TEDWomen 2010
Elizabeth Lindsey: Curating humanity's heritage
Elizabeth Lindsey: İnsanlığın Mirasını Korumak
Filmed:
Readability: 3.7
533,253 views
Yaşlı birinin ölmesi, bir kütüphanenin yanması gibidir derler. Antropolojist Elizabeth Lindsey, bir National Geographic üyesi, hikayeler ve bilgiler şeklinde aktarılan derin kültürel irfanı topluyor.
Elizabeth Lindsey - Explorer, ethnographer
Elizabeth Lindsey is a fellow of the National Geographic Society. Her mission: to keep ancestral voices alive by recording indigenous wisdom and traditions. Full bio
Elizabeth Lindsey is a fellow of the National Geographic Society. Her mission: to keep ancestral voices alive by recording indigenous wisdom and traditions. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
As a child,
0
0
3000
Çocukken,
00:18
I was raised by native Hawaiian elders --
1
3000
3000
Yerli Hawaililer tarafından büyütüldüm --
00:21
three old women
2
6000
2000
üç yaşlı kadın
00:23
who took care of me while my parents worked.
3
8000
3000
ailem çalışırken benimle ilgilendiler.
00:27
The year is 1963.
4
12000
3000
Yıl 1963.
00:30
We're at the ocean.
5
15000
2000
Okyanustayız,
00:32
It's twilight.
6
17000
2000
alacakaranlık.
00:34
We're watching the rising of the stars
7
19000
4000
Yıldızların yükselişini ve neden olduğu
00:38
and the shifting of the tides.
8
23000
3000
gelgit hareketlerini izliyoruz.
00:41
It's a stretch of beach we know so well.
9
26000
4000
Çok iyi bildiğimiz bir plaj.
00:45
The smooth stones on the sand
10
30000
3000
Kumlardaki pürüzsüz taşlar
00:48
are familiar to us.
11
33000
3000
bize tanıdık geliyor.
00:52
If you saw these women on the street
12
37000
2000
Bu kadınları solmuş giysileriyle
00:54
in their faded clothes,
13
39000
2000
sokakta görseydiniz,
00:56
you might dismiss them
14
41000
2000
onları fakir ve basit
00:58
as poor and simple.
15
43000
2000
olarak düşünebilirdiniz.
01:00
That would be a mistake.
16
45000
3000
Bu bir hata olurdu.
01:03
These women are descendants
17
48000
2000
Bu kadınlar, eski yöntemlerle
01:05
of Polynesian navigators,
18
50000
2000
büyükleri tarafından eğitilmiş
01:07
trained in the old ways
19
52000
3000
Polinezyalı denizcilerin
01:10
by their elders,
20
55000
2000
torunları.
01:12
and now they're passing it on to me.
21
57000
3000
Şimdi de bana devrediyorlar.
01:15
They teach me the names of the winds and the rains,
22
60000
4000
Yıldızların soyağacına göre, bana astronominin --
01:19
of astronomy according to a genealogy of stars.
23
64000
4000
rüzgarların ve yağmurların isimlerini öğretiyorlar.
01:23
There's a new moon on the horizon.
24
68000
3000
Ufukta yeni ay var.
01:26
Hawaiians say it's a good night for fishing.
25
71000
3000
Hawaiililer bunun balık tutmak için iyi bir gece olduğunu söylerler.
01:29
They begin to chant.
26
74000
3000
Şarkı söylemeye başlıyorlar.
01:32
[Hawaiian chant]
27
77000
30000
[Hawaii şarkısı]
02:02
When they finish,
28
107000
2000
Bitirdiklerinde,
02:04
they sit in a circle
29
109000
2000
halka kurarak oturup
02:06
and ask me to come to join them.
30
111000
3000
bana da onlara katılmamı söylüyorlar.
02:09
They want to teach me about my destiny.
31
114000
3000
Bana kaderimi öğretmek istiyorlar.
02:13
I thought every seven-year-old went through this.
32
118000
2000
Bütün 7 yaşındakilerin bunu yaşadığını düşündüm.
