ABOUT THE SPEAKER
Sonia Shah - Science writer
Science historian Sonia Shah explores the surprisingly fascinating story behind an ancient scourge: malaria.

Why you should listen

Aided by economics, culture, its own resilience and that of the insect that carries it (the mosquito), the malaria parasite has determined for thousands of years the health and course not only of human lives, but also of whole civilizations. In her book The Fever, author Sonia Shah outlines the epic and devastating history of malaria and shows how it still infects 500 million people every year, and kills half a million, in a context where economic inequality collides with science and biology.

Shah’s previous book The Body Hunters established her as a heavy hitter in the field of investigative human rights reporting. She is a frequent contributor to publications such as Scientific American, The Nation and Foreign Affairs.

More profile about the speaker
Sonia Shah | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2013

Sonia Shah: 3 reasons we still haven’t gotten rid of malaria

Sonia Shah: Henüz sıtmadan kurtulamamış olmamızın üç sebebi

Filmed:
1,233,836 views

Sıtmayı tedavi etmeyi 1600'lü yıllardan beri biliyoruz. Peki neden hala bu hastalık yüzünden her yıl yüzbinlerce insan ölüyor? Gazeteci Sonia Shah bunun sadece tıbbi bir sorun olmadığını dile getiriyor. Sıtmanın tarihine göz attığımızda hastalıktan kurtulamayışımızın üç önemli sebebini görüyoruz.
- Science writer
Science historian Sonia Shah explores the surprisingly fascinating story behind an ancient scourge: malaria. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
So over the long coursekurs of humaninsan historytarih,
0
822
3435
İnsanlık tarihi boyunca
00:16
the infectiousbulaşıcı diseasehastalık that's killedöldürdü more humansinsanlar
1
4257
2492
tüm diğer hastalıklardan daha çok insan ölümüne sebep olan hastalık
00:18
than any other is malariasıtma.
2
6749
2486
sıtma olmuştur.
00:21
It's carriedtaşınan in the bitesısırıkları of infectedenfekte mosquitosSivrisinek,
3
9235
2861
Bu hastalık enfeksiyon kapan sivrisineklerin insanları ısırmasıyla bulaşır ve
00:24
and it's probablymuhtemelen our oldesten eski scourgeScourge.
4
12096
2209
muhtemelen insanlığın başına bela olmuş en eski hastalıktır.
00:26
We mayMayıs ayı have had malariasıtma sincedan beri we evolvedgelişti from the apesmaymunlar.
5
14305
3887
İnsanlar evrimsel olarak insansı maymunlardan ayrıldığından beri sıtmaya yakalanıyor olabilirler.
00:30
And to this day, malariasıtma takes a hugeKocaman tollGeçiş ücreti on our speciesTürler.
6
18192
3602
Bugüne kadar sıtma türümüz üzerinde büyük bir yük oldu.
00:33
We'veBiz ettik got 300 millionmilyon casesvakalar a yearyıl
7
21794
2451
Yılda 300 milyon sıtma vakası
00:36
and over halfyarım a millionmilyon deathsölümler.
8
24245
2992
ve neredeyse yarım milyon ölümle karşı karşıyayız.
00:39
Now this really makesmarkaları no senseduyu.
9
27237
2965
Günümüz şartları için bu oldukça saçma bir rakam.
00:42
We'veBiz ettik knownbilinen how to cureÇare malariasıtma
10
30202
2652
Neredeyse 1600'lü yıllardan beri
00:44
sincedan beri the 1600s.
11
32854
1640
sıtmayı tedavi etmeyi biliyoruz.
00:46
That's when JesuitCizvit missionariesmisyonerler in PeruPeru
12
34494
2297
Bu yıllarda Cizvit misyonerleri Peru'da
00:48
discoveredkeşfedilen the barkbağırmak of the cinchonakına kına treeağaç,
13
36791
2902
kınakına ağaçlarının kabukları içinde bulunan
00:51
and insideiçeride that barkbağırmak was quininekinin,
14
39693
1873
kinin adlı maddenin sıtmayı iyileştirdiğini bulmuşlardı.
00:53
still an effectiveetkili cureÇare for malariasıtma to this day.
15
41566
3338
Kinin günümüzde de sıtma tedavisinde kullanılan bir ilaç.
00:56
So we'vebiz ettik knownbilinen how to cureÇare malariasıtma for centuriesyüzyıllar.
16
44904
2901
Dolayısıyla sıtmayı tedavi etmeyi yüzyıllardır biliyoruz.
00:59
We'veBiz ettik knownbilinen how to preventönlemek malariasıtma sincedan beri 1897.
17
47805
3184
Hatta sıtmayı önlemeyi de 1897'den beri biliyoruz.
01:02
That's when the Britishİngiliz armyordu surgeoncerrah RonaldRonald RossRoss
18
50989
2273
İngiliz ordusunda cerrah olan Ronald Ross
01:05
discoveredkeşfedilen that it was mosquitosSivrisinek that carriedtaşınan malariasıtma,
19
53262
3358
sıtmayı sivrisineklerin taşıdığını tam da bu zamanda keşfetti.
01:08
not badkötü airhava or miasmasmiyasma, as was previouslyÖnceden thought.
20
56620
4192
Önceden düşünüldüğü gibi mikroplu hava bu hastalığa sebep olmuyordu.
01:12
So malariasıtma should be a relativelyNispeten simplebasit diseasehastalık to solveçözmek,
21
60812
5283
Bu yüzden sıtma aslında tedavisi kolay olması gereken bir hastalık
01:18
and yethenüz to this day, hundredsyüzlerce of thousandsbinlerce of people
22
66095
3930
fakat hala bugün yüzbinlerce insan
01:22
are going to dieölmek from the biteısırmak of a mosquitosivrisinek.
23
70025
3475
bir sivrisinek ısırığı yüzünden hayatını kaybetmeye devam ediyor.
01:25
Why is that?
24
73500
1245
Peki neden böyle oluyor?
01:26
This is a questionsoru that's
25
74745
1530
Bu soru beni kişisel olarak
01:28
personallyŞahsen intriguedilgisini me for a long time.
26
76275
2155
uzun zamandır düşündürüyor.
01:30
I grewbüyüdü up as the daughterkız evlat of IndianHint immigrantsgöçmenler
27
78430
2759
Ailem aslen Hindistan'lı.
01:33
visitingziyaret my cousinskuzenler in IndiaHindistan everyher summeryaz,
28
81189
2259
Her yaz Hindistan'a kuzenlerimi ziyarete gittiğimde
01:35
and because I had no immunitydokunulmazlık to the localyerel malariasmalarias,
29
83448
3188
sıtmaya bağışıklık kazanmamış olduğum için
01:38
I was madeyapılmış to sleepuyku underaltında this hotSıcak, sweatyterli mosquitosivrisinek net everyher night
30
86636
4234
sivrisineklerden koruyan, rahatsız edici, sıcak cibinliğin altında yatıyordum.
