TED2009
Barry Schwartz: Our loss of wisdom
Barry Schwartz: Bilgeliği Kaybedişimiz Üzerine
Filmed:
Readability: 3.7
4,075,680 views
Barry Schwartz, bürokrasi yüzünden çılgınlığa süreklenmiş toplumumuza bir çare olarak bizi "pratik bilgeliğe" davet ediyor. Kuralların bizi yanılttığını, primlerin ve ödüllerin geri teptiğini; bu yüzden pratik, gündelik bilgeliğin dünyamızı yeniden kurmamıza yardımcı olacağını savunuyor.
Barry Schwartz - Psychologist
Barry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom. Full bio
Barry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
In his inaugural address,
0
0
2000
Başkan Barack Obama, ulusa seslenişi sırasında
00:14
Barack Obama appealed to each of us to give our best
1
2000
4000
içinde bulunduğumuz finansal krizden çıkmaya gayret ederken
00:18
as we try to extricate ourselves from this current financial crisis.
2
6000
6000
her birimizin elinden geleni yapmasını istedi.
00:24
But what did he appeal to?
3
12000
2000
Bunun için bizden ne istedi?
00:26
He did not, happily, follow in the footsteps of his predecessor,
4
14000
4000
Neyse ki, önceki başkan gibi
00:30
and tell us to just go shopping.
5
18000
3000
bize "alışverişe çıkmamızı" söylemedi.
00:34
Nor did he tell us, "Trust us. Trust your country.
6
22000
4000
Şunu da demedi: "Bize güvenin. Ülkenize güvenin.
00:38
Invest, invest, invest."
7
26000
3000
Yatırım yapın, yatırım yapın, yatırım yapın." da demedi.
00:42
Instead, what he told us was to put aside childish things.
8
30000
5000
Bunun yerine, çocuk oyunlarını bir yana bırakmamızı söyleyip,
00:47
And he appealed to virtue.
9
35000
3000
bize erdemden bahsetti.
00:51
Virtue is an old-fashioned word.
10
39000
4000
"Erdem", modası geçmiş bir kelime.
00:55
It seems a little out of place in a cutting-edge environment like this one.
11
43000
5000
Burası gibi son derece modern bir yerde eğreti duruyor.
01:00
And besides, some of you might be wondering,
12
48000
3000
Dahası, aranızdan bazıları anlamını
01:03
what the hell does it mean?
13
51000
3000
merak ediyor olabilir.
01:06
Let me begin with an example.
14
54000
3000
Bir örnekle anlatmaya başlayayım.
01:09
This is the job description of a hospital janitor
15
57000
3000
Ekranda bir hastane hademesinin görev tanımı
01:12
that is scrolling up on the screen.
16
60000
3000
geçiyor. (Ekranda yazanlar: "Yerleri cilala, temizlik ekipmanını çalıştır, tıkalı tuvaletleri aç, toz al, elektrik süpürgesiyle yerleri temizle, vs...")
01:15
And all of the items on it are unremarkable.
17
63000
5000
Buradaki kalemlerin hepsi önemsiz.
01:20
They're the things you would expect:
18
68000
3000
Bunlar, zaten bilinen şeyler:
01:23
mop the floors, sweep them, empty the trash, restock the cabinets.
19
71000
5000
yerleri sil, sonra süpür, çöpleri boşalt, dolaplardaki malzemeler bittikçe yenilerini al.
01:28
It may be a little surprising how many things there are,
20
76000
3000
Bu kadar fazla iş olması biraz şaşırtıcı olabilir,
01:31
but it's not surprising what they are.
21
79000
2000
ama hepsi bilinen şeyler.
01:33
But the one thing I want you to notice about them is this:
22
81000
3000
Fakat dikkatinizi çekmek istediğim bir şey var:
01:36
even though this is a very long list,
23
84000
3000
Çok uzun bir liste olsa da,
01:39
there isn't a single thing on it that involves other human beings.
24
87000
5000
bu listenin içinde diğer insanları ilgilendiren hiçbir madde yok.
01:44
Not one.
25
92000
3000
Bir tane bile yok.
01:47
The janitor's job could just as well be done in a mortuary as in a hospital.
26
95000
5000
Hademe, hastanede değil de morgda çalışsaydı da aynı işi yapacaktı.
01:52
And yet, when some psychologists interviewed hospital janitors
27
100000
5000
Buna rağmen, psikologlar, hastane hademelerinin kendi işleri
01:57
to get a sense of what they thought their jobs were like,
28
105000
3000
hakkında ne düşündüklerini anlamak üzere araştırma yaparken
02:00
they encountered Mike,
29
108000
3000
bir mülakat sırasında Mike ile karşılaştılar:
02:03
who told them about how he stopped mopping the floor
30
111000
3000
Mike onlara, Mr. Jones'un yatağından kalkıp da yeniden
02:06
because Mr. Jones was out of his bed getting a little exercise,
31
114000
3000
gücünü kazanmak için biraz egzersiz yapabilmesi için
02:09
trying to build up his strength, walking slowly up and down the hall.
32
117000
4000
yerleri silmekten vazgeçtiğini anlattı.
02:13
And Charlene told them about how she ignored her supervisor's admonition
33
121000
6000
Charlene ise, bir hastanın aile fertleri günler boyunca devamlı lobide oldukları için,
02:19
and didn't vacuum the visitor's lounge
34
127000
3000
uyurlarken elektrik süpürgesini çalıştırmak istemediğini
02:22
because there were some family members who were there all day, every day
35
130000
3000
ve bu yüzden, müdürünün uyarısına rağmen
02:25
who, at this moment, happened to be taking a nap.
36
133000
3000
temizlik yapmadığını anlattı.
02:28
And then there was Luke,
37
136000
2000
Luke ise,
02:30
who washed the floor in a comatose young man's room twice
38
138000
4000
komadaki bir gencin odasını iki kere temizlediğini söyledi:
02:34
because the man's father, who had been keeping a vigil for six months,
39
142000
5000
Çünkü altı aydır başında nöbet tutan babası, ilk seferinde
02:39
didn't see Luke do it the first time,
40
147000
3000
Luke'un odayı temizlediğini görmemiş
02:42
and his father was angry.
