TED2007
Isabel Allende: Tales of passion
Isabel Allende tutku hikayeleri anlatıyor.
Filmed:
Readability: 4
4,998,808 views
Yazar ve aktivist Isabel Allende, bu konuşmada kadınlardan, yaratıcılıktan, feminizmin anlamından --ve elbette tutkudan-- bahsediyor.
Isabel Allende - Novelist
Isabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal. Full bio
Isabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Thank you so much. It's really scary to be here
0
1000
3000
Çok teşekkür ederim. Böyle fevkalade zeki insanlar arasında
00:16
among the smartest of the smart.
1
4000
2000
olmak, aslında tedirgin edici bir şey.
00:19
I'm here to tell you a few tales of passion.
2
7000
3000
Sizlere tutkuyla ilgili bir kaç öykü anlatmak için buradayım.
00:23
There's a Jewish saying that I love.
3
11000
2000
Sevdiğim bir Yahudi atasözü var.
00:26
What is truer than truth? Answer: The story.
4
14000
5000
Doğrudan daha doğru olan nedir? Cevap: Öykü.
00:33
I'm a storyteller. I want to convey something that is truer than truth
5
21000
4000
Ben bir hikaye anlatıcısıyım. Size, hepimizin paylaştığı insan olma haliyle ilgili
00:38
about our common humanity.
6
26000
1000
hakikatten daha hakikat olan bir şeyleri nakletmek istiyorum.
00:40
All stories interest me, and some haunt me
7
28000
3000
Bütün öyküler ilgimi çeker ve bazıları onları
00:43
until I end up writing them.
8
31000
2000
yazmaya başlayana kadar hiç aklımdan çıkmaz.
00:46
Certain themes keep coming up:
9
34000
1000
Belli konular sürekli aklıma gelir:
00:48
justice, loyalty, violence, death, political and social issues,
10
36000
6000
adalet, sadakat, şiddet, ölüm, politik ve sosyal meseleler,
00:54
freedom.
11
42000
1000
özgürlük.
00:56
I'm aware of the mystery around us,
12
44000
2000
Etrafımızı saran bir gizem olduğunun farkındayım,
00:59
so I write about coincidences, premonitions,
13
47000
2000
bu yüzden de tesadüfler, önseziler,
01:02
emotions, dreams, the power of nature, magic.
14
50000
4000
duygular, hayaller, doğanın gücü ve sihir hakkında yazıyorum.
01:08
In the last 20 years I have published a few books,
15
56000
3000
Geçtiğimiz 20 yıl boyunca bir kaç kitap yazdım,
01:11
but I have lived in anonymity until February of 2006,
16
59000
4000
ancak Şubat 2006'da gerçekleştirilen İtalya'daki Kış Olimpiyatlarında
01:16
when I carried the Olympic flag in the Winter Olympics in Italy.
17
64000
3000
olimpiyat bayrağını taşıyana kadar ortalarda pek gözükmedim.
01:20
That made me a celebrity. Now people recognize me in Macy's,
18
68000
5000
Bu olay beni ünlü yaptı. Şimdi beni insanlar Macy'de gördüklerinde tanıyorlar
01:25
and my grandchildren think that I'm cool.
19
73000
3000
ve torunlarım havalı biri olduğumu düşünüyorlar.
01:28
(Laughter)
20
76000
1000
(Gülüşmeler)
01:29
Allow me to tell you about my four minutes of fame.
21
77000
2000
Size dört dakikalık ünümden bahsetmeme izin verin.
01:32
One of the organizers of the Olympic ceremony,
22
80000
3000
Olimpiyat açılış seramonisinin,
01:35
of the opening ceremony,
23
83000
1000
organizatörlerinden biri
01:37
called me and said that I had been selected
24
85000
2000
beni aradı ve açılışta
01:39
to be one of the flag-bearers.
25
87000
1000
bayrak taşıyıcılardan biri olarak seçildiğimi söyledi.
01:42
I replied that surely this was a case of mistaken identity
26
90000
3000
Beni bir başkasıyla karıştırdıklarını, atlet olmakla
01:45
because I'm as far as you can get from being an athlete.
27
93000
3000
yakından uzaktan alakamın olmadığını söyledim.
01:48
Actually, I wasn't even sure that I could go around the stadium
28
96000
3000
Aslında yanımda bir baston olmadan stadyumda bir tur atabileceğimden bile
01:51
without a walker.
29
99000
1000
emin değildim.
01:52
(Laughter)
30
100000
2000
(Gülüşmeler)
01:54
I was told that this was no laughing matter.
31
102000
2000
Bana bunun ciddi bir mesele olduğunu söylediler.
01:57
This would be the first time
32
105000
1000
İlk defa Olimpiyat bayrakları
01:58
that only women would carry the Olympic flag.
33
106000
3000
sadece kadınlar tarafından taşınacaktı.
02:01
Five women, representing five continents,
34
109000
3000
Beş kıtayı temsilen beş kadın,
02:04
and three Olympic gold medal winners.
35
112000
3000
ve üç Olimpiyat altın madalyası sahibi.
02:08
My first question was, naturally,
36
116000
2000
İlk sorum, doğal olarak,
02:10
what was I going to wear?
37
118000
1000
"ne giyeceğim ben?" oldu.
02:12
(Laughter)
38
120000
1000
(Gülüşmeler)
02:13
A uniform, she said,
39
121000
1000
Telefondaki kadın, "bir üniforma" dedi
02:15
and asked for my measurements.
40
123000
1000
ve ölçülerimi sordu.
02:17
My measurements.
41
125000
1000
Benim ölçülerimi.
02:18
I had a vision of myself in a fluffy anorak,
42
126000
3000
Bir an için kendimi kabarık bir anorak içinde,
02:21
looking like the Michelin Man.