01:42
while my cousinskuzenler, they were allowedizin to sleepuyku
31
90870
1691
Fakat kuzenlerim hastalığa karşı bağışıklık kazandıklarından
01:44
out on the terraceTeras and have
32
92561
1229
terasta,
01:45
this niceGüzel, coolgüzel night breezemeltem waftingyoğrulmuş over them.
33
93790
2762
güzel serin havada uyuyorlardı.
01:48
And I really hatednefret edilen the mosquitosSivrisinek for that.
34
96552
3524
Bu yüzden sivrisineklerden hep nefret ettim.
01:52
But at the sameaynı time, I come from a JainJain familyaile,
35
100076
3368
Aynı zamanda caynist bir aileden geliyorum
01:55
and JainismJainizm is a religiondin that espousesespouses
36
103444
2314
ve caynizm tüm yaşam formlarının eşit olduğuna
01:57
a very extremeaşırı formform of nonviolenceNonviolence.
37
105758
3138
dolayısıyla herhangi bir canlıyı öldürmeye karşı olan bir din.
02:00
So JainsJains are not supposedsözde to eatyemek meatet.
38
108896
3328
Bu yüzden caynistler et yemez.
02:04
We're not supposedsözde to walkyürümek on grassçimen,
39
112224
1857
Hatta çimenlik alanlarda,
02:06
because you could, you know,
40
114081
1261
herhangi bir canlıyı
02:07
inadvertentlyyanlışlıkla killöldürmek some insectshaşarat when you walkyürümek on grassçimen.
41
115342
1900
öldürmemek adına, yürümez.
02:09
We're certainlykesinlikle not supposedsözde to swatezmek mosquitosSivrisinek.
42
117242
2777
Ve tabii ki bizler, sivrisinekleri öldürmeyiz.
02:12
So the fearsomekorkunç powergüç of this little insectböcek
43
120019
3716
Bu küçük sineğin korkutucu gücü
02:15
was apparentbelirgin to me from a very younggenç ageyaş,
44
123735
1979
çok genç yaşlarımdan beri farkında olduğum bir şeydi.
02:17
and it's one reasonneden why I spentharcanmış fivebeş yearsyıl as a journalistgazeteci
45
125714
3271
Bu sebepten ötürü 5 yılımı bir gazeteci olarak
02:20
tryingçalışıyor to understandanlama, why has malariasıtma
46
128985
2688
neden sıtmanın insanlık üzerinde bu kadar uzun zamandır
02:23
been suchböyle a horriblekorkunç scourgeScourge for all of us for so very long?
47
131673
4540
bu kadar tehdit edici bir hastalık olduğunu anlamakla geçirdim.
02:28
And I think there's threeüç mainana reasonsnedenleri why.
48
136213
2657
Bence bu sorunun üç ana sebebi var.
02:30
Those threeüç reasonsnedenleri addeklemek up to the fourthdördüncü reasonneden,
49
138870
2468
Bu üç sebep dördüncü sebebi doğuruyor
02:33
whichhangi is probablymuhtemelen the biggesten büyük reasonneden of all.
50
141338
2811
ki bu da aslında en büyük neden.
02:36
The first reasonneden is certainlykesinlikle scientificilmi.
51
144149
2961
İlk sebep tamamen bilimsel.
02:39
This little parasiteparazit that causesnedenleri malariasıtma,
52
147110
2315
Sıtmaya sebep olan bu küçük parazit
02:41
it's probablymuhtemelen one of the mostçoğu complexkarmaşık
53
149425
1927
muhtemelen bilinen en karmaşık ve
02:43
and wilykurnaz pathogenspatojenler knownbilinen to humankindinsanlık.
54
151352
2591
en sahtekar patojen.
02:45
It liveshayatları halfyarım its life insideiçeride the cold-bloodedsoğuk kanlı mosquitosivrisinek
55
153943
3340
Bu parazit hayatının yarısını soğukkanlı sivrisinekte
02:49
and halfyarım its life insideiçeride the warm-bloodedsıcak kanlı humaninsan.
56
157283
4402
diğer yarısını da sıcakkanlı insan üzerinde geçiriyor.
02:53
These two environmentsortamları are totallybütünüyle differentfarklı,
57
161685
2998
Bu iki ortam aslında birbirinden oldukça farklı.
02:56
but not only that, they're bothher ikisi de utterlytamamen hostiledüşmanca.
58
164683
3016
Sadece bu değil, ayrıca iki ortam da bir parazit için oldukça saldırgan.
02:59
So the insectböcek is continuallysürekli olarak tryingçalışıyor to fightkavga off the parasiteparazit,
59
167699
4007
Sivrisinek ve insan bağışıklık sistemleri
03:03
and so is the humaninsan bodyvücut continuallysürekli olarak tryingçalışıyor to fightkavga it off.
60
171706
2961
sürekli olarak bu parazitle savaşıyor.
03:06
This little creatureyaratık surviveshayatta underaltında siegekuşatma like that,
61
174667
3750
Bu küçük yaratık kuşatma altında hayatta kalmayı beceriyor
03:10
but not only does it survivehayatta kalmak, it has thrivedbüyüdü.
62
178417
3075
ve hatta büyüyor, gelişiyor.
03:13
It has spreadYAYILMIŞ. It has more waysyolları to evadekaçmasına attacksaldırı than we know.
63
181492
4322
Yayılıyor. Konağına saldırmak için bizim bildiğimizden çok daha fazla stratejisi var.
03:17
It's a shape-shifterşekil değiştirici, for one thing.
64
185814
2114
Bir kere bu parazit tam bir şekil değiştiren.
03:19
Just as a caterpillartırtıl turnsdönüşler into a butterflykelebek,
65
187928
3159
Nasıl ki bir tırtıl kelebeğe dönüşüyorsa
03:23
the malariasıtma parasiteparazit transformsdönüşümler itselfkendisi like that
66
191087
2639
sıtma paraziti de bu şekilde kendini hayatı boyunca
03:25
sevenYedi timeszamanlar in its life cycledevir.
67
193726
3223
tam yedi kez değiştiriyor.
03:28
And eachher of those life stagesaşamaları not only looksgörünüyor totallybütünüyle differentfarklı from eachher other,
68
196949
4257
Tüm bu yaşam evreleri içinde tamamen birbirinden farklı görünüyor,
03:33
they have totallybütünüyle differentfarklı physiologyfizyoloji.
69
201206
3064
birbirinden tamamen farklı fizyolojilere sahip.
03:36
So say you camegeldi up with some great drugilaç
70
204270
1992
Diyelim ki harika bir ilaç buldunuz.
03:38
that workedişlenmiş againstkarşısında one stageevre of the parasite'sasalağın life cycledevir.
71
206262
2940
ilaç bir yaşam evresinde etkili olurken
03:41
It mightbelki do nothing at all to any of the other stagesaşamaları.