02:15
(Laughter)
33
120000
2000
(Gülüşme)
02:19
"Baby girl,
34
124000
2000
Sevgili kızım,
02:21
someday the world will be in trouble.
35
126000
3000
günün birinde dünyanın başı belada olacak.
02:24
People will forget their wisdom.
36
129000
3000
İnsanlar bilgeliklerini unutacaklar.
02:27
It will take elders' voices
37
132000
3000
Dünyayı dengeye sokmak için
02:30
from the far corners of the world
38
135000
3000
dünyanın uzak köşelerinden
02:33
to call the world into balance.
39
138000
3000
yaşlıların seslerine ihtiyaç olacak.
02:37
You will go far away.
40
142000
2000
Uzaklara gideceksin.
02:39
It will sometimes be a lonely road.
41
144000
3000
Bu bazen yalnız bir yol olacak.
02:42
We will not be there.
42
147000
2000
Biz orada olmayacağız.
02:44
But you will look into the eyes
43
149000
2000
Fakat görünüşte yabancı olanların
02:46
of seeming strangers,
44
151000
3000
gözlerinin içine bakacaksın
02:49
and you will recognize your ohana,
45
154000
3000
ve "ohana"nı farkedeceksin,
02:52
your family.
46
157000
2000
aileni.
02:54
And it will take all of you.
47
159000
3000
Bu, tüm benliğini gerektirecek.
02:57
It will take all of you."
48
162000
4000
Bu, tüm benliğinizi gerektirecek.
03:01
These words, I hold onto
49
166000
3000
Bu sözler... Onlara bütün
03:04
all my life.
50
169000
2000
hayatım boyunca tutundum.
03:06
Because the idea of doing it alone
51
171000
3000
Çünkü bunu yalnız yapma fikri
03:09
terrifies me.
52
174000
3000
beni korkutuyor.
03:12
The year is 2007.
53
177000
3000
Yıl 2007.
03:15
I'm on a remote island in Micronesia.
54
180000
3000
Mikronezya'da uzak bir adadayım.
03:18
Satawal is one half-mile long
55
183000
3000
Satawal yarım mil uzunluğunda
03:21
by one mile wide.
56
186000
3000
ve bir mil genişlikte.
03:24
It's the home of my mentor.
57
189000
2000
Orası akıl hocamın evi.
03:26
His name is Pius Mau Piailug.
58
191000
2000
İsmi Pius Mau Pialiug.
03:28
Mau is a palu,
59
193000
2000
Mau bir palu,
03:30
a navigator priest.
60
195000
2000
bir denizci rahip.
03:32
He's also considered
61
197000
2000
Aynı zamanda dünyadaki
03:34
the greatest wave finder in the world.
62
199000
3000
en iyi dalga bulucu olarak kabul ediliyor.
03:37
There are fewer than a handful
63
202000
2000
Palu'nun bu adada bıraktığı
03:39
of palu left on this island.
64
204000
3000
bir avuç şeyden fazlası var.
03:42
Their tradition is so extraordinary
65
207000
3000
Gelenekleri çok sıradışı,
03:45
that these mariners sailed
66
210000
2000
öyle ki bu denizciler
03:47
three million square miles across the Pacific
67
212000
3000
herhangi bir araç gereç olmadan
03:50
without the use of instruments.
68
215000
3000
Pasifik'te 5 milyon kilometrekare açıldılar.
03:53
They could synthesize patterns in nature
69
218000
3000
Yıldızların doğuşunu ve batışını,
03:56
using the rising and setting of stars,
70
221000
3000
dalgaların sırasını ve yönünü,
03:59
the sequence and direction of waves,
71
224000
3000
belirli kuşların uçuş yöntemlerini
04:02
the flight patterns of certain birds.
72
227000
3000
kullanarak doğada modeller sentezleyebilirler.
04:05
Even the slightest hint of color
73
230000
3000
Bir bulutun altındaki
04:08
on the underbelly of a cloud
74
233000
2000
küçücük bir renk izi bile
04:10
would inform them
75
235000
2000
onları bilgilendirebilir
04:12
and help them navigate with the keenest accuracy.
