TEDxRiodelaPlata
Karina Galperin: Should we simplify spelling?
Karina Galperin: Yazımı basitleştirmeli miyiz?
Filmed:
Readability: 4.3
590,752 views
İmla kurallarını öğrenmek için ne kadar zaman ve enerji harcıyoruz? Dil zamanla evrim geçiriyor ve bununla birlikte yazımı da değişime uğruyor. İstisnalarla dolu imla kurallarını ezberlemek için harcadığımız onca zaman buna değer mi? Roman Dilleri ve Edebiyatları akademisyeni Karina Galperin dil ve onu yazma şekline ilişkin düşüncelerimizi ilerletmemizin zamanı geldiğini söylüyor.
Karina Galperin - Literary scholar
Karina Galperin studies the culture, language and literature of early modern Iberia. Full bio
Karina Galperin studies the culture, language and literature of early modern Iberia. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
Okulda yazım öğrenmek için
çok zaman harcıyoruz.
çok zaman harcıyoruz.
00:12
We lost a lot of time at school
learning spelling.
learning spelling.
0
861
4361
00:17
Kids are still losing a lot of time
at school with spelling.
at school with spelling.
1
5964
6005
Çocuklar yalnızca yazım öğrenmek için
okulda sürekli zaman kaybediyorlar.
okulda sürekli zaman kaybediyorlar.
00:24
That's why I want to share
a question with you:
a question with you:
2
12585
3651
Bu yüzden sizinle bir sorunu
paylaşmak istiyorum.
paylaşmak istiyorum.
00:29
Do we need new spelling rules?
3
17720
3111
Yeni bir yazım şekline gerek var mı?
00:33
I believe that yes, we do.
4
21572
2294
Ben evet diyorum, gerek var.
00:35
Or even better, I think we need
to simplify the ones we already have.
to simplify the ones we already have.
5
23890
4630
Veya daha iyisi, elimizdekini
basitleştirmemize gerek var.
basitleştirmemize gerek var.
00:41
Neither the question nor the answer
are new in the Spanish language.
are new in the Spanish language.
6
29187
4278
Dilimizde bu konuya ilişkin ne sorular,
ne de cevaplar yeni.
ne de cevaplar yeni.
00:45
They have been bouncing around
from century to century
from century to century
7
33489
4214
Çok eskiden beri yüzyıllardır
bize geri dönüyor sadece.
bize geri dönüyor sadece.
00:49
since 1492, when in the first grammar
guide of the Spanish language,
guide of the Spanish language,
8
37727
5603
1492'den beri, İspanyol dilinin
ilk dilbilgisinde
ilk dilbilgisinde
00:55
Antonio de Nebrija, set a clear and simple
principle for our spelling:
principle for our spelling:
9
43354
5742
Antonio de Nebrija yeni bir yazım şeklini
açık ve basit bir dille masaya yatırdı:
açık ve basit bir dille masaya yatırdı:
01:01
"... thus, we have to write words
as we pronounce them,
as we pronounce them,
10
49120
2919
"Konuştuğumuz gibi yazmalı
01:04
and pronounce words as we write them."
11
52063
2380
ve yazdığımız gibi konuşmalıyız."
01:06
Each sound was to correspond
to one letter,
to one letter,
12
54467
3302
Her ses bir harfe tekabül etmeli,
01:09
each letter was to represent
a single sound,
a single sound,
13
57793
3325
ve her harf yalnızca
bir sesi temsil etmeli.
bir sesi temsil etmeli.
01:13
and those which did not represent
any sound should be removed.
any sound should be removed.
14
61142
5203
Hiçbir sesi temsil etmeyen harfler
ise kullanımdan çıkarılmalı.
ise kullanımdan çıkarılmalı.
01:19
This approach, the phonetic approach,
15
67517
2455
Bu kriter, bu fonetik kriteri,
01:21
which says we have to write
words as we pronounce them,
words as we pronounce them,
16
69996
3617
bize telaffuz ettiğimiz şekilde
yazmamızı söyler.
yazmamızı söyler.
01:25
both is and isn't at the root of spelling
as we practice it today.
as we practice it today.
17
73637
4709
Bugün kullandığımız imla şeklinin
temelinde hem var, hem de yok.
temelinde hem var, hem de yok.
01:30
It is, because the Spanish language,
in contrast to English, French or others,
in contrast to English, French or others,
18
78901
5501
Çünkü İspanyolca'da, diğer dillerin aksine
ister İngilizce, ister Fransızca olsun
01:36
always strongly resisted
writing words too differently
writing words too differently
19
84426
5311
konuştuğumuzdan çok daha
farklı yazmaya yönelik
farklı yazmaya yönelik
güçlü bir direnç sahibi olduk her zaman.
