TED2007
Isabel Allende: Tales of passion
Изабел Аљенде: Приказни за страста
Filmed:
Readability: 4
4,998,808 views
Авторката и активистка Изабел Аљенде, во овој говор расправа за жените, креативноста, дефиницијата за феминизмот и секако - за страста.
Isabel Allende - Novelist
Isabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal. Full bio
Isabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Thank you so much. It's really scary to be here
0
1000
3000
Многу ви благодарам. Навистина е страшно
да се биде тука
да се биде тука
00:16
among the smartest of the smart.
1
4000
2000
помеѓу најпаметните од паметните.
00:19
I'm here to tell you a few tales of passion.
2
7000
3000
Тука сум за да ви раскажам неколку
приказни за страста.
приказни за страста.
00:23
There's a Jewish saying that I love.
3
11000
2000
Постои една еврејска поговорка,
која јас ја сакам.
која јас ја сакам.
„Што е повистинито од вистината? -
Одговор: Приказната.“
Одговор: Приказната.“
00:26
What is truer than truth? Answer: The story.
4
14000
5000
Јас сум раскажувач. Сакам да пренесам
нешто што е повистинито од вистината
нешто што е повистинито од вистината
00:33
I'm a storyteller. I want to convey something that is truer than truth
5
21000
4000
00:38
about our common humanity.
6
26000
1000
за нашето заедничко човештво.
00:40
All stories interest me, and some haunt me
7
28000
3000
Сите приказни ме интересираат,
некои ме прогонуваат
некои ме прогонуваат
00:43
until I end up writing them.
8
31000
2000
сè додека не ги напишам.
00:46
Certain themes keep coming up:
9
34000
1000
Одредени теми постојано се појавуваат:
00:48
justice, loyalty, violence, death, political and social issues,
10
36000
6000
правда, верност, насилство, смрт,
политички и општествени прашања,
политички и општествени прашања,
00:54
freedom.
11
42000
1000
слобода.
00:56
I'm aware of the mystery around us,
12
44000
2000
Свесна сум за мистериозноста околу нас,
00:59
so I write about coincidences, premonitions,
13
47000
2000
па затоа пишувам за случајности,
претчувства,
претчувства,
01:02
emotions, dreams, the power of nature, magic.
14
50000
4000
чувства, сништа, за моќта на природата,
за магија.
за магија.
01:08
In the last 20 years I have published a few books,
15
56000
3000
Во последните 20 години имам
издадено неколку книги,
издадено неколку книги,
01:11
but I have lived in anonymity until February of 2006,
16
59000
4000
но живеев анонимно сè до февруари 2006та,
01:16
when I carried the Olympic flag in the Winter Olympics in Italy.
17
64000
3000
кога го носев знамето на Зимските
Олимписки игри во Италија.
Олимписки игри во Италија.
01:20
That made me a celebrity. Now people recognize me in Macy's,
18
68000
5000
Така станав славна. Сега луѓето ме
препознаваат во трговски центри,
препознаваат во трговски центри,
01:25
and my grandchildren think that I'm cool.
19
73000
3000
а моите внуци сметаат дека сум кул.
01:28
(Laughter)
20
76000
1000
(Смеа)
01:29
Allow me to tell you about my four minutes of fame.
21
77000
2000
Дозволете ми да ви раскажам
за моите пет минути слава.
за моите пет минути слава.
01:32
One of the organizers of the Olympic ceremony,
22
80000
3000
Еден од организаторите на
олимписката церемонија,
олимписката церемонија,
01:35
of the opening ceremony,
23
83000
1000
на церемонијата на отворање,
01:37
called me and said that I had been selected
24
85000
2000
ме повика и ми рече дека сум избрана
01:39
to be one of the flag-bearers.
25
87000
1000
да бидам една од носачките на знаме.
01:42
I replied that surely this was a case of mistaken identity
26
90000
3000
Реков ова мора да е случај
на погрешен идентитет,
на погрешен идентитет,
01:45
because I'm as far as you can get from being an athlete.
27
93000
3000
затоа што ни малку не сум спортски тип.
01:48
Actually, I wasn't even sure that I could go around the stadium
28
96000
3000
Всушност, не бев ни сигурна дека
можам да одам низ стадионот
можам да одам низ стадионот
01:51
without a walker.
29
99000
1000
без некаква помош.
01:52
(Laughter)
30
100000
2000
(Смеа)
01:54
I was told that this was no laughing matter.
31
102000
2000
Ми рекоа дека работава не е за смеење.
01:57
This would be the first time
32
105000
1000
Ова ќе е првиот пат
01:58
that only women would carry the Olympic flag.
33
106000
3000
само жени да го носат Олимпиското знаме.
02:01
Five women, representing five continents,
34
109000
3000
Пет жени, претставувајќи пет континенти,
02:04
and three Olympic gold medal winners.
35
112000
3000
и 3 добитнички на златен олимписки медал.
02:08
My first question was, naturally,
36
116000
2000
Природно, моето прво прашање беше:
02:10
what was I going to wear?
37
118000
1000
„Што ќе носам?“
02:12
(Laughter)
38
120000
1000
(Смеа)
02:13
A uniform, she said,
39
121000
1000
„Униформа“-ми рече,
02:15
and asked for my measurements.
40
123000
1000
и ме праша за моите мерки.
02:17
My measurements.
41
125000
1000
Моите мерки.
02:18
I had a vision of myself in a fluffy anorak,
42
126000
3000
Се замислив себе си во пуфкаста ветровка,
02:21
looking like the Michelin Man.
43
129000
2000
изгледајќи како човечето од „Мишелин“.