72
209202
3465
bir diğerinde hiçbir işe yaramayabilir.
03:44
It can hidesaklamak in our bodiesbedenler, undetectedfark edilmeden,
73
212667
2863
Parazit vücudumuzda günlerce, haftalarca
03:47
unbeknownsthabersizce to us, for daysgünler, for weekshaftalar,
74
215530
2364
aylarca, yıllarca hatta onyıllarca
03:49
for monthsay, for yearsyıl, in some casesvakalar even decadeson yıllar.
75
217894
3799
hiç farkedilmeden saklanabilir.
03:53
So the parasiteparazit is a very bigbüyük scientificilmi challengemeydan okuma to tackleele almak,
76
221693
4384
Dolayısıyla bu parazit başedilmesi güç bir yaşam formu
03:58
but so is the mosquitosivrisinek that carriestaşır the parasiteparazit.
77
226077
3205
tam anlamıyla sivrisineklerin olduğu gibi.
04:01
Only about 12 speciesTürler of mosquitosSivrisinek
78
229282
2298
Dünyada varolan sıtmayı taşıyan
04:03
carrytaşımak mostçoğu of the world'sDünyanın en malariasıtma,
79
231580
1934
sivrisinek cinsleri sadece 12 tane kadar.
04:05
and we know quiteoldukça a bitbit about the kindsçeşit of
80
233514
2476
Az çok bu sineklerin yaşayabileceği
04:07
waterysulu habitatshabitatları that they specializeuzmanlaşmak in.
81
235990
2925
sulak alanları biliyoruz.
04:10
So you mightbelki think, then, well, why don't we just
82
238915
2282
Bu yüzden; pekala, madem bu ortamları biliyoruz neden
04:13
avoidönlemek the placesyerler where the killerkatil mosquitosSivrisinek livecanlı? Right?
83
241197
3156
sadece bu ortamları yok etmiyoruz diye düşünebilirsiniz değil mi?
04:16
We could avoidönlemek the placesyerler where the killerkatil grizzlyboz ayı bearsayılar livecanlı
84
244353
2278
öldürücü bozayıların yaşadığı
04:18
and we avoidönlemek the placesyerler where the killerkatil crocodilesTimsahlar livecanlı.
85
246631
2759
ya da öldürücü timsahların yaşadığı ortamları yok edebiliriz
04:21
But say you livecanlı in the tropicstropik
86
249390
3230
fakat tropik iklimde yaşadığınızı düşünün.
04:24
and you walkyürümek outsidedışında your hutkulübe one day
87
252620
3273
Bir gün kulübenizin dışına çıkıyorsunuz ve
04:27
and you leaveayrılmak some footprintsayak izi in the softyumuşak dirtkir
88
255893
2022
evinizin etrafında, yumuşak toprağın üzerinde
04:29
around your home.
89
257915
1923
birkaç ayakizi bırakıyorsunuz
04:31
Or say your cowinek does, or say your pigdomuz does,
90
259838
3230
ya da siz değil de ineğiniz, köpeğiniz bırakıyor.
04:35
and then, say, it rainsyağmurlar,
91
263068
2134
Daha sonra yağmur yağıyor ve
04:37
and that footprintayak izi fillsdolguları up with a little bitbit of waterSu.
92
265202
2368
bu ayakizi azıcık suyla doluyor.
04:39
That's it. You've createdoluşturulan the perfectmükemmel
93
267570
2081
İşte, sıtmaya konak olan sivrisineğin
04:41
malarialsıtmalı mosquitosivrisinek habitatyetişme ortamı that's right outsidedışında your doorkapı.
94
269651
3578
yaşayabileceği harika bir yaşam alanı yarattınız, hem de kapınızın dibinde.
04:45
So it's not easykolay for us to extricatekurtarmak ourselveskendimizi from these insectshaşarat.
95
273229
2862
Dolayısıyla bu sineklerden kaçmamız pek kolay görünmüyor.
04:48
We kindtür of createyaratmak placesyerler that they love to livecanlı
96
276091
2634
Yaşamaya can atacakları ortamları kendimiz
04:50
just by livingyaşam our ownkendi liveshayatları.
97
278725
1999
farkında olmadan yaratıyoruz.
04:52
So there's a hugeKocaman scientificilmi challengemeydan okuma,
98
280724
1379
Burada çok büyük bir bilimsel
04:54
but there's a hugeKocaman economicekonomik challengemeydan okuma too.
99
282103
2207
ve hatta ekonomik bir engel var.
04:56
MalariaSıtma occursoluşur in some of the poorestyoksul
100
284310
1935
Sıtma bazı çok fakir
04:58
and mostçoğu remoteuzak placesyerler on EarthDünya,
101
286245
1939
ve epey uzak yerlerde oluşuyor.
05:00
and there's a reasonneden for that.
102
288184
1845
Aslında sebebi çok açık.
05:02
If you're poorfakir, you're more likelymuhtemelen to get malariasıtma.
103
290029
2700
Eğer fakirseniz, sıtma olma ihtimaliniz oldukça yüksek.
05:04
If you're poorfakir, you're more likelymuhtemelen to livecanlı
104
292729
2153
Eğer fakirseniz kötü durumdaki evlerde,
05:06
in rudimentaryilkel housingKonut on marginalmarjinal landarazi that's poorlykötü drainedSüzülmüş.
105
294882
4069
kanalizasyon sistemi gelişmemiş bölgelerde yaşamak durumundasınız.
05:10
These are placesyerler where mosquitosSivrisinek breeddoğurmak.
106
298951
2589
Böyle alanlar sivrisineklerin rahatlıkla çoğaldığı yerlerdir.
05:13
You're lessaz likelymuhtemelen to have doorkapı screensekranlar or windowpencere screensekranlar.
107
301540
3600
Pencerelerinizde ya da kapılarınızda büyük ihtimalle sivrisinek teli yoktur.
05:17
You're lessaz likelymuhtemelen to have electricityelektrik
108
305140
1903
Büyük ihtimalle elektriğiniz
05:19
and all the indoorkapalı activitiesfaaliyetler that electricityelektrik makesmarkaları possiblemümkün,
109
307043
3006
ve elektriğin mümkün kıldığı iç mekan aktiviteleriniz de yoktur.
05:22
so you're outsidedışında more.
110
310049
1233
yani çoğunlukla dışarıdasınızdır.
05:23
You're gettingalma bittenısırıldı by mosquitosSivrisinek more.
111
311282
2332
Dolayısıyla sinek ısırığına daha çok maruz kalırsınız.
05:25
So povertyyoksulluk causesnedenleri malariasıtma,
112
313614
1625
Yoksulluk sıtmaya sebep olurken
05:27
but what we alsoAyrıca know now is that malariasıtma itselfkendisi
113
315239
3033
sıtma da başlı başına
05:30
causesnedenleri povertyyoksulluk.
114
318272
1647
yoksulluğa sebep oluyor.