43
129000
2000
Michelin logosundaki adam olarak gözümde canlandırdım.
02:23
(Laughter)
44
131000
1000
(Gülüşmeler)
02:24
By the middle of February,
45
132000
1000
Şubat'ın ortası gibi
02:26
I found myself in Turin, where enthusiastic crowds
46
134000
3000
kendimi, 80 Olimpik takımın her biri ne zaman caddede görünse
02:29
cheered when any of the 80 Olympic teams was in the street.
47
137000
4000
onlara tezahürat yapan coşkulu bir kalabalığa sahip Turin kentinde buldum.
02:34
Those athletes had sacrificed everything to compete in the games.
48
142000
4000
Bu sporcular, oyunlarda yer alabilmek için çok büyük fedakarlıklar yapmışlardı.
02:39
They all deserved to win, but there's the element of luck.
49
147000
3000
Hepsi kazanmayı hakediyordu fakat ortada bir şans faktörü var.
02:43
A speck of snow, an inch of ice, the force of the wind,
50
151000
4000
Minik bir kar tanesi, bir parça buz, rüzgarın şiddeti bile
02:47
can determine the result of a race or a game.
51
155000
3000
bir yarışın ya da bir oyunun kaderini tayin edebiliyor.
02:51
However, what matters most -- more than training or luck -- is the heart.
52
159000
5000
Gelgelelim, en önemli şey --antrenmandan ya da şanstan daha önemlisi-- yürek.
02:57
Only a fearless and determined heart will get the gold medal.
53
165000
4000
Altın madalya sadece cesaret ve azim dolu bir yürekle alınır.
03:02
It is all about passion.
54
170000
1000
Bu tamamen tutkuyla ilgili.
03:04
The streets of Turin were covered with red posters
55
172000
4000
Turin caddeleri, üstünde Olimpiyat sloganları olan
03:08
announcing the slogan of the Olympics.
56
176000
2000
kırmızı afişlerle doluydu.
03:11
Passion lives here. Isn't it always true?
57
179000
4000
Tutku böyle yerlerde can bulur. Hep böyle değil midir?
03:16
Heart is what drives us and determines our fate.
58
184000
4000
Yürek, bizi harekete geçirir ve yazgımızı belirler.
03:20
That is what I need for my characters in my books:
59
188000
3000
Kitaplarımdaki karakterler için gereksinim duyduğum şey de budur:
03:24
a passionate heart.
60
192000
1000
tutkulu bir yürek.
03:26
I need mavericks, dissidents, adventurers, outsiders and rebels,
61
194000
5000
Bana gerekenler, sorgulayan, kuralları sarsan ve risk alan
03:31
who ask questions, bend the rules and take risks.
62
199000
4000
uyumsuzlar, muhalifler, maceracılar, dışlanmışlar ve asiler.
03:35
People like all of you in this room.
63
203000
2000
Tıpkı bu salonda bulunanlar, sizler gibi.
03:38
Nice people with common sense do not make interesting characters.
64
206000
5000
İlginç karakterler, bildik sağduyulu kibar insanlardan çıkmıyor.
03:43
(Laughter)
65
211000
1000
(Gülüşmeler)
03:44
They only make good former spouses.
66
212000
2000
Böyleleri arasından yalnızca iyi eski eşler çıkar.
03:46
(Laughter)
67
214000
2000
(Gülüşmeler)
03:48
(Applause)
68
216000
3000
(Alkışlar)
03:51
In the green room of the stadium, I met the other flag bearers:
69
219000
3000
Stadyumdaki yeşil odada, diğer bayrak taşıyıcılarıyla tanıştım:
03:54
three athletes, and the actresses Susan Sarandon and Sophia Loren.
70
222000
5000
üç sporcuyla iki aktrist, Susan Sarandon ve Sophia Loren.
04:00
Also, two women with passionate hearts:
71
228000
2000
Onlar da tutkulu yürekleri olan kadınlar.
04:02
Wangari Maathai, the Nobel prizewinner from Kenya
72
230000
4000
Ve 30 milyon ağaç dikilmesini sağlayan
04:06
who has planted 30 million trees. And by doing so,
73
234000
3000
Kenya'lı Nobel sahibi Wangari Maathai.
04:09
she has changed the soil, the weather,
74
237000
3000
Maathai, yaptıklarıyla Afrika'nın bazı bölgelerinde
04:12
in some places in Africa, and of course
75
240000
3000
toprağı, iklimi ve
04:15
the economic conditions in many villages.
76
243000
2000
pek çok köyde de ekonomik durumu değiştirmeyi başardı.
04:18
And Somaly Mam, a Cambodian activist who fights passionately
77
246000
5000
Ve tabii çocukların fuhuşa zorlanmasına karşı tutkuyla savaşan
04:23
against child prostitution.
78
251000
1000
Kamboçyalı bir aktivist, Somaly Mam.
04:25
When she was 14 years old, her grandfather sold her to a brothel.
79
253000
4000
Büyükbabası onu, bir geneleve sattığında sadece 14 yaşındaymış.
04:30
She told us of little girls raped by men who believe that
80
258000
4000
Somaly Mam bizlere, genç bakire kızlarla seks yaparak AIDS'den kurtulabileceklerini sanan
04:34
having sex with a very young virgin will cure them from AIDS.
81
262000
3000
adamlar tarafından tecavüze uğrayan küçük kızların hikayelerini nakletti.
04:38
And of brothels where children are forced to receive five,
82
266000
4000
Ve çocukların günde 5 ila 15 müşteriyle ilişkiye girmeye zorlandığı
04:42
15 clients per day,
83
270000
2000
genelevleri ve buralardaki çocukların
04:44
and if they rebel, they are tortured with electricity.