01:41
to how we pronounce them.
20
89761
1698
01:43
But the phonetic approach
is also absent today,
is also absent today,
21
91483
2269
Ancak bunun sebebi 18. yüzyılda
01:45
because when, in the 18th century,
we decided how we would standardize
we decided how we would standardize
22
93776
3336
kararların büyük bir bölümünü etkileyen
başka bir kriter varken
başka bir kriter varken
01:49
our writing,
23
97136
1212
01:50
there was another approach which guided
a good part of the decisions.
a good part of the decisions.
24
98372
4013
yazı stilimizin standartlaştırılması
kararının verilmesi değil.
kararının verilmesi değil.
01:54
It was the etymological approach,
25
102409
2842
Bu diğer kriter etimoloji bilgisiydi,
01:57
the one that says we have to write words
26
105275
2193
buna göre kelimeleri orijinal dillerinde
01:59
according to how they were written
in their original language,
in their original language,
27
107492
3154
yazıldığı gibi yazmalıydık,
02:02
in Latin, in Greek.
28
110670
1542
Latince veya Yunanca.
02:04
That's how we ended up with silent H's,
which we write but don't pronounce.
which we write but don't pronounce.
29
112236
4800
Bu yüzden hiçbir zaman telaffuz
etmediğimiz ama yazdığımız sessiz h,
etmediğimiz ama yazdığımız sessiz h,
02:09
That's how we have B's and V's that,
contrary to what many people believe,
contrary to what many people believe,
30
117060
5288
çok sayıda insanın
İspanyolca'nın telaffuzunda
İspanyolca'nın telaffuzunda
hiçbir farkının olmadığına inandıkları
02:14
were never differentiated
in Spanish pronunciation.
in Spanish pronunciation.
31
122372
3667
uzun ve kısa seslerle kalakaldık.
02:18
That's how we wound up with G's,
32
126460
2048
G harfi "gente" kelimesinde
sert çıkan bir "h" sesi iken
sert çıkan bir "h" sesi iken
02:20
that are sometimes aspirated,
as in "gente,"
as in "gente,"
33
128532
2681
02:23
and other times unaspirated, as in "gato."
34
131237
2381
"gato" kelimesinde yumuşak
bir g sesine dönüşüyor.
bir g sesine dönüşüyor.
02:25
That's how we ended up
with C's, S's and Z's,
with C's, S's and Z's,
35
133642
3510
Kullandığımız C, S ve Z harfleri
02:29
three letters that in some places
correspond to one sound,
correspond to one sound,
36
137990
3228
pek çok ülkede tek bir sese,
bazı ülkelerde iki sese tekabul ederken
bazı ülkelerde iki sese tekabul ederken
02:33
and in others, to two,
but nowhere to three.
but nowhere to three.
37
141242
2965
hiçbir ülkede üç sese karşılık gelmez.
02:37
I'm not here to tell you anything
you don't know from your own experience.
you don't know from your own experience.
38
145800
4978
Kendinizin tecrübe etmediği
bir şey söylemek için gelmedim buraya.
02:43
We all went to school,
39
151368
2949
Hepimiz okula gittik,
02:46
we all invested big amounts
of learning time,
of learning time,
40
154341
4647
hepimiz öğrenmek uğruna
çok zaman ayırdık,
çok zaman ayırdık,
02:51
big amounts of pliant,
childlike brain time
childlike brain time
41
159012
4698
o etkileyici çocuk beyni
02:55
in dictation,
42
163734
1607
çok büyük yazım, noktalama
02:57
in the memorization of spelling rules
filled, nevertheless, with exceptions.
filled, nevertheless, with exceptions.
43
165365
5031
ve istisnalarla dolu imla kurallarını
öğrenmek için çok zaman harcadı.
öğrenmek için çok zaman harcadı.
03:02
We were told in many ways,
implicitly and explicitly,
implicitly and explicitly,
44
170919
3787
Bize pek çok değişik biçim öğrettiler,
bariz olan ve olmayan.
bariz olan ve olmayan.
03:06
that in spelling, something fundamental
to our upbringing was at stake.
to our upbringing was at stake.
45
174730
5690
Konu imla olunca,
eğitimimizde çok temel bir husus
ile oynanıyordu adeta.
ile oynanıyordu adeta.