05:31
For one thing, it strikesvurur hardestEn zor duringsırasında harvesthasat seasonsezon,
115
319919
2651
Zaten, sıtma vakaları daha çok hasat zamanında görülür,
05:34
so exactlykesinlikle when farmersçiftçiler need to be out in the fieldsalanlar
116
322570
2756
bu zamanlarda çiftçiler dışarıda daha çok vakit geçiriyor.
05:37
collectingtoplama theironların cropsbitkileri, they're home sickhasta with a feverateş.
117
325326
3909
Ekinlerini topluyorlar ve ateşli bir halde eve dönüyorlar.
05:41
But it alsoAyrıca predisposesyatkınlaştıran people to deathölüm
118
329235
2861
İnsanları diğer tüm sebeplerden daha çok
05:44
from all other causesnedenleri.
119
332096
1785
ölüme eğilimli hale getiriyor.
05:45
So this has happenedolmuş historicallytarihsel.
120
333881
1360
Bu tarihte de böyle oldu.
05:47
We'veBiz ettik been ableyapabilmek to take malariasıtma out of a societytoplum.
121
335241
3382
Sıtmayı toplumdan atabilecek seviyeye eriştik.
05:50
Everything elsebaşka stayskalır the sameaynı,
122
338623
1457
Diğer her şey aynı kaldığında
05:52
so we still have badkötü foodGıda, badkötü waterSu, badkötü sanitationsanitasyon,
123
340080
2675
örneğin kötü yiyecekler, kirli su, hijyensiz ortam
05:54
all the things that make people sickhasta.
124
342755
1761
yani insanı hasta edebilecek diğer her şey.
05:56
But just if you take malariasıtma out,
125
344516
2144
Sadece sıtmadan kurtulduğunuzda
05:58
deathsölümler from everything elsebaşka go down.
126
346660
3812
bu saydığım diğer her şeyden ölme oranı da bir hayli düşüyor.
06:02
And the economistiktisatçı JeffJeff SachsSachs has actuallyaslında quantifiedsayısal
127
350472
2711
Bunun toplum için ne anlama geldiğini
06:05
what this meansanlamına geliyor for a societytoplum.
128
353183
2185
ekonomist Jeff Sachs hesapladı.
06:07
What it meansanlamına geliyor is, if you have malariasıtma in your societytoplum,
129
355368
2754
Eğer toplumunuzda sıtma varsa
06:10
your economicekonomik growthbüyüme is depressedbunalımlı
130
358122
2461
ekonomik büyüme oranınız her yıl
06:12
by 1.3 percentyüzde everyher yearyıl,
131
360583
3970
yüzde 1.3 azalır
06:16
yearyıl after yearyıl after yearyıl, just this one diseasehastalık aloneyalnız.
132
364553
3799
yıllar, yıllar boyunca, sadece bu hastalık yüzünden.
06:20
So this posespozlar a hugeKocaman economicekonomik challengemeydan okuma,
133
368352
2564
Bu durum tabii ki büyük bir ekonomik sorun yaratıyor.
06:22
because say you do come up with your great drugilaç
134
370916
2184
Örneğin harika bir ilaç buldunuz,
06:25
or your great vaccineaşı -- how do you deliverteslim etmek it
135
373100
2210
ya da mükemmel bir aşı.
06:27
in a placeyer where there's no roadsyollar,
136
375310
2570
Bunu doğru düzgün yolların,
06:29
there's no infrastructurealtyapı,
137
377880
1193
altyapının,
06:31
there's no electricityelektrik for refrigerationsoğutma to keep things coldsoğuk,
138
379073
3334
bir şeyleri soğuk tutmak için gerekli olan buzdolabını çalıştıracak elektriğin,
06:34
there's no clinicsklinikler, there's no cliniciansklinisyenler
139
382407
2720
kliniklerin, doktorların
06:37
to deliverteslim etmek these things where they're neededgerekli?
140
385127
2534
olmadığı bir yere bu ilaçları ihtiyaç durumunda nasıl ulaştıracaksınız?
06:39
So there's a hugeKocaman economicekonomik challengemeydan okuma in tamingevcilleştirme malariasıtma.
141
387661
4003
Sıtmayla başa çıkmanın çok ciddi ekonomik götürüleri mevcut.
06:43
But alonguzun bir with the scientificilmi challengemeydan okuma and the economicekonomik challengemeydan okuma,
142
391664
3056
Ne yazık ki sadece bunlarla bitmiyor, bilimsel ve ekonomik engellerin yanı sıra,
06:46
there's alsoAyrıca a culturalkültürel challengemeydan okuma,
143
394720
1812
kültürel engeller de mevcut.
06:48
and this is probablymuhtemelen the partBölüm about malariasıtma
144
396532
3385
Zannediyorum ki bu konu insanların
06:51
that people don't like to talk about.
145
399917
2301
sıtma hakkında konuşmayı tercih etmediği kısım.
06:54
And it's the paradoxparadoks that the people
146
402218
2711
Sıtmaya en eğilimli toplumların
06:56
who have the mostçoğu malariasıtma in the worldDünya
147
404929
1808
sıtmayı en az umursaması
06:58
tendeğiliminde to carebakım about it the leasten az.
148
406737
2580
hiç umursamaması durumu.
07:01
This has been the findingbulgu of medicaltıbbi anthropologistsantropologlar again and again.
149
409317
3412
Bu durum medikal antropologların tekrar tekrar gördükleri bir olgu.
07:04
They asksormak people in malarioussıtmalı partsparçalar of the worldDünya,
150
412729
2767
Sıtmanın varolduğu bölgelerde yaşayan insanlara
07:07
"What do you think about malariasıtma?"
151
415496
2056
'Sıtma hakkında ne düşünüyorsunuz?' diye sorduklarında
07:09
And they don't say, "It's a killerkatil diseasehastalık. We're scaredkorkmuş of it."
152
417552
3909
cevapları 'Bu ölümcül bir hastalık, sıtmadan korkuyoruz' demiyorlar.
07:13
They say, "MalariaSıtma is a normalnormal problemsorun of life."
153
421461
5338
Sıtmanın hayatlarındaki normal bir sorun olduğunu söylüyorlar.
07:18
And that was certainlykesinlikle my personalkişisel experiencedeneyim.
154
426799
1766
Bu, benim kişisel olarak tanıklık ettiğim bir olaydı.
07:20
When I told my relativesakrabaları in IndiaHindistan
155
428565
2019
Hindistan'daki akrabalarıma
07:22
that I was writingyazı a bookkitap about malariasıtma,
156
430584
1484
sıtma hakkında bir kitap yazdığımı söylediğimde
07:24
they kindtür of lookedbaktı at me like
157
432068
1967
bana sanki siğil kadar basit bir şeyle ilgili
07:26
I told them I was writingyazı a bookkitap about wartssiğiller or something.
158
434035
2701
bir kitap yazıyormuşum gibi baktılar.
