk op Sophia gericht.
06:35
That was fortunate for me, because in most press photos
123
383000
3000
Dat was gunstig voor mij, want in de meeste persfoto's
06:38
I appear too, although often between Sophia's legs.
124
386000
4000
ben ik ook te zien, hoewel vaak tussen Sophia's benen.
06:42
(Laughter)
125
390000
2000
(Gelach)
06:44
A place where most men would love to be.
126
392000
3000
Een plek waar de meeste mannen graag zouden willen zijn.
06:47
(Laughter)
127
395000
1000
(Gelach)
06:48
(Applause)
128
396000
3000
(Applaus)
06:51
The best four minutes of my entire life
129
399000
3000
De beste vier minuten van mijn hele leven
06:54
were those in the Olympic stadium.
130
402000
2000
waren die in het olympisch stadion.
06:56
My husband is offended when I say this --
131
404000
3000
Mijn man is beledigd als ik dit zeg --
06:59
although I have explained to him that what we do in private
132
407000
3000
hoewel ik hem heb uitgelegd dat wat we privé doen
07:02
usually takes less than four minutes --
133
410000
2000
meestal korter dan vier minuten duurt --
07:04
(Laughter)
134
412000
1000
(Gelach)
07:05
-- so he shouldn't take it personally.
135
413000
2000
-- dus hij moet het maar niet als een persoonlijke belediging opvatten.
07:08
I have all the press clippings of those four magnificent minutes,
136
416000
4000
Ik heb alle krantenknipsels van deze vier indrukwekkende minuten
07:12
because I don't want to forget them
137
420000
2000
omdat ik ze niet wil vergeten
07:14
when old age destroys my brain cells.
138
422000
3000
als ouderdom mijn hersencellen vernietigt.
07:17
I want to carry in my heart forever the key word of the Olympics --
139
425000
4000
Ik wil in mijn hart voor altijd het sleutelwoord van de Olympische Spelen dragen --
07:21
passion.
140
429000
2000
passie.
07:23
So here's a tale of passion.
141
431000
2000
Zo, het volgende verhaal gaat over passie.
07:26
The year is 1998, the place is a prison camp
142
434000
4000
Het speelt in 1998, in een gevangenenkamp
07:30
for Tutsi refugees in Congo.
143
438000
2000
voor Tutsi-vluchtelingen in Congo.
07:32
By the way, 80 percent of all refugees and displaced people in the world
144
440000
6000
Trouwens, 80 procent van alle vluchtelingen en ontheemden in de wereld
07:38
are women and girls.
145
446000
1000
zijn vrouwen en meisjes.
07:40
We can call this place in Congo a death camp,
146
448000
3000
We kunnen deze plek in Congo een dodenkamp noemen
07:43
because those who are not killed will die of disease or starvation.
147
451000
4000
want de vluchtelingen die niet worden vermoord, zullen sterven aan ziekte of honger.
07:48
The protagonists of this story
148
456000
3000
De protagonisten van dit verhaal
07:51
are a young woman, Rose Mapendo, and her children.
149
459000
3000
zijn een jonge vrouw, Rose Mapendo, en haar kinderen.
07:55
She's pregnant and a widow.
150
463000
2000
Ze is zwanger en weduwe.
07:57
Soldiers have forced her to watch
151
465000
2000
Soldaten hebben haar gedwongen toe te kijken
07:59
as her husband was tortured and killed.
152
467000
2000
hoe haar man werd gemarteld en vermoord.
08:02
Somehow she manages to keep her seven children alive,
153
470000
3000
Op de een of andere manier slaagt ze erin haar 7 kinderen in leven te houden
08:06
and a few months later, she gives birth to premature twins.
154
474000
3000
en een paar maanden later schenkt ze het leven aan een te vroeg geboren tweeling.
08:10
Two tiny little boys.
155
478000
1000
Twee piepkleine jongens.