02:23
(Laughter)
44
131000
1000
(Смеа)
02:24
By the middle of February,
45
132000
1000
До средината на февруари,
02:26
I found myself in Turin, where enthusiastic crowds
46
134000
3000
се најдов во Турин, каде ентузијастички
настроените групи
настроените групи
02:29
cheered when any of the 80 Olympic teams was in the street.
47
137000
4000
навиваа кога некои од 80те олимписки
тимови беа на улица.
тимови беа на улица.
02:34
Those athletes had sacrificed everything to compete in the games.
48
142000
4000
Тие спортисти жртвуваа сè за да се
натпреваруваат на Игрите.
натпреваруваат на Игрите.
02:39
They all deserved to win, but there's the element of luck.
49
147000
3000
Сите тие заслужуваа да победат,
но постои и моментот на среќа.
но постои и моментот на среќа.
02:43
A speck of snow, an inch of ice, the force of the wind,
50
151000
4000
Честичка снег, милиметар мраз,
силата на ветрот
силата на ветрот
02:47
can determine the result of a race or a game.
51
155000
3000
можат да го одредат резултатот
на една трка или игра.
на една трка или игра.
02:51
However, what matters most -- more than training or luck -- is the heart.
52
159000
5000
Како и да е, тоа што е најважно - повеќе
од обуката или среќата - е срцето.
од обуката или среќата - е срцето.
02:57
Only a fearless and determined heart will get the gold medal.
53
165000
4000
Само бестрашните и одлучни срца
го добиваат златниот медал.
го добиваат златниот медал.
03:02
It is all about passion.
54
170000
1000
Сè е во страста.
03:04
The streets of Turin were covered with red posters
55
172000
4000
Улиците на Турин беа прекриени
со црвени постери
со црвени постери
03:08
announcing the slogan of the Olympics.
56
176000
2000
објавувајќи го слоганот на Игрите.
03:11
Passion lives here. Isn't it always true?
57
179000
4000
„Страста живее тука“. Зарем тоа не е
секогаш вистина?
секогаш вистина?
03:16
Heart is what drives us and determines our fate.
58
184000
4000
Срцето е тоа кое нè понесува
и ја одредува нашата судбина.
и ја одредува нашата судбина.
03:20
That is what I need for my characters in my books:
59
188000
3000
Тоа е она што ми е потребно за
ликовите во моите книги,
ликовите во моите книги,
03:24
a passionate heart.
60
192000
1000
страствено срце.
03:26
I need mavericks, dissidents, adventurers, outsiders and rebels,
61
194000
5000
Ми требаат непослушници, дисиденти,
авантуристи, отпадници и бунтовници,
авантуристи, отпадници и бунтовници,
03:31
who ask questions, bend the rules and take risks.
62
199000
4000
кои прашуваат, прекршуваат правила
и превземаат ризици.
и превземаат ризици.
03:35
People like all of you in this room.
63
203000
2000
Луѓео како вас во оваа просторија.
03:38
Nice people with common sense do not make interesting characters.
64
206000
5000
Фини луѓе со здрав разум не се интересни ликови.
03:43
(Laughter)
65
211000
1000
(Смеа)
03:44
They only make good former spouses.
66
212000
2000
Тие се само добри поранешни сопружници.
03:46
(Laughter)
67
214000
2000
(Смеа)
03:48
(Applause)
68
216000
3000
(Аплауз)
03:51
In the green room of the stadium, I met the other flag bearers:
69
219000
3000
Во зелената соба на стадионот, сретнав
и други носачки на знамиња:
и други носачки на знамиња:
03:54
three athletes, and the actresses Susan Sarandon and Sophia Loren.
70
222000
5000
три спортистки, како и актерките
Сузан Сарандон и Софија Лорен.
Сузан Сарандон и Софија Лорен.
04:00
Also, two women with passionate hearts:
71
228000
2000
Исто така, и две жени со страствени срца:
04:02
Wangari Maathai, the Nobel prizewinner from Kenya
72
230000
4000
Вангари Матаи, добитничка на Нобелова
награда од Кенија
награда од Кенија
04:06
who has planted 30 million trees. And by doing so,
73
234000
3000
која има засадено 30 милиони дрвца.
И правејќи го тоа,
И правејќи го тоа,
04:09
she has changed the soil, the weather,
74
237000
3000
ги изменила почвата, времето
04:12
in some places in Africa, and of course
75
240000
3000
во некои области на Африка, и секако
04:15
the economic conditions in many villages.
76
243000
2000
економските услови на многу села.
04:18
And Somaly Mam, a Cambodian activist who fights passionately
77
246000
5000
И Сомали Мам, активистка од Камбоџа која страствено се
04:23
against child prostitution.
78
251000
1000
бори против детската проституција.
04:25
When she was 14 years old, her grandfather sold her to a brothel.
79
253000
4000
Кога имала 14, нејзиниот дедо
ја продал во бордел.
ја продал во бордел.
04:30
She told us of little girls raped by men who believe that
80
258000
4000
Ни раскажа за мали девојчиња
силувани од мажи кои веруваат дека
силувани од мажи кои веруваат дека
04:34
having sex with a very young virgin will cure them from AIDS.
81
262000
3000
ако имаат секс со многу млада
девица ќе се излечат од СИДА.
девица ќе се излечат од СИДА.
04:38
And of brothels where children are forced to receive five,
82
266000
4000
И за борделите каде децата
се принудени да примаат
се принудени да примаат
04:42
15 clients per day,
83
270000
2000
петнаесет клиенти дневно,
04:44
and if they rebel, they are tortured with electricity.
84
272000
3000
и доколку се побунат -
ги малтретираат со струја.
ги малтретираат со струја.