03:13
Yet, I have the feeling
46
181261
2301
Nedense öğretmenlerin bunun ne kadar
önemli olduğunu kendilerine hiç
sormadıklarına inanıyorum.
sormadıklarına inanıyorum.
03:15
that teachers didn't ask themselves
why it was so important.
why it was so important.
47
183586
3635
03:19
In fact, they didn't ask themselves
a previous question:
a previous question:
48
187245
3128
Ayrıca şu soruya da hiç rağbet etmediler:
03:22
What is the purpose of spelling?
49
190397
2542
İmlanın fonksiyonu nedir?
İmlanın ne faydası var?
03:25
What do we need spelling for?
50
193993
2872
Birisi bu soruyu sorduğu zaman
03:30
And the truth is, when someone
asks themselves this question,
asks themselves this question,
51
198619
2917
cevap düşündüğünüzden çok daha basit
03:33
the answer is much simpler
and less momentous
and less momentous
52
201560
3089
ve daha az karmaşık olur.
03:36
than we'd usually believe.
53
204673
1433
İmlanın amacı yazının
standartlaştırılmasıdır,
standartlaştırılmasıdır,
03:38
We use spelling to unify the way we write,
so we can all write the same way,
so we can all write the same way,
54
206672
6719
hepimizin aynı şekilde yazması içindir.
Birbirimizin yazdığını okurken
anlamayı basitleştirmektir.
anlamayı basitleştirmektir.
03:45
making it easier for us to understand
when we read to each other.
when we read to each other.
55
213415
4358
Dilin diğer yanlarının aksine;
03:50
But unlike in other aspects of language
such as punctuation,
such as punctuation,
56
218407
5572
örneğin noktalama,
imla konusunda kişiye özgü bir
yetenek söz konusu değildir.
yetenek söz konusu değildir.
03:56
in spelling, there's no
individual expression involved.
individual expression involved.
57
224003
6099
Noktalamada olur.
04:02
In punctuation, there is.
58
230126
1444
Noktalama ile bir söz öbeğinin
anlamını değiştirebiliyorum.
anlamını değiştirebiliyorum.
04:04
With punctuation, I can choose
to change the meaning of a phrase.
to change the meaning of a phrase.
59
232117
3956
04:08
With punctuation, I can impose
a particular rhythm to what I am writing,
a particular rhythm to what I am writing,
60
236097
5425
Noktalama ile,
yazdığım şeye belli bir
ritim kazandırabiliyorum.
ritim kazandırabiliyorum.
İmla ile yapamıyorum ama.
04:13
but not with spelling.
61
241546
2239
04:15
When it comes to spelling,
it's either wrong or right,
it's either wrong or right,
62
243809
3577
İmlanın iyi veya kötü olması
yürürlükteki kurallara uyup
uymamasına bağlı.
uymamasına bağlı.
04:19
according to whether it conforms
or not to the current rules.
or not to the current rules.
63
247410
3594
O hâlde var olan normları basitleştirsek
böylelikle öğretmesi, öğrenmesi
böylelikle öğretmesi, öğrenmesi
04:23
But then, wouldn't it be more sensible
to simplify the current rules
to simplify the current rules
64
251694
5354
ve doğru bir şekilde kullanılması
sağlansa daha zekice olmaz mi?
sağlansa daha zekice olmaz mi?
04:29
so it would be easier to teach, learn
and use spelling correctly?
and use spelling correctly?
65
257072
5972
04:35
Wouldn't it be more sensible
to simplify the current rules
to simplify the current rules
66
263678
4507
Bu normları basitleştirsek,
04:40
so that all the time we devote today
to teaching spelling,
to teaching spelling,
67
268209
5352
böylece bugün imlayı
öğrenmek icin harcadığımız onca zamanı
dilin zaman ve emek isteyen diğer
karmaşık konularına ayırsak
karmaşık konularına ayırsak
04:45
we could devote to other language issues
68
273585
3068
çok daha zekice olmaz mı?
04:48
whose complexities do, in fact,
deserve the time and effort?
deserve the time and effort?
69
276677
3967
04:54
What I propose is not to abolish spelling,
70
282433
4964
Ben imlanın yürürlükten
kaldırılmasını teklif etmiyorum,
kaldırılmasını teklif etmiyorum,
04:59
and have everyone write however they want.
71
287421
3992
herkes istediği gibi yazsın da demiyorum.
Dil, bir ortak kullanım aracıdır
05:03
Language is a tool of common usage,
72
291878
3920
ve bu sebepten ötürü
05:07
and so I believe it's fundamental
that we use it following common criteria.
that we use it following common criteria.