08:12
She cuts the umbilical cord with a stick,
156
480000
2000
Ze snijdt de navelstreng door met een stok
08:15
and ties it with her own hair.
157
483000
2000
en bindt hem af met haar eigen haar.
08:18
She names the twins after the camp's commanders
158
486000
3000
Ze noemt de tweeling naar de bevelhebbers van het kamp
08:21
to gain their favor, and feeds them with black tea
159
489000
3000
om bij hen in de gunst te komen en voedt de tweeling met zwarte thee
08:25
because her milk cannot sustain them.
160
493000
2000
omdat haar melk niet voedzaam genoeg is.
08:28
When the soldiers burst in her cell to rape her oldest daughter,
161
496000
3000
Als de soldaten haar cel binnenvallen om haar oudste dochter te verkrachten,
08:31
she grabs hold of her and refuses to let go,
162
499000
3000
pakt ze haar stevig vast en weigert haar los te laten,
08:34
even when they hold a gun to her head.
163
502000
2000
zelfs als ze een geweer tegen haar hoofd plaatsen.
08:38
Somehow, the family survives for 16 months,
164
506000
3000
Op de een of andere manier weet de familie 16 maanden te overleven
08:42
and then, by extraordinary luck, and the passionate heart
165
510000
4000
en dan, met buitengewoon geluk en het gepassioneerde hart
08:46
of a young American man, Sasha Chanoff,
166
514000
4000
van een jonge Amerikaanse man, Sasha Chanoff,
08:51
who manages to put her in a U.S. rescue plane,
167
519000
3000
die haar op een VS reddingsvliegtuig weet te krijgen,
08:55
Rose Mapendo and her nine children end up in Phoenix, Arizona,
168
523000
5000
komen Rose Mapendo en haar negen kinderen terecht in Phoenix, Arizona,
09:00
where they're now living and thriving.
169
528000
2000
waar ze nu wonen en het hen goed gaat.
09:04
Mapendo, in Swahili, means great love.
170
532000
4000
Mapendo betekent in Swahili grote liefde.
09:11
The protagonists of my books are strong and passionate women
171
539000
2000
De protagonisten in mijn boeken zijn sterke en gepassioneerde vrouwen
09:14
like Rose Mapendo.
172
542000
1000
zoals Rose Mapendo.
09:15
I don't make them up. There's no need for that.
173
543000
3000
Ik bedenk ze niet. Dat is niet nodig.
09:18
I look around and I see them everywhere.
174
546000
2000
Ik kijk om me heen en zie ze overal.
09:21
I have worked with women and for women all my life.
175
549000
2000
Ik heb mijn hele leven met en voor vrouwen gewerkt.
09:24
I know them well.
176
552000
1000
Ik ken ze goed.
09:26
I was born in ancient times, at the end of the world,
177
554000
3000
Ik ben in de oude tijd geboren, aan het einde van de wereld,
09:30
in a patriarchal Catholic and conservative family.
178
558000
3000
in een patriarchaal katholieke en conservatieve familie.
09:34
No wonder that by age five I was a raging feminist --
179
562000
3000
Geen wonder dat ik al op de leeftijd van 5 jaar een felle feministe was --
09:38
although the term had not reached Chile yet,
180
566000
2000
hoewel die term Chili nog niet bereikt had,
09:41
so nobody knew what the heck was wrong with me.
181
569000
2000
dus niemand wist wat er toch verdorie mis met me was.
09:43
(Laughter)
182
571000
2000
(Gelach)
09:45
I would soon find out that there was a high price to pay
183
573000
3000
Ik zou er snel achterkomen dat ik een hoge prijs moest betalen
09:48
for my freedom, and for questioning the patriarchy.
184
576000
3000
voor mijn vrijheid en het in twijfel trekken van het patriarchaat.
09:51
But I was happy to pay it, because for every blow that I received,
185
579000
4000
Maar ik wilde die graag betalen want voor elke klap die ik kreeg,
09:55
I was able to deliver two.