04:49
In the green room I received my uniform.
85
277000
2000
Во зелената соба ја добив мојата униформа.
04:52
It was not the kind of outfit that I normally wear,
86
280000
2000
Не беше нешто што нормално би го носела,
04:55
but it was far from the Michelin Man suit
87
283000
2000
но беше далеку од костимот
на човечето на „Мишелин“
на човечето на „Мишелин“
04:57
that I had anticipated. Not bad, really.
88
285000
3000
кој го очекував. Не беше лошо, навистина.
05:00
I looked like a refrigerator.
89
288000
1000
Изгледав како фрижидер.
05:02
(Laughter)
90
290000
1000
(Смеа)
05:03
But so did most of the flag-bearers, except Sophia Loren,
91
291000
3000
Како повеќето носачки
на знамиња, освен Софија Лорен,
на знамиња, освен Софија Лорен,
05:07
the universal symbol of beauty and passion.
92
295000
3000
универзалниот симбол за убавина и страст.
05:10
Sophia is over 70 and she looks great.
93
298000
3000
Софија има повеќе од 70 години
и изгледа одлично.
и изгледа одлично.
05:14
She's sexy, slim and tall, with a deep tan.
94
302000
4000
Таа е секси, тенка и висока, со темен тен.
05:18
Now, how can you have a deep tan and have no wrinkles?
95
306000
3000
Како можеш да имаш темен
тен, а да немаш брчки?
тен, а да немаш брчки?
05:22
I don't know.
96
310000
1000
Не знам.
05:23
When asked in a TV interview, "How could she look so good?"
97
311000
4000
Кога на едно тв-интервју ја запрашаа:
„Како може да изгледаш толку добро?“
„Како може да изгледаш толку добро?“
05:28
She replied, "Posture. My back is always straight,
98
316000
4000
Таа одговори: „Ставот. Мојот грб
е секогаш исправен,
е секогаш исправен,
и не правам звуци кои
ги прават старите.“
ги прават старите.“
05:33
and I don't make old people's noises."
99
321000
2000
05:35
(Laughter)
100
323000
2000
(Смеа)
05:37
So, there you have some free advice
101
325000
2000
Ете, сега имате неколку бесплатни совети
05:39
from one of the most beautiful women on earth.
102
327000
3000
од една од најубавите жени на планетата.
05:42
No grunting, no coughing, no wheezing,
103
330000
3000
Без грофтање, без кашлање, без бревтање,
05:45
no talking to yourselves, no farting.
104
333000
2000
без зборување сами со себе, без прдење.
05:47
(Laughter)
105
335000
1000
(Смеа)
05:48
Well, she didn't say that exactly.
106
336000
1000
Па, не го рече баш тоа.
05:50
(Laughter)
107
338000
2000
(Смеа)
05:52
At some point around midnight,
108
340000
2000
Некаде околу полноќ,
05:54
we were summoned to the wings of the stadium,
109
342000
2000
бевме повикани на еден дел на стадионот,
05:56
and the loudspeakers announced the Olympic flag, and the music started --
110
344000
4000
кога звучниците го најавија Олимпиското
знаме, и музиката започна -
знаме, и музиката започна -
06:00
by the way, the same music that starts here,
111
348000
2000
патем, истата музика која започна тука,
06:02
the Aida March.
112
350000
1000
Маршот на Аида.
06:04
Sophia Loren was right in front of me -- she's a foot taller than I am,
113
352000
5000
Софија Лорен беше точно пред мене
- таа е 30cm повисока од мене,
- таа е 30cm повисока од мене,
06:09
not counting the poofy hair.
114
357000
2000
не сметајќи ја натапираната коса.
06:11
(Laughter)
115
359000
1000
(Смеа)
06:12
She walked elegantly, like a giraffe on the African savannah,
116
360000
4000
Чекореше елегантно, како жирафа
во африканска савана,
во африканска савана,
06:17
holding the flag on her shoulder. I jogged behind
117
365000
4000
држејќи го знамето на нејзиното
рамо. Јас трчав позади
рамо. Јас трчав позади
06:21
(Laughter)
118
369000
1000
(Смеа)
06:22
-- on my tiptoes -- holding the flag on my extended arm,
119
370000
4000
на врвот на моите прсти, држејќи
го знамето со крената рака,
го знамето со крената рака,
06:27
so that my head was actually under the damn flag.
120
375000
3000
така што главата ми беше
точно под проклето знаме.
точно под проклето знаме.
06:30
(Laughter)
121
378000
2000
(Смеа)
06:32
All the cameras were, of course, on Sophia.
122
380000
2000
Секако, сите камери
беа свртени кон Софија.
беа свртени кон Софија.
06:35
That was fortunate for me, because in most press photos
123
383000
3000
За среќа, зашто на повеќето
фотографии од пресовите
фотографии од пресовите
06:38
I appear too, although often between Sophia's legs.
124
386000
4000
и јас се појавувам, иако
помеѓу нозете на Софија.
помеѓу нозете на Софија.
06:42
(Laughter)
125
390000
2000
(Смеа)
06:44
A place where most men would love to be.
126
392000
3000
Место каде повеќето мажи
би сакале да бидат.
би сакале да бидат.
06:47
(Laughter)
127
395000
1000
(Смеа)
06:48
(Applause)
128
396000
3000
(Аплауз)
06:51
The best four minutes of my entire life
129
399000
3000
Најдобрите 4 минути од мојот живот
06:54
were those in the Olympic stadium.
130
402000
2000
беа тие од Олимпискиот стадион.