73
295822
5332
onu ortak kriterlere göre
kullanmamız çok önemli.
kullanmamız çok önemli.
Yine aynı şekilde bu ortak kriterlerin
05:13
But I also find it fundamental
74
301609
2172
mümkün olduğunca basit olması da
bana çok önemli görünüyor,
bana çok önemli görünüyor,
05:15
that those common criteria
be as simple as possible,
be as simple as possible,
75
303805
4346
hepsinden ötesi, imlamızı
basitleştirdiğimiz zaman
basitleştirdiğimiz zaman
05:20
especially because
if we simplify our spelling,
if we simplify our spelling,
76
308175
3834
05:24
we're not leveling it down;
77
312033
2813
seviyemiz aşağı düşmüyor;
05:26
when spelling is simplified,
78
314870
2673
imla basitleştirildiği zaman
dilin kalitesi bundan etkilenmiyor.
05:29
the quality of the language
doesn't suffer at all.
doesn't suffer at all.
79
317567
3778
05:34
I work every day with Spanish
Golden Age literature,
Golden Age literature,
80
322109
3909
Her gün Altın Çağ edebiyatı
üzerinde çalışıyorum,
üzerinde çalışıyorum,
05:38
I read Garcilaso, Cervantes,
Góngora, Quevedo,
Góngora, Quevedo,
81
326042
3604
Garcilaso, Cervantes, Gongora,
Quevedo okuyorum.
Quevedo okuyorum.
Bazen "hombre" kelimesini 'h' olmadan
05:41
who sometimes write "hombre" without H,
82
329670
2947
05:44
sometimes write "escribir" with V,
83
332641
3228
"escribir" kelimesini b yerine
kısa v ile yazıyorlar
kısa v ile yazıyorlar
ve benim için tamamen net olan şey
05:47
and it's absolutely clear to me
84
335893
2439
onların yazıtları ve bizimkiler
arasındaki fark ortak mukavele
arasındaki fark ortak mukavele
05:50
that the difference between those texts
and ours is one of convention,
and ours is one of convention,
85
338356
5401
veya onların zamanından kalan
mukavele eksikliği.
mukavele eksikliği.
05:55
or rather, a lack of convention
during their time.
during their time.
86
343781
3593
05:59
But it's not a difference of quality.
87
347398
2029
Fakat kalite değil.
06:02
But let me go back to the masters,
88
350344
2424
İzninizle öğretmenlere geri döneyim,
06:04
because they're key characters
in this story.
in this story.
89
352792
3354
çünkü onlar bu hikâyede kilit karakterler.
06:08
Earlier, I mentioned this slightly
thoughtless insistence
thoughtless insistence
90
356170
5441
Öğretmenlerin imla konusunda
bizi sürekli baskılayan
bizi sürekli baskılayan
biraz düşüncesizce ısrarından
06:13
with which teachers pester and pester us
91
361635
2914
az önce bahsetmiştim.
06:16
over spelling.
92
364573
1500
Ama gerçek şu ki her şeyi
olduğu gibi düşününce,
olduğu gibi düşününce,
06:18
But the truth is,
things being as they are,
things being as they are,
93
366097
3472
06:21
this makes perfect sense.
94
369593
2292
bu gerçekten anlamlı bir davranış.
06:23
In our society, spelling serves
as an index of privilege,
as an index of privilege,
95
371909
5339
Toplumumuzda imla,
yazılan içeriklerden bağımsız bir şekilde
kaba ve kültürlüyü, cahil ve eğitimliyi
06:29
separating the cultured from the brute,
the educated from the ignorant,
the educated from the ignorant,
96
377272
4388
06:33
independent of the content
that's being written.
that's being written.
97
381684
4988
birbirinden ayıran ayrıcalıklı bir endeks.
Bir kişi, konması veya konmaması
gereken bir h harfi yüzünden
gereken bir h harfi yüzünden
06:38
One can get or not get a job
98
386696
3311
06:42
because of an H that one put or did not.
99
390031
2669
işe de girebilir, işinden de olabilir.
06:44
One can become
an object of public ridicule
an object of public ridicule
100
392724
3189
Yanlış konulmuş bir b harfi yüzünden
kişi toplum içinde rencide olabilir.
06:47
because of a misplaced B.
101
395937
2651
İşte bu yüzden, bu ortamda
06:50
Therefore, in this context,
102
398612
2176
06:52
of course, it makes sense to dedicate
all this time to spelling.
all this time to spelling.
103
400812
5073
imla için bu kadar zaman ayırmak
gerçekten de çok mantıklı.
gerçekten de çok mantıklı.