84
272000
3000
karşı koydukları zaman nasıl elektrikli işkenceye uğradıklarını anlattı.
04:49
In the green room I received my uniform.
85
277000
2000
O yeşil odada, bana üniformamı verdiler.
04:52
It was not the kind of outfit that I normally wear,
86
280000
2000
Normalde giyeceğim tarzda bir kıyafet değildi
04:55
but it was far from the Michelin Man suit
87
283000
2000
ama sandığım gibi Michelin Adamı giysisine de
04:57
that I had anticipated. Not bad, really.
88
285000
3000
benzemiyordu. Çok da kötü değildi açıkçası. Giyince
05:00
I looked like a refrigerator.
89
288000
1000
daha ziyade buzdolabına benzedim.
05:02
(Laughter)
90
290000
1000
(Gülüşmeler)
05:03
But so did most of the flag-bearers, except Sophia Loren,
91
291000
3000
Neyse ki diğerleri de benziyordu. Güzelliğin ve tutkunun uluslararası
05:07
the universal symbol of beauty and passion.
92
295000
3000
sembolü Sophia Loren hariç tabii.
05:10
Sophia is over 70 and she looks great.
93
298000
3000
Sophia, 70 küsur yaşında ve harika görünüyor.
05:14
She's sexy, slim and tall, with a deep tan.
94
302000
4000
Uzun ince endamıyla, bronz teniyle gayet seksi bir kadın.
05:18
Now, how can you have a deep tan and have no wrinkles?
95
306000
3000
Buradaki sorun şu: Nasıl olur da böylesi bronz bir tende hiç kırışıklık olmaz.
05:22
I don't know.
96
310000
1000
Bilemiyorum.
05:23
When asked in a TV interview, "How could she look so good?"
97
311000
4000
Televizyondaki bir söyleşisi esnasında kendisine "nasıl bu kadar hoş görünebiliyorsun"
05:28
She replied, "Posture. My back is always straight,
98
316000
4000
diye sorulduğunda, şöyle bir yanıt verdi. "Duruşum yüzünden.
05:33
and I don't make old people's noises."
99
321000
2000
"Sırtımı hep dik tutar ve yaşlı insanların çıkardığı sesleri çıkarmam."
05:35
(Laughter)
100
323000
2000
(Gülüşmeler)
05:37
So, there you have some free advice
101
325000
2000
İşte size, dünyanın en güzel kadınlarından birinden
05:39
from one of the most beautiful women on earth.
102
327000
3000
bir parça bedava nasihat.
05:42
No grunting, no coughing, no wheezing,
103
330000
3000
Homurdanmak, öksürmek, hırıl hırıl konuşmak yok,
05:45
no talking to yourselves, no farting.
104
333000
2000
kendini kendine konuşmak ve gaz çıkarmak da...
05:47
(Laughter)
105
335000
1000
(Gülüşmeler)
05:48
Well, she didn't say that exactly.
106
336000
1000
Eh tam olarak böyle demedi gerçi ama.
05:50
(Laughter)
107
338000
2000
(Gülüşmeler)
05:52
At some point around midnight,
108
340000
2000
Gecenin bir yarısı sularında çağrılıp,
05:54
we were summoned to the wings of the stadium,
109
342000
2000
stadyumun kanatlarında bir araya getirildik
05:56
and the loudspeakers announced the Olympic flag, and the music started --
110
344000
4000
ve hoperlörler Olimpiyat bayrağını anons ettiler. Akabinde de müzik başladı--
06:00
by the way, the same music that starts here,
111
348000
2000
bu arada, bu müzik buradaki müziğin aynısı,
06:02
the Aida March.
112
350000
1000
Aida/Zafer Marşı.
06:04
Sophia Loren was right in front of me -- she's a foot taller than I am,
113
352000
5000
Sophia Loren tam önümde duruyordu --tabii benden bir 30 cm kadar uzun kendisi,
06:09
not counting the poofy hair.
114
357000
2000
kabarık saç unsurunu ise hiç hesaba katmıyorum.
06:11
(Laughter)
115
359000
1000
(Gülüşmeler)
06:12
She walked elegantly, like a giraffe on the African savannah,
116
360000
4000
Bayrak omuzlarında, Afrika'nın savanlarındaki bir zürafaymışçasına
06:17
holding the flag on her shoulder. I jogged behind
117
365000
4000
zarafetle yürüyordu. Bense arkada koşuyordum.
06:21
(Laughter)
118
369000
1000
(Gülüşmeler)
06:22
-- on my tiptoes -- holding the flag on my extended arm,
119
370000
4000
--bayrağı havaya kaldırmıştım böyle ayakparmaklarımın ucunda yükseliyordum,
06:27
so that my head was actually under the damn flag.
120
375000
3000
tabii kafam lanet bayrağın altında kalıyordu.
06:30
(Laughter)
121
378000
2000
(Gülüşmeler)
06:32
All the cameras were, of course, on Sophia.
122
380000
2000
Bütün objektifler elbette Sophia'nın üzerindeydi.
06:35
That was fortunate for me, because in most press photos
123
383000
3000
Ki bu benim açımdan iyi bir şeydi. Çünkü basında çıkan fotoğraflarda
06:38
I appear too, although often between Sophia's legs.
124
386000
4000
ben de görünüyordum. Çoğunlukla Sophia'nın bacaklarının arasında.
06:42
(Laughter)
125
390000
2000
(Gülüşmeler)
06:44
A place where most men would love to be.
126
392000
3000
Pek çok erkeğin olmak isteyeceği bir yer.