41
150000
2000
ve öfkelenmişti.
02:44
And behavior like this from janitors, from technicians, from nurses
42
152000
6000
İşte bu tür davranışları, hademelerde, teknisyenlerde, hemşirelerde,
02:50
and, if we're lucky now and then, from doctors,
43
158000
3000
bir de - arada bir şansımız yaver giderse - doktorlarda da görmek,
02:53
doesn't just make people feel a little better,
44
161000
3000
insanları biraz daha iyi hissettirmekle kalmaz,
02:56
it actually improves the quality of patient care
45
164000
3000
hasta bakımının kalitesini de gözle görülebilecek kadar arttırıp,
02:59
and enables hospitals to run well.
46
167000
3000
hastanelerin düzgün çalışmalarını sağlar.
03:02
Now, not all janitors are like this, of course.
47
170000
3000
Kuşkusuz, bütün hademeler böyle davranış göstermez.
03:05
But the ones who are think that these sorts of human interactions
48
173000
6000
Ancak, bu tür şefkat, özen ve ilgi içeren insani ilişkileri,
03:11
involving kindness, care and empathy
49
179000
3000
görevlerinin önemli bir bölümü olduğunu düşünenler,
03:14
are an essential part of the job.
50
182000
2000
bu davranışları gösterirler.
03:16
And yet their job description contains not one word about other human beings.
51
184000
5000
Oysa ki görev tanımları diğer insanlarla ilgili tek bir kelime içermemektedir.
03:21
These janitors have the moral will to do right by other people.
52
189000
6000
Bu hademelerin ahlaki iradeleri, diğer insanlara hakkaniyet gösterecek seviyededir.
03:27
And beyond this, they have the moral skill to figure out what "doing right" means.
53
195000
7000
Bunun da ötesinde, "hakkaniyetin" anlamını bilecek ahlaki becerileri vardır.
03:34
"Practical wisdom," Aristotle told us,
54
202000
5000
Aristo demiştir ki, "pratik bilgelik,"
03:39
"is the combination of moral will and moral skill."
55
207000
3000
"ahlaki irade ve ahlaki becerinin birleşimidir."
03:42
A wise person knows when and how to make the exception to every rule,
56
210000
7000
Bilge insan, bu hademelerin görevlerini başka amaçlar uğruna bırakacaklarını bildikleri gibi,
03:49
as the janitors knew when to ignore the job duties in the service of other objectives.
57
217000
6000
her bir kuralın ne zaman, nasıl bozulacağını bilir.
03:55
A wise person knows how to improvise,
58
223000
4000
Bilge insan, Luke'un yeniden odayı temizlemesi gibi
03:59
as Luke did when he re-washed the floor.
59
227000
3000
kendiliğinden hareket etmesini bilir.
04:02
Real-world problems are often ambiguous and ill-defined
60
230000
3000
Gerçek hayattaki sorunlar; belirsizdir, iyi tanımlanamazlar ve
04:05
and the context is always changing.
61
233000
3000
hep farklı koşullarda karşımıza çıkarlar.
04:08
A wise person is like a jazz musician --
62
236000
3000
Bilge insan, kağıttaki notaları kullansa da
04:11
using the notes on the page, but dancing around them,
63
239000
3000
aynen tekrarlamayıp kendi yorumunu yapan caz müzisyeni gibi
04:14
inventing combinations that are appropriate for the situation and the people at hand.
64
242000
7000
karşısındaki duruma ve insana uygun şekiller icat eder.
04:21
A wise person knows how to use these moral skills
65
249000
3000
Bilge insan, bu ahlaki becerileri doğru amaçlar için
04:24
in the service of the right aims.
66
252000
3000
nasıl kullanacağını bilir:
04:27
To serve other people, not to manipulate other people.
67
255000
4000
Başkalarına fayda için; kandırmak için değil.
04:31
And finally, perhaps most important,
68
259000
3000
Ve nihayet, belki de en önemlisi:
04:34
a wise person is made, not born.
69
262000
3000
bilge doğulmaz; bilge olunur.
04:37
Wisdom depends on experience,
70
265000
3000
Bilgelik, deneyime dayanır;
04:40
and not just any experience.
71
268000
3000
ama doğru deneyimlerin yaşanması gerekir.
04:43
You need the time to get to know the people that you're serving.
72
271000
4000
Faydalı olduğun insanları tanımak için vakte ihtiyacın vardır.
04:47
You need permission to be allowed to improvise,
73
275000
3000
Doğaçlama yapabilmen için, yeni şeyler deneyip arada bir
04:50
try new things, occasionally to fail and to learn from your failures.
74
278000
5000
yanılıp hatalarından ders çıkarmak için izin verilmesi gerekir.
04:55
And you need to be mentored by wise teachers.
75
283000
3000
Ayrıca kendileri de bilge olan akıl hocalarına ihtiyacın olur.
04:58
When you ask the janitors who behaved like the ones I described
76
286000
5000
Bu bahsettiğim hademelere,
05:03
how hard it is to learn to do their job,
77
291000
3000
işlerini öğrenmenin zor olup olmadığını sorarsanız,
05:06
they tell you that it takes lots of experience.
78
294000
3000
çok fazla deneyim gerektiğini söylerler.
05:09
And they don't mean it takes lots of experience to learn how to mop floors and empty trash cans.
79
297000
4000
Çok fazla deneyim gerektiren, yerlerin silinip çöplerin boşaltılması değildir.
05:13
It takes lots of experience to learn how to care for people.
80
301000
5000
İnsanlara özen göstermeyi öğrenmektir.
05:19
At TED, brilliance is rampant.
81
307000
4000
TED'de, parlak zeka diz boyu,
05:23
It's scary.
82
311000
2000
hem de insanı korkutacak kadar.
05:25
The good news is you don't need to be brilliant to be wise.
83
313000
5000
İşin güzel yanı, bilgelik için zeka gerekmez.
05:30
The bad news is that without wisdom,
84
318000
4000
Maalesef, bilgelik olmadan
05:34
brilliance isn't enough.
85
322000
3000
zeka yetersiz kalır.
05:37
It's as likely to get you and other people into trouble as anything else.
