TED2009
Barry Schwartz: Our loss of wisdom
Barry Schwartz o tym jak utraciliśmy mądrość
Filmed:
Readability: 3.7
4,075,680 views
Barry Schwartz żarliwie wzywa nas do powrotu do "praktycznej mądrości" jako antidotum dla społeczeństwa oszalałego na punkcie biurokracji. Przedstawia silne dowody na to, że zasady często nas zawodzą, zachęty często obracają się przeciwko nam, zaś praktyczna wiedza dnia codziennego może pomóc odbudować świat.
Barry Schwartz - Psychologist
Barry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom. Full bio
Barry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
In his inaugural address,
0
0
2000
W swojej mowie inauguracyjnej
00:14
Barack Obama appealed to each of us to give our best
1
2000
4000
Barack Obama wezwał każdego z nas, byśmy dali z siebie wszystko,
00:18
as we try to extricate ourselves from this current financial crisis.
2
6000
6000
próbując wydobyć się z kryzysu finansowego.
00:24
But what did he appeal to?
3
12000
2000
Ale do czego dokładnie nawoływał?
00:26
He did not, happily, follow in the footsteps of his predecessor,
4
14000
4000
Na szczęście, nie podążył śladami swojego poprzednika
00:30
and tell us to just go shopping.
5
18000
3000
i nie powiedział nam, byśmy po prostu poszli na zakupy.
00:34
Nor did he tell us, "Trust us. Trust your country.
6
22000
4000
Nie powiedział także: "Zaufajcie nam. Ufajcie swojemu państwu.
00:38
Invest, invest, invest."
7
26000
3000
Inwestujcie, inwestujcie, inwestujcie."
00:42
Instead, what he told us was to put aside childish things.
8
30000
5000
Zamiast tego, powiedział nam, byśmy odłożyli dziecinne rzeczy na bok.
00:47
And he appealed to virtue.
9
35000
3000
I wezwał do cnoty.
00:51
Virtue is an old-fashioned word.
10
39000
4000
Cnota jest słowem staromodnym.
00:55
It seems a little out of place in a cutting-edge environment like this one.
11
43000
5000
Wydaje się być nie na miejscu w sytuacji na ostrzu noża jak ta.
01:00
And besides, some of you might be wondering,
12
48000
3000
I poza tym, niektórzy z Was mogą zastanawiać się,
01:03
what the hell does it mean?
13
51000
3000
co u licha oznacza?
01:06
Let me begin with an example.
14
54000
3000
Pozwólcie mi zacząć od przykładu.
01:09
This is the job description of a hospital janitor
15
57000
3000
Jest to zakres obowiązków salowego w szpitalu,
01:12
that is scrolling up on the screen.
16
60000
3000
który widzicie na ekranie.
01:15
And all of the items on it are unremarkable.
17
63000
5000
I nie ma tam nic wyjątkowego.
01:20
They're the things you would expect:
18
68000
3000
To jak można się było spodziewać:
01:23
mop the floors, sweep them, empty the trash, restock the cabinets.
19
71000
5000
mycie podłóg, zamiatanie, opróżnianie koszy na śmieci, uzupełnianie zapasów.
01:28
It may be a little surprising how many things there are,
20
76000
3000
Zaskoczyć nas może, jak wiele tych jest tych czynności,
01:31
but it's not surprising what they are.
21
79000
2000
ale nie jest zaskakujące, co to są za czynności.
01:33
But the one thing I want you to notice about them is this:
22
81000
3000
Ale to, na co chciałbym zwrócić waszą uwagę to:
01:36
even though this is a very long list,
23
84000
3000
Choć jest to bardzo długa lista,
01:39
there isn't a single thing on it that involves other human beings.
24
87000
5000
nie ma na niej nic dotyczącego innych ludzi.
01:44
Not one.
25
92000
3000
Nic.
01:47
The janitor's job could just as well be done in a mortuary as in a hospital.
26
95000
5000
Praca salowego mogłaby być równie dobrze wykonywana w kostnicy jak w szpitalu.
01:52
And yet, when some psychologists interviewed hospital janitors
27
100000
5000
Tymczasem, gdy kilku psychologów przeprowadziło wywiady z salowymi,
01:57
to get a sense of what they thought their jobs were like,
28
105000
3000
by zorientować się, jak oni postrzegają swoją pracę,
02:00
they encountered Mike,
29
108000
3000
napotkali Marka,
02:03
who told them about how he stopped mopping the floor
30
111000
3000
który powiedział im, jak przestał zmywać podłogę,
02:06
because Mr. Jones was out of his bed getting a little exercise,
31
114000
3000
bo Pan Jones wstał z łóżka, by trochę poćwiczyć,
02:09
trying to build up his strength, walking slowly up and down the hall.
32
117000
4000
próbując odbudować kondycję, spacerując wolno po korytarzu.
02:13
And Charlene told them about how she ignored her supervisor's admonition
33
121000
6000
A Charlene powiedziała im o tym, jak zignorowała napomnienie kierownika
02:19
and didn't vacuum the visitor's lounge
34
127000
3000
i nie odkurzyła poczekalni dla odwiedzających,
02:22
because there were some family members who were there all day, every day
35
130000
3000
ponieważ byli tam członkowie rodziny, którzy przychodzili na cały dzień, każdego dnia
02:25
who, at this moment, happened to be taking a nap.
36
133000
3000
i którzy w tym momencie akurat drzemali.
02:28
And then there was Luke,
37
136000
2000
Był też Luke,
02:30
who washed the floor in a comatose young man's room twice
38
138000
4000
który zmył podłogę w pokoju mężczyzny w śpiączce dwa razy,
02:34
because the man's father, who had been keeping a vigil for six months,
39
142000
5000
ponieważ ojciec mężczyzny, który czuwał przy nim przez sześć miesięcy,
02:39
didn't see Luke do it the first time,
40
147000
3000
nie widział, jak Luke zrobił to po raz pierwszy,
02:42
and his father was angry.
41
150000
2000
przez co ojciec się zdenerwował.