06:47
(Laughter)
127
395000
1000
(Gülüşmeler)
06:48
(Applause)
128
396000
3000
(Alkışlar)
06:51
The best four minutes of my entire life
129
399000
3000
Hayatımın en güzel dört dakikası
06:54
were those in the Olympic stadium.
130
402000
2000
Olimpiyat Stadında geçirdiğim dört dakikadır.
06:56
My husband is offended when I say this --
131
404000
3000
Böyle söyleyince kocam alınganlık ediyor --
06:59
although I have explained to him that what we do in private
132
407000
3000
ona, bizim kapalı kapılar ardında yaptığımız şeyin aslında dört dakikadan
07:02
usually takes less than four minutes --
133
410000
2000
az sürdüğünü açıkladığım halde hem de--
07:04
(Laughter)
134
412000
1000
(Gülüşmeler)
07:05
-- so he shouldn't take it personally.
135
413000
2000
--bunu kişisel bir şey olarak görmemeli.
07:08
I have all the press clippings of those four magnificent minutes,
136
416000
4000
O muhteşem dört dakikayla ilgili tüm gazete kupürlerini saklıyorum,
07:12
because I don't want to forget them
137
420000
2000
çünkü yaşlılık beyin hücrelerimi yok etmeye
07:14
when old age destroys my brain cells.
138
422000
3000
başladığı zaman, o anları unutmak istemiyorum.
07:17
I want to carry in my heart forever the key word of the Olympics --
139
425000
4000
Olimpiyatların özünü oluşturan o sözcüğü, tutkuyu hep kalbimde
07:21
passion.
140
429000
2000
taşımak istiyorum.
07:23
So here's a tale of passion.
141
431000
2000
İşte size bir tutku hikayesi.
07:26
The year is 1998, the place is a prison camp
142
434000
4000
Yıl 1998, yer bir esir kampı.
07:30
for Tutsi refugees in Congo.
143
438000
2000
Kongo'daki Tutsi mültecilerinin tutulduğu yer.
07:32
By the way, 80 percent of all refugees and displaced people in the world
144
440000
6000
Bu arada belirtmek gerek, tüm dünyadaki göçe zorlanmış insanların ve sığınmacıların
07:38
are women and girls.
145
446000
1000
yüzde 80'i kadınlar ve küçük kızlar
07:40
We can call this place in Congo a death camp,
146
448000
3000
Kongo'daki bu mekana ölüm kampı da diyebiliriz. çünkü
07:43
because those who are not killed will die of disease or starvation.
147
451000
4000
öldürülmekten kurtulan sığınmacılar açlık ve hastalık yüzünden ölümün pençesindeler.
07:48
The protagonists of this story
148
456000
3000
Bu öykünün asıl kahramanları,
07:51
are a young woman, Rose Mapendo, and her children.
149
459000
3000
Rose Mapendo adlı genç bir kadın ve çocukları.
07:55
She's pregnant and a widow.
150
463000
2000
Kadın hamile ve dul.
07:57
Soldiers have forced her to watch
151
465000
2000
Askerler, kocasını işkenceyle öldürürken
07:59
as her husband was tortured and killed.
152
467000
2000
ona zorla seyrettirmişler.
08:02
Somehow she manages to keep her seven children alive,
153
470000
3000
Rose bir şekilde, yedi çocuğunu birden hayatta tutmayı başarıyor,
08:06
and a few months later, she gives birth to premature twins.
154
474000
3000
ve bir kaç ay sonra, erken doğumla ikiz çocuklarını dünyaya getiriyor.
08:10
Two tiny little boys.
155
478000
1000
İki minik oğlan.
08:12
She cuts the umbilical cord with a stick,
156
480000
2000
Göbek bağlarını bir çomakla kesiyor ve bebeklerin
08:15
and ties it with her own hair.
157
483000
2000
göbeğini kendi saçıyla bağlıyor.
08:18
She names the twins after the camp's commanders
158
486000
3000
Onlara, kampın komutanlarının adlarını veriyor
08:21
to gain their favor, and feeds them with black tea
159
489000
3000
ki onların gönlünü hoş tutsun ve bebekleri çayla besleyebilsin
08:25
because her milk cannot sustain them.
160
493000
2000
çünkü sütü az geliyor.
08:28
When the soldiers burst in her cell to rape her oldest daughter,
161
496000
3000
Bir gün askerler hücresine dalıp en büyük kızına tecavüz etmeye
08:31
she grabs hold of her and refuses to let go,
162
499000
3000
kalktıklarında, kızına sarılıp onları engelliyor,
08:34
even when they hold a gun to her head.
163
502000
2000
başına bir silah dayadıklarında bile kızını bırakmıyor.
08:38
Somehow, the family survives for 16 months,
164
506000
3000
Aile her nasılsa 16 ay boyunca hayatta kalıyor,
08:42
and then, by extraordinary luck, and the passionate heart
165
510000
4000
ve sonra çok büyük bir şans eseri, tutkulu bir kalbi olan genç bir
08:46
of a young American man, Sasha Chanoff,
166
514000
4000
Amerikalı adam, Sasha Chanoff ortaya çıkıyor,
08:51
who manages to put her in a U.S. rescue plane,
167
519000
3000
ve onları bir Amerikan kurtarma filosuna yerleştiriyor,
08:55
Rose Mapendo and her nine children end up in Phoenix, Arizona,
168
523000
5000
Rose Mapendo ve dokuz çocuğu şimdi Arizona Phoenix'teler,
09:00
where they're now living and thriving.
169
528000
2000
Orada yaşıyor ve kök salıyorlar.
09:04
Mapendo, in Swahili, means great love.
170
532000
4000
Mapendo Swahilicede büyük sevda anlamına geliyor.