86
325000
6000
Aksine, sizin de, başkalarının da başına dert olur.
05:43
(Applause)
87
331000
3000
(Alkış)
05:46
Now, I hope that we all know this.
88
334000
3000
Hepimizin bunu bildiğini ümit ediyorum.
05:49
There's a sense in which it's obvious,
89
337000
3000
Sanki bunlar bariz gerçeklermiş gibi görünüyor,
05:52
and yet, let me tell you a little story.
90
340000
3000
ama şimdi ufak bir öykü anlatacağım.
05:55
It's a story about lemonade.
91
343000
3000
Bu bir limonata öyküsü.
05:58
A dad and his seven-year-old son were watching a Detroit Tigers game at the ballpark.
92
346000
6000
Babası, 7 yaşındaki oğlunu Detroit Kaplanları'nın maçına götürmüş.
06:04
His son asked him for some lemonade
93
352000
2000
Çocuk limonata istemiş,
06:06
and Dad went to the concession stand to buy it.
94
354000
3000
babası da büfeye gidip limonata sormuş.
06:09
All they had was Mike's Hard Lemonade,
95
357000
3000
Büfedekiler, sadece Mike'ın Sert Limonatası olduğunu söylemişler.
06:12
which was five percent alcohol.
96
360000
3000
Meğer Mike'ın Sert Limonatası'nda yüzde beş alkol varmış.
06:15
Dad, being an academic, had no idea that Mike's Hard Lemonade contained alcohol.
97
363000
6000
Baba - üniversite hocası olduğu için - Mike'ın Sert Limonatası'nda alkol olduğunu tahmin edememiş.
06:21
So he brought it back.
98
369000
3000
Oğluna götürmüş.
06:24
And the kid was drinking it, and a security guard spotted it,
99
372000
3000
Çocuğu limonata içerken gören bir güvenlik görevlisi
06:27
and called the police, who called an ambulance
100
375000
3000
polisi çağırmış, polis ambulans çağırmış.
06:30
that rushed to the ballpark, whisked the kid to the hospital.
101
378000
3000
Ambulans çocuğu kapıp hastaneye götürmüş.
06:33
The emergency room ascertained that the kid had no alcohol in his blood.
102
381000
4000
Acil'deki doktor, çocuğun kanında alkol olmadığını söylemiş.
06:37
And they were ready to let the kid go.
103
385000
3000
Çocuğu göndereceklermiş,
06:40
But not so fast.
104
388000
3000
ama öyle hemen olmaz:
06:43
The Wayne County Child Welfare Protection Agency said no.
105
391000
4000
Wayne Kazası'nın Çocuk Esirgeme Kurumu araya girmiş.
06:47
And the child was sent to a foster home for three days.
106
395000
4000
Çocuğu üç günlüğüne kendisine bakacak bir gönüllü aileye teslim etmişler.
06:51
At that point, can the child go home?
107
399000
3000
Üç günün sonunda çocuk evine dönebilmiş mi?
06:54
Well, a judge said yes, but only if the dad leaves the house and checks into a motel.
108
402000
9000
Valla, yargıç "evet" demiş, "ama baba evden çıkıp otelde kalırsa."
07:06
After two weeks, I'm happy to report,
109
414000
3000
İki hafta sonunda, nihayet
07:09
the family was reunited.
110
417000
2000
aile bir araya gelebilmiş.
07:11
But the welfare workers and the ambulance people
111
419000
3000
Ama, kurum çalışanları ve ambulanstakiler
07:14
and the judge all said the same thing:
112
422000
3000
ve hatta yargıç aynı şeyi söylemiş:
07:17
"We hate to do it but we have to follow procedure."
113
425000
4000
"Nefret ediyoruz, ama kurallara uymamız gerekli."
07:21
How do things like this happen?
114
429000
4000
Bu olaylar nasıl oluyor?
07:25
Scott Simon, who told this story on NPR,
115
433000
4000
Bu öyküyü NPR radyosunda anlatan Scott Simon,
07:29
said, "Rules and procedures may be dumb,
116
437000
4000
"Kurallar ve yordamlar aptalca olabilir,
07:33
but they spare you from thinking."
117
441000
3000
ama en azından düşünmene gerek kalmaz" diyor.
07:36
And, to be fair, rules are often imposed
118
444000
2000
İşin doğrusu, kurallar genelde memurlar
07:38
because previous officials have been lax
119
446000
3000
işlerine liyakat göstermediklerden, bir zamanlar bir çocuğun
07:41
and they let a child go back to an abusive household.
120
449000
3000
kötü bir ebeveyne teslim edilmesine göz yumduklarından konmuştur.
07:44
Fair enough.
121
452000
1000
Kabul.
07:45
When things go wrong, as of course they do,
122
453000
3000
İşler yolunda gitmediğinde - ki elbet bazen işler yolunda gitmez -
07:48
we reach for two tools to try to fix them.
123
456000
4000
yeniden yola sokmak için iki araç kullanırız.
07:52
One tool we reach for is rules.
124
460000
3000
Sarıldığımız bir araç kurallar:
07:55
Better ones, more of them.
125
463000
3000
daha fazla kural koyalım, daha iyi kurallar koyalım.
07:58
The second tool we reach for is incentives.
126
466000
3000
Sarıldığımız diğer araç da ödüllendirme:
08:01
Better ones, more of them.
127
469000
3000
Daha fazla ödüllendirelim, daha güzel ödüller verelim.
08:04
What else, after all, is there?
128
472000
3000
Zaten yapacak başka ne var ki?
08:07
We can certainly see this in response to the current financial crisis.
129
475000
5000
Finansal krize verilen tepki de bu şekilde.
08:12
Regulate, regulate, regulate.
130
480000
3000
Kural koy, kural koy, kural koy.
08:15
Fix the incentives, fix the incentives, fix the incentives ...
131
483000
3000
Ödül ver, ödül ver, ödül ver...
08:18
The truth is that neither rules nor incentives
132
486000
3000
İşin gerçeği, ne kurallar, ne de ödüller işleri
08:21
are enough to do the job.
133
489000
2000
yoluna sokmak için yeterlidir.