07:28
Like, why would you writeyazmak about something so boringsıkıcı,
159
436736
3047
Neden bu kadar sıkıcı, bu kadar olağan bir şey hakkında
07:31
so ordinarysıradan? You know?
160
439783
1666
kitap yazıyordum ki?
07:33
And it's simplebasit riskrisk perceptionalgı, really.
161
441449
2728
Bu gerçekten çok basit bir risk algısı.
07:36
A childçocuk in MalawiMalavi, for exampleörnek,
162
444177
2435
Örneğin, Malawi'de yaşayan bir çocuk
07:38
she mightbelki have 12 episodesBölüm of malariasıtma before the ageyaş of two,
163
446612
4812
iki yaşından önce tam 12 sıtma vakası yaşayabilir
07:43
but if she surviveshayatta,
164
451424
2053
ve hayatta kalırsa
07:45
she'llkabuk continuedevam et to get malariasıtma throughoutboyunca her life,
165
453477
2614
yaşamı boyunca sıtmaya yakalanmaya devam edecektir.
07:48
but she's much lessaz likelymuhtemelen to dieölmek of it.
166
456091
2723
Büyük ihtimalle sıtmadan ölmeyecektir.
07:50
And so in her livedyaşamış experiencedeneyim,
167
458814
1952
Dolayısıyla onun hayatında
07:52
malariasıtma is something that comesgeliyor and goesgider.
168
460766
3331
sıtma sürekli olarak gelip giden bir rahatsızlık gibi.
07:56
And that's actuallyaslında truedoğru for mostçoğu of the world'sDünyanın en malariasıtma.
169
464097
2030
Bu gerçekten dünyada olan tüm sıtma vakalarında aynı.
07:58
MostÇoğu of the world'sDünyanın en malariasıtma comesgeliyor and goesgider on its ownkendi.
170
466127
3577
Sıtma vakaları kendi kendilerine gelip giden olaylar.
08:01
It's just, there's so much malariasıtma
171
469704
3124
Yani aslında o kadar çok sıtma vakası var ki
08:04
that this tinyminik fractionkesir of casesvakalar that endson in deathölüm
172
472828
3771
ölüme sebep olan kısmı sadece çok ufak bir parçası.
08:08
addeklemek up to this bigbüyük, hugeKocaman numbernumara.
173
476599
2961
Ve bu ufak parça daha önce bahsettiğim o büyük ölüm vakalarına ulaşıyor.
08:11
So I think people in malarioussıtmalı partsparçalar of the worldDünya
174
479560
1993
Sıtmanın varolduğu bölgelerde yaşayan insanlar
08:13
mustşart think of malariasıtma the way
175
481553
1522
bu hastalığı
08:15
those of us who livecanlı in the temperateılıman worldDünya
176
483075
1659
bizim soğuk algınlığı ya da gribe baktığımız
08:16
think of coldsoğuk and flugrip. Right?
177
484734
2251
şekilde görüyorlar.
08:18
ColdSoğuk and flugrip have a hugeKocaman burdenyük on our societiestoplumlar
178
486985
3406
Soğuk algınlığı, nezle sıkça yaşadığımız sıkıntılar
08:22
and on our ownkendi liveshayatları,
179
490391
1681
fakat biz de
08:24
but we don't really even take
180
492072
1264
bu hastalıklara karşı onları engellemek için
08:25
the mostçoğu rudimentaryilkel precautionsönlemler againstkarşısında it because
181
493336
2542
en basit önlemleri dahi uygulamıyoruz
08:27
we considerdüşünmek it normalnormal to get coldsoğuk and flugrip
182
495878
2721
çünkü bunu artık çok normal görüyoruz.
08:30
duringsırasında coldsoğuk and flugrip seasonsezon.
183
498599
2237
Kış mevsimide nezle olmak mesela
08:32
And so this posespozlar a hugeKocaman culturalkültürel challengemeydan okuma in tamingevcilleştirme malariasıtma,
184
500836
4412
Bu bakış açısı sıtmayı tedavi etmeyi amaçlarken
08:37
because if people think it's normalnormal to have malariasıtma,
185
505248
3774
büyük engeller oluşturuyor çünkü insanlar sıtmanın normal olduğunu düşünüyor.
08:41
then how do you get them to runkoş to the doctordoktor
186
509022
3458
Hal böyle olunca insanları nasıl doktora gitmeye,
08:44
to get diagnosedtanısı, to pickalmak up theironların prescriptionreçete,
187
512480
3146
teşhis konmaya, reçetelerini almaya,
08:47
to get it filleddolu, to take the drugsilaçlar,
188
515626
1522
ilaçlarını kullanmaya,
08:49
to put on the repellentskovucular, to tuckTuck in the bedyatak netsfileler?
189
517148
3479
Cibinlikle uyumaya, sinek ilacı kullanmaya ikna edebilirsiniz?
08:52
This is a hugeKocaman culturalkültürel challengemeydan okuma in tamingevcilleştirme this diseasehastalık.
190
520627
4667
Kültürel engeller hastalığı tedavi etme yolunda karşılaştığımız en büyük engeller.
08:57
So take all that togetherbirlikte.
191
525294
1502
Tüm bunlara toplu bir şekilde baktığımızda;
08:58
We'veBiz ettik got a diseasehastalık. It's scientificallybilimsel complicatedkarmaşık,
192
526796
4452
Hastalık devam ediyor, bilimsel olarak karmaşık bir yapıda,
09:03
it's economicallyekonomik biçimde challengingmeydan okuma to dealanlaştık mı with,
193
531248
2428
ekonomik anlamda başa çıkılması güç
09:05
and it's one for whichhangi the people who standdurmak
194
533676
1645
ve aynı zamanda hastalıktan en çok muzdarip
09:07
to benefityarar the mostçoğu carebakım about it the leasten az.
195
535321
2304
olan insanlar hastalığı umursamıyorlar.
09:09
And that addsekler up to the biggesten büyük problemsorun of all,
196
537625
2088
Tüm bunlar en büyük soruna ekleniyor.
09:11
whichhangi, of coursekurs, is the politicalsiyasi problemsorun.
197
539713
2949
Tabii ki politik problemler.
09:14
How do you get a politicalsiyasi leaderlider to do anything
198
542662
2858
Herhangi bir politik liderin böyle bir sorunla
09:17
about a problemsorun like this?
199
545520
2061
başa çıkmasını nasıl sağlayabilirsiniz?
09:19
And the answerCevap is, historicallytarihsel, you don't.
200
547581
4625
Cevap geçmişten örnek alındığında 'sağlayamazsınız' oluyor.
09:24
MostÇoğu malarioussıtmalı societiestoplumlar throughoutboyunca historytarih
201
552206
2133
Tarih boyunca sıtma ile uğraşan tüm toplumlar
09:26
have simplybasitçe livedyaşamış with the diseasehastalık.
202
554339
2116
basit bir şekilde hastalıkla varolmayı sürdürdü.