76
237000
3000
ve en hassas doğrulukla yön bulmalarına yardım edebilirdi.
04:18
When Western scientists would join Mau on the canoe
77
243000
3000
Batılı bilim adamları kanoda Mau'ya katılıp
04:21
and watch him go into the hull,
78
246000
2000
tekneye gidişini izlerlerse eğer,
04:23
it appeared that an old man
79
248000
2000
bu yaşlı bir adamın dinlenmeye gittiği
04:25
was going to rest.
80
250000
2000
gibi görünebilirdi.
04:27
In fact, the hull of the canoe
81
252000
2000
Aslında, kanonun gövdesi
04:29
is the womb of the vessel.
82
254000
2000
geminin rahmi.
04:31
It is the most accurate place
83
256000
3000
Dalgaların yönünün ritmini ve sırasını
04:34
to feel the rhythm and sequence
84
259000
3000
hissetmek için
04:37
and direction of waves.
85
262000
2000
en uygun yer.
04:39
Mau was, in fact,
86
264000
2000
Aslında, Mau
04:41
gathering explicit data
87
266000
2000
doğrudan bütün vücudunu kullanarak
04:43
using his entire body.
88
268000
3000
bilgi topluyordu.
04:46
It's what he had been trained to do
89
271000
2000
Beş yaşından beri yapmak için
04:48
since he was five years old.
90
273000
3000
eğitildiği şey buydu.
04:51
Now science may dismiss this methodology,
91
276000
4000
Tabi, bilim bu metodolojiyi reddedebilir,
04:55
but Polynesian navigators use it today
92
280000
4000
ama Polinezyalı denizciler bunu bugün kullanıyor
04:59
because it provides them
93
284000
3000
çünkü bu onlara
05:02
an accurate determination
94
287000
2000
gemilerinin açısını ve yönünü
05:04
of the angle and direction
95
289000
2000
kesin olarak belirlemelerini
05:06
of their vessel.
96
291000
2000
sağlıyor.
05:08
The palu also had
97
293000
2000
Palu'nun
05:10
an uncanny ability
98
295000
2000
günler önceden
05:12
to forecast weather conditions
99
297000
2000
hava durumunu tahmin etmek için
05:14
days in advance.
100
299000
2000
esrarengiz bir yöntemi de vardı.
05:16
Sometimes I'd be with Mau on a cloud-covered night
101
301000
3000
Bazen bulutlu gecelerde Mau'yla birlikte
05:19
and we'd sit at the easternmost coast of the island,
102
304000
3000
adanın en doğusundaki sahilde otururduk,
05:22
and he would look out,
103
307000
3000
ve Mau dikkatlice bakardı.
05:25
and then he would say,
104
310000
2000
Ve sonra derdi ki,
05:27
"Okay, we go."
105
312000
2000
"Tamam, gidiyoruz."
05:29
He saw that first glint of light --
106
314000
2000
İlk ışık parıltısını görür
05:31
he knew what the weather was going to be three days from now.
107
316000
3000
ve o andan üç gün sonraya kadar havanın nasıl olacağını bilirdi.
05:35
Their achievements, intellectually and scientifically,
108
320000
3000
Onların başardıkları, entellektüel ve bilimsel olarak,
05:38
are extraordinary,
109
323000
2000
olağanüstü,
05:40
and they are so relevant
110
325000
2000
fırtınalardan sağ salim çıkmaya çalıştığımız
05:42
for these times that we are in
111
327000
2000
bu zamanda
05:44
when we are riding out storms.
112
329000
4000
o kadar önemliler ki.
05:48
We are in such a critical moment
113
333000
3000
Ortak tarihimiz konusunda
05:51
of our collective history.
114
336000
2000
kritik bir andayız.
05:56
They have been compared
115
341000
2000
Onlar astronotlarla
05:58
to astronauts --
116
343000
2000
karşılaştırıldılar --
06:00
these elder navigators
117
345000
2000
o yaşlı denizciler,
06:02
who sail vast open oceans
118
347000
3000
çift gövdeli kanolarla
06:05
in double-hulled canoes
119
350000
3000
küçük bir adadan
06:08
thousands of miles
120
353000
2000
binlerce mil uzağa
06:10
from a small island.