08:23
How could you even write a rule that got the janitors to do what they did?
134
491000
4000
Hademelerin yaptıklarını anlatacak bir kural yazabilir misiniz?
08:27
And would you pay them a bonus for being empathic?
135
495000
3000
Şefkat göstermeleri için maaşlarına bonus mu eklersiniz?
08:30
It's preposterous on its face.
136
498000
4000
Bu, işin doğasına aykırı.
08:34
And what happens is that as we turn increasingly to rules,
137
502000
5000
Sorun şu ki, kurallardan gittikçe daha çok medet umdukça
08:39
rules and incentives may make things better in the short run,
138
507000
4000
kısa vadede sorunları çözüyorlar, ama uzun vadede
08:43
but they create a downward spiral
139
511000
3000
daha da büyük sorunlar yaratıp,
08:46
that makes them worse in the long run.
140
514000
2000
işleri sarpa sardırıyorlar.
08:48
Moral skill is chipped away by an over-reliance on rules
141
516000
5000
Kurallara aşırı bir itimat, aşırı bir güven ve bağlılık,
08:53
that deprives us of the opportunity
142
521000
2000
ahlaki becerinin yerini alıp,
08:55
to improvise and learn from our improvisations.
143
523000
3000
hatalarımızdan öğrenme imkanımızı ortadan kaldırıyor.
08:58
And moral will is undermined
144
526000
3000
Ödüllendirmeye ve primlere abartıyla başvurmak,
09:01
by an incessant appeal to incentives
145
529000
3000
ahlaki irademizin yerini alıp
09:04
that destroy our desire to do the right thing.
146
532000
3000
"doğru olanı yapma" isteğimizi yok ediyor.
09:07
And without intending it,
147
535000
2000
İstemeden de olsa,
09:09
by appealing to rules and incentives,
148
537000
4000
kurallara ve ödüllendirmeye başvurarak
09:13
we are engaging in a war on wisdom.
149
541000
2000
bilgeliğe karşı savaş açıyoruz.
09:15
Let me just give you a few examples,
150
543000
3000
Önce kurallar ve ahlaki beceriye açılan savaş ile ilgili
09:18
first of rules and the war on moral skill.
151
546000
3000
birkaç örnek vereyim:
09:21
The lemonade story is one.
152
549000
2000
Limonata öyküsü bunlardan biri.
09:23
Second, no doubt more familiar to you,
153
551000
3000
İkincisi, sizin de iyi bildiğiniz,
09:26
is the nature of modern American education:
154
554000
3000
modern Amerikan eğitiminin hali:
09:29
scripted, lock-step curricula.
155
557000
3000
ezberci, ayak bağı müfredat.
09:32
Here's an example from Chicago kindergarten.
156
560000
3000
İşte Chicago'da bir anaokulundan örnek:
09:35
Reading and enjoying literature
157
563000
2000
Günün Dersi/Edebiyat okuma ve sevme
09:37
and words that begin with 'B.'
158
565000
2000
'B' harfiyle başlayan kelimeler.
09:39
"The Bath:" Assemble students on a rug
159
567000
3000
'Banyo': "Öğrencileri halının üzerinde toplayın
09:42
and give students a warning about the dangers of hot water.
160
570000
2000
ve sıcak suyun tehlikelerini anlatın."
09:44
Say 75 items in this script to teach a 25-page picture book.
161
572000
5000
25 sayfalık resimli kitabı öğretmek için bu metindeki 75 maddeyi söyleyin.
09:49
All over Chicago in every kindergarten class in the city,
162
577000
3000
Chicago'nun her tarafındaki bütün anaokullarında
09:52
every teacher is saying the same words in the same way on the same day.
163
580000
7000
bütün öğretmenler, aynı günde, aynı kelimeleri, aynı şekilde söylüyor.
09:59
We know why these scripts are there.
164
587000
4000
Bu metinlerin niye burada olduklarını biliyoruz.
10:03
We don't trust the judgment of teachers enough
165
591000
3000
Öğretmenlerin muhakeme yeteneklerine,
10:06
to let them loose on their own.
166
594000
3000
onları salıverecek kadar güvenmiyoruz.
10:09
Scripts like these are insurance policies against disaster.
167
597000
3000
Bu tür metinler, felaketlere karşı sigorta poliçesidir.
10:12
And they prevent disaster.
168
600000
3000
Gerçekten de felaketleri önlerler.
10:15
But what they assure in its place is mediocrity.
169
603000
5000
Ancak felaketlerin yerine vasatlığı garanti ederler.
10:20
(Applause)
170
608000
7000
(Alkış)
10:27
Don't get me wrong. We need rules!
171
615000
2000
Yanlış anlamayın. Kurallar gereklidir!
10:29
Jazz musicians need some notes --
172
617000
2000
Caz müzisyenlerine nota gerekir -
10:31
most of them need some notes on the page.
173
619000
2000
çoğu sayfa üzerinde nota ister.
10:33
We need more rules for the bankers, God knows.
174
621000
2000
Allah için, bankacılara daha da fazla kural koymak gerek.
10:35
But too many rules prevent accomplished jazz musicians
175
623000
4000
Ama çok fazla kural, yetenekli caz müzisyenlerinin
10:39
from improvising.
176
627000
2000
doğaçlama yapmasını engeller.
10:41
And as a result, they lose their gifts,
177
629000
3000
Sonunda, yeteneklerini kaybederler,
10:44
or worse, they stop playing altogether.
178
632000
3000
veya daha vahimi, çalmaktan tümüyle vazgeçerler.
10:47
Now, how about incentives?
179
635000
3000
Peki ya ödüllendirme?
10:50
They seem cleverer.
180
638000
2000
Sanki daha akıllıca gibi görünüyor.
10:52
If you have one reason for doing something
181
640000
2000
Eğer bir işi yapmak için zaten bir sebebiniz varsa,
10:54
and I give you a second reason for doing the same thing,
182
642000
3000
ben de size ikinci bir sebep verirsem,
10:57
it seems only logical that two reasons are better than one
183
645000
3000
iki sebep, bir sebepten iyi olduğundan,
11:00
and you're more likely to do it.
184
648000
3000
mantıken yapma ihtimaliniz artacaktır.