Ama şunu unutmamalıyız ki
06:57
But we shouldn't forget
104
405909
2538
dilimizin tarihinin büyük bir kısmında,
07:00
that throughout the history
of our language,
of our language,
105
408471
2200
07:02
it has always been teachers
106
410695
1940
her zaman öğretmenler
07:04
or people involved
in the early learning of language
in the early learning of language
107
412659
3925
veya bize öncelikle harfleri öğreten
benzeri bir şeyler olmuştur.
benzeri bir şeyler olmuştur.
İmla reformunu ateşleyen insanlar,
07:08
who promoted spelling reforms,
108
416608
2520
07:11
who realized that in our spelling
there was often an obstacle
there was often an obstacle
109
419152
4439
bu insanlar imlamızda şunu fark ettiler:
Bilginin aktarılmasında zaman zaman
engeller ortaya çıkıyordu.
engeller ortaya çıkıyordu.
07:15
to the transmission of knowledge.
110
423615
2389
Bizim örneğimizde mesela
07:18
In our case, for example,
111
426028
1667
Sarmiento, Andres Bello ile birlikte,
İspanyol dilinde en etkin
İspanyol dilinde en etkin
07:19
Sarmiento, together with Andrés Bello,
spearheaded the biggest spelling reform
spearheaded the biggest spelling reform
112
427719
4553
imla reformunu başlattılar,
07:24
to take place in the Spanish language:
113
432296
3405
07:27
the mid-19th century Chilean reform.
114
435725
4510
bu olay 19. yüzyılda Şili'de gerçekleşti.
O hâlde neden tarihteki
öğreticilerden ders çıkarmıyor
öğreticilerden ders çıkarmıyor
07:33
Then, why not take over
the task of those teachers
the task of those teachers
115
441894
4461
ve imlamızda ilerleme katetmiyoruz?
07:38
and start making progress in our spelling?
116
446379
3393
07:41
Here, in this intimate group of 10,000,
117
449796
3252
Şimdi burada 10.000 kişilik bir aile iken
07:45
I'd like to bring to the table
118
453072
1554
tartışmaya değer olduğunu
07:46
some changes that I find reasonable
to start discussing.
to start discussing.
119
454650
4471
düşündüğüm bazı düzeltmeleri
masaya yatırmak istiyorum.
masaya yatırmak istiyorum.
07:52
Let's remove the silent H.
120
460207
2368
Yazdığımız her yerde,
07:54
In places where we write an H
but pronounce nothing,
but pronounce nothing,
121
462599
5088
sessiz h harfini ortadan kaldıralım.
Çünkü telaffuz etmiyorsak,
Çünkü telaffuz etmiyorsak,
yazmayacağız da.
07:59
let's not write anything.
122
467711
1291
08:01
(Applause)
123
469026
1016
(Alkışlar)
08:02
It's hard for me to imagine
what sentimental attachment
what sentimental attachment
124
470066
2638
Şunu anlamakta güçlük çekiyorum.
Nasıl bir duygusal bağ
Nasıl bir duygusal bağ
08:04
can justify to someone
all the hassle caused by the silent H.
all the hassle caused by the silent H.
125
472728
4991
sessiz h harfinin yol açtığı
sıkıntıları haklı kılabilir?
sıkıntıları haklı kılabilir?
Uzun b veya kısa v, bahsettim daha önce,
08:09
B and V, as we said before,
126
477743
2345
08:12
were never differentiated
in the Spanish language --
in the Spanish language --
127
480112
2870
İspanyol dilinde daha önce
hiç farklı değillerdi.
hiç farklı değillerdi.
(Alkışlar)
08:15
(Applause)
128
483006
1017
Birini eleyelim, herhangi biri olabilir,
oturup tartışabiliriz.
oturup tartışabiliriz.
08:16
Let's choose one; it could be either.
We can discuss it, talk it over.
We can discuss it, talk it over.
129
484047
3305
Herkesin kendi tercihi olacaktır,
herkes tartışmaya katılabilir.
herkes tartışmaya katılabilir.
08:19
Everyone will have their preferences
and can make their arguments.
and can make their arguments.
130
487376
3630
Birine bağlı kalıp diğerini eleyelim.
08:23
Let's keep one, remove the other.
131
491030
2844
"G" ve "J" harfleri,
işlevlerini ayıralım,
işlevlerini ayıralım,
08:25
G and J, let's separate their roles.