02:44
And behavior like this from janitors, from technicians, from nurses
42
152000
6000
I takie zachowanie ze strony salowych, techników, pielęgniarek
02:50
and, if we're lucky now and then, from doctors,
43
158000
3000
i, jeśli od czasu do czasu nam się poszczęści, lekarzy,
02:53
doesn't just make people feel a little better,
44
161000
3000
nie sprawia tylko, że ludzie czują się trochę lepiej,
02:56
it actually improves the quality of patient care
45
164000
3000
to istotnie polepsza jakość opieki nad pacjentem
02:59
and enables hospitals to run well.
46
167000
3000
i sprawia, że szpitale dobrze funkcjonują.
03:02
Now, not all janitors are like this, of course.
47
170000
3000
Oczywiście, nie wszyscy salowi są tacy.
03:05
But the ones who are think that these sorts of human interactions
48
173000
6000
Ale ci, którzy są, uważają, że tego typu kontanty międzyludzikie,
03:11
involving kindness, care and empathy
49
179000
3000
uwzględniające życzliwość, troskę i empatię,
03:14
are an essential part of the job.
50
182000
2000
są istotną częścią tej pracy.
03:16
And yet their job description contains not one word about other human beings.
51
184000
5000
Tymczasem zakres obowiązków nie zawiera ani jednego słowa na temat innych ludzi.
03:21
These janitors have the moral will to do right by other people.
52
189000
6000
Ci salowi mają wolę moralną, nakazującą właściwe postępowanie wobec innych.
03:27
And beyond this, they have the moral skill to figure out what "doing right" means.
53
195000
7000
I ponadto, mają zdolność oceny moralnej, co "właściwe postępowanie" oznacza.
03:34
"Practical wisdom," Aristotle told us,
54
202000
5000
"Wiedza praktyczna", jak powiedział nam Arystoteles,
03:39
"is the combination of moral will and moral skill."
55
207000
3000
"jest połączeniem moralnej woli ze zdolnością moralną".
03:42
A wise person knows when and how to make the exception to every rule,
56
210000
7000
Osoba mądra wie, kiedy i jak zastosować wyjątek od reguły,
03:49
as the janitors knew when to ignore the job duties in the service of other objectives.
57
217000
6000
tak jak salowi wiedzieli, kiedy zignorować obowiązki pracy dla osiągnięcia innych celów.
03:55
A wise person knows how to improvise,
58
223000
4000
Osoba mądra wie, jak improwizować,
03:59
as Luke did when he re-washed the floor.
59
227000
3000
tak jak Luke wiedział, gdy zmył ponownie podłogę.
04:02
Real-world problems are often ambiguous and ill-defined
60
230000
3000
Prawdziwe problemy są często niejednoznaczne i niejasne,
04:05
and the context is always changing.
61
233000
3000
a ich kontekst ciągle się zmienia.
04:08
A wise person is like a jazz musician --
62
236000
3000
Mądra osoba jest jak jazzman-
04:11
using the notes on the page, but dancing around them,
63
239000
3000
ma nuty, ale porusza się swobodnie dookoła nich,
04:14
inventing combinations that are appropriate for the situation and the people at hand.
64
242000
7000
wynajdując kombinacje, odpowiadające sytuacji i ludziom w danym momencie.
04:21
A wise person knows how to use these moral skills
65
249000
3000
Mądra osoba wie, jak używać tych zdolności moralnych
04:24
in the service of the right aims.
66
252000
3000
w służbie właściwym celom.
04:27
To serve other people, not to manipulate other people.
67
255000
4000
By pomóc innym ludziom, nie by innymi manipulować.
04:31
And finally, perhaps most important,
68
259000
3000
I w końcu, być może najważniejsze,
04:34
a wise person is made, not born.
69
262000
3000
osobą mądrą można się stać, nie urodzić.
04:37
Wisdom depends on experience,
70
265000
3000
Mądrość zależy od doświadczenia
04:40
and not just any experience.
71
268000
3000
i nie od jakiegokolwiek doświadczenia.
04:43
You need the time to get to know the people that you're serving.
72
271000
4000
Potrzeba czasu, by poznać ludzi, którym się pomaga.
04:47
You need permission to be allowed to improvise,
73
275000
3000
Potrzeba przyzwolenia, by improwizować,
04:50
try new things, occasionally to fail and to learn from your failures.
74
278000
5000
próbować nowych rozwiązań, czasami ponosić porażki, by się na nich uczyć.
04:55
And you need to be mentored by wise teachers.
75
283000
3000
I potrzeba mentorów, którzy są mądrymi nauczycielami.
04:58
When you ask the janitors who behaved like the ones I described
76
286000
5000
Jeśli zapytać salowych, którzy zachowują się w sposób przeze mnie opisny,
05:03
how hard it is to learn to do their job,
77
291000
3000
jak ciężko jest nauczyć się wykonywania ich pracy,
05:06
they tell you that it takes lots of experience.
78
294000
3000
powiedzą Wam, że wymaga to wiele doświadczenia.
05:09
And they don't mean it takes lots of experience to learn how to mop floors and empty trash cans.
79
297000
4000
I nie chodzi o to, że trzeba wiele doświadczenia, by nauczyć się zmywać podłogi i opróżniać kosze.
05:13
It takes lots of experience to learn how to care for people.
80
301000
5000
Wiele doświadczenia wymaga nauczenie się, jak dbać o ludzi.
05:19
At TED, brilliance is rampant.
81
307000
4000
TED to czysta błyskotliwość.
05:23
It's scary.
82
311000
2000
To przerażające.
05:25
The good news is you don't need to be brilliant to be wise.
83
313000
5000
Dobra wiadomość jest taka, że nie trzeba być błyskotliwym, by być mądrym.
05:30
The bad news is that without wisdom,
84
318000
4000
Zła wiadomość to, że bez mądrości
05:34
brilliance isn't enough.
85
322000
3000
błyskotliwość nie wystarcza.
05:37
It's as likely to get you and other people into trouble as anything else.
86
325000
6000
Może tak samo narobić Wam i innym kłopotu, jak cokolwiek innego.