11:03
Right?
185
651000
2000
Değil mi?
11:05
Well, not always.
186
653000
2000
Bazen değil!
11:07
Sometimes two reasons to do the same thing seem to compete with one another
187
655000
3000
Bazen aynı işi yapmak için iki sebep, birbirini desteklemek yerine
11:10
instead of complimenting,
188
658000
2000
birbirleriyle çelişir
11:12
and they make people less likely to do it.
189
660000
3000
ve insanları o işi yapmamaya iter.
11:15
I'll just give you one example because time is racing.
190
663000
3000
Vakit az olduğu için sadece bir örnek vereceğim.
11:18
In Switzerland, back about 15 years ago,
191
666000
3000
15 sene önce İsviçre'de nükleer çöplük yeri
11:21
they were trying to decide where to site nuclear waste dumps.
192
669000
3000
bulmaya gayret ediyorlardı.
11:24
There was going to be a national referendum.
193
672000
3000
Referanduma gidilecekti.
11:27
Some psychologists went around and polled citizens who were very well informed.
194
675000
3000
Bir grup psikolog, konuyu iyi bilen vatandaşlarla mülakat yaptılar;
11:30
And they said, "Would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"
195
678000
3000
ve "ilçenizde bir nükleer çöplük olmasına razı olur musunuz?" diye sordular.
11:33
Astonishingly, 50 percent of the citizens said yes.
196
681000
5000
İnanılmaz bir şekilde, yüzde ellisi "evet" dedi.
11:38
They knew it was dangerous.
197
686000
2000
Hepsi bunun tehlikeli olduğunu biliyordu.
11:40
They thought it would reduce their property values.
198
688000
3000
Emlaklarının değerlerini düşüreceğini de düşünüyorlardı.
11:43
But it had to go somewhere
199
691000
3000
Ama çöplüğün bir yere yapılması gerekliydi
11:46
and they had responsibilities as citizens.
200
694000
3000
ve vatandaş olarak sorumlulukları vardı.
11:49
The psychologists asked other people a slightly different question.
201
697000
4000
Psikologlar, başkalarına, biraz daha farklı bir soru sordular.
11:53
They said, "If we paid you six weeks' salary every year
202
701000
3000
"Eğer size her sene aylık maaşınızın bir buçuk katını ödesek
11:56
would you be willing to have a nuclear waste dump in your community?"
203
704000
4000
ilçenizde bir nükleer çöplük olmasına razı olur musunuz?"
12:00
Two reasons. It's my responsibility and I'm getting paid.
204
708000
4000
İki sebep var: Hem benim sorumluluğum, hem de bana para veriyorlar.
12:04
Instead of 50 percent saying yes,
205
712000
3000
Bu sefer, yüzde 50 "evet" diyeceğine,
12:07
25 percent said yes.
206
715000
3000
yüzde 25 "evet" dedi.
12:10
What happens is that
207
718000
3000
İşin sırrı şu:
12:13
the second this introduction of incentive gets us
208
721000
4000
Bu primi gördüğümüz anda içimize işliyor;
12:17
so that instead of asking, "What is my responsibility?"
209
725000
3000
biz de "Sorumluluk neyi gerektirir?" diye soracağımıza,
12:20
all we ask is, "What serves my interests?"
210
728000
3000
"İşime gelen nedir?" diye soruveriyoruz.
12:23
When incentives don't work,
211
731000
2000
Primler çalışmayınca,
12:25
when CEOs ignore the long-term health of their companies
212
733000
3000
müdürler, şirketlerinin geleceğini düşünmeyip de,
12:28
in pursuit of short-term gains that will lead to massive bonuses,
213
736000
4000
kocaman ödüller veren kısa vadeli çıkarlar peşinde koştukça
12:32
the response is always the same.
214
740000
4000
cevap hep aynı oluyor:
12:36
Get smarter incentives.
215
744000
3000
Daha da iyi ödüller bulalım.
12:40
The truth is that there are no incentives that you can devise
216
748000
3000
Doğrusu o ki, tasarlanacak ödüller asla
12:43
that are ever going to be smart enough.
217
751000
3000
yeterince iyi olmayacak.
12:46
Any incentive system can be subverted by bad will.
218
754000
4000
Bütün ödüllendirme düzenekleri kötü niyetle bozulabilir.
12:50
We need incentives. People have to make a living.
219
758000
4000
Ödüller gereklidir. İnsanlar parayı hakederler.
12:54
But excessive reliance on incentives
220
762000
2000
Ancak ödüllere fazla başvurursak, bu sefer
12:56
demoralizes professional activity
221
764000
3000
profesyonel faaliyetlerin hevesi kaçar.
12:59
in two senses of that word.
222
767000
3000
Her iki anlamda da hevesi kaçar.
13:02
It causes people who engage in that activity to lose morale
223
770000
4000
İşle uğraşan insanların hevesi kaçar.
13:06
and it causes the activity itself to lose morality.
224
774000
4000
Faaliyette de heves edilecek bir şey kalmaz.
13:10
Barack Obama said, before he was inaugurated,
225
778000
5000
Başkanlık'a başlamadan önce Barack Obama,
13:15
"We must ask not just 'Is it profitable?' but 'Is it right?'"
226
783000
4000
"Sadece 'kârlı mı?' değil, 'doğru mu?' diye de sormalıyız." dedi.
13:19
And when professions are demoralized,
227
787000
3000
Mesleklerin hevesi kaçtığında,
13:22
everyone in them becomes dependent on -- addicted to -- incentives
228
790000
5000
o meslekleri icra edenler de verilecek ödüllere bağımlılaşır
13:27
and they stop asking "Is it right?"
229
795000
3000
ve "doğru mu?" sorusunu sormayı bırakırlar.
13:30
We see this in medicine.
230
798000
3000
Bunu tıpta görüyoruz:
13:33
("Although it's nothing serious, let's keep an eye on it to make sure it doesn't turn into a major lawsuit.")
231
801000
4000
("Ciddi bir durumunuz yok; ama yine de mahkemeye kadar gitmemesi için takip edelim.")
13:37
And we certainly see it in the world of business.
