TEDGlobal 2013
Sonia Shah: 3 reasons we still haven’t gotten rid of malaria
Sonia Shah: 3 powody, dla których nie udało nam się jeszcze pozbyć malarii
Filmed:
Readability: 4
1,233,836 views
Wiemy, jak leczyć malarię od XVII wieku, więc dlaczego ta choroba nadal co roku zabija setki tysięcy ludzi? Dziennikarka Sonia Shah twierdzi, że to coś więcej niż tylko problem natury medycznej. Po przyjrzeniu się historii malarii wyłaniają się trzy wyzwania, którym należy stawić czoła, aby pozbyć się tej choroby na dobre.
Sonia Shah - Science writer
Science historian Sonia Shah explores the surprisingly fascinating story behind an ancient scourge: malaria. Full bio
Science historian Sonia Shah explores the surprisingly fascinating story behind an ancient scourge: malaria. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
So over the long course of human history,
0
822
3435
W długiej historii ludzkości
00:16
the infectious disease that's killed more humans
1
4257
2492
najbardziej śmiercionośną chorobą zakaźną
00:18
than any other is malaria.
2
6749
2486
jest malaria.
00:21
It's carried in the bites of infected mosquitos,
3
9235
2861
Przenoszą je ukąszenia
zarażonych komarów
zarażonych komarów
00:24
and it's probably our oldest scourge.
4
12096
2209
i stanowi chyba najstarszą zmorę ludzkości.
00:26
We may have had malaria since we evolved from the apes.
5
14305
3887
Możliwe, że malaria towarzyszy nam
odkąd ewoluowaliśmy z małp.
odkąd ewoluowaliśmy z małp.
00:30
And to this day, malaria takes a huge toll on our species.
6
18192
3602
Do dziś malaria wyrządza nam wielkie szkody.
00:33
We've got 300 million cases a year
7
21794
2451
Co roku odnotowuje się 300 mln przypadków
00:36
and over half a million deaths.
8
24245
2992
i ponad pół miliona zgonów.
00:39
Now this really makes no sense.
9
27237
2965
Nie ma to żadnego sensu.
00:42
We've known how to cure malaria
10
30202
2652
Wiemy, jak leczyć malarię
00:44
since the 1600s.
11
32854
1640
od XVII wieku.
00:46
That's when Jesuit missionaries in Peru
12
34494
2297
To wtedy jezuiccy misjonarze w Peru
00:48
discovered the bark of the cinchona tree,
13
36791
2902
odkryli korę chinowca,
00:51
and inside that bark was quinine,
14
39693
1873
która zawiera chininę,
00:53
still an effective cure for malaria to this day.
15
41566
3338
do dziś skuteczny lek na malarię.
00:56
So we've known how to cure malaria for centuries.
16
44904
2901
Od wieków wiemy, jak leczyć malarię.
00:59
We've known how to prevent malaria since 1897.
17
47805
3184
Wiemy, jak zapobiegać malarii od 1897 r.
01:02
That's when the British army surgeon Ronald Ross
18
50989
2273
To wtedy chirurg armii brytyjskiej, Ronald Ross,
01:05
discovered that it was mosquitos that carried malaria,
19
53262
3358
odkrył, że to komary przenoszą malarię,
01:08
not bad air or miasmas, as was previously thought.
20
56620
4192
a nie morowe powietrze, jak uważano wcześniej.
01:12
So malaria should be a relatively simple disease to solve,
21
60812
5283
Dlatego malaria nie powinna
stanowić większego problemu,
stanowić większego problemu,
01:18
and yet to this day, hundreds of thousands of people
22
66095
3930
a jednak nadal setki tysięcy ludzi
01:22
are going to die from the bite of a mosquito.
23
70025
3475
będą umierać przez ukąszenia komara.
01:25
Why is that?
24
73500
1245
Dlaczego?
01:26
This is a question that's
25
74745
1530
To pytanie
01:28
personally intrigued me for a long time.
26
76275
2155
intryguje mnie od dawna.
01:30
I grew up as the daughter of Indian immigrants
27
78430
2759
Dorastałam jako córka hinduskich imigrantów
01:33
visiting my cousins in India every summer,
28
81189
2259
i każdego lata odwiedzałam kuzynów w Indiach.
01:35
and because I had no immunity to the local malarias,
29
83448
3188
Jako że nie byłam odporna
na tamtejsze malarie,
na tamtejsze malarie,
01:38
I was made to sleep under this hot, sweaty mosquito net every night
30
86636
4234
kazano mi spać pod duszną moskitierą,
01:42
while my cousins, they were allowed to sleep
31
90870
1691
podczas gdy kuzyni mogli spać
01:44
out on the terrace and have
32
92561
1229
na tarasie, gdzie cieszyli się
01:45
this nice, cool night breeze wafting over them.
33
93790
2762
chłodnym, nocnym powietrzem.
01:48
And I really hated the mosquitos for that.
34
96552
3524
Naprawdę nienawidziłam za to komarów.
01:52
But at the same time, I come from a Jain family,
35
100076
3368
Jednocześnie pochodzę
z rodziny wyznającej dźinizm.
z rodziny wyznającej dźinizm.