05:43
(Applause)
87
331000
3000
(Oklaski)
05:46
Now, I hope that we all know this.
88
334000
3000
Mam nadzieję, że wszyscy o tym wiemy.
05:49
There's a sense in which it's obvious,
89
337000
3000
Istnieje przeczucie, zgodnie z którym jest to oczywiste
05:52
and yet, let me tell you a little story.
90
340000
3000
i pozwólcie mi opowiedzieć Wam jeszcze krótką historię.
05:55
It's a story about lemonade.
91
343000
3000
Historia jest o lemoniadzie.
05:58
A dad and his seven-year-old son were watching a Detroit Tigers game at the ballpark.
92
346000
6000
Tata i jego jedenastoletni syn oglądali mecz Detroit Tigers na stadionie.
06:04
His son asked him for some lemonade
93
352000
2000
Syn poprosił go o lemoniadę
06:06
and Dad went to the concession stand to buy it.
94
354000
3000
i tata poszedł po nią do stoiska.
06:09
All they had was Mike's Hard Lemonade,
95
357000
3000
Jedyne, co mieli, to Mike's Hard Lemonade,
06:12
which was five percent alcohol.
96
360000
3000
która zawiera pięć procent alkoholu.
06:15
Dad, being an academic, had no idea that Mike's Hard Lemonade contained alcohol.
97
363000
6000
Tata, będąc uczonym, nie miał pojęcia o tym, że Mike's Hard Lemonade zawiera alkohol.
06:21
So he brought it back.
98
369000
3000
Więc kupił ją dla syna.
06:24
And the kid was drinking it, and a security guard spotted it,
99
372000
3000
I gdy ją pił a ochrona to zauważyła
06:27
and called the police, who called an ambulance
100
375000
3000
i wezwała policję, ta z kolei zadzwoniła po karetkę,
06:30
that rushed to the ballpark, whisked the kid to the hospital.
101
378000
3000
który pędząc przybył na stadion i zabrał szybko dziecko do szpitala.
06:33
The emergency room ascertained that the kid had no alcohol in his blood.
102
381000
4000
Na pogotowiu ustalono, że dziecko nie miało alkoholu we krwi.
06:37
And they were ready to let the kid go.
103
385000
3000
I byli gotowi odesłać dziecko do domu.
06:40
But not so fast.
104
388000
3000
Ale nie tak szybko.
06:43
The Wayne County Child Welfare Protection Agency said no.
105
391000
4000
Agencja Ochrony Społecznej Dziecka hrabstwa Wayne powiedziała "nie".
06:47
And the child was sent to a foster home for three days.
106
395000
4000
I dziecko zostało wysłane do domu zastępczego na trzy dni.
06:51
At that point, can the child go home?
107
399000
3000
Czy w tym momencie dziecko może wrócić do domu?
06:54
Well, a judge said yes, but only if the dad leaves the house and checks into a motel.
108
402000
9000
Cóż, sędzia powiedział "tak", ale pod warunkiem, że tata opuści dom i zamelduje się w motelu.
07:06
After two weeks, I'm happy to report,
109
414000
3000
Mogę, na szczęście, zawiadomić, że po dwóch tygodniach
07:09
the family was reunited.
110
417000
2000
rodzina została ponownie połączona.
07:11
But the welfare workers and the ambulance people
111
419000
3000
Ale i pracownicy opieki społecznej, i osoby z karetki,
07:14
and the judge all said the same thing:
112
422000
3000
i sędzia, wszyscy powiedzieli tą samą rzecz:
07:17
"We hate to do it but we have to follow procedure."
113
425000
4000
"Strasznie nam przykro, ale musimy przestrzegać procedury."
07:21
How do things like this happen?
114
429000
4000
Dlaczego takie rzeczy mają miejsce?
07:25
Scott Simon, who told this story on NPR,
115
433000
4000
Scott Simon, który przedstawił tę historię w NPR,
07:29
said, "Rules and procedures may be dumb,
116
437000
4000
powiedział: "Zasady i procedury mogą być głupie,
07:33
but they spare you from thinking."
117
441000
3000
ale nie wymagają od ciebie myślenia."
07:36
And, to be fair, rules are often imposed
118
444000
2000
I, szczerze mówiąc, zasady są często ustalane,
07:38
because previous officials have been lax
119
446000
3000
bo poprzedni urzędnicy byli niedbali
07:41
and they let a child go back to an abusive household.
120
449000
3000
i dopuścili, by dziecko powróciło do znęcającej się nad nim rodziny.
07:44
Fair enough.
121
452000
1000
Ma to sens.
07:45
When things go wrong, as of course they do,
122
453000
3000
Kiedy sprawy idą źle, co się oczywiście zdarza,
07:48
we reach for two tools to try to fix them.
123
456000
4000
sięgamy po dwa narzędzia, by je naprawić.
07:52
One tool we reach for is rules.
124
460000
3000
Jedno narzędzie, po które sięgamy, to zasady.
07:55
Better ones, more of them.
125
463000
3000
Coraz lepsze, coraz więcej.
07:58
The second tool we reach for is incentives.
126
466000
3000
Drugie narzędzie to nagrody.
08:01
Better ones, more of them.
127
469000
3000
Coraz lepsze, coraz więcej.
08:04
What else, after all, is there?
128
472000
3000
W końcu co innego pozostaje?
08:07
We can certainly see this in response to the current financial crisis.
129
475000
5000
Możemy to z pewnością zaobserwować w reakcji na kryzys finansowy.
08:12
Regulate, regulate, regulate.
130
480000
3000
Regulować, regulować, regulować.
08:15
Fix the incentives, fix the incentives, fix the incentives ...
131
483000
3000
ulepszyć nagrody,ulepszyć nagrody, ulepszyć nagrody...
08:18
The truth is that neither rules nor incentives
132
486000
3000
Prawda jest jednak taka, że ani zasady, ani nagrody
08:21
are enough to do the job.
133
489000
2000
nie wystraczą, aby się udało.
08:23
How could you even write a rule that got the janitors to do what they did?