232
805000
2000
İş hayatında da görüyoruz:
13:39
("In order to remain competitive in today's marketplace, I'm afraid we're going to have to replace you with a sleezeball.")
233
807000
6000
("Üzgünüm, ama bugünün pazar şartlarında rekabetçi olabilmek için senin yerine kişiliksiz birini almamız gerekiyor.")
13:45
("I sold my soul for about a tenth of what the damn things are going for now.")
234
813000
5000
("Ruhumu şimdiki fiyatının onda birine satmak zorunda kaldım.")
13:50
It is obvious that this is not the way people want to do their work.
235
818000
3000
İnsanların mesleklerini bu şekilde icra etmek istemedikleri bariz.
13:53
So what can we do?
236
821000
3000
O zaman ne yapabiliriz?
13:56
A few sources of hope:
237
824000
3000
Birkaç umut ışığı:
13:59
we ought to try to re-moralize work.
238
827000
3000
Çalışma hayatına yeniden heves katmalıyız.
14:02
One way not to do it: teach more ethics courses.
239
830000
6000
İşe yaramayacak bir yöntem: Ahlak Bilgisi dersleri vermek.
14:08
(Applause)
240
836000
3000
(Alkış)
14:11
There is no better way to show people that you're not serious
241
839000
3000
Ciddi olmadığını göstermenin en iyi yolu,
14:14
than to tie up everything you have to say about ethics
242
842000
3000
ahlakla ilgili söylenebilecek her şeyi ufak bir pakete koyup,
14:17
into a little package with a bow and consign it to the margins as an ethics course.
243
845000
5000
"Ahlak Bilgisi" adı altında rafa kaldırmaktır.
14:22
What to do instead?
244
850000
2000
Bunun yerine ne yapmalı?
14:24
One: Celebrate moral exemplars.
245
852000
4000
Bir: Ahlak timsallerini tebrik edin.
14:28
Acknowledge, when you go to law school,
246
856000
3000
Kabul etmek gerekir ki, hukuk okumaya başladığınızda,
14:31
that a little voice is whispering in your ear
247
859000
3000
kulağınıza bir ses Atticus Finch'in ismini fısıldar.
14:34
about Atticus Finch.
248
862000
3000
(Ç.N.: Atticus Finch, 'Bülbülü Öldürmek' kitabındaki erdemli avukatın adıdır.)
14:37
No 10-year-old goes to law school to do mergers and acquisitions.
249
865000
3000
Kimse on yaşındayken icra takibi ve şirket alımları için avukat olmayı düşlemez.
14:40
People are inspired by moral heroes.
250
868000
3000
İnsanlar, ahlak timsallerinden esinlenirler.
14:43
But we learn that with sophistication
251
871000
3000
Fakat hayat kavgasında gide gele,
14:46
comes the understanding that you can't acknowledge that you have moral heroes.
252
874000
4000
ahlak timsallerinin varlığını kabul etmemeye başlarız.
14:50
Well, acknowledge them.
253
878000
2000
Valla, kabul edin!
14:52
Be proud that you have them.
254
880000
2000
Ahlak timsalleriyle gurur duyun.
14:54
Celebrate them.
255
882000
2000
Kutlayın.
14:56
And demand that the people who teach you acknowledge them and celebrate them too.
256
884000
3000
Size aksini öğretenlere de bu insanların varlığını gösterin ve onların da kutlamalarını isteyin.
14:59
That's one thing we can do.
257
887000
3000
Bu, yapılabileceklerden biri.
15:02
I don't know how many of you remember this:
258
890000
3000
Kaçınız hatırlar bilmiyorum:
15:05
another moral hero, 15 years ago, Aaron Feuerstein,
259
893000
4000
On beş önceki bir ahlak timsali Aaron Feuerstein'dır.
15:09
who was the head of Malden Mills in Massachusetts --
260
897000
3000
O dönemde, Massachusetts'de Malden Mills'in başındaydı.
15:12
they made Polartec --
261
900000
2000
Polartec isimli sentetik kumaşları imal ediyorlardı.
15:14
The factory burned down.
262
902000
2000
Fabrikaları yandı.
15:16
3,000 employees. He kept every one of them on the payroll.
263
904000
3000
Üç bin çalışanın hiç birini çıkarmadı; hepsine maaşlarını vermeye devam etti.
15:19
Why? Because it would have been a disaster for them
264
907000
3000
Neden? Çünkü işten çıkarılmak, hem işçiler için,
15:22
and for the community if he had let them go.
265
910000
3000
hem de toplum için bir felaket olacaktı.
15:25
"Maybe on paper our company is worth less to Wall Street,
266
913000
4000
"Belki şirketimiz yatırımcılara kağıt üzerinde daha değersiz görünüyor.
15:29
but I can tell you it's worth more. We're doing fine."
267
917000
4000
ama eskisinden daha bile değerli olduğunu ben size söyleyebilirim. İşimiz iyi gidiyor."
15:33
Just at this TED we heard talks from several moral heroes.
268
921000
4000
Bu TED'de bile bir çok ahlak timsalinden konuşmalar dinledik.
15:37
Two were particularly inspiring to me.
269
925000
3000
İki tanesi bana esin kaynağı oldu.
15:40
One was Ray Anderson, who turned --
270
928000
3000
Biri Ray Anderson'dı ...
15:43
(Applause)
271
931000
3000
(Alkış)
15:46
-- turned, you know, a part of the evil empire
272
934000
3000
Ray Anderson, etrafına zararlı bir imparatorluğun bir kısmını
15:49
into a zero-footprint, or almost zero-footprint business.
273
937000
3000
doğaya zararsız, en azından çok az zararlı bir işe çevirdi.
15:52
Why? Because it was the right thing to do.
274
940000
4000
Neden? Çünkü doğru olan buydu.
15:56
And a bonus he's discovering is
275
944000
3000
Bir de üzerine fark ediyor ki
15:59
he's actually going to make even more money.
276
947000
3000
aslında daha da fazla para kazanacak.
16:02
His employees are inspired by the effort.
277
950000
3000
Çalışanları, çabasından ilham alıyorlar.
16:05
Why? Because there happy to be doing something that's the right thing to do.