01:55
and Jainism is a religion that espouses
36
103444
2314
Dźinizm to religia, w której wierzy się
01:57
a very extreme form of nonviolence.
37
105758
3138
w bardzo ekstremalne odmiany anty-przemocy.
02:00
So Jains are not supposed to eat meat.
38
108896
3328
Dźiniści nie jedzą mięsa.
02:04
We're not supposed to walk on grass,
39
112224
1857
Nie chodzimy po trawie,
02:06
because you could, you know,
40
114081
1261
bo jeszcze niechcący
02:07
inadvertently kill some insects when you walk on grass.
41
115342
1900
zabilibyśmy jakieś owady.
02:09
We're certainly not supposed to swat mosquitos.
42
117242
2777
Oczywiście nie zabijamy komarów.
02:12
So the fearsome power of this little insect
43
120019
3716
Dlatego przerażająca moc
tego małego owada
tego małego owada
02:15
was apparent to me from a very young age,
44
123735
1979
była dla mnie oczywista od wczesnych lat.
02:17
and it's one reason why I spent five years as a journalist
45
125714
3271
Jako dziennikarka spędziłam 5 lat
02:20
trying to understand, why has malaria
46
128985
2688
starając się zrozumieć, czemu malaria
02:23
been such a horrible scourge for all of us for so very long?
47
131673
4540
od tak dawna jest zmorą ludzkości.
02:28
And I think there's three main reasons why.
48
136213
2657
Uważam, że istnieją trzy główne powody.
02:30
Those three reasons add up to the fourth reason,
49
138870
2468
Te trzy powody tworzą czwarty powód,
02:33
which is probably the biggest reason of all.
50
141338
2811
chyba najistotniejszy.
02:36
The first reason is certainly scientific.
51
144149
2961
Pierwszy jest natury naukowej.
02:39
This little parasite that causes malaria,
52
147110
2315
Ten mały pasożyt powodujący malarię
02:41
it's probably one of the most complex
53
149425
1927
jest jednym z najbardziej skomplikowanych
02:43
and wily pathogens known to humankind.
54
151352
2591
i przebiegłych patogenów znanych człowiekowi.
02:45
It lives half its life inside the cold-blooded mosquito
55
153943
3340
Połowę życia spędza
w zmiennocieplnym komarze,
w zmiennocieplnym komarze,
02:49
and half its life inside the warm-blooded human.
56
157283
4402
a drugą w stałocieplnym człowieku.
02:53
These two environments are totally different,
57
161685
2998
Te dwa środowiska są całkowicie różne,
02:56
but not only that, they're both utterly hostile.
58
164683
3016
a w dodatku całkowicie wrogie.
02:59
So the insect is continually trying to fight off the parasite,
59
167699
4007
Zarówno owad jak i organizm ludzki
03:03
and so is the human body continually trying to fight it off.
60
171706
2961
cały czas starają się pozbyć pasożyta.
03:06
This little creature survives under siege like that,
61
174667
3750
To stworzonko nie tylko
wychodzi zwycięsko z tej walki,
wychodzi zwycięsko z tej walki,
03:10
but not only does it survive, it has thrived.
62
178417
3075
ale wręcz kwitnie. Rozprzestrzenia się.
03:13
It has spread. It has more ways to evade attack than we know.
63
181492
4322
Zna więcej uników, niż nam się wydaje.
03:17
It's a shape-shifter, for one thing.
64
185814
2114
Po pierwsze może zmienić kształt.
03:19
Just as a caterpillar turns into a butterfly,
65
187928
3159
Tak jak gąsienica zamienia się w motyla,
03:23
the malaria parasite transforms itself like that
66
191087
2639
tak pasożyt malarii przekształca się
03:25
seven times in its life cycle.
67
193726
3223
siedem razy w ciągu życia.
03:28
And each of those life stages not only looks totally different from each other,
68
196949
4257
Każdy etap całkowicie różni się od reszty,
03:33
they have totally different physiology.
69
201206
3064
a dodatku ma zupełnie inną fizjologię.
03:36
So say you came up with some great drug
70
204270
1992
Powiedzmy, że opracowano świetny lek,
03:38
that worked against one stage of the parasite's life cycle.
71
206262
2940
który działa w pierwszym etapie życia pasożyta.
03:41
It might do nothing at all to any of the other stages.
72
209202
3465
Może być bezużyteczny w innych etapach.
03:44
It can hide in our bodies, undetected,
73
212667
2863
Może ukrywać się w organizmie
03:47
unbeknownst to us, for days, for weeks,
74
215530
2364
przez dni, tygodnie,
03:49
for months, for years, in some cases even decades.
75
217894
3799
miesiące, lata, nawet dziesiątki lat.
03:53
So the parasite is a very big scientific challenge to tackle,
76
221693
4384
Pasożyt stanowi duże wyzwanie naukowe,
03:58
but so is the mosquito that carries the parasite.
77
226077
3205
podobnie jak komar-nosiciel.