121
355000
2000
engin denizlere açılan.
06:13
Their canoes, our rockets;
122
358000
3000
Onların kanoları, bizim roketlerimiz,
06:16
their sea, our space.
123
361000
3000
onların denizi, bizim uzayımız.
06:20
The wisdom of these elders
124
365000
2000
Bu yaşlı insanların bilgeliği
06:22
is not a mere collection
125
367000
2000
ücra bir yerdeki
06:24
of stories about old people
126
369000
3000
ihtiyarlar hakkındaki hikayelerin
06:27
in some remote spot.
127
372000
2000
sadece bir derlemesi değil.
06:29
This is part of our collective narrative.
128
374000
3000
Bu bizim ortak hikayemizin bir parçası.
06:32
It's humanity's DNA.
129
377000
3000
İnsanlığın DNA'sı.
06:35
We cannot afford to lose it.
130
380000
3000
Bunu kaybetmeyi göze alamayız.
06:38
The year is 2010.
131
383000
3000
Yıl 2010.
06:42
Just as the women in Hawaii
132
387000
3000
Hawaii'deki beni büyüten kadınların
06:45
that raised me predicted,
133
390000
2000
tahmin ettiği gibi,
06:47
the world is in trouble.
134
392000
3000
dünyanın başı dertte.
06:51
We live in a society
135
396000
3000
Bilgi ile şişirilmiş,
06:54
bloated with data,
136
399000
2000
ama bilgeliğe aç
06:56
yet starved for wisdom.
137
401000
3000
bir toplumda yaşıyoruz.
07:00
We're connected 24/7,
138
405000
4000
7/24 bağlantıdayız;
07:04
yet anxiety,
139
409000
2000
buna rağmen kaygı,
07:06
fear, depression and loneliness
140
411000
3000
korku, depresyon ve yalnızlık
07:09
is at an all-time high.
141
414000
2000
tüm zamanların en yüksek seviyesinde.
07:11
We must course-correct.
142
416000
3000
Doğru yol almalıyız.
07:15
An African shaman said,
143
420000
3000
Afrikalı bir şaman demişti ki:
07:18
"Your society worships the jester
144
423000
3000
"Sizin toplumunuz
07:21
while the king stands
145
426000
2000
kral gösterişsiz kıyafetler
07:23
in plain clothes."
146
428000
3000
giyerken bile soytarıya tapar.
07:30
The link between the past and the future
147
435000
3000
Geçmişle gelecek arasındaki bağlantı
07:33
is fragile.
148
438000
2000
kırılgan.
07:35
This I know intimately,
149
440000
2000
Bunu yakından biliyorum
07:37
because even as I travel
150
442000
3000
çünkü bu hikayeleri
07:40
throughout the world
151
445000
2000
dinlemek ve kaydetmek
07:42
to listen to these stories and record them,
152
447000
4000
için dünyayı gezeken bile
07:46
I struggle.
153
451000
2000
mücadele ediyorum.
07:53
I am haunted
154
458000
3000
Rüzgarların ve dalgaların
07:56
by the fact that I no longer remember
155
461000
4000
isimlerini artık hatırlamadığım gerçeğinden
08:00
the names of the winds and the rains.
156
465000
5000
korkuyorum.
08:09
Mau passed away
157
474000
3000
Mau 5 ay önce
08:12
five months ago,
158
477000
2000
öldü ama,
08:14
but his legacy and lessons live on.
159
479000
3000
mirası ve dersleri yaşıyor.
08:18
And I am reminded
160
483000
4000
Ve şunu hatırladım ki,
08:22
that throughout the world
161
487000
3000
dünyada Mikronezyan denizcilerinki
08:25
there are cultures
162
490000
2000
kadar güçlü, uçsuz bucaksız
08:27
with vast sums of knowledge in them,
163
492000
4000
bilgileri barındıran
08:31
as potent as the Micronesian navigators,
164
496000
4000
kültürler var,
08:35
that are going dismissed,
165
500000
2000
görmezden gelinen,
08:37
that this is a testament
166
502000
2000
ve bu bir vasiyetname
08:39
to brilliant, brilliant
167
504000
2000
hızla yok olan,
08:41
technology and science and wisdom
168
506000
3000
ışıl ışıl
08:44
that is vanishing rapidly.