134
491000
4000
Jak napisać zasadę mówiącą, by salowi postępowali tak, jak postąpili?
08:27
And would you pay them a bonus for being empathic?
135
495000
3000
I czy dać im premię za okazywanie empatii?
08:30
It's preposterous on its face.
136
498000
4000
Jest to w oczywisty sposób absurdalne.
08:34
And what happens is that as we turn increasingly to rules,
137
502000
5000
I im częściej sięgamy po zasady,
08:39
rules and incentives may make things better in the short run,
138
507000
4000
zasady i nagrody mogą polepszyć sytuację w krótkiej perspektywie,
08:43
but they create a downward spiral
139
511000
3000
ale tworzą one równię pochyłą,
08:46
that makes them worse in the long run.
140
514000
2000
co sprawia, że pogarszają sytuację długoterminową.
08:48
Moral skill is chipped away by an over-reliance on rules
141
516000
5000
Zdolność moralna eroduje poprzez przesadne poleganie na zasadach,
08:53
that deprives us of the opportunity
142
521000
2000
które pozbawia nas możliwości
08:55
to improvise and learn from our improvisations.
143
523000
3000
improwizacji i nauki z naszego improwizowania.
08:58
And moral will is undermined
144
526000
3000
Również wola moralna jest podważona
09:01
by an incessant appeal to incentives
145
529000
3000
poprzez ustawiczne odwoływanie się do zachęt,
09:04
that destroy our desire to do the right thing.
146
532000
3000
które niszczy naszą potrzebę, by postępować właściwie.
09:07
And without intending it,
147
535000
2000
I niezamierzenie
09:09
by appealing to rules and incentives,
148
537000
4000
poprzez odwoływanie się do zasad i nagród,
09:13
we are engaging in a war on wisdom.
149
541000
2000
angażujemy się w wojnę przeciwko mądrości.
09:15
Let me just give you a few examples,
150
543000
3000
Pozwólcie, że przedstawię Wam kilka przykładów,
09:18
first of rules and the war on moral skill.
151
546000
3000
najpierw dotyczących zasad i wojny przeciwko zdolności moralnej.
09:21
The lemonade story is one.
152
549000
2000
Historia z lemoniadą jest jednym z przykładów.
09:23
Second, no doubt more familiar to you,
153
551000
3000
Drugim, bez wątpienia bardziej Wam znajomym,
09:26
is the nature of modern American education:
154
554000
3000
jest amerykański system edukacji:
09:29
scripted, lock-step curricula.
155
557000
3000
zgodnie ze scenariuszem, rozpracowany co do kroku program nauczania.
09:32
Here's an example from Chicago kindergarten.
156
560000
3000
Podam przykład z przedszkola w Chicago.
09:35
Reading and enjoying literature
157
563000
2000
Czytanie i czerpanie przyjemności z literatury
09:37
and words that begin with 'B.'
158
565000
2000
oraz słowa na literę "B".
09:39
"The Bath:" Assemble students on a rug
159
567000
3000
Wanna (ang. bath): Zbierz uczniów na dywanie
09:42
and give students a warning about the dangers of hot water.
160
570000
2000
i przekaż uczniom ostrzeżenie dotyczące zagrożeń, związanych z gorącą wodą.
09:44
Say 75 items in this script to teach a 25-page picture book.
161
572000
5000
Powiedzmy 75 punktów w scenariuszu, by opracować 25-stronicową książkę z obrazkami.
09:49
All over Chicago in every kindergarten class in the city,
162
577000
3000
W całym Chicago w każdym przedszkolu
09:52
every teacher is saying the same words in the same way on the same day.
163
580000
7000
każdy nauczyciel wypowiada te same słowa w ten sam sposób tego samego dnia.
09:59
We know why these scripts are there.
164
587000
4000
Wiemy, dlczego te scenariusze istnieją.
10:03
We don't trust the judgment of teachers enough
165
591000
3000
Nie ufamy wystarczająco aby pozwolić nauczycielom
10:06
to let them loose on their own.
166
594000
3000
by poprowadzili zajęcia po swojemu.
10:09
Scripts like these are insurance policies against disaster.
167
597000
3000
Tego typu scenariusze są polisą ubezpieczniową na wypadek katastrofy.
10:12
And they prevent disaster.
168
600000
3000
I zapobiegają katastrofie.
10:15
But what they assure in its place is mediocrity.
169
603000
5000
Ale co dają w zamian, to przeciętność.
10:20
(Applause)
170
608000
7000
(Oklaski)
10:27
Don't get me wrong. We need rules!
171
615000
2000
Nie zrozumcie mnie źle. Potrzebujemy zasad!
10:29
Jazz musicians need some notes --
172
617000
2000
Muzycy jazzowi potrzebują trochę nut --
10:31
most of them need some notes on the page.
173
619000
2000
większość znich potrzebuje kilka nut.
10:33
We need more rules for the bankers, God knows.
174
621000
2000
Potrzebujemy więcej zasad dla bankierów, to pewne.
10:35
But too many rules prevent accomplished jazz musicians
175
623000
4000
Ale zbyt wiele zasad powstrzymuje znakomitych muzyków jazzowych
10:39
from improvising.
176
627000
2000
od improwizowania.
10:41
And as a result, they lose their gifts,
177
629000
3000
I w rezultacie, tracą oni swój talent
10:44
or worse, they stop playing altogether.
178
632000
3000
lub jeszcze gorzej, przestają grać zupełnie.
10:47
Now, how about incentives?
179
635000
3000
Teraz czas zapytać, a co z nagrodami?
10:50
They seem cleverer.
180
638000
2000
Wydają się sensowniejsze.
10:52
If you have one reason for doing something
181
640000
2000
Jeśli masz jeden powód, by coś zrobić
10:54
and I give you a second reason for doing the same thing,
182
642000
3000
i ja dam ci drugi powód, by zrobić tę samą rzecz,
10:57
it seems only logical that two reasons are better than one
183
645000
3000
wydaje się logiczne, że dwa powody są lepsze niż jeden
11:00
and you're more likely to do it.