186
583000
2000
kon ik er twee uitdelen.
09:57
(Laughter)
187
585000
1000
(Gelach)
09:59
Once, when my daughter Paula was in her twenties,
188
587000
2000
Eens, toen mijn dochter Paula ergens in de twintig was,
10:01
she said to me that feminism was dated, that I should move on.
189
589000
4000
zei ze tegen me dat feminisme gedateerd was, dat ik verder moest kijken.
10:06
We had a memorable fight. Feminism is dated?
190
594000
3000
We hadden een gedenkwaardige ruzie. Feminisme gedateerd?
10:10
Yes, for privileged women like my daughter and all of us here today,
191
598000
4000
Ja, voor bevoorrechte vrouwen als mijn dochter en voor allen die hier vandaag aanwezig zijn,
10:15
but not for most of our sisters in the rest of the world
192
603000
3000
maar niet voor de meeste vrouwen in de rest van de wereld
10:18
who are still forced into premature marriage,
193
606000
3000
die nog steeds in voortijdige huwelijken worden gedwongen,
10:21
prostitution, forced labor --
194
609000
2000
of de prostitutie in, of tot dwangarbeid --
10:24
they have children that they don't want or they cannot feed.
195
612000
3000
ze krijgen kinderen die ze niet willen of die ze niet kunnen voeden.
10:28
They have no control over their bodies or their lives.
196
616000
3000
Ze hebben geen zeggenschap over hun lichaam of hun leven.
10:31
They have no education and no freedom.
197
619000
3000
Ze krijgen geen onderwijs en hebben geen vrijheid.
10:34
They are raped, beaten up and sometimes killed with impunity.
198
622000
4000
Ze worden verkracht, in elkaar geslagen en soms ongestraft vermoord.
10:39
For most Western young women of today,
199
627000
2000
Voor de meeste westerse jonge vrouwen van tegenwoordig
10:41
being called a feminist is an insult.
200
629000
2000
is het een belediging als feministe te worden bestempeld.
10:44
Feminism has never been sexy, but let me assure you
201
632000
3000
Feminisme is nooit sexy geweest, maar ik verzeker u
10:47
that it never stopped me from flirting,
202
635000
2000
dat het me nooit heeft tegengehouden te flirten
10:49
and I have seldom suffered from lack of men.
203
637000
3000
en ik had zelden een gebrek aan mannen.
10:52
(Laughter)
204
640000
2000
(Gelach)
10:54
Feminism is not dead, by no means.
205
642000
2000
Feminisme is niet dood, in geen geval.
10:56
It has evolved. If you don't like the term,
206
644000
3000
Het heeft zich ontwikkeld. Als de term je niet bevalt,
11:00
change it, for Goddess' sake.
207
648000
1000
verander hem, in godin haar naam.
11:01
Call it Aphrodite, or Venus, or bimbo, or whatever you want;
208
649000
5000
Noem het Aphrodite of Venus of mokkel of wat dan ook,
11:06
the name doesn't matter,
209
654000
1000
de naam is niet belangrijk,
11:07
as long as we understand what it is about, and we support it.
210
655000
3000
zolang we begrijpen waar het om gaat en we het ondersteunen.
11:11
So here's another tale of passion, and this is a sad one.
211
659000
3000
Zo, nu nog een verhaal over passie en wel een droevig verhaal.
11:16
The place is a small women's clinic in a village in Bangladesh.
212
664000
4000
Het speelt in een kleine vrouwenkliniek in een dorp in Bangladesh.
11:20
The year is 2005.
213
668000
2000
Het is 2005.
11:23
Jenny is a young American dental hygienist
214
671000
2000
Jenny is een jonge Amerikaanse mondhygiëniste
11:26
who has gone to the clinic as a volunteer
215
674000
2000
die naar de kliniek is gekomen als vrijwilliger
11:28
during her three-week vacation.
216
676000
2000
gedurende haar vakantie van drie weken.