04:01
Only about 12 species of mosquitos
78
229282
2298
Tylko 12 gatunków komarów
04:03
carry most of the world's malaria,
79
231580
1934
przenosi większość malarii na świecie
04:05
and we know quite a bit about the kinds of
80
233514
2476
i wiemy trochę o wodnych siedliskach,
04:07
watery habitats that they specialize in.
81
235990
2925
w których się specjalizują.
04:10
So you might think, then, well, why don't we just
82
238915
2282
Może spytacie, czemu po prostu
04:13
avoid the places where the killer mosquitos live? Right?
83
241197
3156
nie unikać siedlisk zarażonych komarów.
04:16
We could avoid the places where the killer grizzly bears live
84
244353
2278
Możemy unikać siedlisk niedźwiedzi grizli
04:18
and we avoid the places where the killer crocodiles live.
85
246631
2759
i unikamy siedlisk krokodyli.
04:21
But say you live in the tropics
86
249390
3230
Ale kiedy mieszkasz w tropikach
04:24
and you walk outside your hut one day
87
252620
3273
i wychodzisz z chaty,
04:27
and you leave some footprints in the soft dirt
88
255893
2022
zostawiasz po sobie odciski stóp
04:29
around your home.
89
257915
1923
wokoło domu.
04:31
Or say your cow does, or say your pig does,
90
259838
3230
Albo zostawia je twoja krowa lub świnia,
04:35
and then, say, it rains,
91
263068
2134
a potem pada deszcz
04:37
and that footprint fills up with a little bit of water.
92
265202
2368
i odciski wypełniają się wodą.
04:39
That's it. You've created the perfect
93
267570
2081
Tylko tyle. Tworzysz przed domem
04:41
malarial mosquito habitat that's right outside your door.
94
269651
3578
idealne siedlisko dla komarów
przenoszących malarię.
przenoszących malarię.
04:45
So it's not easy for us to extricate ourselves from these insects.
95
273229
2862
Niełatwo uwolnić się od tych owadów.
04:48
We kind of create places that they love to live
96
276091
2634
Tworzymy miejsca, w których chcą mieszkać,
04:50
just by living our own lives.
97
278725
1999
przez prowadzenie normalnego życia.
04:52
So there's a huge scientific challenge,
98
280724
1379
Takie jest wyzwanie naukowe,
04:54
but there's a huge economic challenge too.
99
282103
2207
ale istnieje też ogromne wyzwanie gospodarcze.
04:56
Malaria occurs in some of the poorest
100
284310
1935
Malaria występuje w najbiedniejszych
04:58
and most remote places on Earth,
101
286245
1939
i najodleglejszych miejscach na Ziemi.
05:00
and there's a reason for that.
102
288184
1845
Jest po temu przyczyna.
05:02
If you're poor, you're more likely to get malaria.
103
290029
2700
Biedni częściej zapadają na malarię.
05:04
If you're poor, you're more likely to live
104
292729
2153
Biedni częściej mieszkają
05:06
in rudimentary housing on marginal land that's poorly drained.
105
294882
4069
w prymitywnych warunkach,
na podmokłych obszarach marginalnych.
na podmokłych obszarach marginalnych.
05:10
These are places where mosquitos breed.
106
298951
2589
Takie miejsca to wylęgarnie komarów.
05:13
You're less likely to have door screens or window screens.
107
301540
3600
Biedni rzadko mają moskitiery
na drzwiach i oknach.
na drzwiach i oknach.
05:17
You're less likely to have electricity
108
305140
1903
Rzadko mają prąd,
05:19
and all the indoor activities that electricity makes possible,
109
307043
3006
umożliwiający domowe czynności,
05:22
so you're outside more.
110
310049
1233
więc częściej są na zewnątrz.
05:23
You're getting bitten by mosquitos more.
111
311282
2332
Częściej kąsają ich komary.
05:25
So poverty causes malaria,
112
313614
1625
Ubóstwo powoduje malarię,
05:27
but what we also know now is that malaria itself
113
315239
3033
ale teraz wiemy także, że sama malaria
05:30
causes poverty.
114
318272
1647
powoduje ubóstwo.
05:31
For one thing, it strikes hardest during harvest season,
115
319919
2651
Po pierwsze najmocniej atakuje podczas żniw,
05:34
so exactly when farmers need to be out in the fields
116
322570
2756
gdy rolnicy spędzają czas na polu,
05:37
collecting their crops, they're home sick with a fever.
117
325326
3909
zbierają plony, a potem
w domu dostają gorączki.
w domu dostają gorączki.
05:41
But it also predisposes people to death
118
329235
2861
Oslabieni ludzie łatwiej umierają
05:44
from all other causes.
119
332096
1785
także z różnych innych przyczyn.
05:45
So this has happened historically.
120
333881
1360
Widać to na przestrzeni lat.
05:47
We've been able to take malaria out of a society.
121
335241
3382
Udało nam się usunąć
malarię ze społeczeństwa.
malarię ze społeczeństwa.
05:50
Everything else stays the same,
122
338623
1457
Reszta się nie zmieniła,
05:52
so we still have bad food, bad water, bad sanitation,
123
340080
2675
więc nadal mamy złe jedzenie,
złą wodę, złą higienę.
złą wodę, złą higienę.