09:28
So the mainana attackssaldırılar on malariasıtma have come
203
556455
2003
Dolayısıyla sıtma ile başa çıkmaya çalışan toplumlar
09:30
from outsidedışında of malarioussıtmalı societiestoplumlar,
204
558458
2624
genellikle sıtmanın tehdit oluşturmadığı
09:33
from people who aren'tdeğil constrainedzoraki
205
561082
1794
politikanın felç edici taraflarıyla
09:34
by these ratherdaha doğrusu paralyzingfelç politicssiyaset.
206
562876
2979
sıkıştırılmamış toplumlar oldu.
09:37
But this, I think, introducestanıttı a wholebütün hostevsahibi of other kindsçeşit of difficultieszorluklar.
207
565855
3295
Fakat bence bu durum yepyeni zorluklara sebep oluyor.
09:41
The first concerteduyumlu attacksaldırı againstkarşısında malariasıtma
208
569150
2420
Sıtmaya karşı ilk güçlü mücadele
09:43
startedbaşladı in the 1950s.
209
571570
1746
1950'li yıllarda başladı.
09:45
It was the brainchildbir buluş of the U.S. StateDevlet DepartmentBölümü.
210
573316
3090
Bu Amerika Birleşik Devletleri'nin dahiyane planıydı.
09:48
And this effortçaba well understoodanladım the economicekonomik challengemeydan okuma.
211
576406
3037
Bu çaba ekonomik zorlukların çok farkındaydı.
09:51
They knewbiliyordum they had to focusodak on cheapucuz, easy-to-usekullanımı kolay toolsaraçlar,
212
579443
3481
Ucuz, kullanımı kolay olan malzemelere yoğunlaşmaları gerektiğini biliyorlardı ve
09:54
and they focusedodaklı on DDTDDT.
213
582924
1775
DDT kullanımı üzerine yoğunlaşıldı.
09:56
They understoodanladım the culturalkültürel challengemeydan okuma.
214
584699
1439
Kültürel zorlukların farkındaydılar.
09:58
In factgerçek, theironların ratherdaha doğrusu patronizingtepeden viewgörünüm was that
215
586138
3005
Aslında biraz dayatmacı olan bakış açıları
10:01
people at riskrisk of malariasıtma shouldn'tolmamalı be askeddiye sordu to do anything at all.
216
589143
2903
sıtmaya yakalanma tehlikesi olan insanların hiçbir şey yapmamaları gerektiğiydi.
10:04
Everything should be donetamam to them and for them.
217
592046
3722
Her şey onlara, onlar için yapılmalıydı.
10:07
But they greatlyçokça underestimatedgöz ardı the scientificilmi challengemeydan okuma.
218
595768
3120
Fakat bilimsel zorlukları tamamen gözardı ettiler.
10:10
They had so much faithinanç in theironların toolsaraçlar
219
598888
2327
Kullanacakları ürüne o kadar inanıyorlardı ki
10:13
that they stoppeddurduruldu doing malariasıtma researchAraştırma.
220
601215
2991
sıtma araştırması yapmayı durdurmuşlardı.
10:16
And so when those toolsaraçlar startedbaşladı to failbaşarısız,
221
604206
2468
Ne zaman ki DDT başarısız olmaya başladı
10:18
and publichalka açık opiniongörüş startedbaşladı to turndönüş againstkarşısında those toolsaraçlar,
222
606674
2700
ve halkın bu ilaçlara karşı bakışaçısı değişti
10:21
they had no scientificilmi expertiseUzmanlık to figureşekil out what to do.
223
609374
4194
sıtma ile ilgili bilimsel bir bilgilerinin olmadığını farkettiler ve ne yapacaklarını bilemediler.
10:25
The wholebütün campaignkampanya crashedçöktü, malariasıtma resurgedPakistan'a back,
224
613568
3451
Tüm kampanya yıkıldı, sıtma varlığını yeniden hissettirmeye başladı,
10:29
but now it was even worsedaha da kötüsü than before
225
617019
1814
fakat bu sefer öncekinden daha kötüydü
10:30
because it was corralledbekliyor into the hardest-to-reacherişilmesi zor placesyerler
226
618833
2761
çünkü en ulaşılamayacak bölgelere
10:33
in the mostçoğu difficult-to-controlkontrol zor formsformlar.
227
621594
3186
ve kontrol edilmesi güç bir forma ulaşmıştı.
10:36
One WHO officialresmi at the time actuallyaslında calleddenilen that wholebütün campaignkampanya
228
624780
3299
Bir WHO (Dünya Sağlık Örgütü) yetkilisi, zamanında tüm kampanyanın
10:40
"one of the greatestEn büyük mistakeshatalar ever madeyapılmış in publichalka açık healthsağlık."
229
628079
5057
insan sağlığı konusunda yapılmış en büyük hata olduğunu söyledi.
10:45
The latestson effortçaba to tameuysal malariasıtma startedbaşladı in the lategeç 1990s.
230
633136
2507
Sıtmayı kontrol etmek için son çaba 1990'ların sonunda yapıldı.
10:47
It's similarlybenzer şekilde directedyönlendirilmiş and financedfinanse primarilyÖncelikle
231
635643
3712
Bu çalışma sıtma tehlikesi altında olmayan
10:51
from outsidedışında of malarioussıtmalı societiestoplumlar.
232
639355
2148
toplumlar tarafından finanse edildi.
10:53
Now this effortçaba well understandsanlar the scientificilmi challengemeydan okuma.
233
641503
2504
Bu adım bilimsel zorlukların çok farkında.
10:56
They are doing tonston of malariasıtma researchAraştırma.
234
644007
2221
Binlerce sıtma araştırması yapılıyor.
10:58
And they understandanlama the economicekonomik challengemeydan okuma too.
235
646228
2453
Ve ekonomik zorlukların da farkındalar.
11:00
They're focusingodaklanma on very cheapucuz, very easy-to-usekullanımı kolay toolsaraçlar.
236
648681
3560
Yine ekonomik ve kullanımı kolay olan malzemelere yoğunlaşılıyor
11:04
But now, I think, the dilemmaikilem is the culturalkültürel challengemeydan okuma.
237
652241
3892
fakat bu sefer, bence, sorun kültürel zorluklar yüzünden ortaya çıkıyor.
11:08
The centerpiecebir merkez of the currentşimdiki effortçaba is the bedyatak net.
238
656133
3634
Şu an yapılan çalışmaların merkezinde kalitesiz cibinlikler yatıyor.
11:11
It's treatedişlenmiş with insecticidesBöcek öldürücüler.
239
659767
1776
Bu cibinlikler böcek ilaçlarına
11:13
This thing has been distributeddağıtılmış acrosskarşısında the malarioussıtmalı worldDünya
240
661543
2370
maruz bırakılıyor ve tüm sıtma dünyasına dağıtılıyor,
11:15
by the millionsmilyonlarca.