11:31
She's prepared to clean teeth,
217
679000
1000
Ze is erop voorbereid tanden schoon te maken,
11:33
but when she gets there, she finds out that there are no doctors,
218
681000
3000
maar als ze aankomt, komt ze erachter dat er geen artsen zijn,
11:36
no dentists, and the clinic is just a hut full of flies.
219
684000
4000
geen tandartsen en dat de kliniek slechts een hut vol vliegen is.
11:41
Outside, there is a line of women
220
689000
2000
Buiten staat een rij vrouwen
11:43
who have waited several hours to be treated.
221
691000
3000
die al meerdere uren staan te wachten om behandeld te worden.
11:46
The first patient is in excruciating pain
222
694000
3000
De eerste patiënt heeft ondraaglijke pijn
11:49
because she has several rotten molars.
223
697000
2000
omdat ze een aantal rotte kiezen heeft.
11:52
Jenny realizes that the only solution is to pull out the bad teeth.
224
700000
4000
Jenny realiseert zich dat de enige oplossing is de rotte kiezen te trekken.
11:56
She's not licensed for that; she has never done it.
225
704000
3000
Ze is daartoe niet bevoegd, ze heeft het nog nooit gedaan.
12:00
She risks a lot and she's terrified.
226
708000
2000
Ze zet veel op het spel en ze is doodsbang.
12:02
She doesn't even have the proper instruments,
227
710000
3000
Ze heeft niet eens de juiste instrumenten
12:05
but fortunately she has brought some Novocaine.
228
713000
3000
maar gelukkig heeft ze wat novocaïne meegenomen.
12:09
Jenny has a brave and passionate heart.
229
717000
3000
Jenny heeft een moedig en gepassioneerd hart.
12:13
She murmurs a prayer and she goes ahead with the operation.
230
721000
3000
Ze prevelt een gebed en ze begint met de ingreep.
12:17
At the end, the relieved patient kisses her hands.
231
725000
3000
Als ze klaar is, kust de opgeluchte patiënt haar handen.
12:21
That day the hygienist pulls out many more teeth.
232
729000
3000
Die dag trekt de hygiëniste nog veel meer kiezen.
12:25
The next morning, when she comes again to the so-called clinic,
233
733000
4000
De volgende morgen als ze weer bij de zogenaamde kliniek komt,
12:29
her first patient is waiting for her with her husband.
234
737000
3000
staat haar eerste patiënt daar met haar echtgenoot op haar te wachten.
12:33
The woman's face looks like a watermelon.
235
741000
3000
Het gezicht van de vrouw ziet eruit als een watermeloen.
12:36
It is so swollen that you can't even see the eyes.
236
744000
3000
Het is zo erg opgezwollen dat de ogen niet eens te zien zijn.
12:40
The husband, furious, threatens to kill the American.
237
748000
2000
De echtgenoot, die woedend is, dreigt de Amerikaanse te vermoorden.
12:43
Jenny is horrified at what she has done,
238
751000
3000
Jenny is geschokt over wat ze heeft gedaan,
12:47
but then the translator explains
239
755000
2000
maar dan legt de tolk uit
12:50
that the patient's condition has nothing to do with the operation.
240
758000
3000
dat de toestand van de patiënt niets te maken heeft met haar ingreep.
12:54
The day before, her husband beat her up because she was not home
241
762000
4000
De dag ervoor heeft haar echtgenoot haar in elkaar geslagen omdat ze niet op tijd thuis was
12:58
in time to prepare dinner for him.
242
766000
3000
om voor hem het avondeten te koken.
13:02
Millions of women live like this today.
243
770000
3000
Miljoenen vrouwen leven tegenwoordig zo.
13:05
They are the poorest of the poor.
244
773000
2000
Het zijn de allerarmsten.
13:08
Although women do two-thirds of the world's labor,
245
776000
3000
Hoewel vrouwen twee derde van het werk in de wereld doen,
13:11
they own less than one percent of the world's assets.