132
493898
3007
08:28
G should keep the unaspirated sound,
like in "gato," "mago," and "águila,"
like in "gato," "mago," and "águila,"
133
496929
4422
yumuşak sesler için "g"yi kullanıyoruz,
"gato", "mago", "águila" gibi,
"gato", "mago", "águila" gibi,
08:33
and J should keep the aspirated sound,
134
501375
3296
sert sesler içinse "j"yi kullanıyoruz,
08:36
as in "jarabe," "jirafa,"
"gente," "argentino."
"gente," "argentino."
135
504695
4894
"jarabe", "jirafa",
"gente", "argentino" gibi.
"gente", "argentino" gibi.
Ve ilginç "C", "S" ve "Z" üçlüsü,
08:42
The case of C, S and Z is interesting,
136
510441
5328
fonetik kriterler bir rehber olmalı,
08:47
because it shows that the phonetic
approach must be a guide,
approach must be a guide,
137
515793
3837
kesin bir ilke değil.
08:51
but it can't be an absolute principle.
138
519654
3065
08:54
In some cases, the differences
in pronunciation must be addressed.
in pronunciation must be addressed.
139
522743
4759
Bazı durumlarda telaffuz
farklılıklarına uyulmalı da.
farklılıklarına uyulmalı da.
08:59
As I said before, C, S and Z,
140
527526
2906
Şimdi, dediğim üzere, C, S ve Z
09:02
in some places, correspond
to one sound, in others to two.
to one sound, in others to two.
141
530456
3342
bazı ülkelerde tek sese,
bazılarında ise iki sese tekabül ediyor.
bazılarında ise iki sese tekabül ediyor.
09:05
If we go from three letters
to two, we're all better off.
to two, we're all better off.
142
533822
5186
Üç sesi ikiye indirgersek çok
daha iyi olacaktır.
daha iyi olacaktır.
Kimileri için bu değişiklikler
biraz aşırı görünebilir.
biraz aşırı görünebilir.
09:12
To some, these changes
may seem a bit drastic.
may seem a bit drastic.
143
540247
4870
09:17
They're really not.
144
545141
2181
Öyle değil ama.
İspanyol Dil Akademisi,
dilimizin tüm otoriteleri,
dilimizin tüm otoriteleri,
09:19
The Royal Spanish Academy,
all of language academies,
all of language academies,
145
547346
3263
09:22
also believes that spelling
should be progressively modified;
should be progressively modified;
146
550633
4905
imlanın modifiye edilmesi gerektiğine,
dilin tarih, gelenek ve göreneklere
bağlı olduğuna,
bağlı olduğuna,
09:27
that language is linked to history,
tradition and custom,
tradition and custom,
147
555562
4886
09:32
but that at the same time,
it is a practical everyday tool
it is a practical everyday tool
148
560472
4623
günlük aktivitelere dair
bir araç olduğuna
bir araç olduğuna
ve bazen tarih, gelenek ve
göreneklere olan bu bağın
göreneklere olan bu bağın
09:37
and that sometimes this attachment
to history, tradition and custom
to history, tradition and custom
149
565119
4894
günümüz kullanımı için engel
teşkil ettiğine inanıyorlar.
teşkil ettiğine inanıyorlar.
09:42
becomes an obstacle for its current usage.
150
570037
5084
Bu da bize gerçekten de dilimizin
09:47
Indeed, this explains the fact
151
575619
2109
09:49
that our language, much more than
the others we are geographically close to,
the others we are geographically close to,
152
577752
6953
tarihte fark ettiğimizden veya coğrafi
olarak keşfettiğimizden
olarak keşfettiğimizden
çok daha fazla değişime
uğradığını açıklıyor.
uğradığını açıklıyor.
09:56
has been historically
modifying itself based on us,
modifying itself based on us,
153
584729
3528
Örneğin, ''orthographia'' kelimesi
''ortografia'' olmuş,
''ortografia'' olmuş,
10:00
for example, we went
from "ortographia" to "ortografía,"
from "ortographia" to "ortografía,"
154
588281
3654
10:03
from "theatro" to "teatro,"
from "quantidad" to "cantidad,"
from "quantidad" to "cantidad,"
155
591959
4101
''theatro'' kelimesi ''teatro'',
''quantidad'' ise ''cantidad'' olmuş,
''quantidad'' ise ''cantidad'' olmuş,
10:08
from "symbolo" to "símbolo."
156
596084
2388
''symbolo'' kelimesi ''simbolo'' olmuş.