169
509000
2000
teknoloji, bilim ve bilgeliğe.
08:46
Because when an elder dies a library is burned,
170
511000
3000
Çünkü yaşlı bir insan ölünce, bir kütüphane yanar.
08:49
and throughout the world, libraries are ablaze.
171
514000
4000
Bütün dünyada, kütüphaneler alevler içinde.
08:53
I am grateful for the fact
172
518000
3000
Bana yol bulmayı öğreten
08:56
that I had a mentor like Mau
173
521000
3000
Mau gibi bir akıl hocam
08:59
who taught me how to navigate.
174
524000
3000
olduğu için minnettarım.
09:02
And I realize
175
527000
2000
Ve onun öğrettiği bir dersten
09:04
through a lesson that he shared
176
529000
3000
farkettim ki,
09:07
that we continue to find our way.
177
532000
2000
yolumuzu bulmaya devam ediyoruz.
09:09
And this is what he said:
178
534000
3000
Ve şöyle demişti:
09:12
"The island is the canoe;
179
537000
2000
"Ada kanodur;
09:14
the canoe, the island."
180
539000
3000
kano ise, ada."
09:17
And what he meant was,
181
542000
3000
Kastettiği şey,
09:20
if you are voyaging
182
545000
2000
eğer evden çok uzakta
09:22
and far from home,
183
547000
2000
seyahat ediyorsanız,
09:24
your very survival depends
184
549000
2000
sizin hayatta kalmanız
09:26
on everyone aboard.
185
551000
3000
gemideki herkese bağlıdır.
09:29
You cannot make the voyage alone,
186
554000
3000
Bir yolculuğa tek başınıza çıkamazsınız
09:32
you were never meant to.
187
557000
2000
hiçbir zaman çıkamazdınız.
09:34
This whole notion of every man for himself
188
559000
2000
Bu her koyun kendi bacağınan asılır anlayışı
09:36
is completely unsustainable.
189
561000
2000
hiç sürdürülebilir bir şey değil.
09:38
It always was.
190
563000
3000
Hiçbir zaman da olmadı.
09:41
So in closing I would offer you this:
191
566000
4000
Konuşmamı bitirirken size şunu öneriyorum:
09:45
The planet is our canoe,
192
570000
4000
Gezegen bizim kanomuz,
09:49
and we are the voyagers.
193
574000
3000
ve bizler de yolcularız.
09:52
True navigation
194
577000
2000
Doğru navigasyon,
09:54
begins in the human heart.
195
579000
3000
insan kalbinde başlar.
09:57
It's the most important map of all.
196
582000
3000
Bu en önemli haritadır.
10:00
Together, may we journey well.
197
585000
3000
Birlikte, iyi yolculuklar dileğiyle.
10:03
(Applause)
198
588000
3000
(Alkış)
ABOUT THE SPEAKER
Elizabeth Lindsey - Explorer, ethnographerElizabeth Lindsey is a fellow of the National Geographic Society. Her mission: to keep ancestral voices alive by recording indigenous wisdom and traditions.
Why you should listen
Elizabeth Kapu'uwailani Lindsey wants the world to remember the people who came before us. The actor-turned-anthropologist has made it her mission to find, preserve and share the knowledge and traditions of indigenous populations before they disappear. She’s working with Google to create a geospatial Map of the Human Story, using the indigenous science of wayfinding to chart tales at risk of being lost.
In 2011, Lindsey, who's the first female fellow and first Polynesian explorer at the National Geographic Society, will set out on a 186-day global expedition to document what she calls "teachings critical to navigating the complexity of our times." Lindsey’s 1996 documentary Then There Were None, which chronicled the near-extinction of native Hawaiians, has become a must-see in many history classrooms. She was named Hawaii’s Woman of the Year in 2004.
Elizabeth Lindsey | Speaker | TED.com