TEDGlobal 2011
Jarreth Merz: Filming democracy in Ghana
Jarreth Merz: Filmowanie demokracji w Ghanie
Filmed:
Readability: 4.2
432,980 views
Jarreth Merz, szwajcarko-ghański filmowiec, przyjechał do Ghany w 2008, żeby sfilmować państwowe wybory. To co tam zobaczył nauczyło go czegoś o demokracji i o nim samym.
Jarreth Merz - Filmmaker
Jarreth Merz' new film, "An African Election," follows the 2008 presidential elections in Ghana from start to finish. Full bio
Jarreth Merz' new film, "An African Election," follows the 2008 presidential elections in Ghana from start to finish. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I was born in Switzerland
0
0
4000
Urodziłem się w Szwajcarii
00:19
and raised in Ghana, West Africa.
1
4000
3000
a wychowałem w Ghanie w Zachodniej Afryce.
00:22
Ghana felt safe to me as a child.
2
7000
2000
Jako dziecko czułem się bezpieczny w Ghanie.
00:24
I was free, I was happy.
3
9000
4000
Byłem wolny, byłem szczęśliwy.
00:28
The early 70s
4
13000
2000
Wczesne lata 70. XX wieku
00:30
marked a time of musical and artistic excellence in Ghana.
5
15000
3000
zapisały się w Ghanie jako czas musicali i sztuki.
00:33
But then by the end of the decade,
6
18000
2000
Ale wtedy, przed końcem dekady,
00:35
the country had fallen back into political instability
7
20000
3000
kraj znów pogrążył się w niestabilności politycznej
00:38
and mismanagement.
8
23000
3000
i wątpliwych rządów.
00:42
In 1979,
9
27000
2000
W 1979 roku
00:44
I witnessed my first military coup.
10
29000
4000
byłem świadkiem mojego pierwszego przewrotu wojskowego.
00:48
We the children had gathered at a friend's house.
11
33000
3000
Razem z innymi dziećmi zebraliśmy się w domu przyjaciela.
00:51
It was a dimly lit shack.
12
36000
2000
Była to słabo oświetlona chałupa.
00:53
There was a beaten up black and white television
13
38000
2000
Czarno biały telewizor
00:55
flickering in the background,
14
40000
3000
migotał w tle,
00:58
and a former head of state and general
15
43000
2000
a dotychczasowy przywódca i generał
01:00
was being blindfolded
16
45000
2000
był przywiązany do słupa
01:02
and tied to the pole.
17
47000
2000
z zawiązanymi oczami.
01:04
The firing squad aimed, fired --
18
49000
3000
Oddział wojskowy wycelował, strzelił -
01:07
the general was dead.
19
52000
2000
generał był martwy.
01:09
Now this was being broadcast live.
20
54000
3000
Transmisja odbywała się na żywo.
01:12
And shortly after, we left the country,
21
57000
3000
Niedługo później, opuściliśmy kraj
01:15
and we returned to Switzerland.
22
60000
2000
i powróciliśmy do Szwajcarii.
01:17
Now Europe came as a shock to me,
23
62000
3000
Przybycie do Europy była dla mnie dużym szokiem.
01:20
and I think I started feeling the need
24
65000
3000
Wiedziałem, że aby przystosować się do nowej rzeczywistości
01:23
to shed my skin in order to fit in.
25
68000
3000
muszę zrzucić starą skórę.
01:26
I wanted to blend in like a chameleon.
26
71000
2000
Chciałem się wtopić w środowisko jak kameleon.
01:28
I think it was a tactic of survival.
27
73000
3000
Sądzę, że była to taktyka na przetrwanie.
01:31
And it worked, or so I believed.
28
76000
3000
I zadziałała, a przynajmniej tak mi się wydawało.
01:34
So here I was in 2008
29
79000
5000
Tak więc znajdowałem się w 2008
01:39
wondering where I was in my life.
30
84000
3000
ciągle próbując się odnaleźć w życiu.
01:42
And I felt I was being typecast as an actor.
31
87000
3000
Czułem, że zostałem już zaszufladkowany jako aktor.
01:45
I was always playing the exotic African.
32
90000
3000
Zawsze grałem role egzotycznego Afrykanina.