09:11
The protagonists of my books are strong and passionate women
171
539000
2000
Kitaplarımdaki asıl karakterler tıpkı Rose Mapendo gibi
09:14
like Rose Mapendo.
172
542000
1000
güçlü ve tutkulu kadınlar.
09:15
I don't make them up. There's no need for that.
173
543000
3000
Onları kafamdan uydurmuyorum. Buna gerek yok.
09:18
I look around and I see them everywhere.
174
546000
2000
Etrafıma şöyle bir bakıyorum ve onları her yerde görüyorum.
09:21
I have worked with women and for women all my life.
175
549000
2000
Hayatım boyunca kadınlarla ve kadınlar için çalıştım.
09:24
I know them well.
176
552000
1000
Onları iyi tanıyorum.
09:26
I was born in ancient times, at the end of the world,
177
554000
3000
Ben, eski zamanlarda dünyanın öbür ucunda,
09:30
in a patriarchal Catholic and conservative family.
178
558000
3000
ataerkil Katolik ve tutucu bir ailenin çocuğu olarak doğdum.
09:34
No wonder that by age five I was a raging feminist --
179
562000
3000
Daha beş yaşındayken öfkeli bir feminist olmamda şaşılacak
09:38
although the term had not reached Chile yet,
180
566000
2000
bir şey yok --tabi o vakitler bu kavram Şili'ye henüz
09:41
so nobody knew what the heck was wrong with me.
181
569000
2000
erişememişti, o yüzden kimse bendeki sorunu anlayamıyordu.
09:43
(Laughter)
182
571000
2000
(Gülüşmeler)
09:45
I would soon find out that there was a high price to pay
183
573000
3000
Kısa süre içinde, ataerkil düzeni sorgulamanın ve özgürlüğün
09:48
for my freedom, and for questioning the patriarchy.
184
576000
3000
yüksek bir bedeli olduğunu öğrenecektim.
09:51
But I was happy to pay it, because for every blow that I received,
185
579000
4000
Ama bu bedeli ödemekten mutluydum, çünkü aldığım her darbeyi
09:55
I was able to deliver two.
186
583000
2000
iki misliyle iade edebiliyordum.
09:57
(Laughter)
187
585000
1000
(Gülüşmeler)
09:59
Once, when my daughter Paula was in her twenties,
188
587000
2000
Bir keresinde kızım Paula, yirmili yaşlarındayken bana
10:01
she said to me that feminism was dated, that I should move on.
189
589000
4000
feminizmin miadını doldurduğunu söyledi, artık bunlara boşvermeliymişim.
10:06
We had a memorable fight. Feminism is dated?
190
594000
3000
Bu yüzden büyük bir kavga etmiştik. Feminizm bayatladı ne demek?
10:10
Yes, for privileged women like my daughter and all of us here today,
191
598000
4000
Tamam, kızım ve benim gibi ayrıcalıklı kadınlar ve buradakiler için bu doğru olabilir,
10:15
but not for most of our sisters in the rest of the world
192
603000
3000
ama hala çocuk yaşta evliliğe, fahişeliğe zorlanan
10:18
who are still forced into premature marriage,
193
606000
3000
köleleştirilen, dünyanın geri kalanındaki kızkardeşlerimiz
10:21
prostitution, forced labor --
194
609000
2000
için bu kesinlikle doğru değil.
10:24
they have children that they don't want or they cannot feed.
195
612000
3000
onlar hala istemedikleri ya da besleyemedikleri halde çocuk doğuruyorlar.
10:28
They have no control over their bodies or their lives.
196
616000
3000
Kendi vücutları üstünde hiç bir tasarrufları yok.
10:31
They have no education and no freedom.
197
619000
3000
Ne eğitimleri var ne de özgürlükleri.
10:34
They are raped, beaten up and sometimes killed with impunity.
198
622000
4000
Tecavüze uğruyor, dövülüyor ve bazen de öldürülüyorlar. Katilleri ceza bile almıyor.
10:39
For most Western young women of today,
199
627000
2000
Bugün pek çok batılı kadın için feminist
10:41
being called a feminist is an insult.
200
629000
2000
diye adlandırılmak bir hakaret.
10:44
Feminism has never been sexy, but let me assure you
201
632000
3000
Eh feminizm seksi bir şey değil sonuçta, ama sizi temin ederim
10:47
that it never stopped me from flirting,
202
635000
2000
feminist olmak hiç bir zaman beni flört etmekten alıkoymadı
10:49
and I have seldom suffered from lack of men.
203
637000
3000
ve çok nadiren erkeksizlikten muzdarip düştüm.
10:52
(Laughter)
204
640000
2000
(Gülüşmeler)
10:54
Feminism is not dead, by no means.
205
642000
2000
Feminizm ölmedi, katiyen.
10:56
It has evolved. If you don't like the term,
206
644000
3000
Sadece evrim geçirdi. Eğer bu sözcükten hoşlanmıyorsanız
11:00
change it, for Goddess' sake.
207
648000
1000
onu değiştirin, tanrıça aşkına.
11:01
Call it Aphrodite, or Venus, or bimbo, or whatever you want;
208
649000
5000
Aphrodite deyin, Venüs deyin çok istiyorsanız yosma deyin
11:06
the name doesn't matter,
209
654000
1000
ne hakkında olduğunu anladığımız ve desteklediğimiz
11:07
as long as we understand what it is about, and we support it.
210
655000
3000
sürece ne isterseniz onu deyin, ismin önemi yok.
11:11
So here's another tale of passion, and this is a sad one.
211
659000
3000
Size bir başka tutku hikayesi anlatacağım, ama bu kez üzücü bir tane.
11:16
The place is a small women's clinic in a village in Bangladesh.