278
953000
4000
Neden? Çünkü doğru olanı yapmak adamları mutlu ediyor.
16:09
Yesterday we heard Willie Smits talk about re-foresting in Indonesia.
279
957000
5000
Dün, Willie Smiths'in Endonezya'nın yeniden ağaçlandırılması üzerine konuşmasını dinledik.
16:14
(Applause)
280
962000
3000
(Alkış)
16:17
In many ways this is the perfect example.
281
965000
3000
Bir çok açıdan en mükemmel örnek bu.
16:20
Because it took the will to do the right thing.
282
968000
3000
Çünkü doğru olanı yapmak için irade gerekliydi.
16:23
God knows it took a huge amount of technical skill.
283
971000
3000
Allah bilir, çok da teknik bilgi gerektirmiştir.
16:26
I'm boggled at how much he and his associates needed to know
284
974000
3000
Kendisi ve iş arkadaşlarının, böyle bir işin altından kalkmak için ne kadar çok şey
16:29
in order to plot this out.
285
977000
3000
bilmeleri gerekir - hayrete düşüyorum.
16:32
But most important to make it work --
286
980000
3000
Ancak, en önemlisi,
16:35
and he emphasized this --
287
983000
2000
zaten kendi de vurgulamıştı,
16:37
is that it took knowing the people in the communities.
288
985000
3000
gittikleri yerdeki toplumu tanımaktı.
16:40
Unless the people you're working with are behind you,
289
988000
5000
Beraber çalıştığın insanlar seni desteklemezse,
16:45
this will fail.
290
993000
2000
işler başarısız olur.
16:47
And there isn't a formula to tell you how to get the people behind you,
291
995000
3000
Üstelik, insanların seni desteklemelerini sağlamanın da bir formülü yok,
16:50
because different people in different communities
292
998000
3000
çünkü farklı cemiyetlerdeki farklı insanlar,
16:53
organize their lives in different ways.
293
1001000
3000
hayatlarını farklı şekillerde düzenlerler.
16:56
So there's a lot here at TED, and at other places, to celebrate.
294
1004000
3000
Dolayısıyla, burada da, başka yerlerde kutlanacak çok insan var.
16:59
And you don't have to be a mega-hero.
295
1007000
3000
Masallardaki gibi bir kahraman olmak gerekli değil.
17:02
There are ordinary heroes.
296
1010000
2000
Bu insanlar, "gündelik kahramanlar".
17:04
Ordinary heroes like the janitors who are worth celebrating too.
297
1012000
3000
Anlattığım hademeler gibi "gündelik kahramanlar" da kutlamaya değerdir.
17:07
As practitioners each and every one of us should strive
298
1015000
3000
Mesleğini icra eden insanlar olarak, hepimiz ve herbirimiz,
17:10
to be ordinary, if not extraordinary heroes.
299
1018000
3000
mümkünse olağan dışı, ama değilse olağan kahramanlar olmaya gayret göstermeliyiz.
17:13
As heads of organizations,
300
1021000
2000
Kurumların başındaki insanlar olarak,
17:15
we should strive to create environments
301
1023000
2000
ahlaki beceri ve ahlaki iradeyi cesaretlendiren
17:17
that encourage and nurture both moral skill and moral will.
302
1025000
5000
ve körükleyen ortamlar yaratmaya gayret etmeliyiz.
17:22
Even the wisest and most well-meaning people
303
1030000
3000
En bilge ve en iyi niyetli insanlar bile,
17:25
will give up if they have to swim against the current
304
1033000
3000
içindeki çalıştıkları kurumlarda
17:28
in the organizations in which they work.
305
1036000
3000
akıntıya karşı yüzmek zorunda kalırlarsa sonunda vazgeçerler.
17:31
If you run an organization, you should be sure
306
1039000
3000
Eğer bir kurumu idare ediyorsanız, işlerin hiç birini
17:34
that none of the jobs -- none of the jobs --
307
1042000
3000
- ama hiç birini -
17:37
have job descriptions like the job descriptions of the janitors.
308
1045000
3000
yukarıdaki hademeninki gibi tanımlamamalısınız.
17:40
Because the truth is that
309
1048000
3000
Çünkü, aslında insanlarla ilişkiye
17:43
any work that you do that involves interaction with other people
310
1051000
3000
geçmeyi gerektiren her iş,
17:46
is moral work.
311
1054000
3000
bir ahlaki görevdir.
17:49
And any moral work depends upon practical wisdom.
312
1057000
4000
Ve bütün ahlaki görevler, "pratik bilgeliği" gerektirir.
17:53
And, perhaps most important,
313
1061000
3000
Ve en önemlisi,
17:56
as teachers, we should strive to be the ordinary heroes,
314
1064000
3000
öğretmenler olarak, öğrettiğimiz insanlar için
17:59
the moral exemplars, to the people we mentor.
315
1067000
4000
"gündelik kahramanlar", ahlak timsalleri olmalıyız.
18:03
And there are a few things that we have to remember as teachers.
316
1071000
3000
Ve öğretmenler olarak hatırlamamız gereken bir kaç şey var.
18:06
One is that we are always teaching.
317
1074000
4000
Biri, sürekli bir şeyler öğretmeye devam ettiğimiz.
18:10
Someone is always watching.
318
1078000
3000
Her zaman izleyen birileri vardır.
18:13
The camera is always on.
319
1081000
2000
Kamera her zaman çalışmaktadır.
18:15
Bill Gates talked about the importance of education
320
1083000
3000
Bill Gates, eğitimin öneminden bahsetti,
18:18
and, in particular, the model that KIPP was providing:
321
1086000
3000
özellikle KIPP'in sunduğu eğitim modelinden.
18:21
"Knowledge is power."
322
1089000
2000
"Bilgi güçtür."
18:24
And he talked about a lot of the wonderful things
323
1092000
3000
KIPP'in yaptığı bir çok muhteşem işten de
18:27
that KIPP is doing
324
1095000
2000
bahsetti.
18:29
to take inner-city kids and turn them in the direction of college.
325
1097000
4000
Kenar mahalle çocuklarını alıp üniversite için hazırlamışlar.