01:48
I was playing the violent African,
33
93000
2000
Grałem okrutnego Afrykanina,
01:50
the African terrorist.
34
95000
2000
afrykańskiego terrorystę.
01:52
And I was thinking,
35
97000
2000
Zastanawiałem się,
01:54
how many terrorists could I possibly play
36
99000
2000
ilu jeszcze terrorystów będę musiał zagrać
01:56
before turning into one myself?
37
101000
3000
nim sam stanę się jednym z nich?
01:59
And I had become ashamed of the other,
38
104000
3000
I zacząłem się wstydzić tej części mnie,
02:02
the African in me.
39
107000
3000
wstydziłem się być Afrykaninem.
02:05
And fortunately I decided in 2008
40
110000
3000
Szczęśliwie, w 2008 zdecydowałem
02:08
to return to Ghana,
41
113000
2000
wrócić do Ghany,
02:10
after 28 years of absence.
42
115000
3000
po długich 28 latach.
02:13
I wanted to document on film
43
118000
2000
Chciałem nakręcić film dokumentalny
02:15
the 2008 presidential elections.
44
120000
3000
o wyborach prezydenckich w 2008.
02:18
And there, I started by searching
45
123000
3000
Na miejscu, zacząłem szukać
02:21
for the footprints in my childhood.
46
126000
2000
śladów mojego dzieciństwa.
02:23
And before I even knew it,
47
128000
2000
Zanim się zorientowałem
02:25
I was suddenly on a stage
48
130000
2000
znalazłem się zupełnie nieoczekiwanie na scenie
02:27
surrounded by thousands of cheering people
49
132000
2000
otoczony tysiącami wiwatujących ludzi
02:29
during a political rally.
50
134000
2000
podczas wiecu politycznego.
02:31
And I realized that, when I'd left the country,
51
136000
3000
Kiedy wyjeżdżałem z Ghany, byłem przekonany, że
02:34
free and fair elections in a democratic environment
52
139000
3000
wolne i uczciwe wybory domokratyczne
02:37
were a dream.
53
142000
2000
były tam mrzonką.
02:39
And now that I'd returned, that dream had become reality,
54
144000
3000
A teraz, kiedy wróciłem, to marzenie się spełniało
02:42
though a fragile reality.
55
147000
2000
choć rzeczywistość wciąż była dość krucha.
02:44
And I was thinking,
56
149000
2000
I zastanawiałem się,
02:46
was Ghana searching for its identity
57
151000
2000
czy Ghana szuka swojej tożsamości
02:48
like I was looking for my identity?
58
153000
2000
podobnie jak ja swojej?
02:50
Was what was happening in Ghana a metaphor
59
155000
2000
Czy to, co działo się w Ghanie było metaforą
02:52
for what was happening in me?
60
157000
3000
dla tego co działo się we mnie?
02:56
And it was as if through the standards of my Western life,
61
161000
6000
Czułem jakbym, przez zachowanie standardów zachodniego stylu życia
03:02
I hadn't lived up to my full potential.
62
167000
3000
nie mogłem wykorzystać swojego całego potencjału.
03:05
I mean, nor had Ghana,
63
170000
2000
To samo dotyczy Ghany,
03:07
even though we had been trying very hard.
64
172000
2000
choć bardzo się starała.
03:09
Now in 1957,
65
174000
2000
W 1957,
03:11
Ghana was the first sub-Saharan country
66
176000
2000
Ghana była pierwszym krajem na południe od Sahary,
03:13
to gain its independence.
67
178000
2000
która osiągnęła niepodległość.
03:15
In the late 50s,
68
180000
2000
W latach 50.
03:17
Ghana and Singapore had the same GDP.
69
182000
3000
Ghana i Singapur miały taki sam PKB.
03:20
I mean, today, Singapore is a First World country
70
185000
3000
Dziś Singapur jest czołowym państwem świata
03:23
and Ghana is not.
71
188000
3000
w całkowitym kontraście do Ghany.