06:56
My husband is offended when I say this --
131
404000
3000
Мојот сопруг се навредува
кога ќе го кажам ова,
кога ќе го кажам ова,
06:59
although I have explained to him that what we do in private
132
407000
3000
иако му објаснив дека тоа што
ние приватно го правиме
ние приватно го правиме
07:02
usually takes less than four minutes --
133
410000
2000
обично трае помалку од пет минути,
07:04
(Laughter)
134
412000
1000
(Смеа)
07:05
-- so he shouldn't take it personally.
135
413000
2000
па, не би требало да го сфаќа лично.
07:08
I have all the press clippings of those four magnificent minutes,
136
416000
4000
Ги имам сите новинарски статии
од тие прекрасни 4 минути,
од тие прекрасни 4 минути,
07:12
because I don't want to forget them
137
420000
2000
затоа што не сакам да ги заборавам
07:14
when old age destroys my brain cells.
138
422000
3000
кога староста ќе ми
ги уништи мозочните ќелии.
ги уништи мозочните ќелии.
07:17
I want to carry in my heart forever the key word of the Olympics --
139
425000
4000
Сакам засекогаш да го носам во
срцето клучниот збор од Игрите,
срцето клучниот збор од Игрите,
07:21
passion.
140
429000
2000
страст.
07:23
So here's a tale of passion.
141
431000
2000
Па, еве една приказна за страстта.
07:26
The year is 1998, the place is a prison camp
142
434000
4000
Годината е 1998, местото е затворски камп
07:30
for Tutsi refugees in Congo.
143
438000
2000
за Тутси бегалците во Конго.
07:32
By the way, 80 percent of all refugees and displaced people in the world
144
440000
6000
Патем, 80% од сите бегалци
и раселени луѓе во светот
и раселени луѓе во светот
07:38
are women and girls.
145
446000
1000
се жени и девојчиња.
07:40
We can call this place in Congo a death camp,
146
448000
3000
Ова место во Конго можеме
да го наречеме „Камп на смртта“,
да го наречеме „Камп на смртта“,
07:43
because those who are not killed will die of disease or starvation.
147
451000
4000
затоа што тие кои не се убиени, ќе умрат
од болест или изгладнетост.
од болест или изгладнетост.
07:48
The protagonists of this story
148
456000
3000
Актерите во оваа приказна
07:51
are a young woman, Rose Mapendo, and her children.
149
459000
3000
се една млада жена - Роуз Мапендо
и нејзините деца.
и нејзините деца.
07:55
She's pregnant and a widow.
150
463000
2000
Таа е бремена, и е вдовица.
07:57
Soldiers have forced her to watch
151
465000
2000
Војниците ја натерале да гледа
07:59
as her husband was tortured and killed.
152
467000
2000
како нејзиниот сопруг е измачуван и убиен.
08:02
Somehow she manages to keep her seven children alive,
153
470000
3000
Таа некако успева да ги одржи
нејзините седум деца во живот,
нејзините седум деца во живот,
08:06
and a few months later, she gives birth to premature twins.
154
474000
3000
а неколку месеци подоцна,
предвремено раѓа близначиња.
предвремено раѓа близначиња.
08:10
Two tiny little boys.
155
478000
1000
Две малечки момченца.
08:12
She cuts the umbilical cord with a stick,
156
480000
2000
Самата ја пресекува
папочната врвца со прачка,
папочната врвца со прачка,
08:15
and ties it with her own hair.
157
483000
2000
и ја врзува со нејзината коса.
08:18
She names the twins after the camp's commanders
158
486000
3000
Ги нарекува близнаците по
командирите во кампот
командирите во кампот
08:21
to gain their favor, and feeds them with black tea
159
489000
3000
за да ја придобие нивната милост,
и ги храни со црн чај
и ги храни со црн чај
08:25
because her milk cannot sustain them.
160
493000
2000
зашто нејзиното млеко
не може да ги нахрани.
не може да ги нахрани.
08:28
When the soldiers burst in her cell to rape her oldest daughter,
161
496000
3000
Кога војници упаѓаат во ќелијата
да ја силуваа најстарата ќерка,
да ја силуваа најстарата ќерка,
08:31
she grabs hold of her and refuses to let go,
162
499000
3000
таа ја грабнува и одбива да ја пушти,
08:34
even when they hold a gun to her head.
163
502000
2000
дури и кога тие ѝ вперуваат
пиштол во главата.
пиштол во главата.
08:38
Somehow, the family survives for 16 months,
164
506000
3000
Семејството некако преживува
во следните 16 месеци,
во следните 16 месеци,
08:42
and then, by extraordinary luck, and the passionate heart
165
510000
4000
и тогаш, со невидена среќа
и со страствено срцето
и со страствено срцето
08:46
of a young American man, Sasha Chanoff,
166
514000
4000
на младиот Американец Саша Шаноф
кој успева да ја стави во американски
авион за спасување,
авион за спасување,
08:51
who manages to put her in a U.S. rescue plane,
167
519000
3000
08:55
Rose Mapendo and her nine children end up in Phoenix, Arizona,
168
523000
5000
Роуз Мапендо и нејзините 9 деца
завршуваат во Феникс, Аризона,
завршуваат во Феникс, Аризона,
09:00
where they're now living and thriving.
169
528000
2000
каде што и сега живеат и напредуваат.
09:04
Mapendo, in Swahili, means great love.
170
532000
4000
Мапендо, на свахили значи „голема љубов“.
09:11
The protagonists of my books are strong and passionate women
171
539000
2000
Ликовите во моите книги
се силни и страствени жени,
се силни и страствени жени,
09:14
like Rose Mapendo.
172
542000
1000
како Роуз Мапендо.
09:15
I don't make them up. There's no need for that.
173
543000
3000
Не ги измислувам. Нема потреба за тоа.