184
648000
3000
i że zrobisz to z większym prawdopodobieństwem.
11:03
Right?
185
651000
2000
Prawda?
11:05
Well, not always.
186
653000
2000
A więc, nie zawsze.
11:07
Sometimes two reasons to do the same thing seem to compete with one another
187
655000
3000
Czasami dwa powody do wykonania tego samego zadania konkurują ze sobą
11:10
instead of complimenting,
188
658000
2000
zamiast się uzupełniać
11:12
and they make people less likely to do it.
189
660000
3000
i sprawiają, że prawdopodobieństwo wykonania się zmniejsza.
11:15
I'll just give you one example because time is racing.
190
663000
3000
Podam Wam jeden przykład, bo czas goni.
11:18
In Switzerland, back about 15 years ago,
191
666000
3000
W Szwajcarii jakieś 15 lat temu
11:21
they were trying to decide where to site nuclear waste dumps.
192
669000
3000
próbowano zdecydować, gdzie umieścić wysypisko odpadów atomowych.
11:24
There was going to be a national referendum.
193
672000
3000
Miało zostać przeprowadzone referendum narodowe.
11:27
Some psychologists went around and polled citizens who were very well informed.
194
675000
3000
Kilku psychologów przeprowadziło sondaż wśród obywateli, którzy byli bardzo dobrze poinformowani.
11:30
And they said, "Would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"
195
678000
3000
I zapytali, "Czy chciałbyś, by w Twojej okolicy znajdowało się wysypisko odpadów atomowych?"
11:33
Astonishingly, 50 percent of the citizens said yes.
196
681000
5000
Co zadziwiające, 50 procent obywateli powiedziało tak.
11:38
They knew it was dangerous.
197
686000
2000
Wiedzieli, że jest to niebezbieczne.
11:40
They thought it would reduce their property values.
198
688000
3000
I że obniży to wartość ich nieruchomości.
11:43
But it had to go somewhere
199
691000
3000
Ale coś trzeba było zrobić z odpadami
11:46
and they had responsibilities as citizens.
200
694000
3000
a oni mieli obywatelski obowiązek.
11:49
The psychologists asked other people a slightly different question.
201
697000
4000
Psycholodzy zadali innym osobom nieco inne pytanie.
11:53
They said, "If we paid you six weeks' salary every year
202
701000
3000
Powiedzieli "Jeśli zapłacilibyśmy ci sześciotygodniowe wynagrodzenie co roku,
11:56
would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"
203
704000
4000
czy zechciałbyś, by w twojej okolicy znalazło się wysypisko odpadów atomowych?"
12:00
Two reasons. It's my responsibility and I'm getting paid.
204
708000
4000
Dwa powody. To mój obowiązek i dostanę za to wynagrodzenie.
12:04
Instead of 50 percent saying yes,
205
712000
3000
Zamiast 50 procent na tak,
12:07
25 percent said yes.
206
715000
3000
25 procent powiedziało tak.
12:10
What happens is that
207
718000
3000
Co się dzieje, to
12:13
the second this introduction of incentive gets us
208
721000
4000
w chwili, gdy w grę wchodzi nagroda, ona rządzi wyborem
12:17
so that instead of asking, "What is my responsibility?"
209
725000
3000
i zamiast pytać "Co jest moim obowiązkiem?"
12:20
all we ask is, "What serves my interests?"
210
728000
3000
jedyne, o co pytamy, to "Co jest dla mnie lepsze?"
12:23
When incentives don't work,
211
731000
2000
Kiedy nagrody nie działają,
12:25
when CEOs ignore the long-term health of their companies
212
733000
3000
kiedy szefowie ignorują długoterminowe zdrowie swoich firm
12:28
in pursuit of short-term gains that will lead to massive bonuses,
213
736000
4000
w pogoni za krótkoterminowym zyskiem, który daje wielkie premie,
12:32
the response is always the same.
214
740000
4000
odpowiedź jest zawsze ta sama.
12:36
Get smarter incentives.
215
744000
3000
Wprowadzić mądrzejsze nagrody.
12:40
The truth is that there are no incentives that you can devise
216
748000
3000
Prawda jest jednak taka, że nie ma nagród,
12:43
that are ever going to be smart enough.
217
751000
3000
i które kiedykolwiek byłyby wystarczająco mądre.
12:46
Any incentive system can be subverted by bad will.
218
754000
4000
Każdy system nagród może zostać wypaczony przez złą wolę.
12:50
We need incentives. People have to make a living.
219
758000
4000
Potrzebujemy zachęt. Ludzie muszą zarabiać na życie.
12:54
But excessive reliance on incentives
220
762000
2000
Ale przesadne opieranie się o nagrody
12:56
demoralizes professional activity
221
764000
3000
demoralizuje działalność profesjonalną
12:59
in two senses of that word.
222
767000
3000
w dwóch znaczeniach tego słowa.
13:02
It causes people who engage in that activity to lose morale
223
770000
4000
Powoduje, że ludzie podejmujący działalność tracą morale
13:06
and it causes the activity itself to lose morality.
224
774000
4000
i powoduje, że działanie samo w sobie traci moralość.
13:10
Barack Obama said, before he was inaugurated,
225
778000
5000
Barack Obama powiedział, przed inauguracją,
13:15
"We must ask not just 'Is it profitable?' but 'Is it right?'"
226
783000
4000
"Musimy pytać nie tylko 'Czy to się opłaca?' ale 'Czy jest to właściwe?'"
13:19
And when professions are demoralized,
227
787000
3000
I kiedy zawody zostają zdemoralizowane,
13:22
everyone in them becomes dependent on -- addicted to -- incentives
228
790000
5000
każdy, kto je wykonuje, staje się zależny -- uzależniony -- od nagród
13:27
and they stop asking "Is it right?"
229
795000
3000
i przestaje pytać "czy to jest właściwe?"
13:30
We see this in medicine.
230
798000
3000
Widzimy to w medycynie.
13:33
("Although it's nothing serious, let's keep an eye on it to make sure it doesn't turn into a major lawsuit.")