03:26
But maybe it was time to prove to myself,
72
191000
3000
Być może właśnie teraz przyszedł czas, żeby udowodnić sobie, że
03:29
yes, it's important to understand the past,
73
194000
2000
tak, to ważne, żeby zrozumieć przeszłość,
03:31
it is important to look at it in a different light,
74
196000
4000
to ważne, żeby spojrzeć na nią z innej perspektywy,
03:35
but maybe we should look at the strengths in our own culture
75
200000
4000
ale może powinniśmy skupić się na mocnych stronach naszej kultury
03:39
and build on those foundations in the present.
76
204000
4000
i budować na nich nowe, solidne fundamenty.
03:43
So here I was, December 7th, 2008.
77
208000
5000
Był 7 grudnia 2008.
03:48
The polling stations opened to the voters at 7:00 AM,
78
213000
5000
Lokale wyborcze otwierano o 7:00 rano
03:53
but voters, eager to take their own political fate into their hands,
79
218000
4000
ale wyborcy chętni do decydowania o politycznej przyszłości kraju
03:57
were starting to line up at 4:00 AM in the morning.
80
222000
3000
ustawiali się w kolejkę już o 4 rano.
04:00
And they had traveled from near, they had traveled from far,
81
225000
3000
Przybywali zarówno z bliskich jak i odległych regionów,
04:03
because they wanted to make their voices heard.
82
228000
2000
ponieważ chcieli, żeby usłyszano ich głos.
04:05
And I asked one of the voters, I said, "Whom are you going to vote for?"
83
230000
3000
Kiedy zapytałem jednego z nich "na kogo zamierzasz głosować?"
04:08
And he said, "I'm sorry, I can't tell you."
84
233000
3000
odpowiedział "przepraszam, nie mogę ci powiedzieć"
04:11
He said that his vote was in his heart.
85
236000
3000
Powiedział, że jego wybór pochodzi z serca.
04:14
And I understood, this was their election,
86
239000
3000
Zrozumiałem, że to były ich wybory
04:17
and they weren't going to let anyone
87
242000
2000
i nie chcieli, żeby ktoś z zewnątrz
04:19
take it away from them.
88
244000
2000
je przywłaszczył.
04:21
Now the first round of the voting didn't bring forth a clear winner --
89
246000
3000
Pierwsza tura głosowania nie przyniosła jednoznacznego zwycięzcy,
04:24
so nobody had achieved the absolute majority --
90
249000
4000
nikt nie osiągnął wymaganej większości głosów,
04:28
so voting went into a second round three weeks later.
91
253000
3000
więc trzy tygodnie później ogłoszono drugą turę wyborów.
04:31
The candidates were back on the road; they were campaigning.
92
256000
3000
Kandydaci wznowili kampanię, znów objeżdżali wioski i miasta.
04:34
The rhetoric of the candidates, of course, changed.
93
259000
2000
Oczywiście zmieniła się retoryka kandydatów.
04:36
The heat was on.
94
261000
2000
Wzrosło napięcie.
04:38
And then the cliche came to haunt us.
95
263000
5000
Pojawiły się poważne zarzuty co do jakości wyborów.
04:43
There were claims of intimidation
96
268000
2000
Padły skargi na zastraszanie wyborców
04:45
at the polling stations,
97
270000
2000
w lokalach wyborczych,
04:47
of ballot boxes being stolen.
98
272000
4000
o kradzieży urn wyborczych.
04:51
Inflated results started coming in
99
276000
3000
Pojawiały się zmanipulowane wyniki
04:54
and the mob was starting to get out of control.
100
279000
3000
na co tłum zareagował żywiołowo i wymykając się spod kontroli.
04:57
We witnessed the eruption of violence in the streets.
101
282000
4000
Byliśmy świadkami erupcji przemocy na ulicach.
05:01
People were being beaten brutally.
102
286000
3000
Ludzie byli brutalnie bici.
05:04
The army started firing their guns. People were scrambling.
103
289000
3000
Armia otworzyła ogień, ludzi ogarnęła panika.
05:07
It was complete chaos.
104
292000
2000
Panował kompletny chaos.
05:09
And my heart sank,
105
294000
2000
Moje serce ogarnął smutek,
05:11
because I thought, here we are again.
106
296000
2000
bo pomyślałem, że historia zatoczyła koło.