246
779000
3000
bezitten ze minder dan één procent van 's werelds eigendom.
13:15
They are paid less than men for the same work
247
783000
3000
Ze krijgen minder betaald dan mannen voor hetzelfde werk
13:18
if they're paid at all, and they remain vulnerable
248
786000
3000
als ze überhaupt betaald worden en ze blijven kwetsbaar
13:22
because they have no economic independence,
249
790000
2000
omdat ze niet financieel onafhankelijk zijn
13:24
and they are constantly threatened by exploitation,
250
792000
2000
en er voortdurend de dreiging is van uitbuiting,
13:27
violence and abuse.
251
795000
1000
geweld en misbruik.
13:29
It is a fact that giving women education, work,
252
797000
3000
Het staat vast, dat als vrouwen onderwijs, werk,
13:32
the ability to control their own income,
253
800000
2000
en zeggenschap over hun eigen inkomen krijgen,
13:34
inherit and own property, benefits the society.
254
802000
4000
als ze vermogen erven en bezitten dit de maatschappij ten goede komt.
13:38
If a woman is empowered,
255
806000
1000
Als een vrouw leert op te komen voor haarzelf,
13:40
her children and her family will be better off.
256
808000
2000
zullen haar kinderen en familie beter af zijn.
13:43
If families prosper, the village prospers,
257
811000
3000
Als het goed gaat met de families, gaat het goed met het dorp
13:46
and eventually so does the whole country.
258
814000
2000
en uiteindelijk ook met het hele land.
13:49
Wangari Maathai goes to a village in Kenya.
259
817000
2000
Wangari Maathai gaat naar een dorp in Kenia.
13:51
She talks with the women and explains that the land is barren
260
819000
4000
Ze praat met de vrouwen en legt hen uit dat de grond onvruchtbaar is
13:55
because they have cut and sold the trees.
261
823000
2000
omdat ze de bomen hebben gekapt en verkocht.
13:57
She gets the women to plant new trees and water them,
262
825000
3000
Ze laat de vrouwen nieuwe bomen planten en water geven,
14:01
drop by drop.
263
829000
1000
druppel voor druppel.
14:02
In a matter of five or six years, they have a forest,
264
830000
4000
Binnen vijf of zes jaar tijd zullen ze een bos hebben,
14:06
the soil is enriched, and the village is saved.
265
834000
3000
zal de grond verrijkt zijn en het dorp is gered.
14:10
The poorest and most backward societies
266
838000
2000
De armste en meest onderontwikkelde maatschappijen
14:12
are always those that put women down.
267
840000
3000
zijn altijd degene die vrouwen kleineren.
14:16
Yet this obvious truth is ignored by governments
268
844000
3000
Nog altijd wordt deze onmiskenbare waarheid door regeringen genegeerd,
14:19
and also by philanthropy.
269
847000
1000
en ook door de filantropie.
14:21
For every dollar given to a women's program,
270
849000
3000
Voor elke dollar die aan projecten voor vrouwen wordt gegeven,
14:24
20 dollars are given to men's programs.
271
852000
3000
wordt 20 dollar aan projecten voor mannen gegeven.
14:28
Women are 51 percent of humankind.
272
856000
2000
51 procent van de mensheid is vrouw.
14:31
Empowering them will change everything --
273
859000
2000
Hen mondig maken zal alles veranderen --
14:33
more than technology and design and entertainment.
274
861000
4000
meer dan technologie en design en entertainment.
14:37
I can promise you that women working together --
275
865000
4000
Ik kan u beloven dat het samenwerken van vrouwen --
14:41
linked, informed and educated --
276
869000
2000
die aaneengesloten en geïnformeerd zijn en gestudeerd hebben --
14:43
can bring peace and prosperity to this forsaken planet.
277
871000
4000
vrede en voorspoed kan brengen op deze verlaten planeet.
14:48
In any war today, most of the casualties are civilians,
278
876000
4000
In elke oorlog vandaag, zijn de meeste slachtoffers burgers,
14:52
mainly women and children. They are collateral damage.