10:10
And some silent H's are slowly
being stealthily removed:
being stealthily removed:
157
598496
5407
Şimdi de yavaş yavaş sessiz h
harflerini kaldırmaya başlıyorlar,
harflerini kaldırmaya başlıyorlar,
İspanyol Dil Akademisi Sözlüğü'ne göre
10:15
in the Dictionary of the Royal Academy,
158
603927
2240
10:18
"arpa" and "armonía" can be written
with or without an H.
with or without an H.
159
606191
5792
'arpa' ve 'armonia' kelimeleri
h harfi ile de, onsuz da yazılabilir.
h harfi ile de, onsuz da yazılabilir.
Hiçbirimiz için sorun yok.
10:24
And everybody is OK.
160
612007
1500
10:27
I also believe
161
615452
2748
Ancak bana öyle görünüyor ki
bu tam da bu tartışmada
değinmemiz gereken bir konu.
değinmemiz gereken bir konu.
10:30
that this is a particularly appropriate
moment to have this discussion.
moment to have this discussion.
162
618224
5945
Bize her zaman dilin spontane
bir şekilde değiştiği söylendi,
bir şekilde değiştiği söylendi,
10:37
It's always said that language
changes spontaneously,
changes spontaneously,
163
625397
4011
aşağıdan yukarıya doğru,
10:41
from the bottom up,
164
629432
1866
10:43
that its users are the ones
who incorporate new words
who incorporate new words
165
631322
3273
şimdi yeni keliemeler yerleştiren
kullanıcılar var,
kullanıcılar var,
yeni dilbilimsel düzeltmeler
ortaya koyan
ortaya koyan
10:46
and who introduce grammatical changes,
166
634619
3535
bazen bir otorite,
bazı yerlerde ise bir akademi var,
bazı yerlerde ise bir akademi var,
10:50
and that the authority --
in some places an academy,
in some places an academy,
167
638178
3817
kimi yerlerde bu bir sözlük,
kimi yerlerde ise bakanlık.
kimi yerlerde ise bakanlık.
10:54
in others a dictionary,
in others a ministry --
in others a ministry --
168
642019
3911
10:57
accepts and incorporates them
long after the fact.
long after the fact.
169
645954
3826
Bir süre sonra bu değişikler
kabul ediliyor ve yerleşiyor.
kabul ediliyor ve yerleşiyor.
Dilin bazı seviyeleri için doğru olabilir.
11:02
This is true only
for some levels of language.
for some levels of language.
170
650576
3648
Kelimelerin zorluk derecesi
için de doğru olabilir,
için de doğru olabilir,
11:06
It is true on the lexical level,
the level of words.
the level of words.
171
654248
3395
dilbigisi için daha
az da olsa doğru olabilir,
az da olsa doğru olabilir,
11:09
It is less true on the grammatical level,
172
657667
3254
11:12
and I would almost say
it is not true for the spelling level,
it is not true for the spelling level,
173
660945
4186
ama şunu söylemeliyim ki
tarihte her zaman yukarıdan aşağı
tarihte her zaman yukarıdan aşağı
11:17
that has historically changed
from the top down.
from the top down.
174
665155
4041
değişime uğramış imla için doğru değildir.
Her zaman belli normlar
11:21
Institutions have always been the ones
to establish the rules
to establish the rules
175
669220
4035
ve düzeltmeler ortaya atan
kurumlar oldu.
kurumlar oldu.
11:25
and propose changes.
176
673279
2340
Niçin uygun zamanın şimdi
olduğunu söylüyorum?
olduğunu söylüyorum?
11:29
Why do I say this is a particularly
appropriate moment?
appropriate moment?
177
677143
4790
11:33
Until today,
178
681957
1368
Bugüne kadar
yazının konuşmaya göre her zaman
daha kurallı ve özel bir kullanımı oldu,
daha kurallı ve özel bir kullanımı oldu,
11:35
writing always had a much more restricted
and private use than speech.
and private use than speech.
179
683349
6140
11:42
But in our time,
the age of social networks,
the age of social networks,
180
690118
4474
ama bizim çağımızda; sosyal medya çağında,
bu konu bir devrimden muzdarip.
11:46
this is going through
a revolutionary change.
a revolutionary change.
181
694616
3147
Daha önce hiçbir zaman
bu kadar yazılmamıştı,
bu kadar yazılmamıştı,
11:50
Never before have people written so much;
182
698311
3044
11:53
never before have people written
for so many others to see.
for so many others to see.
183
701379
4548
daha önce yazı hiç bu kadar
insanın göreceği şekilde kullanılmamıştı.
insanın göreceği şekilde kullanılmamıştı.