09:18
I look around and I see them everywhere.
174
546000
2000
Погледнувам наоколу и
насекаде ги здогледувам.
насекаде ги здогледувам.
09:21
I have worked with women and for women all my life.
175
549000
2000
Имам работено со жени и за
жените целиот мој живот.
жените целиот мој живот.
09:24
I know them well.
176
552000
1000
Добро ги познавам.
09:26
I was born in ancient times, at the end of the world,
177
554000
3000
Родена сум во праисториски времиња,
на крајот на светот
на крајот на светот
09:30
in a patriarchal Catholic and conservative family.
178
558000
3000
во патријахално, католичко и
конзервативно семејство.
конзервативно семејство.
09:34
No wonder that by age five I was a raging feminist --
179
562000
3000
Не е ни чудно што на пет годишна
возраст бев бунтовна феминистка,
возраст бев бунтовна феминистка,
09:38
although the term had not reached Chile yet,
180
566000
2000
иако тој поим сèуште немаше
пристигнато во Чиле,
пристигнато во Чиле,
09:41
so nobody knew what the heck was wrong with me.
181
569000
2000
па никој не знаеше што по
ѓаволите не е во ред со мене.
ѓаволите не е во ред со мене.
09:43
(Laughter)
182
571000
2000
(Смеа)
09:45
I would soon find out that there was a high price to pay
183
573000
3000
Наскоро ќе дознаам дека
цената за мојата слобода
цената за мојата слобода
09:48
for my freedom, and for questioning the patriarchy.
184
576000
3000
и за непочитувањето на патријахалноста
е висока.
е висока.
09:51
But I was happy to pay it, because for every blow that I received,
185
579000
4000
Но, сакав да ја платам, зашто
за секој удар што го добивав,
за секој удар што го добивав,
09:55
I was able to deliver two.
186
583000
2000
можев да возвратам со два.
09:57
(Laughter)
187
585000
1000
(Смеа)
09:59
Once, when my daughter Paula was in her twenties,
188
587000
2000
Еднаш, кога ќерка ми Пола имаше 20-на год.
10:01
she said to me that feminism was dated, that I should move on.
189
589000
4000
ми рече дека феминизмот е застарен
и треба да продолжам понатаму.
и треба да продолжам понатаму.
10:06
We had a memorable fight. Feminism is dated?
190
594000
3000
Имавме караница за паметење.
Феминизмот е застарен?
Феминизмот е застарен?
10:10
Yes, for privileged women like my daughter and all of us here today,
191
598000
4000
Да, за привилегирани жени како ќерка ми
и за сите кои сме тука денес,
и за сите кои сме тука денес,
10:15
but not for most of our sisters in the rest of the world
192
603000
3000
но не и за поголемиот дел
од нашите сестри во светот,
од нашите сестри во светот,
10:18
who are still forced into premature marriage,
193
606000
3000
кои сèуште се приморани
на предвремени бракови,
на предвремени бракови,
10:21
prostitution, forced labor --
194
609000
2000
проституција, присилна работа.
10:24
they have children that they don't want or they cannot feed.
195
612000
3000
Тие имаат деца кои не ги посакувале
или не можат да ги нахранат.
или не можат да ги нахранат.
10:28
They have no control over their bodies or their lives.
196
616000
3000
Тие немаат контрола врз нивните тела
и нивните животи.
и нивните животи.
10:31
They have no education and no freedom.
197
619000
3000
Тие немаат ниту образование, ниту слобода.
10:34
They are raped, beaten up and sometimes killed with impunity.
198
622000
4000
Тие се силувани, претепувани,
а понекогаш и убивани по казна.
а понекогаш и убивани по казна.
10:39
For most Western young women of today,
199
627000
2000
За повеќето жени од Западот денес,
10:41
being called a feminist is an insult.
200
629000
2000
да бидат наречени феминистки е навреда.
10:44
Feminism has never been sexy, but let me assure you
201
632000
3000
Феминизмот никогаш не бил секси,
но дозволете ми да ве убедам
но дозволете ми да ве убедам
10:47
that it never stopped me from flirting,
202
635000
2000
дека никогаш не ме спречил да флертувам,
10:49
and I have seldom suffered from lack of men.
203
637000
3000
а јас ретко страдав од недостаток на мажи.
10:52
(Laughter)
204
640000
2000
(Смеа)
10:54
Feminism is not dead, by no means.
205
642000
2000
Феминизмот, во никој случај не е мртов.
10:56
It has evolved. If you don't like the term,
206
644000
3000
Тој има еволуирано. Доколку не
ви се допаѓа терминот
ви се допаѓа терминот
11:00
change it, for Goddess' sake.
207
648000
1000
аман променете го.
11:01
Call it Aphrodite, or Venus, or bimbo, or whatever you want;
208
649000
5000
Наречете го „Афродита“,Венера“,шмизла“,
или како сакате,
или како сакате,
11:06
the name doesn't matter,
209
654000
1000
името не е важно
11:07
as long as we understand what it is about, and we support it.
210
655000
3000
сè додека разбираме што значи
и го поддржуваме.
и го поддржуваме.
11:11
So here's another tale of passion, and this is a sad one.
211
659000
3000
Така, еве уште една приказна за страста,
но оваа е тажна.
но оваа е тажна.
11:16
The place is a small women's clinic in a village in Bangladesh.
212
664000
4000
Местото е мала клиника за жени
во село во Бангладеш.
во село во Бангладеш.
11:20
The year is 2005.
213
668000
2000
Годината е 2005та.
11:23
Jenny is a young American dental hygienist
214
671000
2000
Џени е млада американска забна асистентка,
11:26
who has gone to the clinic as a volunteer
215
674000
2000
која дошла во клиниката како волонтер
11:28
during her three-week vacation.