18:33
I want to focus on one particular thing KIPP is doing
326
1101000
3000
Ben, KIPP'in yaptığı, ama Bill'in bahsetmediği bir şeyi
18:36
that Bill didn't mention.
327
1104000
2000
anlatmak istiyorum.
18:39
That is that they have come to the realization
328
1107000
2000
Fark ettiler ki, çocukların öğrenmesi gereken
18:42
that the single most important thing kids need to learn
329
1110000
2000
tek önemli şey,
18:44
is character.
330
1112000
1000
kişilik bütünlüğü.
18:45
They need to learn to respect themselves.
331
1113000
3000
Kendilerine saygı duymayı öğrenmeliler.
18:48
They need to learn to respect their schoolmates.
332
1116000
3000
Arkadaşlarına saygı duymayı öğrenmeliler.
18:51
They need to learn to respect their teachers.
333
1119000
3000
Öğretmenlerine saygı duymayı öğrenmeliler.
18:54
And, most important, they need to learn to respect learning.
334
1122000
3000
En önemlisi, öğrenmeye saygı duymayı öğrenmeliler.
18:57
That's the principle objective.
335
1125000
2000
En önemli amaç budur.
18:59
If you do that, the rest is just pretty much a coast downhill.
336
1127000
4000
Bunu yaparsak, geri kalanları çorap söküğü gibi gelecektir.
19:03
And the teachers: the way you teach these things to the kids
337
1131000
3000
Öğretmenlerin bunu yapması, hem sizin, hem de bütün eğitim
19:06
is by having the teachers and all the other staff embody it every minute of every day.
338
1134000
7000
çalışanlarının her günün her dakikası bunu yaşamalarıdır.
19:13
Obama appealed to virtue.
339
1141000
2000
Obama erdemden bahsetti.
19:15
And I think he was right.
340
1143000
2000
Haklı olduğunu düşünüyorum.
19:17
And the virtue I think we need above all others is practical wisdom,
341
1145000
4000
Ve en önemli erdemin de "pratik bilgelik" olduğunu düşünüyorum.
19:21
because it's what allows other virtues -- honesty, kindness, courage and so on --
342
1149000
7000
çünkü bu, dürüstlük, şefkat, cesaret gibi diğer erdemlerin
19:28
to be displayed at the right time and in the right way.
343
1156000
3000
doğru zamanda ve doğru yerde gösterilmesini sağlar.
19:31
He also appealed to hope.
344
1159000
3000
Obama, umuttan da bahsetti.
19:34
Right again.
345
1162000
2000
Bu konuda da hak veriyorum.
19:36
I think there is reason for hope.
346
1164000
3000
Umut için sebeplerimiz var.
19:39
I think people want to be allowed to be virtuous.
347
1167000
3000
İnsanların, erdemli olması için imkan istediklerini düşünüyorum.
19:42
In many ways, it's what TED is all about.
348
1170000
4000
TED bir çok anlamda bu amaca hizmet ediyor:
19:46
Wanting to do the right thing
349
1174000
3000
Doğru olanı, doğru şekilde,
19:49
in the right way
350
1177000
2000
doğru sebepler için
19:51
for the right reasons.
351
1179000
2000
yapmayı istemek.
19:53
This kind of wisdom is within the grasp of each and every one of us
352
1181000
3000
Bu tür bir bilgelik, her birimizin elinde -
19:56
if only we start paying attention.
353
1184000
3000
- sadece özen göstermemiz gerekli.
19:59
Paying attention to what we do,
354
1187000
3000
Ne yaptığımıza, nasıl yaptığımıza
20:02
to how we do it,
355
1190000
2000
ve en önemlisi,
20:04
and, perhaps most importantly,
356
1192000
2000
çalıştığımız kurumların yapısına
20:06
to the structure of the organizations within which we work,
357
1194000
3000
özen göstermeliyiz. Ancak bu özeni göstererek
20:09
so as to make sure that it enables us and other people to develop wisdom
358
1197000
5000
kendimizin ve başkalarının bilgeliklerini geliştirmesine fırsat veren kurumların
20:14
rather than having it suppressed.
359
1202000
3000
oluşmasını sağlayabiliriz.
20:17
Thank you very much.
360
1205000
2000
Çok teşekkür ederim.
20:20
Thank you.
361
1208000
2000
Teşekkürler.
20:22
(Applause)
362
1210000
3000
(Alkış)
20:25
Chris Anderson: You have to go and stand out here a sec.
363
1213000
3000
Chris Anderson: Bitene dek biraz daha durabilir misiniz?
20:31
Barry Schwartz: Thank you very much.
364
1219000
2000
Barry Schwartz: Çok teşekkür ederim.
20:33
(Applause)
365
1221000
6000
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Barry Schwartz - PsychologistBarry Schwartz studies the link between economics and psychology, offering startling insights into modern life. Lately, working with Ken Sharpe, he's studying wisdom.
Why you should listen
In his 2004 book The Paradox of Choice, Barry Schwartz tackles one of the great mysteries of modern life: Why is it that societies of great abundance — where individuals are offered more freedom and choice (personal, professional, material) than ever before — are now witnessing a near-epidemic of depression? Conventional wisdom tells us that greater choice is for the greater good, but Schwartz argues the opposite: He makes a compelling case that the abundance of choice in today's western world is actually making us miserable.
Infinite choice is paralyzing, Schwartz argues, and exhausting to the human psyche. It leads us to set unreasonably high expectations, question our choices before we even make them and blame our failures entirely on ourselves. His relatable examples, from consumer products (jeans, TVs, salad dressings) to lifestyle choices (where to live, what job to take, who and when to marry), underscore this central point: Too much choice undermines happiness.
Schwartz's previous research has addressed morality, decision-making and the varied inter-relationships between science and society. Before Paradox he published The Costs of Living, which traces the impact of free-market thinking on the explosion of consumerism -- and the effect of the new capitalism on social and cultural institutions that once operated above the market, such as medicine, sports, and the law.
Both books level serious criticism of modern western society, illuminating the under-reported psychological plagues of our time. But they also offer concrete ideas on addressing the problems, from a personal and societal level.
Schwartz is the author of the TED Book, Why We Work.
Barry Schwartz | Speaker | TED.com