241
663913
1433
milyonlarcası.
11:17
And when you think about the bedyatak net,
242
665346
2232
Ve kalitesiz cibinlik
11:19
it's sortçeşit of a surgicalcerrahi interventionmüdahale.
243
667578
2559
aslında biraz cerrahi müdahaleye benziyor.
11:22
You know, it doesn't really have any valuedeğer
244
670137
2146
Yani bilirsiniz, sıtmaya yakalanabilecek bir aile için
11:24
to a familyaile with malariasıtma exceptdışında that it helpsyardım eder preventönlemek malariasıtma.
245
672283
3663
en değerli şey onları sıtmadan korunmalarına yardımcı olan şeydir.
11:27
And yethenüz we're askingsormak people to use these netsfileler everyher night.
246
675946
4009
Ve hala bu insanlara ürünleri her gece yatarken kullanmaları gerektiğini söylüyoruz.
11:31
They have to sleepuyku underaltında them everyher night.
247
679955
1277
Her gece bu cibinliklerin altında yatmadıkları sürece
11:33
That's the only way they are effectiveetkili.
248
681232
2037
bu ürünlerin faydalarından yararlanmak çok zor.
11:35
And they have to do that
249
683269
1353
Ve bunu
11:36
even if the net blocksbloklar the breezemeltem,
250
684622
3086
rüzgarı engellese de,
11:39
even if they mightbelki have to get up in the middleorta of the night
251
687708
3145
gecenin bir vakti uyanmaları gerekip kendilerini rahatlatmaya
11:42
and relieverahatlatmak themselveskendilerini,
252
690853
1534
çalışsalar da
11:44
even if they mightbelki have to movehareket all theironların furnishingsMobilyalar
253
692387
2249
tüm mobilyalarını kaldırmaları ve bu ağları
11:46
to put this thing up,
254
694636
1467
takmaları gerekse de
11:48
even if, you know, they mightbelki livecanlı in a roundyuvarlak hutkulübe
255
696103
2853
kare olan ağı yuvarlak bir baraka için
11:50
in whichhangi it's difficultzor to stringsicim up a squarekare net.
256
698956
3737
kullanmak zor olsa da takmaları gerekiyor.
11:54
Now that's no bigbüyük dealanlaştık mı if you're fightingkavga a killerkatil diseasehastalık.
257
702693
4938
Tüm bunlar eğer ölümcül bir hastalıkla savaşıyorsanız sorun değil
11:59
I mean, these are minorküçük inconveniencessakıncaya.
258
707631
2331
Yani sonuçta bunlar küçük rahatsızlıklar.
12:01
But that's not how people with malariasıtma think of malariasıtma.
259
709962
3839
Fakat sıtmaya yakalanan insanlar sıtma hakkında böyle düşünmüyorlar.
12:05
So for them, the calculusDiferansiyel ve İntegral Hesap mustşart be quiteoldukça differentfarklı.
260
713801
4880
Onlar için işin matematiği biraz daha farklı.
12:10
ImagineHayal, for exampleörnek, if a bunchDemet of well-meaningiyi niyetli KenyansKenyalıların
261
718681
3918
Şöyle düşünelim iyi niyetli birkaç Kenyalı
12:14
camegeldi up to those of us in the temperateılıman worldDünya and said,
262
722599
2081
ılıman bölgelerde yaşayan bizlere gelip de
12:16
"You know, you people have a lot of coldsoğuk and flugrip.
263
724680
2822
'Aslında siz de çok soğuk algınlığı ve nezle vakası oluyor.
12:19
We'veBiz ettik designedtasarlanmış this great, easy-to-usekullanımı kolay, cheapucuz toolaraç,
264
727502
3128
Biz harika, kullanımı rahat, ucuz bir şey keşfettik
12:22
we're going to give it to you for freeücretsiz.
265
730630
1070
ve bunu size bedavaya vereceğiz.
12:23
It's calleddenilen a faceyüz maskmaskelemek,
266
731700
1433
Bu bir yüz maskesi
12:25
and all you need to do is
267
733133
3873
ve tüm yapmanız gereken
12:29
weargiyinmek it everyher day duringsırasında coldsoğuk and flugrip seasonsezon
268
737006
2410
bunu nezle olabileceğiniz sezon boyunca
12:31
when you go to schoolokul and when you go to work."
269
739416
2754
okula, işe gittiğiniz her gün takmanız.''
12:34
Would we do that?
270
742185
1930
Sizce yüz maskesini kullanır mıydık?
12:36
And I wondermerak etmek if that's how people
271
744115
2136
Acaba sıtma bölgelerinde yaşayan insanlar
12:38
in the malarioussıtmalı worldDünya thought of those netsfileler
272
746251
2066
bu cibinlikler hakkında
12:40
when they first receivedAlınan them?
273
748317
1703
böyle düşünüyor olabilirler mi?
12:42
IndeedGerçekten de, we know from studiesçalışmalar
274
750020
3398
Açıkçası, çalışmalardan elde ettiğimiz bilgilere dayanarak
12:45
that only 20 percentyüzde of the bedyatak netsfileler
275
753418
2678
dağıtılan bu cibinliklerin ilk başta
12:48
that were first distributeddağıtılmış were actuallyaslında used.
276
756096
3168
sadece %20'sinin kullanıldığını söyleyebiliriz
12:51
And even that's probablymuhtemelen an overestimateAbartma,
277
759264
1711
ki belki bu bile abartılı bir oran.
12:52
because the sameaynı people who distributeddağıtılmış the netsfileler
278
760975
2422
Çünkü bu bilgi cibinlikleri dağıtan insanların daha sonra
12:55
wentgitti back and askeddiye sordu the recipientsAlıcılar,
279
763397
1491
alıcılara gidip şu soruyu sormasıyla elde edildi.
12:56
"Oh, did you use that net I gaveverdi you?"
280
764888
2473
'Aa, geçenlerde size dağıttığımız ürünleri kullanıyor musunuz?
12:59
WhichHangi is like your AuntTeyze JaneJane askingsormak you,
281
767361
2612
Sanki teyzeniz size
13:01
"Oh, did you use that vasevazo I gaveverdi you for ChristmasNoel?"
282
769973
2961
'Sana yılbaşında aldığım vazoyu kullanıyor musun? diye soruyor.
13:04
So it's probablymuhtemelen an overestimateAbartma.
283
772934
1866
Dolayısıyla bu oran büyük ihtimalle biraz abartılı.
13:06
But that's not an insurmountableaşılmaz problemsorun.
284
774800
3324
Bu bence başa çıkılamaz bir sorun değil.
13:10
We can do more educationEğitim,
285
778124
1830
Daha fazla eğitim verip
13:11
we can try to convinceikna etmek these people to use the netsfileler.
286
779954
2675
insanları bu ağları, cibinlikleri kullanmaya ikna edebiliriz.
13:14
And that's what happeningolay now.
287
782629
1275
Şu an bunun için çaba gösteriyoruz.