216
676000
2000
за време на нејзиниот тринеделен одмор.
11:31
She's prepared to clean teeth,
217
679000
1000
Таа знае како да чисти заби,
11:33
but when she gets there, she finds out that there are no doctors,
218
681000
3000
но кога пристигнала открила
дека нема доктори,
дека нема доктори,
11:36
no dentists, and the clinic is just a hut full of flies.
219
684000
4000
нема забари, а клиниката е всушност
колиба полна со муви.
колиба полна со муви.
11:41
Outside, there is a line of women
220
689000
2000
Однадвор, имало редица жени
11:43
who have waited several hours to be treated.
221
691000
3000
кои чекале неколку часа да бидат лекувани.
11:46
The first patient is in excruciating pain
222
694000
3000
Првата пациентка има неподносливи болки
11:49
because she has several rotten molars.
223
697000
2000
затоа што има неколку расипани катници.
11:52
Jenny realizes that the only solution is to pull out the bad teeth.
224
700000
4000
Џени сфаќа дека единственото решение
е да се извадат расипаните заби.
е да се извадат расипаните заби.
11:56
She's not licensed for that; she has never done it.
225
704000
3000
Таа нема лиценцаи никогаш
не го правела тоа претходно
не го правела тоа претходно
12:00
She risks a lot and she's terrified.
226
708000
2000
Многу ризикува и е преплашена.
12:02
She doesn't even have the proper instruments,
227
710000
3000
Таа дури ги нема ни соодветните
инструменти,
инструменти,
12:05
but fortunately she has brought some Novocaine.
228
713000
3000
но, за среќа донела малку анестезија.
12:09
Jenny has a brave and passionate heart.
229
717000
3000
Џени има храбро и страсно срце.
12:13
She murmurs a prayer and she goes ahead with the operation.
230
721000
3000
Промрморува молитва
и продолжува со операцијата.
и продолжува со операцијата.
12:17
At the end, the relieved patient kisses her hands.
231
725000
3000
На крајот,смирената пациентка
ѝ ги бакнува рацете.
ѝ ги бакнува рацете.
12:21
That day the hygienist pulls out many more teeth.
232
729000
3000
Тој ден асистентката вади еден куп заби.
12:25
The next morning, when she comes again to the so-called clinic,
233
733000
4000
Следното утро, кога поворно
доаѓа во т.н.р.клиника,
доаѓа во т.н.р.клиника,
12:29
her first patient is waiting for her with her husband.
234
737000
3000
првата пациентка ја чека заедно
со нејзиниот сопруг.
со нејзиниот сопруг.
12:33
The woman's face looks like a watermelon.
235
741000
3000
Лицето на жената изгледа како лубеница.
12:36
It is so swollen that you can't even see the eyes.
236
744000
3000
Толку е натечено што дури
ни очите не ѝ се гледаат.
ни очите не ѝ се гледаат.
12:40
The husband, furious, threatens to kill the American.
237
748000
2000
Сопругот, бесен, се заканува
дека ќе ја убие Американката.
дека ќе ја убие Американката.
12:43
Jenny is horrified at what she has done,
238
751000
3000
Џени е престрашена од тоа
што го направила,
што го направила,
12:47
but then the translator explains
239
755000
2000
но тогаш преведувачот објаснува дека
12:50
that the patient's condition has nothing to do with the operation.
240
758000
3000
состојбата на пациентката нема
никаква врска со операцијата.
никаква врска со операцијата.
12:54
The day before, her husband beat her up because she was not home
241
762000
4000
Претходниот ден, сопруг отја претепал
зашто не дошла дома
зашто не дошла дома
12:58
in time to prepare dinner for him.
242
766000
3000
на време за да му подготви вечера.
13:02
Millions of women live like this today.
243
770000
3000
Денес, милиони жени живеат вака.
13:05
They are the poorest of the poor.
244
773000
2000
Тие се посиромашни и од сиромашните.
13:08
Although women do two-thirds of the world's labor,
245
776000
3000
Иако 2/3 од светската
работна сила се жени,
работна сила се жени,
13:11
they own less than one percent of the world's assets.
246
779000
3000
тие поседуваат помалку од 1%
од светскиот имот.
од светскиот имот.
13:15
They are paid less than men for the same work
247
783000
3000
Тие се помалку платени од мажите
за истата работа
за истата работа
13:18
if they're paid at all, and they remain vulnerable
248
786000
3000
- ако воопшто се платени,
и остануваат ранливи
и остануваат ранливи
13:22
because they have no economic independence,
249
790000
2000
затоа што немаат економска независност,
13:24
and they are constantly threatened by exploitation,
250
792000
2000
и постојано им се закануваат
со екслпоатација.
со екслпоатација.
13:27
violence and abuse.
251
795000
1000
насилство и малтретирање.
13:29
It is a fact that giving women education, work,
252
797000
3000
Факт е дека со пристап до образование
и работа за жените,
и работа за жените,
13:32
the ability to control their own income,
253
800000
2000
можност да ги контролираат своите приходи,
13:34
inherit and own property, benefits the society.
254
802000
4000
да наследуваат и поседуваат имот,
придонесува за општеството.
придонесува за општеството.
13:38
If a woman is empowered,
255
806000
1000
Доколку жената има права,
13:40
her children and her family will be better off.
256
808000
2000
нејзините деца и нејзиното семејство
подобро ќе живеат.
подобро ќе живеат.
13:43
If families prosper, the village prospers,
257
811000
3000
Ако семејствата напредуваат,
селата напредуваат,
селата напредуваат,
13:46
and eventually so does the whole country.