212
664000
4000
Yer Bangladeş'in bir köyündeki küçük bir kadın kliniği.
11:20
The year is 2005.
213
668000
2000
Yıl 2005.
11:23
Jenny is a young American dental hygienist
214
671000
2000
Jenny, üç haftalık tatilinde kliniğe gönüllü
11:26
who has gone to the clinic as a volunteer
215
674000
2000
olarak çalışmaya giden
11:28
during her three-week vacation.
216
676000
2000
genç bir Amerikalı diş hijyenisti.
11:31
She's prepared to clean teeth,
217
679000
1000
Uzmanlığını icra etmeye hazır,
11:33
but when she gets there, she finds out that there are no doctors,
218
681000
3000
fakat oraya gittiğinde görüyor ki ne doktor var ortada ne de diş hekimi,
11:36
no dentists, and the clinic is just a hut full of flies.
219
684000
4000
ve klinik dedikleri de sineklerle dolu bir barakadan ibaret.
11:41
Outside, there is a line of women
220
689000
2000
Dışarda, kadınlar tedavi olmak için
11:43
who have waited several hours to be treated.
221
691000
3000
sıraya girmiş saatlerdir bekliyor.
11:46
The first patient is in excruciating pain
222
694000
3000
İlk hastası korkunç acılar içinde kıvranıyor
11:49
because she has several rotten molars.
223
697000
2000
çünkü bir sürü çürük azı dişi var.
11:52
Jenny realizes that the only solution is to pull out the bad teeth.
224
700000
4000
Jenny anlıyor ki tek çözüm, çürük dişleri çekmek.
11:56
She's not licensed for that; she has never done it.
225
704000
3000
Bu alanda eğitim görmüş değil, bunu daha önce hiç yapmamış.
12:00
She risks a lot and she's terrified.
226
708000
2000
Bir çok şeyi riske atıyor ve dehşet içinde.
12:02
She doesn't even have the proper instruments,
227
710000
3000
Aslında doğru düzgün gereçleri, gerekli aletleri bile yok,
12:05
but fortunately she has brought some Novocaine.
228
713000
3000
ama şans eseri yanında Novocaine (anestetik ağrı kesici) getirmiş.
12:09
Jenny has a brave and passionate heart.
229
717000
3000
Jenny'nin cesur ve tutkulu bir kalbi var.
12:13
She murmurs a prayer and she goes ahead with the operation.
230
721000
3000
Bir dua mırıldanıyor ve operasyona başlıyor.
12:17
At the end, the relieved patient kisses her hands.
231
725000
3000
Nihayetinde, ağrısı azalan hasta onu ellerinden öpüyor.
12:21
That day the hygienist pulls out many more teeth.
232
729000
3000
O gün, diş hijyenisti bir sürü diş çekiyor.
12:25
The next morning, when she comes again to the so-called clinic,
233
733000
4000
Ertesi sabah, sözümona kliniğe tekrar geldiğinde,
12:29
her first patient is waiting for her with her husband.
234
737000
3000
ilk hastasını, kocasıyla beraber kendisini beklerken buluyor.
12:33
The woman's face looks like a watermelon.
235
741000
3000
Kadının yüzü karpuz gibi şişmiş vaziyette.
12:36
It is so swollen that you can't even see the eyes.
236
744000
3000
O kadar şişmiş ki gözleri bile seçilemiyor.
12:40
The husband, furious, threatens to kill the American.
237
748000
2000
Koca öfkeli ve Amerikalı kadın'ı ölümle tehdit ediyor.
12:43
Jenny is horrified at what she has done,
238
751000
3000
Jenny kadına yaptığı şey yüzünden dehşet içinde,
12:47
but then the translator explains
239
755000
2000
ama tercümanı durumu açıklıyor
12:50
that the patient's condition has nothing to do with the operation.
240
758000
3000
hastanın yüzü operasyon yüzünden şişmemiş.
12:54
The day before, her husband beat her up because she was not home
241
762000
4000
Önceki gün kocası, kendisine yemek hazırlaması gereken saatte evde
12:58
in time to prepare dinner for him.
242
766000
3000
olmadığı için kadını dövmüş.
13:02
Millions of women live like this today.
243
770000
3000
Bugün milyonlarca kadın bu şekilde yaşıyor.
13:05
They are the poorest of the poor.
244
773000
2000
Onlar yoksulların en yoksulu.
13:08
Although women do two-thirds of the world's labor,
245
776000
3000
Dünyadaki toplam iş gücünün üçte ikisi kadınlara ait
13:11
they own less than one percent of the world's assets.
246
779000
3000
olduğu halde, onlar dünyadaki toplam zenginliğin yüzde birine sahipler.
13:15
They are paid less than men for the same work
247
783000
3000
Onlara emekleri için para ödendiği zaman bile
13:18
if they're paid at all, and they remain vulnerable
248
786000
3000
erkeklerden düşük ücretlerle çalıştırılıyor ve
13:22
because they have no economic independence,
249
790000
2000
savunmasız kalıyorlar çünkü ekonomik özgürlükleri yok,
13:24
and they are constantly threatened by exploitation,
250
792000
2000
ve hayatları devamlı olarak istismar, şiddet ve taciz
13:27
violence and abuse.
251
795000
1000
gölgesi altında sürüyor.
13:29
It is a fact that giving women education, work,
252
797000
3000
Kadınlara eğitim, iş ve kendi gelirlerini
13:32
the ability to control their own income,
253
800000
2000
kontrol edebilme yetisi, miras ve mal edinme
13:34
inherit and own property, benefits the society.
254
802000
4000
hakkı vermek muhakkak ki toplumun yararınadır.