05:54
all the things that make people sick.
124
342755
1761
Wszystko to, przez co ludzie chorują.
05:56
But just if you take malaria out,
125
344516
2144
Ale gdy tylko usunie się malarię,
05:58
deaths from everything else go down.
126
346660
3812
liczba zgonów z innych przyczyn maleje.
06:02
And the economist Jeff Sachs has actually quantified
127
350472
2711
Ekonomista Jeff Sachs określił ilościowo,
06:05
what this means for a society.
128
353183
2185
co to oznacza dla społeczeństwa:
06:07
What it means is, if you have malaria in your society,
129
355368
2754
jeśli w danym społeczeństwie występuje malaria,
06:10
your economic growth is depressed
130
358122
2461
wzrost gospodarczy co roku
06:12
by 1.3 percent every year,
131
360583
3970
obniża się o 1,3%
06:16
year after year after year, just this one disease alone.
132
364553
3799
tylko przez samą tę chorobę.
06:20
So this poses a huge economic challenge,
133
368352
2564
Stanowi to ogromne wyzwanie gospodarcze,
06:22
because say you do come up with your great drug
134
370916
2184
bo powiedzmy, że opracuje się świetny lek
06:25
or your great vaccine -- how do you deliver it
135
373100
2210
lub świetną szczepionkę.
Jak dostarczyć ją
Jak dostarczyć ją
06:27
in a place where there's no roads,
136
375310
2570
do miejsca, gdzie nie ma dróg,
06:29
there's no infrastructure,
137
377880
1193
nie ma infrastruktury,
06:31
there's no electricity for refrigeration to keep things cold,
138
379073
3334
nie ma prądu, aby przechowywać je w zimnie,
06:34
there's no clinics, there's no clinicians
139
382407
2720
nie ma klinik, ani klinicystów,
06:37
to deliver these things where they're needed?
140
385127
2534
którzy dostarczyliby je tam, gdzie trzeba?
06:39
So there's a huge economic challenge in taming malaria.
141
387661
4003
Wyzwanie gospodarcze jest ogromne.
06:43
But along with the scientific challenge and the economic challenge,
142
391664
3056
Oprócz wyzwania naukowego
i wyzwania gospodarczego
i wyzwania gospodarczego
06:46
there's also a cultural challenge,
143
394720
1812
istnieje także wyzwanie kulturalne.
06:48
and this is probably the part about malaria
144
396532
3385
To prawdopodobnie ta kwestia,
06:51
that people don't like to talk about.
145
399917
2301
o której niechętnie się dyskutuje.
06:54
And it's the paradox that the people
146
402218
2711
To paradoks, że ludzi,
06:56
who have the most malaria in the world
147
404929
1808
którzy mieli najwięcej do czynienia z malarią,
06:58
tend to care about it the least.
148
406737
2580
zazwyczaj obchodzi to najmniej.
07:01
This has been the finding of medical anthropologists again and again.
149
409317
3412
Świadczą o tym wyniki
badań antropologów medycznych.
badań antropologów medycznych.
07:04
They ask people in malarious parts of the world,
150
412729
2767
Pytają ludzi w miejscach dotkniętych malarią:
07:07
"What do you think about malaria?"
151
415496
2056
"Co myślisz o malarii?".
07:09
And they don't say, "It's a killer disease. We're scared of it."
152
417552
3909
Odpowiedź nie brzmi:
"To straszna choroba śmiertelna",
"To straszna choroba śmiertelna",
07:13
They say, "Malaria is a normal problem of life."
153
421461
5338
ale: "Malaria to normalny problem życia".
07:18
And that was certainly my personal experience.
154
426799
1766
Takie było na pewno moje doświadczenie.
07:20
When I told my relatives in India
155
428565
2019
Gdy powiedziałam krewnym z Indii,
07:22
that I was writing a book about malaria,
156
430584
1484
że piszę książkę o malarii,
07:24
they kind of looked at me like
157
432068
1967
spojrzeli na mnie, jakbym powiedziała,
07:26
I told them I was writing a book about warts or something.
158
434035
2701
że piszę książkę o brodawkach.
07:28
Like, why would you write about something so boring,
159
436736
3047
Po co pisać o czymś tak nudnym,
07:31
so ordinary? You know?
160
439783
1666
tak powszednim?
07:33
And it's simple risk perception, really.
161
441449
2728
To proste postrzeganie zagrożeń.
07:36
A child in Malawi, for example,
162
444177
2435
Na przykład malawijskie dziecko
07:38
she might have 12 episodes of malaria before the age of two,
163
446612
4812
może mieć 12 epizodów malarii
zanim ukończy 2 lata,
zanim ukończy 2 lata,
07:43
but if she survives,
164
451424
2053
ale jeśli przetrwa,
07:45
she'll continue to get malaria throughout her life,
165
453477
2614
będzie chorowało na malarię przez całe życie,
07:48
but she's much less likely to die of it.
166
456091
2723
choć raczej na nią nie umrze.
07:50
And so in her lived experience,
167
458814
1952
Dlatego z jego doświadczenia
07:52
malaria is something that comes and goes.