279
880000
3000
voornamelijk vrouwen en kinderen. Zij zijn nevenschade.
14:56
Men run the world, and look at the mess we have.
280
884000
3000
Mannen runnen de wereld en kijk wat een rotzooi het is.
15:00
What kind of world do we want?
281
888000
2000
Wat voor soort wereld willen we?
15:02
This is a fundamental question that most of us are asking.
282
890000
4000
Dit is een fundamentele vraag die de meesten van ons stellen.
15:06
Does it make sense to participate in the existing world order?
283
894000
4000
Is het zinnig om deel te nemen aan de bestaande wereldorde?
15:11
We want a world where life is preserved
284
899000
3000
We willen een wereld waarin het leven beschermd wordt,
15:14
and the quality of life is enriched for everybody,
285
902000
2000
en de kwaliteit van het leven voor iedereen verhoogd wordt,
15:17
not only for the privileged.
286
905000
1000
niet alleen voor de bevoorrechten.
15:20
In January I saw an exhibit of Fernando Botero's paintings
287
908000
4000
In januari ben ik naar een tentoonstelling van Fernando Botero's schilderijen geweest
15:24
at the UC Berkeley library.
288
912000
3000
in de bibliotheek van de University of California, Berkeley.
15:27
No museum or gallery in the United States,
289
915000
3000
Geen enkel museum of galerie in de Verenigde Staten
15:30
except for the New York gallery that carries Botero's work,
290
918000
4000
behalve de galerie in New York die Botero's werk verkoopt,
15:34
has dared to show the paintings because the theme
291
922000
3000
heeft het aangedurfd de schilderijen te tonen omdat het thema
15:37
is the Abu Ghraib prison.
292
925000
2000
de Abu Ghraib gevangenis is.
15:39
They are huge paintings of torture and abuse of power,
293
927000
4000
Het zijn reusachtige schilderijen waarop marteling en machtsmisbruik
15:43
in the voluminous Botero style.
294
931000
2000
in de volumineuze Boterostijl zijn afgebeeld.
15:46
I have not been able to get those images out of my mind
295
934000
3000
Ik kan die beelden niet meer uit mijn hoofd krijgen
15:50
or my heart.
296
938000
1000
of uit mijn hart.
15:52
What I fear most is power with impunity.
297
940000
3000
Waar ik het meest bang voor ben is ongestrafte macht.
15:56
I fear abuse of power, and the power to abuse.
298
944000
2000
Ik vrees machtsmisbruik en de macht om te misbruiken.
15:59
In our species, the alpha males define reality,
299
947000
3000
In onze soort bepalen de alfamannen de werkelijkheid
16:02
and force the rest of the pack to accept that reality
300
950000
3000
en dwingen ze de meute die werkelijkheid te accepteren
16:05
and follow the rules.
301
953000
1000
en zich aan de regels te houden.
16:07
The rules change all the time, but they always benefit them,
302
955000
3000
De regels veranderen voortdurend, maar ze halen altijd hun voordeel,
16:10
and in this case, the trickle-down effect,
303
958000
2000
en in dit geval werkt het doordruppeleffect
16:13
which does not work in economics, works perfectly.
304
961000
2000
dat niet in de economie werkt, hier perfect.
16:16
Abuse trickles down from the top of the ladder to the bottom.
305
964000
3000
Misbruik druppelt door van bovenaan tot onderaan de ladder.
16:20
Women and children, especially the poor, are at the bottom.
306
968000
3000
Vrouwen en kinderen, vooral de armen, bevinden zich onderaan de ladder.
16:24
Even the most destitute of men have someone they can abuse --
307
972000
3000
Zelfs de armste mannen hebben iemand die ze kunnen misbruiken --
16:27
a woman or a child.
308
975000
2000
een vrouw of kind.