13:38
If a woman is empowered,
255
806000
1000
Kadın güçlendiğinde, çocukları ve
13:40
her children and her family will be better off.
256
808000
2000
ailesi de daha iyi koşullarda yaşamaya başlar.
13:43
If families prosper, the village prospers,
257
811000
3000
Aileler refaha kavuştuğunda köyler refaha kavuşur,
13:46
and eventually so does the whole country.
258
814000
2000
ve eninde sonunda da tüm ülke.
13:49
Wangari Maathai goes to a village in Kenya.
259
817000
2000
Wangari Maathai Kenya'da bir köye gider.
13:51
She talks with the women and explains that the land is barren
260
819000
4000
Kadınlarla konuşur ve onlara toprağın neden verimsiz olduğunu açıklar
13:55
because they have cut and sold the trees.
261
823000
2000
ağaçları kesip satmışlardır.
13:57
She gets the women to plant new trees and water them,
262
825000
3000
Kadınları yeni ağaçlar dikmeye ve onları azar azar da olsa
14:01
drop by drop.
263
829000
1000
sulamaya ikna eder.
14:02
In a matter of five or six years, they have a forest,
264
830000
4000
Beş altı yıl içinde, bir ormana kavuşurlar,
14:06
the soil is enriched, and the village is saved.
265
834000
3000
toprak zenginleşir ve köy kötü kaderinden kurtulur.
14:10
The poorest and most backward societies
266
838000
2000
Kadınların baskı altında tutulduğu toplumlar
14:12
are always those that put women down.
267
840000
3000
her zaman en yoksul ve en geri kalmış toplumlar olagelmiştir.
14:16
Yet this obvious truth is ignored by governments
268
844000
3000
Durum bu kadar aşikar olmasına karşın hükümetlerce,
14:19
and also by philanthropy.
269
847000
1000
ve hatta yardımseverlerce görmezden gelinir.
14:21
For every dollar given to a women's program,
270
849000
3000
Kadınlarla ilgili bir fona bir dolar verilirken,
14:24
20 dollars are given to men's programs.
271
852000
3000
erkeklerle ilgili olana 20 dolar verilir.
14:28
Women are 51 percent of humankind.
272
856000
2000
Kadınlar insanlığın yüzde 51'ini oluşturuyor.
14:31
Empowering them will change everything --
273
859000
2000
Onları güçlendirmek, teknoloji, tasarım ve eğlence
14:33
more than technology and design and entertainment.
274
861000
4000
eğlence dünyasının değiştirebileceğinden fazlasını değiştirecek.
14:37
I can promise you that women working together --
275
865000
4000
Sizi temin ederim ki dünyadan haberdar, bilgili ve eğitimli
14:41
linked, informed and educated --
276
869000
2000
kadınların birlikte çalışması, bu ıssız gezegene
14:43
can bring peace and prosperity to this forsaken planet.
277
871000
4000
barış ve refah getirebilecek bir şeydir.
14:48
In any war today, most of the casualties are civilians,
278
876000
4000
Bugün pek çok savaşta, savaş kurbanlarının çoğunluğu sivillerdir,
14:52
mainly women and children. They are collateral damage.
279
880000
3000
daha ziyade kadınlar ve çocuklar. Onlar kim vurduya gidenlerdir.
14:56
Men run the world, and look at the mess we have.
280
884000
3000
Erkekler dünyayı yönetiyor ve bakın nasıl berbat bir durumdayız.
15:00
What kind of world do we want?
281
888000
2000
Nasıl bir dünya istiyoruz?
15:02
This is a fundamental question that most of us are asking.
282
890000
4000
Bu, pek çoğumuzun sorduğu çok mühim bir soru.
15:06
Does it make sense to participate in the existing world order?
283
894000
4000
Şu anki dünya düzenini sürdürmeye çalışmak makul bir şey mi?
15:11
We want a world where life is preserved
284
899000
3000
Sadece ayrıcalıklılar için değil herkes için
15:14
and the quality of life is enriched for everybody,
285
902000
2000
yaşam hakkının korunduğu ve yaşam kalitesinin
15:17
not only for the privileged.
286
905000
1000
yükseltildiği bir dünya istiyoruz.
15:20
In January I saw an exhibit of Fernando Botero's paintings
287
908000
4000
Ocak ayında California Berkeley Ünv. kütüphanesinde açılan
15:24
at the UC Berkeley library.
288
912000
3000
Fernando Botero'nun resim sergisini gezdim.
15:27
No museum or gallery in the United States,
289
915000
3000
Botero'nun çalışmalarını sürdürdüğü New York galerisi
15:30
except for the New York gallery that carries Botero's work,
290
918000
4000
hariç, ABD'deki hiçbir müze ya da galeri, bu tabloları
15:34
has dared to show the paintings because the theme
291
922000
3000
teşhir etmeye cesaret gösteremiyor, çünkü eserlerin teması
15:37
is the Abu Ghraib prison.
292
925000
2000
Ebu Garip cezaevi.
15:39
They are huge paintings of torture and abuse of power,
293
927000
4000
Bu resimler, Botero'nun görkemli üslubunu taşıyan, işkence ve
15:43
in the voluminous Botero style.
294
931000
2000
kötü muamele konulu devasa tablolar.
15:46
I have not been able to get those images out of my mind
295
934000
3000
Bu tablolarda gördüklerimi ne kafamdan ne de yüreğimden
15:50
or my heart.
296
938000
1000
söküp atabilmiş değilim.
15:52
What I fear most is power with impunity.
297
940000
3000
Hayatta en çok korktuğum şey denetimsiz güç.
15:56
I fear abuse of power, and the power to abuse.
298
944000
2000
Gücün istismarından ve istismara odaklı güçten korkuyorum.