258
814000
2000
на крај и државата ќе напредува.
13:49
Wangari Maathai goes to a village in Kenya.
259
817000
2000
Вангари Матаи оди во едно село во Кенија.
13:51
She talks with the women and explains that the land is barren
260
819000
4000
Зборува со жените и им објаснува
дека земјата е неплодна,
дека земјата е неплодна,
13:55
because they have cut and sold the trees.
261
823000
2000
затоа што ги исекле и продале сите дрвја.
13:57
She gets the women to plant new trees and water them,
262
825000
3000
Таа ги убедува жените да садат
нови дрвца и да ги наводнуваат,
нови дрвца и да ги наводнуваат,
14:01
drop by drop.
263
829000
1000
капка по капка.
14:02
In a matter of five or six years, they have a forest,
264
830000
4000
За околу пет или шест години,
тие ќе имаат цела шума,
тие ќе имаат цела шума,
14:06
the soil is enriched, and the village is saved.
265
834000
3000
почвата ќе е збогатена, а селото спасено.
14:10
The poorest and most backward societies
266
838000
2000
Најсиромашните и најзаостанатите општества
14:12
are always those that put women down.
267
840000
3000
се секогаш тие кои
ги обесправуваат жените.
ги обесправуваат жените.
14:16
Yet this obvious truth is ignored by governments
268
844000
3000
Сепак, оваа очигледна вистина
е игнорирана од владите,
е игнорирана од владите,
14:19
and also by philanthropy.
269
847000
1000
а, исто така и од филантропијата.
14:21
For every dollar given to a women's program,
270
849000
3000
За секој долар даден за
програми за жени,
програми за жени,
14:24
20 dollars are given to men's programs.
271
852000
3000
се даваат 20 долари за програми за мажи.
14:28
Women are 51 percent of humankind.
272
856000
2000
Жените сочинуваат 51% од човечкиот род.
14:31
Empowering them will change everything --
273
859000
2000
Давајќи им право, тие ќе сменат сè,
14:33
more than technology and design and entertainment.
274
861000
4000
повеќе отколку технологијата,
дизајнот и забавата.
дизајнот и забавата.
14:37
I can promise you that women working together --
275
865000
4000
Можам да ви ветам дека жените
кои заедно работаат,
кои заедно работаат,
14:41
linked, informed and educated --
276
869000
2000
сплотено, информирано и образовано,
14:43
can bring peace and prosperity to this forsaken planet.
277
871000
4000
можат да донесат мир и напредок
на оваа заборавена планета.
на оваа заборавена планета.
14:48
In any war today, most of the casualties are civilians,
278
876000
4000
Во секоја војна денес, најголемиот
дел од жртвите се цивили,
дел од жртвите се цивили,
14:52
mainly women and children. They are collateral damage.
279
880000
3000
главно жени и деца. Тие претставуваат
колатерална штета.
колатерална штета.
14:56
Men run the world, and look at the mess we have.
280
884000
3000
Мажите го предводат светот, и погледнете
во каков хаос се наоѓаме.
во каков хаос се наоѓаме.
15:00
What kind of world do we want?
281
888000
2000
Каков вид на свет ние сакаме?
15:02
This is a fundamental question that most of us are asking.
282
890000
4000
Ова е основното прашање кое повеќето
од нас го поставуваат.
од нас го поставуваат.
15:06
Does it make sense to participate in the existing world order?
283
894000
4000
Дали има смисла да учествуваме во
постоечкиот светски поредок?
постоечкиот светски поредок?
15:11
We want a world where life is preserved
284
899000
3000
Сакаме свет каде животот е заштитен,
15:14
and the quality of life is enriched for everybody,
285
902000
2000
а квалитетот на живот е збогатен за сите,
15:17
not only for the privileged.
286
905000
1000
не само за привилегираните.
15:20
In January I saw an exhibit of Fernando Botero's paintings
287
908000
4000
Во јануари, бев на изложба на слики
на Фернандо Ботеро
на Фернандо Ботеро
15:24
at the UC Berkeley library.
288
912000
3000
во универзитетската библиотека на Беркли.
15:27
No museum or gallery in the United States,
289
915000
3000
Ниту еден музеј или галерија во САД,
15:30
except for the New York gallery that carries Botero's work,
290
918000
4000
освен галеријата во Њујорк која ги
прикажува делата на Ботеро,
прикажува делата на Ботеро,
15:34
has dared to show the paintings because the theme
291
922000
3000
не се осмели да ги претстави сликите,
затоа што темата
затоа што темата
15:37
is the Abu Ghraib prison.
292
925000
2000
е затворот „Абу Граиб“.
15:39
They are huge paintings of torture and abuse of power,
293
927000
4000
Тие се огромни слики со измачување
и злоупотреба на моќта,
и злоупотреба на моќта,
15:43
in the voluminous Botero style.
294
931000
2000
во опсежноста на стилот на Ботеро.
15:46
I have not been able to get those images out of my mind
295
934000
3000
Не можев да ги тргнам
тие слики од мојата глава,
тие слики од мојата глава,
15:50
or my heart.
296
938000
1000
ниту од моето срце.
15:52
What I fear most is power with impunity.
297
940000
3000
Тоа од што најмногу се плашам
е моќта на казнување.
е моќта на казнување.
15:56
I fear abuse of power, and the power to abuse.
298
944000
2000
Се плашам од злоупотреба на моќ
и од моќ на злоупотреба.
и од моќ на злоупотреба.