231
801000
4000
("Pomimo że to nic poważnego, będziemy mieć na to oko, aby nie przekształciło się to w proces sądowy")
13:37
And we certainly see it in the world of business.
232
805000
2000
Z pewnością widzimy to w świecie biznesu.
13:39
("In order to remain competitive in today's marketplace, I'm afraid we're going to have to replace you with a sleezeball.")
233
807000
6000
("By pozostać konkurencyjnym na dzisiejszym rynku, obawiam się, że będziemy musieli wymienić cię na niegodziwca."
13:45
("I sold my soul for about a tenth of what the damn things are going for now.")
234
813000
5000
("Sprzedałem duszę za jedną dziesiątą dzisiejszej ceny")
13:50
It is obvious that this is not the way people want to do their work.
235
818000
3000
Jest oczywiste, że to nie jest sposób, w jaki ludzie chcą wykonywać swoją pracę.
13:53
So what can we do?
236
821000
3000
Więc co możemy zrobić?
13:56
A few sources of hope:
237
824000
3000
Kilka źródeł nadziei:
13:59
we ought to try to re-moralize work.
238
827000
3000
Musimy spróbować sprawić, aby praca znów była moralna.
14:02
One way not to do it: teach more ethics courses.
239
830000
6000
Sposób w jaki nie należy tego robić: wprowadzić więcej zajęć z etyki.
14:08
(Applause)
240
836000
3000
(Oklaski)
14:11
There is no better way to show people that you're not serious
241
839000
3000
Nie ma lepszego sposobu, by pokazać ludziom, że nie traktujesz czegoś poważnie
14:14
than to tie up everything you have to say about ethics
242
842000
3000
niż połączyć wszystko, co masz do powiedzenia o etyce,
14:17
into a little package with a bow and consign it to the margins as an ethics course.
243
845000
5000
w mały pakiet z kokardką i rozesłać jako kurs etyki.
14:22
What to do instead?
244
850000
2000
Co zrobić zamiast tego?
14:24
One: Celebrate moral exemplars.
245
852000
4000
Po pierwsze: celebrować przykłady moralne.
14:28
Acknowledge, when you go to law school,
246
856000
3000
Przyznać, że gdy idziesz na prawo,
14:31
that a little voice is whispering in your ear
247
859000
3000
mały głosik szepcze ci do ucha
14:34
about Atticus Finch.
248
862000
3000
o Atticusie Finchu.
14:37
No 10-year-old goes to law school to do mergers and acquisitions.
249
865000
3000
Żaden dziesięciolatek nie chce iść na prawo by przeprowadzać fuzje i przejęcia.
14:40
People are inspired by moral heroes.
250
868000
3000
Ludzi inspirują bohaterowie moralni.
14:43
But we learn that with sophistication
251
871000
3000
Ale nauczyliśmy się, że wraz z wyrafinowaniem
14:46
comes the understanding that you can't acknowledge that you have moral heroes.
252
874000
4000
przychodzi zrozumienie, że nie możesz przyznawać się do posiadania bohaterów moralnych.
14:50
Well, acknowledge them.
253
878000
2000
Cóż, przyznawajcie się do nich.
14:52
Be proud that you have them.
254
880000
2000
Bądźcie dumni, że ich macie.
14:54
Celebrate them.
255
882000
2000
Czcijcie ich.
14:56
And demand that the people who teach you acknowledge them and celebrate them too.
256
884000
3000
I wymagajcie, by ludzie, którzy Was uczą, również przyznawali się do nich i ich czcili.
14:59
That's one thing we can do.
257
887000
3000
To jedna rzecz, którą możemy zrobić.
15:02
I don't know how many of you remember this:
258
890000
3000
Nie wiem, ilu z Was to pamięta:
15:05
another moral hero, 15 years ago, Aaron Feuerstein,
259
893000
4000
inny bohater moralny, piętnaście lat temu, Aaron Feuerstein,
15:09
who was the head of Malden Mills in Massachusetts --
260
897000
3000
który był dyrektorem Malden Mills w Massachussetts --
15:12
they made Polartec --
261
900000
2000
produkowali Polartec --
15:14
The factory burned down.
262
902000
2000
Fabryka spłonęła.
15:16
3,000 employees. He kept every one of them on the payroll.
263
904000
3000
3,000 pracowników. Nie zwolnił żadnego.
15:19
Why? Because it would have been a disaster for them
264
907000
3000
Dlaczego? Ponieważ katastrofą dla nich
15:22
and for the community if he had let them go.
265
910000
3000
i dla społeczności byłoby ich zwolnienie.
15:25
"Maybe on paper our company is worth less to Wall Street,
266
913000
4000
"Może na papierze nasza firma jest warta mniej na Wall Street,
15:29
but I can tell you it's worth more. We're doing fine."
267
917000
4000
ale ja mogę wam powiedzieć, że jest warta więcej. Mamy się dobrze."
15:33
Just at this TED we heard talks from several moral heroes.
268
921000
4000
Tylko tu, na tej konferencji TED, usłyszeliśmy już wykłady kilku moralnych bohaterów.
15:37
Two were particularly inspiring to me.
269
925000
3000
Dwóch z nich było wyjątkowo inspirujących dla mnie.
15:40
One was Ray Anderson, who turned --
270
928000
3000
Jednym był Ray Anderson, który przekształcił --
15:43
(Applause)
271
931000
3000
(Oklaski)
15:46
-- turned, you know, a part of the evil empire
272
934000
3000
-- przekształcił, jak wiecie, część imperium zła
15:49
into a zero-footprint, or almost zero-footprint business.
273
937000
3000
w bezemisyjny lub prawie bezemisyjny biznes.
15:52
Why? Because it was the right thing to do.
274
940000
4000
Dlaczego? Bo to było właściwe postępowanie.
15:56
And a bonus he's discovering is
275
944000
3000
A premia, jaką teraz odkrywa jest taka,
15:59
he's actually going to make even more money.
276
947000
3000
że właściwe zarobi nawet więcej.
16:02
His employees are inspired by the effort.