16:30
I'm fed up with the power that a few exert over the many
309
978000
4000
Ik ben het zat dat enkelen macht uitoefenen op de massa
16:34
through gender, income, race, and class.
310
982000
2000
door middel van geslacht, inkomen, ras en klasse.
16:37
I think that the time is ripe to make fundamental changes
311
985000
4000
Ik denk dat het tijd is voor fundamentele veranderingen
16:41
in our civilization.
312
989000
1000
in onze beschaving.
16:42
But for real change, we need feminine energy
313
990000
3000
Maar voor echte verandering hebben we vrouwelijke energie nodig
16:45
in the management of the world.
314
993000
1000
in het management van de wereld.
16:47
We need a critical number of women in positions of power,
315
995000
3000
We hebben een cruciaal aantal vrouwen nodig op machtige posities
16:50
and we need to nurture the feminine energy in men.
316
998000
3000
en we moeten de vrouwelijke energie in mannen koesteren.
16:54
I'm talking about men with young minds, of course.
317
1002000
3000
Ik heb het natuurlijk over mannen met een jonge geest.
16:57
Old guys are hopeless; we have to wait for them to die off.
318
1005000
3000
Oude mannen zijn hopeloos, we zullen moeten wachten tot die zijn uitgestorven.
17:00
(Laughter)
319
1008000
3000
(Gelach)
17:03
Yes, I would love to have Sophia Loren's long legs
320
1011000
4000
Ja, ik zou graag Sophia Lorens lange benen willen hebben
17:07
and legendary breasts.
321
1015000
2000
en haar legendarische borsten.
17:09
But given a choice, I would rather have the warrior hearts
322
1017000
3000
Maar als ik zou moeten kiezen, zou ik liever het krijgshaftige hart
17:12
of Wangari Maathai, Somaly Mam, Jenny and Rose Mapendo.
323
1020000
5000
van Wangari Maathai, Somaly Mam, Jenny en Rose Mapendo hebben.
17:17
I want to make this world good.
324
1025000
3000
Ik wil deze wereld goed maken.
17:20
Not better, but to make it good.
325
1028000
2000
Niet beter, maar goed.
17:23
Why not? It is possible. Look around in this room --
326
1031000
4000
Waarom niet? Het is mogelijk. Kijk om u heen in deze ruimte --
17:28
all this knowledge, energy, talent and technology.
327
1036000
4000
al deze kennis, energie, dit talent en deze technologie.
17:33
Let's get off our fannies, roll up our sleeves
328
1041000
3000
Dus kom op, laat ons de mouwen oprollen
17:36
and get to work, passionately,
329
1044000
2000
en aan de slag gaan, met passie
17:38
in creating an almost perfect world.
330
1046000
3000
om een bijna perfecte wereld te creëren.
17:42
Thank you.
331
1050000
2000
Dank u.
ABOUT THE SPEAKER
Isabel Allende - NovelistIsabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal.
Why you should listen
As a novelist and memoirist, Isabel Allende writes of passionate lives, including her own. Born into a Chilean family with political ties, she went into exile in the United States in the 1970s—an event that, she believes, created her as a writer. Her voice blends sweeping narrative with touches of magical realism; her stories are romantic, in the very best sense of the word. Her novels include The House of the Spirits, Eva Luna and The Stories of Eva Luna, and her latest, Maya's Notebook and Ripper. And don't forget her adventure trilogy for young readers— City of the Beasts, Kingdom of the Golden Dragon and Forest of the Pygmies.
As a memoirist, she has written about her vision of her lost Chile, in My Invented Country, and movingly tells the story of her life to her own daughter, in Paula. Her book Aphrodite: A Memoir of the Senses memorably linked two sections of the bookstore that don't see much crossover: Erotica and Cookbooks. Just as vital is her community work: The Isabel Allende Foundation works with nonprofits in the San Francisco Bay Area and Chile to empower and protect women and girls—understanding that empowering women is the only true route to social and economic justice.
Isabel Allende | Speaker | TED.com