15:59
In our species, the alpha males define reality,
299
947000
3000
Во нашиот вид, алфа-мажјаците
ја дефинираат реалноста,
ја дефинираат реалноста,
16:02
and force the rest of the pack to accept that reality
300
950000
3000
и го тераат остатокот од дувлото
да ја прифатат таа реалност
да ја прифатат таа реалност
16:05
and follow the rules.
301
953000
1000
и да ги следат правилата.
16:07
The rules change all the time, but they always benefit them,
302
955000
3000
Правилата постојано се менуваат,
но тие секогаш имаат корист,
но тие секогаш имаат корист,
16:10
and in this case, the trickle-down effect,
303
958000
2000
и тогаш, ефектот на економска
политика во корист на богатите
политика во корист на богатите
16:13
which does not work in economics, works perfectly.
304
961000
2000
кој не постои во економијата,
тука функционира беспрекорно.
тука функционира беспрекорно.
16:16
Abuse trickles down from the top of the ladder to the bottom.
305
964000
3000
Злоупотребата се спушта од врвот
на дното на скалата.
на дното на скалата.
16:20
Women and children, especially the poor, are at the bottom.
306
968000
3000
Жените и децата, особено сиромашните,
се на дното.
се на дното.
16:24
Even the most destitute of men have someone they can abuse --
307
972000
3000
Дури и најбедните мажи имаат некој
кого можат да малтретираат,
кого можат да малтретираат,
16:27
a woman or a child.
308
975000
2000
некоја жена или дете.
16:30
I'm fed up with the power that a few exert over the many
309
978000
4000
Смачено ми е од моќ која неколкумина ја
применуваат во однос на многуте
применуваат во однос на многуте
16:34
through gender, income, race, and class.
310
982000
2000
преку родот, приходите, расата и класата.
16:37
I think that the time is ripe to make fundamental changes
311
985000
4000
Сметам дека дојде време да
се направат големи промени
се направат големи промени
16:41
in our civilization.
312
989000
1000
во оваа цивилизација.
16:42
But for real change, we need feminine energy
313
990000
3000
Но, за вистинска промена, имаме
потреба од женска енергија
потреба од женска енергија
16:45
in the management of the world.
314
993000
1000
во управувањето со светот.
16:47
We need a critical number of women in positions of power,
315
995000
3000
Потребен ни е значаен број на жени
со позиција на моќ,
со позиција на моќ,
16:50
and we need to nurture the feminine energy in men.
316
998000
3000
и треба да ја негуваме феминистичката
енергија кај мажите.
енергија кај мажите.
16:54
I'm talking about men with young minds, of course.
317
1002000
3000
Зборувам за мажите со млади умови,
се разбира.
се разбира.
16:57
Old guys are hopeless; we have to wait for them to die off.
318
1005000
3000
Старите момци се безнадежни;
мораме да почекаме да изумрат.
мораме да почекаме да изумрат.
17:00
(Laughter)
319
1008000
3000
(Смеа)
17:03
Yes, I would love to have Sophia Loren's long legs
320
1011000
4000
Да, би сакала да ги имам нозете
на Софија Лорен
на Софија Лорен
17:07
and legendary breasts.
321
1015000
2000
и нејзините легендарни гради.
17:09
But given a choice, I would rather have the warrior hearts
322
1017000
3000
Но, ако имам избор, повеќе би сакала
да го имам военото срце
да го имам военото срце
17:12
of Wangari Maathai, Somaly Mam, Jenny and Rose Mapendo.
323
1020000
5000
на Вангари Матаи, Сомали Мам, Џени
и Роуз Мапендо.
и Роуз Мапендо.
17:17
I want to make this world good.
324
1025000
3000
Сакам да го направам овој свет добар.
17:20
Not better, but to make it good.
325
1028000
2000
Не подобар, само добар.
17:23
Why not? It is possible. Look around in this room --
326
1031000
4000
Зошто да не?можно е.. Погледнете наоколу
во оваа просторија,
во оваа просторија,
17:28
all this knowledge, energy, talent and technology.
327
1036000
4000
сето ова знаење, енергија, талент и технологија.
17:33
Let's get off our fannies, roll up our sleeves
328
1041000
3000
Ајде да станеме, да ги засукаме ракавите
17:36
and get to work, passionately,
329
1044000
2000
и да се фатиме за работа - страствено,
17:38
in creating an almost perfect world.
330
1046000
3000
во создавањето на речиси совршен свет.
17:42
Thank you.
331
1050000
2000
Ви благодарам.
ABOUT THE SPEAKER
Isabel Allende - NovelistIsabel Allende writes stories of passion. Her novels and memoirs, including The House of the Spirits and Eva Luna, tell the stories of women and men who live with passionate commitment -- to love, to their world, to an ideal.
Why you should listen
As a novelist and memoirist, Isabel Allende writes of passionate lives, including her own. Born into a Chilean family with political ties, she went into exile in the United States in the 1970s—an event that, she believes, created her as a writer. Her voice blends sweeping narrative with touches of magical realism; her stories are romantic, in the very best sense of the word. Her novels include The House of the Spirits, Eva Luna and The Stories of Eva Luna, and her latest, Maya's Notebook and Ripper. And don't forget her adventure trilogy for young readers— City of the Beasts, Kingdom of the Golden Dragon and Forest of the Pygmies.
As a memoirist, she has written about her vision of her lost Chile, in My Invented Country, and movingly tells the story of her life to her own daughter, in Paula. Her book Aphrodite: A Memoir of the Senses memorably linked two sections of the bookstore that don't see much crossover: Erotica and Cookbooks. Just as vital is her community work: The Isabel Allende Foundation works with nonprofits in the San Francisco Bay Area and Chile to empower and protect women and girls—understanding that empowering women is the only true route to social and economic justice.
Isabel Allende | Speaker | TED.com