277
950000
3000
Jego pracownicy czerpią z tego inspirację.
16:05
Why? Because there happy to be doing something that's the right thing to do.
278
953000
4000
Dlaczego? Bo są szczęśliwi, że biorą udział w czymś, co jest właściwe.
16:09
Yesterday we heard Willie Smits talk about re-foresting in Indonesia.
279
957000
5000
Wczoraj słuchaliśmy Williego Smits'a, który mówił o zalesianiu w Indonezji.
16:14
(Applause)
280
962000
3000
(Oklaski)
16:17
In many ways this is the perfect example.
281
965000
3000
Pod wieloma względami jest to idealny przykład.
16:20
Because it took the will to do the right thing.
282
968000
3000
Ponieważ wymagało to woli, by postąpić właściwie.
16:23
God knows it took a huge amount of technical skill.
283
971000
3000
Bóg wie, że potrzebne były wielkie zdolności techniczne.
16:26
I'm boggled at how much he and his associates needed to know
284
974000
3000
W głowie mi się nie mieści, ile on i jego partnerzy musieli wiedzieć,
16:29
in order to plot this out.
285
977000
3000
by móc to zaplanować.
16:32
But most important to make it work --
286
980000
3000
I przede wszystkim, aby się udało.
16:35
and he emphasized this --
287
983000
2000
I to, co podkreślał,
16:37
is that it took knowing the people in the communities.
288
985000
3000
to że konieczne było poznanie ludzi w tych społecznościach.
16:40
Unless the people you're working with are behind you,
289
988000
5000
Jeśli nie masz poparcia ludzi, z którymi pracujesz,
16:45
this will fail.
290
993000
2000
to się nie powiedzie.
16:47
And there isn't a formula to tell you how to get the people behind you,
291
995000
3000
I nie ma wzoru, który mówi, jak zdobyć poparcie ludzi,
16:50
because different people in different communities
292
998000
3000
ponieważ różni ludzie w różnych społecznościach
16:53
organize their lives in different ways.
293
1001000
3000
organizują swoje życie na różne sposoby.
16:56
So there's a lot here at TED, and at other places, to celebrate.
294
1004000
3000
Jest więc wiele powodów do świętowania tu, na konferencji TED, i w innych miejscach.
16:59
And you don't have to be a mega-hero.
295
1007000
3000
I nie musisz być mega-bohaterem.
17:02
There are ordinary heroes.
296
1010000
2000
Istnieją zwykli bohaterowie.
17:04
Ordinary heroes like the janitors who are worth celebrating too.
297
1012000
3000
Zwykli bohaterowie jak salowi, których również należy uczcić.
17:07
As practitioners each and every one of us should strive
298
1015000
3000
Jako lekarze wszyscy powinniśmy dążyć do tego,
17:10
to be ordinary, if not extraordinary heroes.
299
1018000
3000
by być zwykłym, jeśli nie niezwykłym, bohaterem.
17:13
As heads of organizations,
300
1021000
2000
Jako szefowie organizacji,
17:15
we should strive to create environments
301
1023000
2000
powinniśmy dążyć do tworzenia takich środowisk,
17:17
that encourage and nurture both moral skill and moral will.
302
1025000
5000
które sprzyjają i kształcą tak zdolność moralną jak i moralną wolę.
17:22
Even the wisest and most well-meaning people
303
1030000
3000
Nawet najmądrzejsi ludzie o najlepszych intencjach
17:25
will give up if they have to swim against the current
304
1033000
3000
poddadzą się, jeśli będą musieli płynąć pod prąd
17:28
in the organizations in which they work.
305
1036000
3000
w organizacjach,w których pracują.
17:31
If you run an organization, you should be sure
306
1039000
3000
Jeśli kierujesz organizacją, powinieneś być pewien,
17:34
that none of the jobs -- none of the jobs --
307
1042000
3000
że żadne ze stanowisk- żadne z nich-
17:37
have job descriptions like the job descriptions of the janitors.
308
1045000
3000
nie ma takiego zakresu obowiązków, jak zakres obowiązków salowych.
17:40
Because the truth is that
309
1048000
3000
Bo prawda jest taka, że
17:43
any work that you do that involves interaction with other people
310
1051000
3000
każda wykonywana przez nas praca, która obejmuje interakcję z innymi ludźmi,
17:46
is moral work.
311
1054000
3000
jest pracą moralną.
17:49
And any moral work depends upon practical wisdom.
312
1057000
4000
I każda praca moralna zależy od praktycznej mądrości.
17:53
And, perhaps most important,
313
1061000
3000
I, być może najważniejsze,
17:56
as teachers, we should strive to be the ordinary heroes,
314
1064000
3000
jako nauczyciele, powinniśmy dążyć do tego, by być zwykłymi bohaterami,
17:59
the moral exemplars, to the people we mentor.
315
1067000
4000
autorytetami moralnymi dla ludzi, których uczymy.
18:03
And there are a few things that we have to remember as teachers.
316
1071000
3000
Istnieje kilka rzeczy, o których musimy pamiętać jako nauczyciele.
18:06
One is that we are always teaching.
317
1074000
4000
Jedna to, że uczymy cały czas.
18:10
Someone is always watching.
318
1078000
3000
Zawsze ktoś obserwuje.
18:13
The camera is always on.
319
1081000
2000
Kamera jest stale włączona.
18:15
Bill Gates talked about the importance of education
320
1083000
3000
Bill Gates mówił o znaczeniu edukacji
18:18
and, in particular, the model that KIPP was providing:
321
1086000
3000
a zwłaszcza o modelu KIPP.
18:21
"Knowledge is power."
322
1089000
2000
"Wiedza jest siłą"
18:24
And he talked about a lot of the wonderful things
323
1092000
3000
I mówił o wielu wspaniałych rzeczach,
18:27
that KIPP is doing
324
1095000
2000
którymi KIPP się zajmuje,
18:29
to take inner-city kids and turn them in the direction of college.
325
1097000
4000
by dotrzeć do dzieci z ubogich okolic i skierować je na studia.