15:59
In our species, the alpha males define reality,
299
947000
3000
Bizim türümüzde, erk sahibi erkekler gerçekliği tanımlar
16:02
and force the rest of the pack to accept that reality
300
950000
3000
ve diğer herkesi bu gerçekliği kabul etmeye ve kurallara
16:05
and follow the rules.
301
953000
1000
uymaya zorlarlar.
16:07
The rules change all the time, but they always benefit them,
302
955000
3000
Bu kurallar her zaman değişir ama onlar çıkarlarını hep korurlar,
16:10
and in this case, the trickle-down effect,
303
958000
2000
ve şu durumda aslında ekonomi için berbat
16:13
which does not work in economics, works perfectly.
304
961000
2000
bir uygulama olan "damlama etkisi" onlar için bulunmaz nimet.
16:16
Abuse trickles down from the top of the ladder to the bottom.
305
964000
3000
Merdivenin üstünden altına doğru "damlayan" aslında sömürü.
16:20
Women and children, especially the poor, are at the bottom.
306
968000
3000
Kadınlar ve çocuklar, özellikle de fakir olanlar en dipteler.
16:24
Even the most destitute of men have someone they can abuse --
307
972000
3000
En yoksul erkeğin bile istismar edebileceği biri var --bu
16:27
a woman or a child.
308
975000
2000
ya bir kadın ya bir çocuk.
16:30
I'm fed up with the power that a few exert over the many
309
978000
4000
Küçük bir azınlığın, cinsiyet, gelir, ırk ve sınıf farklılıklarını kullanarak
16:34
through gender, income, race, and class.
310
982000
2000
çoğunluk üzerinde egemenlik kurmasından yoruldum artık.
16:37
I think that the time is ripe to make fundamental changes
311
985000
4000
Yaşadığımız sistemde radikal değişiklikler yapma zamanının
16:41
in our civilization.
312
989000
1000
geldiğini düşünüyorum.
16:42
But for real change, we need feminine energy
313
990000
3000
Ama dünyanın düzenini esaslı bir değişliğe uğratmak
16:45
in the management of the world.
314
993000
1000
için dişi enerjiye ihtiyacımız var.
16:47
We need a critical number of women in positions of power,
315
995000
3000
Çok sayıda kadını güçlü ve etkili olabilecekleri konumlara taşımaya ihtiyacımız var.
16:50
and we need to nurture the feminine energy in men.
316
998000
3000
ve tabii erkeklerdeki dişil enerjiyi güçlendirmeye de.
16:54
I'm talking about men with young minds, of course.
317
1002000
3000
Elbette bahsettiğim erkekler taze zihinlere sahip olanlar.
16:57
Old guys are hopeless; we have to wait for them to die off.
318
1005000
3000
Yaşlılar umutsuz vaka, onların ölmesini beklememiz gerekiyor.
17:00
(Laughter)
319
1008000
3000
(Gülüşmeler)
17:03
Yes, I would love to have Sophia Loren's long legs
320
1011000
4000
İsterdim ki Sophia Loren'inkiler gibi bacaklarım ve
17:07
and legendary breasts.
321
1015000
2000
efsanevi göğüslerim olsun.
17:09
But given a choice, I would rather have the warrior hearts
322
1017000
3000
Yine de bana seçme şansı verilse, Wangari Maathai'nin, Somaly Mam'ın,
17:12
of Wangari Maathai, Somaly Mam, Jenny and Rose Mapendo.
323
1020000
5000
Jenny'nin ve Rose Mapendo'nun savaşçı kalbine sahip olmayı yeğlerdim.
17:17
I want to make this world good.
324
1025000
3000
Bu dünyayı güzel bir yer haline getirmek istiyorum.
17:20
Not better, but to make it good.
325
1028000
2000
Daha güzel değil, sadece güzel bir yer.
17:23
Why not? It is possible. Look around in this room --
326
1031000
4000
Neden olmasın ki? Gayet mümkün bu. Şu salona bir bakın --
17:28
all this knowledge, energy, talent and technology.
327
1036000
4000
bütün bu bilgi, enerji, yetenek ve teknolojiye bakın.
17:33
Let's get off our fannies, roll up our sleeves
328
1041000
3000
Hadi, mükemmele yakın bir dünya yaratmak için,
17:36
and get to work, passionately,
329
1044000
2000
popomuzu kaldırıp, kolları sıvayarak
17:38
in creating an almost perfect world.
330
1046000
3000
tutkuyla işe koyulalım.
17:42
Thank you.
331
1050000
2000
Teşekkürler.
ABOUT THE SPEAKER
Isabel Allende - NovelistIsabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal.
Why you should listen
As a novelist and memoirist, Isabel Allende writes of passionate lives, including her own. Born into a Chilean family with political ties, she went into exile in the United States in the 1970s—an event that, she believes, created her as a writer. Her voice blends sweeping narrative with touches of magical realism; her stories are romantic, in the very best sense of the word. Her novels include The House of the Spirits, Eva Luna and The Stories of Eva Luna, and her latest, Maya's Notebook and Ripper. And don't forget her adventure trilogy for young readers— City of the Beasts, Kingdom of the Golden Dragon and Forest of the Pygmies.
As a memoirist, she has written about her vision of her lost Chile, in My Invented Country, and movingly tells the story of her life to her own daughter, in Paula. Her book Aphrodite: A Memoir of the Senses memorably linked two sections of the bookstore that don't see much crossover: Erotica and Cookbooks. Just as vital is her community work: The Isabel Allende Foundation works with nonprofits in the San Francisco Bay Area and Chile to empower and protect women and girls—understanding that empowering women is the only true route to social and economic justice.
Isabel Allende | Speaker | TED.com