13:15
We're throwingatma a lot more time and moneypara
288
783904
1704
Artık bu konudaki atölye çalışmaları, eğitimler,
13:17
into workshopsatölyeler and trainingseğitimler and musicalsmüzikaller and playsoyunlar
289
785608
4517
müzikaller, oyunlar ve okul toplantılarına daha fazla
13:22
and schoolokul meetingstoplantılar,
290
790125
2413
zaman ve para harcıyoruz.
13:24
all these things to convinceikna etmek people
291
792538
2295
Tüm bunları insanları verdiğimiz ürünleri
13:26
to use the netsfileler we gaveverdi you.
292
794833
2484
kullanmaya ikna etmek için yapıyoruz.
13:29
And that mightbelki work.
293
797317
2140
Belki bu çabalar işe yarayabilir
13:31
But it takes time. It takes moneypara.
294
799457
2678
Tabii ki zaman ve para gerekiyor.
13:34
It takes resourceskaynaklar. It takes infrastructurealtyapı.
295
802135
2780
Hatta kaynak ve altyapı da gerekiyor.
13:36
It takes all the things that that cheapucuz,
296
804915
2682
Bu kadar ucuz ve kullanımı kolay olan şeylerin
13:39
easy-to-usekullanımı kolay bedyatak net was not supposedsözde to be.
297
807597
2779
aslında zorunda bırakmadığı bir sürü şey yapmak gerekiyor.
13:42
So it's difficultzor to attacksaldırı malariasıtma from insideiçeride malarioussıtmalı societiestoplumlar,
298
810376
3404
Dolayısıyla sıtmayı bölgelerde kontrol altına almak
13:45
but it's equallyaynı derecede trickyhileli when we try to attacksaldırı it
299
813780
2538
biraz zor fakat aynı zamanda bu toplumlara dışarıdan
13:48
from outsidedışında of those societiestoplumlar.
300
816318
2810
müdahale etmek de bir o kadar uğraştırıcı.
13:51
We endson up imposingheybetli our ownkendi prioritiesöncelikler
301
819128
1787
Kendi önceliklerimizi sıtmayla yaşayan insanlara
13:52
on the people of the malarioussıtmalı worldDünya.
302
820915
1544
empoze ederken buluyoruz kendimizi.
13:54
That's exactlykesinlikle what we did in the 1950s,
303
822459
2794
Bu tam olarak 1950'lerde yaptığımız şey ve
13:57
and that effortçaba backfiredgeri tepti.
304
825253
1878
bu çaba geri tepti.
13:59
I would arguetartışmak todaybugün,
305
827131
1631
Bugün tüm bu malzemeleri dağıtırken
14:00
when we are distributingdağıtma toolsaraçlar that we'vebiz ettik designedtasarlanmış
306
828762
4230
ki bu malzemeler sıtmaya maruz kalan
14:04
and that don't necessarilyzorunlu olarak make senseduyu in people'sinsanların liveshayatları,
307
832992
3753
insanların hayatında hiç mantıklı bir yere sahip değilken
14:08
we runkoş the riskrisk of makingyapma the sameaynı mistakehata again.
308
836745
3553
aynı hataları yapma riskini de sürdürüyoruz.
14:12
That's not to say that malariasıtma is unconquerableyenilmez,
309
840298
1808
Bunu sıtmayı yok etmek imkansız olduğu için söylemiyorum
14:14
because I think it is,
310
842106
1463
çünkü bence bu mümkün
14:15
but what if we attackedsaldırıya this diseasehastalık
311
843569
2208
fakat bu hastalığa belki de muzdarip olan
14:17
accordinggöre to the prioritiesöncelikler of the people who livedyaşamış with it?
312
845777
3543
insanların önceliklerini göz önünde bulundurarak saldırmalıyız.
14:21
Take the exampleörnek of Englandİngiltere and the UnitedAmerika StatesBirleşik.
313
849320
2436
İngiltere ve ABD örneğini düşünelim.
14:23
We had malariasıtma in those countriesülkeler for hundredsyüzlerce of yearsyıl,
314
851756
3171
Sıtma yüzyıllar boyunca bu ülkelerde de varlığını sürdürdü ve şu an
14:26
and we got ridkurtulmuş of it completelytamamen,
315
854927
2158
tamamen sıtmayı hayatımızdan silebildik.
14:29
not because we attackedsaldırıya malariasıtma. We didn't.
316
857085
3009
Fakat direkt olarak sıtmaya saldırmadık.
14:32
We attackedsaldırıya badkötü roadsyollar and badkötü housesevler
317
860094
4107
Kalitesiz yollara, evlere
14:36
and badkötü drainagedrenaj and lackeksiklik of electricityelektrik and ruralkırsal povertyyoksulluk.
318
864201
4882
ve kötü kanalizasyon sistemine saldırdık.
14:41
We attackedsaldırıya the malarioussıtmalı way of life,
319
869083
3317
Sıtmanınn varolabildiği yaşam şekline saldırdık
14:44
and by doing that, we slowlyyavaşça builtinşa edilmiş malariasıtma out.
320
872400
5720
ve bu şekilde yavaş yavaş onu hayatımızdan çıkardık.
14:50
Now attackingsaldırma the malarioussıtmalı way of life,
321
878120
1638
Sıtmanın varlığını sürdürdüğü hayata saldırmak
14:51
this is something -- these are things people carebakım about todaybugün.
322
879758
3562
bugün tam olarak insanların üzerinde yoğunlaştığı şey.
14:55
And attackingsaldırma the malarioussıtmalı way of life,
323
883320
2387
Bu hayat şekline saldırmak
14:57
it's not fasthızlı, it's not cheapucuz, it's not easykolay,
324
885707
4759
hızlı, ucuz ya da kolay değil.
15:02
but I think it's the only lastingkalıcı way forwardileri.
325
890466
3068
Fakat bence gerçekten etkili olabilecek tek şey.
15:05
Thank you so much.
326
893534
1293
Çok teşekkür ederim.
15:06
(ApplauseAlkış)
327
894827
5447
(Alkışlar)
Translated by Kerem Yorukoglu
Reviewed by Hasan Mete

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Sonia Shah - Science writer
Science historian Sonia Shah explores the surprisingly fascinating story behind an ancient scourge: malaria.

Why you should listen

Aided by economics, culture, its own resilience and that of the insect that carries it (the mosquito), the malaria parasite has determined for thousands of years the health and course not only of human lives, but also of whole civilizations. In her book The Fever, author Sonia Shah outlines the epic and devastating history of malaria and shows how it still infects 500 million people every year, and kills half a million, in a context where economic inequality collides with science and biology.

Shah’s previous book The Body Hunters established her as a heavy hitter in the field of investigative human rights reporting. She is a frequent contributor to publications such as Scientific American, The Nation and Foreign Affairs.

More profile about the speaker
Sonia Shah | Speaker | TED.com