168
460766
3331
malaria jest czymś, co pojawią się i znika.
07:56
And that's actually true for most of the world's malaria.
169
464097
2030
Tyczy się to większości
przypadków malarii.
przypadków malarii.
07:58
Most of the world's malaria comes and goes on its own.
170
466127
3577
Większość przypadków malarii
sama z siebie pojawia się i znika.
sama z siebie pojawia się i znika.
08:01
It's just, there's so much malaria
171
469704
3124
Tylko że choruje tyle ludzi,
08:04
that this tiny fraction of cases that end in death
172
472828
3771
że mały ułamek przypadków śmiertelnych
08:08
add up to this big, huge number.
173
476599
2961
jest ogromną liczbą.
08:11
So I think people in malarious parts of the world
174
479560
1993
Ludzie w miejscach dotkniętych malarią
08:13
must think of malaria the way
175
481553
1522
muszą chyba postrzegać malarię tak,
08:15
those of us who live in the temperate world
176
483075
1659
jak mieszkańcy strefy umiarkowanej
08:16
think of cold and flu. Right?
177
484734
2251
postrzegają przeziębienie i grypę,
08:18
Cold and flu have a huge burden on our societies
178
486985
3406
które mają ogromny wpływ na społeczeństwa
08:22
and on our own lives,
179
490391
1681
i nasze własne życie,
08:24
but we don't really even take
180
492072
1264
ale nawet nie wprowadzamy
08:25
the most rudimentary precautions against it because
181
493336
2542
podstawowych środków zapobiegawczych,
08:27
we consider it normal to get cold and flu
182
495878
2721
bo uważamy przeziębienie i grypę
za coś normalnego
za coś normalnego
08:30
during cold and flu season.
183
498599
2237
podczas sezonu na przeziębienia i grypę.
08:32
And so this poses a huge cultural challenge in taming malaria,
184
500836
4412
Dlatego jest to ogromnym
wyzwaniem kulturalnym,
wyzwaniem kulturalnym,
08:37
because if people think it's normal to have malaria,
185
505248
3774
bo skoro malaria wydaje się normalna,
08:41
then how do you get them to run to the doctor
186
509022
3458
to jak skłonić ludzi do pójścia do lekarza
08:44
to get diagnosed, to pick up their prescription,
187
512480
3146
po diagnozę i receptę,
08:47
to get it filled, to take the drugs,
188
515626
1522
do kupna i zażywania leku,
08:49
to put on the repellents, to tuck in the bed nets?
189
517148
3479
do używania repelentów i moskitier?
08:52
This is a huge cultural challenge in taming this disease.
190
520627
4667
To ogromne wyzwanie kulturalne
związane z tą chorobą.
związane z tą chorobą.
08:57
So take all that together.
191
525294
1502
Podsumujmy to wszystko.
08:58
We've got a disease. It's scientifically complicated,
192
526796
4452
Mamy chorobę.
Jest naukowo skomplikowana,
Jest naukowo skomplikowana,
09:03
it's economically challenging to deal with,
193
531248
2428
gospodarczo trudno sobie z nią poradzić,
09:05
and it's one for which the people who stand
194
533676
1645
a ludzi, którzy najbardziej
skorzystaliby z rozwiązań,
skorzystaliby z rozwiązań,
09:07
to benefit the most care about it the least.
195
535321
2304
obchodzi to najmniej.
09:09
And that adds up to the biggest problem of all,
196
537625
2088
Daje to nam największy
problem ze wszystkich,
problem ze wszystkich,
09:11
which, of course, is the political problem.
197
539713
2949
czyli oczywiście problem polityczny.
09:14
How do you get a political leader to do anything
198
542662
2858
Jak sprawić, aby przywódca polityczny
09:17
about a problem like this?
199
545520
2061
zrobił coś z takim problemem?
09:19
And the answer is, historically, you don't.
200
547581
4625
Historia uczy, że się nie da.
09:24
Most malarious societies throughout history
201
552206
2133
Większość społeczeństw dotkniętych malarią
09:26
have simply lived with the disease.
202
554339
2116
po prostu żyje z chorobą.
09:28
So the main attacks on malaria have come
203
556455
2003
Główne ataki na malarię pochodziły
09:30
from outside of malarious societies,
204
558458
2624
spoza tych społeczeństw,
09:33
from people who aren't constrained
205
561082
1794
ze strony ludzi, których nie ograniczała
09:34
by these rather paralyzing politics.
206
562876
2979
taka paraliżująca polityka.
09:37
But this, I think, introduces a whole host of other kinds of difficulties.
207
565855
3295
Ale to stawia przed nami
wiele innych trudności.
wiele innych trudności.
09:41
The first concerted attack against malaria
208
569150
2420
Pierwszy wspólny atak na malarię
09:43
started in the 1950s.
209
571570
1746
rozpoczął się w latach 50. XX wieku.
09:45
It was the brainchild of the U.S. State Department.
210
573316
3090
Był to pomysł Departamentu Stanu USA.
09:48
And this effort well understood the economic challenge.