18:33
I want to focus on one particular thing KIPP is doing
326
1101000
3000
Chciałbym się skupić na jednej konkretnej rzeczy, którą KIPP się zajmuje,
18:36
that Bill didn't mention.
327
1104000
2000
a o której Bill nie wspomniał.
18:39
That is that they have come to the realization
328
1107000
2000
Otóż zrozumieli oni,
18:42
that the single most important thing kids need to learn
329
1110000
2000
że najważniejszą rzeczą, której dzieci muszą się nauczyć,
18:44
is character.
330
1112000
1000
jest charakter.
18:45
They need to learn to respect themselves.
331
1113000
3000
Muszą się nauczyć, by siebie szanować.
18:48
They need to learn to respect their schoolmates.
332
1116000
3000
Muszą się nauczyć szanować swoich kolegów w szkole.
18:51
They need to learn to respect their teachers.
333
1119000
3000
Muszą się nauczyć szanować swoich nauczycieli.
18:54
And, most important, they need to learn to respect learning.
334
1122000
3000
I, co najważniejsze, muszą się nauczyć szanować naukę.
18:57
That's the principle objective.
335
1125000
2000
To jest główny cel.
18:59
If you do that, the rest is just pretty much a coast downhill.
336
1127000
4000
Jeśli go osiągniesz, reszta jest już właściwie z górki.
19:03
And the teachers: the way you teach these things to the kids
337
1131000
3000
I do nauczycieli: sposób w jaki uczy się dzieci tych rzeczy
19:06
is by having the teachers and all the other staff embody it every minute of every day.
338
1134000
7000
to wcielanie tego w życie przez nauczycieli i cały pozostały personel w każdej minucie każdego dnia.
19:13
Obama appealed to virtue.
339
1141000
2000
Obama wzywał do cnoty.
19:15
And I think he was right.
340
1143000
2000
I myślę, że miał rację.
19:17
And the virtue I think we need above all others is practical wisdom,
341
1145000
4000
Cnotą, której potrzebujemy ponad wszystkie inne, jest praktyczna mądrość,
19:21
because it's what allows other virtues -- honesty, kindness, courage and so on --
342
1149000
7000
ponieważ pozwala ona na zaistnienie innych cnót - uczciwości, dobroci, odwagi i tak dalej-
19:28
to be displayed at the right time and in the right way.
343
1156000
3000
w odpowiednim czasie i w odpowiedni sposób.
19:31
He also appealed to hope.
344
1159000
3000
Apelował również o nadzieję.
19:34
Right again.
345
1162000
2000
I znów słusznie.
19:36
I think there is reason for hope.
346
1164000
3000
Myślę, że jest powód do nadziei.
19:39
I think people want to be allowed to be virtuous.
347
1167000
3000
Myślę, że ludzie chcą mieś prawo do bycia pełnymi cnoty.
19:42
In many ways, it's what TED is all about.
348
1170000
4000
Na wiele sposobów, to jest to, o co chodzi w TED.
19:46
Wanting to do the right thing
349
1174000
3000
Chęć zrobienia tego, co właściwe
19:49
in the right way
350
1177000
2000
we właściwy sposób
19:51
for the right reasons.
351
1179000
2000
z właściwych powodów.
19:53
This kind of wisdom is within the grasp of each and every one of us
352
1181000
3000
Ten rodzaj mądrości jest w zasięgu ręki każdego z nas,
19:56
if only we start paying attention.
353
1184000
3000
jeśli tylko zaczniemy zwracać uwagę.
19:59
Paying attention to what we do,
354
1187000
3000
Zwracać uwagę na to, co robimy,
20:02
to how we do it,
355
1190000
2000
jak to robimy,
20:04
and, perhaps most importantly,
356
1192000
2000
i, co być może najważniejsze,
20:06
to the structure of the organizations within which we work,
357
1194000
3000
na strukturę organizacji, w których pracujemy,
20:09
so as to make sure that it enables us and other people to develop wisdom
358
1197000
5000
by upewnić się, że umożliwia nam i innym ludziom rozwijać mądrość,
20:14
rather than having it suppressed.
359
1202000
3000
zamiast ją tłumić.
20:17
Thank you very much.
360
1205000
2000
Dziękuję bardzo.
20:20
Thank you.
361
1208000
2000
Dziękuję.
20:22
(Applause)
362
1210000
3000
(Oklaski)
20:25
Chris Anderson: You have to go and stand out here a sec.
363
1213000
3000
Chris Anderson: Musisz wyjść i stanąć tu na sekundę.
20:31
Barry Schwartz: Thank you very much.
364
1219000
2000
Barry Schwartz: Dziękuję Wam bardzo.
20:33
(Applause)
365
1221000
6000
(Oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Barry Schwartz - PsychologistBarry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom.
Why you should listen
In his 2004 book The Paradox of Choice, Barry Schwartz tackles one of the great mysteries of modern life: Why is it that societies of great abundance — where individuals are offered more freedom and choice (personal, professional, material) than ever before — are now witnessing a near-epidemic of depression? Conventional wisdom tells us that greater choice is for the greater good, but Schwartz argues the opposite: He makes a compelling case that the abundance of choice in today's western world is actually making us miserable.
Infinite choice is paralyzing, Schwartz argues, and exhausting to the human psyche. It leads us to set unreasonably high expectations, question our choices before we even make them and blame our failures entirely on ourselves. His relatable examples, from consumer products (jeans, TVs, salad dressings) to lifestyle choices (where to live, what job to take, who and when to marry), underscore this central point: Too much choice undermines happiness.
Schwartz's previous research has addressed morality, decision-making and the varied inter-relationships between science and society. Before Paradox he published The Costs of Living, which traces the impact of free-market thinking on the explosion of consumerism -- and the effect of the new capitalism on social and cultural institutions that once operated above the market, such as medicine, sports, and the law.
Both books level serious criticism of modern western society, illuminating the under-reported psychological plagues of our time. But they also offer concrete ideas on addressing the problems, from a personal and societal level.
Schwartz is the author of the TED Book, Why We Work.
Barry Schwartz | Speaker | TED.com