05:13
Here is another proof
107
298000
2000
Kolejny dowód,
05:15
that the African is not capable of governing himself.
108
300000
3000
że Afrykanie nie potrafią sami się rządzić.
05:18
And not only that, I am documenting it --
109
303000
3000
Co więcej, dokumentowałem to -
05:21
documenting my own cultural shortcomings.
110
306000
4000
filmowałem wady mojego kraju.
05:25
So when the echo of the gunshots
111
310000
3000
Kiedy echo strzałów
05:28
had lingered,
112
313000
2000
nie ustawało,
05:30
it was soon drowned by the chanting of the mob,
113
315000
2000
wkrótce zostało zagłuszone przez tłum intonujący,
05:32
and I didn't believe what I was hearing.
114
317000
2000
nie mogłem uwierzyć w to co słyszałem.
05:34
They were chanting, "We want peace.
115
319000
2000
Śpiewali "My chcemy pokoju.
05:36
We want peace."
116
321000
3000
My chcemy pokoju"
05:39
And I realized it had to come from the people.
117
324000
3000
Uświadomiłem sobie, że to był głos ludzi,
05:42
After all, they decide,
118
327000
2000
w końcu to oni byli wyborcami,
05:44
and they did.
119
329000
2000
i wybrali.
05:46
So the sounds that were before distorted and loud,
120
331000
4000
Dźwięki, które pierwotnie były zniekształcone i głośne,
05:50
were suddenly a melody.
121
335000
3000
nagle stały się melodią.
05:53
The sounds of the voices were harmonious.
122
338000
3000
Ich głos był harmoniczny.
05:56
So it could happen.
123
341000
3000
Więc to się mogło udać.
05:59
A democracy could be upheld peacefully.
124
344000
3000
Demokracja została podtrzymana drogą pokojową.
06:02
It could be, by the will of the masses
125
347000
3000
Stało się to, dzięki woli zgromadzenia,
06:05
who were now urgently pressing
126
350000
2000
które z całą energią i pełnym sercem
06:07
with all their heart and all their will
127
352000
2000
domagało się
06:09
for peace.
128
354000
2000
pokoju.
06:11
Now here's an interesting comparison.
129
356000
3000
Można spojrzeć na interesujące porównianie.
06:14
We in the West,
130
359000
2000
My, na Zachodzie,
06:16
we preach the values,
131
361000
2000
głosimy nasze wartości,
06:18
the golden light of democracy,
132
363000
3000
lśniące światło demokracji,
06:21
that we are the shining example of how it's done.
133
366000
3000
które może być wzorem dla innych.
06:24
But when it comes down to it,
134
369000
3000
Ale kiedy przyjrzymy się szczegółom,
06:27
Ghana found itself in the same place
135
372000
4000
Ghana znalazła się w takiej samej pozycji
06:31
in which the U.S. election stalled
136
376000
2000
jak Stany Zjednoczone, gdy
06:33
in the 2000 presidential elections --
137
378000
2000
podczas wyborów prezydenckich w 2000 roku wynik był początkowo nierozstrzygnięty.
06:35
Bush versus Gore.
138
380000
3000
Bush kontra Gore.
06:38
But instead of the unwillingness of the candidates
139
383000
3000
W przeciwieństwie do niechęci kandydatów
06:41
to allow the system to proceed and the people to decide,
140
386000
3000
aby to ludzie decydowali a system wdrożył,
06:44
Ghana honored democracy
141
389000
3000
Ghana uhonorowała demokrację
06:47
and its people.
142
392000
2000
i swoich obywateli.
06:49
It didn't leave it up to the Supreme Court to decide;
143
394000
3000
Nie zdecydowała się aby sporny wynik rozstrzygnął Sąd Najwyższy,
06:52
the people did.
144
397000
3000
zrobili to ludzie.
06:55
Now the second round of voting
145
400000
3000
Druga tura głosowania
06:58
did not bring forth a clear winner either.
146
403000
2000
także nie wskazała jednoznacznie zwycięzcy.
07:00
I mean, it was so incredibly close.
147
405000
2000
Mam na myśli to, że liczba głosów na obu kandydatów była niesamowicie zbliżona.