211
576406
3037
Ta inicjatywa dobrze rozumiała
wyzwanie gospodarcze.
wyzwanie gospodarcze.
09:51
They knew they had to focus on cheap, easy-to-use tools,
212
579443
3481
Wiedzieli, że muszą skupić się
na tanich i łatwych w użyciu narzędziach
na tanich i łatwych w użyciu narzędziach
09:54
and they focused on DDT.
213
582924
1775
i skupili się na DDT.
09:56
They understood the cultural challenge.
214
584699
1439
Rozumieli wyzwanie kulturalne.
09:58
In fact, their rather patronizing view was that
215
586138
3005
W ich raczej protekcjonalnej opinii
10:01
people at risk of malaria shouldn't be asked to do anything at all.
216
589143
2903
nie należy kazać ludziom
zagrożonym malarią niczego robić.
zagrożonym malarią niczego robić.
10:04
Everything should be done to them and for them.
217
592046
3722
Wszystko należy robić im i dla nich.
10:07
But they greatly underestimated the scientific challenge.
218
595768
3120
Ale znacznie zbagatelizowali wyzwanie naukowe.
10:10
They had so much faith in their tools
219
598888
2327
Tak bardzo wierzyli w swoje narzędzia,
10:13
that they stopped doing malaria research.
220
601215
2991
że zaprzestali badań nad malarią.
10:16
And so when those tools started to fail,
221
604206
2468
Gdy narzędzia zaczęły zawodzić
10:18
and public opinion started to turn against those tools,
222
606674
2700
i opinia publiczna zaczęła się
od nich odwracać,
od nich odwracać,
10:21
they had no scientific expertise to figure out what to do.
223
609374
4194
zabrakło im ekspertyzy,
by zdecydować, co dalej.
by zdecydować, co dalej.
10:25
The whole campaign crashed, malaria resurged back,
224
613568
3451
Cała kampania padła, malaria wróciła,
10:29
but now it was even worse than before
225
617019
1814
i to nawet gorsza niż wcześniej,
10:30
because it was corralled into the hardest-to-reach places
226
618833
2761
bo zawężono ją
do najbardziej niedostępnych miejsc,
do najbardziej niedostępnych miejsc,
10:33
in the most difficult-to-control forms.
227
621594
3186
w odmianach najtrudniejszych do kontroli.
10:36
One WHO official at the time actually called that whole campaign
228
624780
3299
Ktoś ze Światowej Organizacji Zdrowia
nazwał tę kampanię
nazwał tę kampanię
10:40
"one of the greatest mistakes ever made in public health."
229
628079
5057
"jednym z największych błędów
w zdrowiu publicznym".
w zdrowiu publicznym".
10:45
The latest effort to tame malaria started in the late 1990s.
230
633136
2507
Ostatnia próba pokonania malarii
zaczęła się pod koniec XX wieku.
zaczęła się pod koniec XX wieku.
10:47
It's similarly directed and financed primarily
231
635643
3712
Jest podobnie skierowana
i sfinansowana głównie
i sfinansowana głównie
10:51
from outside of malarious societies.
232
639355
2148
przez kraje niedotknięte malarią.
10:53
Now this effort well understands the scientific challenge.
233
641503
2504
Ta próba dobrze rozumie
wyzwanie naukowe.
wyzwanie naukowe.
10:56
They are doing tons of malaria research.
234
644007
2221
Prowadzą wiele badań nad malarią.
10:58
And they understand the economic challenge too.
235
646228
2453
Rozumieją też wyzwanie gospodarcze.
11:00
They're focusing on very cheap, very easy-to-use tools.
236
648681
3560
Skupiają się na bardzo tanich
i łatwych w użyciu narzędziach.
i łatwych w użyciu narzędziach.
11:04
But now, I think, the dilemma is the cultural challenge.
237
652241
3892
Ale uważam, że dylemat
tkwi w wyzwaniu kulturalnym.
tkwi w wyzwaniu kulturalnym.
11:08
The centerpiece of the current effort is the bed net.
238
656133
3634
Nacisk kładzie się
na moskitiery nad łóżkiem.
na moskitiery nad łóżkiem.
11:11
It's treated with insecticides.
239
659767
1776
Wykorzystuje się insektycydy.
11:13
This thing has been distributed across the malarious world
240
661543
2370
Miliony ludzi rozprowadzają je
11:15
by the millions.
241
663913
1433
w krajach dotkniętych malarią.
11:17
And when you think about the bed net,
242
665346
2232
Jednak koncepcja moskitiery nad łóżkiem
11:19
it's sort of a surgical intervention.
243
667578
2559
to trochę interwencja chirurgiczna.
11:22
You know, it doesn't really have any value
244
670137
2146
Nic nie daje rodzinie dotkniętej malarią,
11:24
to a family with malaria except that it helps prevent malaria.
245
672283
3663
oprócz tego, że pomaga jej zapobiegać.
11:27
And yet we're asking people to use these nets every night.
246
675946
4009
Nakłaniamy ich do ciągłego
korzystania z moskitier.
korzystania z moskitier.
11:31
They have to sleep under them every night.
247
679955
1277
Muszą codziennie pod nimi spać.
11:33
That's the only way they are effective.
248
681232
2037
Tylko wtedy są skuteczne.
11:35
And they have to do that
249
683269
1353
I muszą to robić,
11:36
even if the net blocks the breeze,
250
684622
3086
nawet jeśli siatka blokuje przewiew,
11:39
even if they might have to get up in the middle of the night
251
687708
3145
nawet jeśli muszą wstać w nocy,
11:42
and relieve themselves,
252
690853
1534
żeby się wypróżnić,
11:44
even if they might have to move all their furnishings
253
692387
2249
nawet jeśli trzeba przestawić meble,
11:46
to put this thing up,
254
694636
1467
aby ją zawiesić,
11:48
even if, you know, they might live in a round hut
255
696103
2853
nawet jeśli żyje się w okrągłej chatce,
11:50
in which it's difficult to string up a square net.
256
698956
3737
w której trudno rozwiesić
kwadratową siatkę.
kwadratową siatkę.
11:54
Now that's no big deal if you're fighting a killer disease.
257
702693
4938
To nic wielkiego, jeśli walczy się
ze śmiertelną chorobą.
ze śmiertelną chorobą.
11:59
I mean, these are minor inconveniences.
258
707631
2331
Są to małe niedogodności.
12:01
But that's not how people with malaria think of malaria.
259
709962
3839
Ale ludzie z malarią
patrzą na malarię inaczej.
patrzą na malarię inaczej.
12:05
So for them, the calculus must be quite different.
260
713801
4880
Dla nich rachunek musi być inny.
12:10
Imagine, for example, if a bunch of well-meaning Kenyans
261
718681
3918
Gdyby grupa życzliwych Kenijczyków
12:14
came up to those of us in the temperate world and said,
262
722599
2081
powiedziała mieszkańcom stref umiarkowanych:
12:16
"You know, you people have a lot of cold and flu.
263
724680
2822
"Często łapiecie przeziębienia i grypę.
12:19
We've designed this great, easy-to-use, cheap tool,
264
727502
3128
Zaprojektowaliśmy świetne,
łatwe w użyciu, tanie narzędzie
łatwe w użyciu, tanie narzędzie
12:22
we're going to give it to you for free.
265
730630
1070
i damy wam je za darmo.
12:23
It's called a face mask,
266
731700
1433
Nazywa się maska na twarz
12:25
and all you need to do is
267
733133
3873
i musicie po prostu
12:29
wear it every day during cold and flu season
268
737006
2410
nosić ją codziennie
podczas sezonu grypowego,
podczas sezonu grypowego,
12:31
when you go to school and when you go to work."
269
739416
2754
idąc do szkoły czy do pracy".
12:34
Would we do that?
270
742185
1930
Zrobilibyśmy to?
12:36
And I wonder if that's how people
271
744115
2136
Zastanawiam się, czy właśnie tak
12:38
in the malarious world thought of those nets
272
746251
2066
w krajach dotkniętych malarią postrzega się
12:40
when they first received them?
273
748317
1703
rozdawane moskitiery.
12:42
Indeed, we know from studies
274
750020
3398
Wiemy z badań,
12:45
that only 20 percent of the bed nets
275
753418
2678
że skorzystano tylko z 20%
12:48
that were first distributed were actually used.
276
756096
3168
rozdanych moskitier.
12:51
And even that's probably an overestimate,
277
759264
1711
Pewnie jest ich jeszcze mniej,
12:52
because the same people who distributed the nets
278
760975
2422
bo ci sami ludzie,
którzy rozprowadzili moskitiery,
którzy rozprowadzili moskitiery,
12:55
went back and asked the recipients,
279
763397
1491
wrócili i spytali:
12:56
"Oh, did you use that net I gave you?"
280
764888
2473
"Skorzystaliście z siatek od nas?".
12:59
Which is like your Aunt Jane asking you,
281
767361
2612
To tak, jakby ciocia pytała się:
13:01
"Oh, did you use that vase I gave you for Christmas?"
282
769973
2961
"Używasz tego wazonu,
który dałam ci na Święta?".
który dałam ci na Święta?".
13:04
So it's probably an overestimate.
283
772934
1866
Dlatego jest to pewnie zawyżona liczba.
13:06
But that's not an insurmountable problem.
284
774800
3324
Ale nie jest to problem
nie do rozwiązania.
nie do rozwiązania.
13:10
We can do more education,
285
778124
1830
Możemy dokształcić ludzi,
13:11
we can try to convince these people to use the nets.
286
779954
2675
możemy spróbować przekonać ich
do korzystania z moskitier.
do korzystania z moskitier.
13:14
And that's what happening now.
287
782629
1275
I właśnie teraz to robimy.
13:15
We're throwing a lot more time and money
288
783904
1704
Przeznaczamy znacznie więcej
czasu i pieniędzy
czasu i pieniędzy
13:17
into workshops and trainings and musicals and plays
289
785608
4517
na warsztaty, szkolenia,
musicale, przedstawienia
musicale, przedstawienia
13:22
and school meetings,
290
790125
2413
i spotkania szkolne,
13:24
all these things to convince people
291
792538
2295
które mają przekonać ludzi
13:26
to use the nets we gave you.