07:02
The electoral commissioner declared,
148
407000
3000
Komisja wyborcza zdecydowała,
07:05
with the consent of the parties,
149
410000
2000
w porozumieniu z partiami
07:07
to run an unprecedented
150
412000
2000
o przeprowadzeniu bezprecedensowej
07:09
second re-run.
151
414000
2000
dogrywki.
07:11
So the people went back to the polls
152
416000
4000
Więc ludzie jeszcze raz poszli na wybory
07:15
to determine their own president,
153
420000
2000
aby wybrać swojego prezydenta,
07:17
not the legal system.
154
422000
2000
nie system prawny.
07:19
And guess what, it worked.
155
424000
4000
I zgadnijcie co - podziałało.
07:23
The defeated candidate
156
428000
2000
Pokonany kandydat
07:25
gave up power
157
430000
2000
oddał władzę
07:27
and made way for Ghana to move into a new democratic cycle.
158
432000
3000
a tym samym wprowadził Ghanę w nowy cykl demokratyczny.
07:30
I mean, at the absolute time
159
435000
2000
We właściwym czasie
07:32
for the absolute need of democracy,
160
437000
2000
z dojrzałego szacunku dla demokracji,
07:34
they did not abuse their power.
161
439000
3000
dotychczasowi przywódcy nie nadużyli władzy.
07:39
The belief in true democracy and in the people runs deep,
162
444000
4000
Wiara w prawdziwą demokrację i w obywateli jest głęboko zakorzeniona,
07:43
proving that the African is capable of governing himself.
163
448000
4000
udowadniając, że Afrykanie są zdolni do samodzielnego rządzenia.
07:48
Now the uphill battle for Ghana and for Africa
164
453000
3000
Starania o lepszą Ghanę i lepszą Afrykę
07:51
is not over,
165
456000
2000
jeszcze się nie skończyły,
07:53
but I have proof that the other side of democracy exists,
166
458000
4000
ale mam dowód, że istnieją systemy inne niż demokracja,
07:57
and that we must not take it for granted.
167
462000
3000
i nie możemy traktować demokracji jako danej raz na zawsze.
08:00
Now I have learned
168
465000
2000
Sam zrozumiałem,
08:02
that my place is not just in the West or in Africa,
169
467000
4000
że moje miejsce jest nie tylko na Zachodzie lub w Afryce,
08:06
and I'm still searching
170
471000
2000
i ciągle szukam
08:08
for my identity,
171
473000
2000
mojej tożsamości,
08:10
but I saw Ghana
172
475000
3000
ale zobaczyłem, że Ghana
08:13
create democracy better.
173
478000
2000
potrafi stworzyć demokrację.
08:15
Ghana taught me
174
480000
2000
Ghana nauczyła mnie,
08:17
to look at people differently
175
482000
2000
żeby inaczej patrzeć na ludzi
08:19
and to look at myself differently.
176
484000
3000
a inaczej na siebie.
08:22
And yes,
177
487000
2000
I tak,
08:24
we Africans can.
178
489000
2000
my, Afrykanie możemy.
08:26
Thank you.
179
491000
2000
Dziękuję.
08:28
(Applause)
180
493000
3000
(brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Jarreth Merz - FilmmakerJarreth Merz' new film, "An African Election," follows the 2008 presidential elections in Ghana from start to finish.
Why you should listen
Raised in Ghana, Switzerland and Germany, Jarreth Merz is a filmmaker and actor (you may remember him in the role of Simon of Cyrene in The Passion of the Christ). As a director, his work is rooted in observing life as it presents itself in all its complexities -- as shown in his latest documentary, An African Election, which follows the 2008 presidential elections in Ghana, West Africa.
Merz's stepfather, a political player on Ghana, helped him get access behind the scenes; then Jarreth and his cameraman brother Kevin followed the presidential candidates in the unpredictable months leading up to the final night. In chronicling the rough-and-tumble process of a democratic election, the documentary becomes a meditation on the dream of democracy itself. The film screened in the World Documentary competition at Sundance earlier this year. Merz is now working on a “political safari” in Africa.
He says: "An African Election challenges the preconceived notion we have about politics in Ghana or Africa without hiding the brutal realities."
Jarreth Merz | Speaker | TED.com