292
794833
2484
do korzystania z ofiarowanych siatek.
13:29
And that might work.
293
797317
2140
I może się to sprawdzić.
13:31
But it takes time. It takes money.
294
799457
2678
Ale potrzeba czasu i pieniędzy.
13:34
It takes resources. It takes infrastructure.
295
802135
2780
Potrzeba zasobów i infrastruktury.
13:36
It takes all the things that that cheap,
296
804915
2682
Potrzeba wszystkiego,
13:39
easy-to-use bed net was not supposed to be.
297
807597
2779
czym nie miała być ta tania,
łatwa w użyciu moskitiera.
łatwa w użyciu moskitiera.
13:42
So it's difficult to attack malaria from inside malarious societies,
298
810376
3404
Trudno walczyć z malarią od wewnątrz,
13:45
but it's equally tricky when we try to attack it
299
813780
2538
ale równie trudno jest walczyć z nią
13:48
from outside of those societies.
300
816318
2810
od zewnątrz.
13:51
We end up imposing our own priorities
301
819128
1787
W rezultacie narzucamy własne priorytety
13:52
on the people of the malarious world.
302
820915
1544
ludziom z krajów dotkniętych malarią.
13:54
That's exactly what we did in the 1950s,
303
822459
2794
To samo robiliśmy w latach 50.
13:57
and that effort backfired.
304
825253
1878
i ponieśliśmy klęskę.
13:59
I would argue today,
305
827131
1631
Uważam, że obecnie,
14:00
when we are distributing tools that we've designed
306
828762
4230
gdy rozprowadzamy zaprojektowane
przez nas narzędzia,
przez nas narzędzia,
14:04
and that don't necessarily make sense in people's lives,
307
832992
3753
które niekoniecznie mają sens
w codziennym życiu,
w codziennym życiu,
14:08
we run the risk of making the same mistake again.
308
836745
3553
istnieje ryzyko,
że powtórzymy ten sam błąd.
że powtórzymy ten sam błąd.
14:12
That's not to say that malaria is unconquerable,
309
840298
1808
Nie oznacza to,
że malarii nie da się pokonać,
że malarii nie da się pokonać,
14:14
because I think it is,
310
842106
1463
bo uważam, że się da,
14:15
but what if we attacked this disease
311
843569
2208
ale może zaatakujmy tę chorobę
14:17
according to the priorities of the people who lived with it?
312
845777
3543
zgodnie z priorytetami ludzi,
którzy z nią żyją?
którzy z nią żyją?
14:21
Take the example of England and the United States.
313
849320
2436
Weźmy na przykład Anglię i USA.
14:23
We had malaria in those countries for hundreds of years,
314
851756
3171
Malaria panowała tam przez setki lat
14:26
and we got rid of it completely,
315
854927
2158
i pozbyliśmy się jej całkowicie.
14:29
not because we attacked malaria. We didn't.
316
857085
3009
Wcale jej nie atakowaliśmy.
14:32
We attacked bad roads and bad houses
317
860094
4107
Zaatakowaliśmy złe drogi, złe domy,
14:36
and bad drainage and lack of electricity and rural poverty.
318
864201
4882
złą kanalizację, brak prądu i ubóstwo wsi.
14:41
We attacked the malarious way of life,
319
869083
3317
Zaatakowaliśmy malaryczny styl życia
14:44
and by doing that, we slowly built malaria out.
320
872400
5720
i dzięki temu z czasem
pozbyliśmy się malarii.
pozbyliśmy się malarii.
14:50
Now attacking the malarious way of life,
321
878120
1638
Atak na malaryczny styl życia
14:51
this is something -- these are things people care about today.
322
879758
3562
to coś, co ich dziś obchodzi.
14:55
And attacking the malarious way of life,
323
883320
2387
Atakowanie malarycznego stylu życia
14:57
it's not fast, it's not cheap, it's not easy,
324
885707
4759
nie jest szybkie, tanie, ani łatwe,
15:02
but I think it's the only lasting way forward.
325
890466
3068
ale myślę, że tylko dzięki temu
możemy stale iść do przodu.
możemy stale iść do przodu.
15:05
Thank you so much.
326
893534
1293
Bardzo dziękuję.
15:06
(Applause)
327
894827
5447
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Sonia Shah - Science writerScience historian Sonia Shah explores the surprisingly fascinating story behind an ancient scourge: malaria.
Why you should listen
Aided by economics, culture, its own resilience and that of the insect that carries it (the mosquito), the malaria parasite has determined for thousands of years the health and course not only of human lives, but also of whole civilizations. In her book The Fever, author Sonia Shah outlines the epic and devastating history of malaria and shows how it still infects 500 million people every year, and kills half a million, in a context where economic inequality collides with science and biology.
Shah’s previous book The Body Hunters established her as a heavy hitter in the field of investigative human rights reporting. She is a frequent contributor to publications such as Scientific American, The Nation and Foreign Affairs.
Sonia Shah | Speaker | TED.com