Bu sosyal medyada ilk kez
11:58
And in these social networks,
for the first time,
for the first time,
184
706536
3117
çok büyük çapta yeni
imla kullanımları görüyoruz.
imla kullanımları görüyoruz.
12:01
we're seeing innovative uses
of spelling on a large scale,
of spelling on a large scale,
185
709677
5040
12:06
where even more-than-educated people
with impeccable spelling,
with impeccable spelling,
186
714741
4609
En kusursuz imla bilgisine sahip
süper eğitimli kimseler bile
süper eğitimli kimseler bile
sosyal medya üzerinde yazı
yazdıkları zaman
yazdıkları zaman
12:11
when using social networks,
187
719374
2280
12:13
behave a lot like the majority of users
of social networks behave.
of social networks behave.
188
721678
5549
çoğunluk nasıl yazıyorsa
öyle yazmaya meyilli oluyorlar.
öyle yazmaya meyilli oluyorlar.
Yani imla kurallarını
bir yana bırakıyorlar
bir yana bırakıyorlar
12:19
That is to say, they slack
on spell-checking
on spell-checking
189
727251
3682
12:22
and prioritize speed and efficacy
in communication.
in communication.
190
730957
4835
ve iletişimin hızı ve etkililiği
önem kazanıyor.
önem kazanıyor.
Şu anki yazı ortamı bir kaos, bireysel,
12:28
For now, on social networks,
we see chaotic, individual usages.
we see chaotic, individual usages.
191
736309
5431
ama bana kalırsa bu duruma
pür dikkat kesilmeliyiz,
pür dikkat kesilmeliyiz,
12:33
But I think we have
to pay attention to them,
to pay attention to them,
192
741764
3017
çünkü muhtemelen bize bir işaret veriyor,
12:36
because they're probably telling us
193
744805
2347
12:39
that an era that designates
a new place for writing
a new place for writing
194
747176
4598
bu çağ bizi yeni bir yazı
devrine yönlendiriyor,
devrine yönlendiriyor,
12:43
seeks new criteria for that writing.
195
751798
4309
bizden yeni yazı kriterleri istiyor.
12:48
I think we'd be wrong
to reject them, to discard them,
to reject them, to discard them,
196
756448
5118
Bunları görmezden gelerek
hata yapmış oluyoruz,
hata yapmış oluyoruz,
12:53
because we identify them as symptoms
of the cultural decay of our times.
of the cultural decay of our times.
197
761590
4972
çünkü şu anda bunları
kültürel bozulmanın semptomları
olarak değerlendiriyoruz.
olarak değerlendiriyoruz.
12:58
No, I believe we have to observe them,
organize them and channel them
organize them and channel them
198
766586
4938
Hayır, bunları gözlemlemeli,
bunlara kulak vermeliyiz,
bunlara kulak vermeliyiz,
13:03
within guidelines that better correspond
to the needs of our times.
to the needs of our times.
199
771548
5662
zamanımızın gereksinimleri içinde
düzene sokmalıyız.
düzene sokmalıyız.
13:10
I can anticipate some objections.
200
778741
3732
Bazı itirazlar sezebiliyorum.
Şöyle söyleyenler olacak:
13:15
There will be those who'll say
201
783524
1430
İmlayı basitleştirdiğimiz zaman
etimolojiyi kaybedeceğiz.
etimolojiyi kaybedeceğiz.
13:16
that if we simplify spelling
we'll lose etymology.
we'll lose etymology.
202
784978
5110
Eğer gerçekten etimolojiyi
korumak istiyorsak,
korumak istiyorsak,
13:22
Strictly speaking, if we wanted
to preserve etymology,
to preserve etymology,
203
790923
3090
13:26
it would go beyond just spelling.
204
794037
2430
imla ile ilerlemeyeceksek,
o hâlde Latince, Yunanca
ve Arapça öğrenmemiz lazım.
ve Arapça öğrenmemiz lazım.
13:28
We'd also have to learn
Latin, Greek, Arabic.
Latin, Greek, Arabic.
205
796491
4005
Basitleştirilmiş imla ile etimolojiyi
tamir etmiş olacağız,
tamir etmiş olacağız,
13:33
With simplified spelling,
206
801239
2631
13:35
we would normalize etymology
in the same place we do now:
in the same place we do now:
207
803894
5190
şu anda da başvurduğumuz
etimoloji sözlüklerinde olacaklar.
etimoloji sözlüklerinde olacaklar.
13:41
in etymological dictionaries.
208
809108
2349
13:44
A second objection will come
from those who say:
from those who say:
209
812117
3007
Duyacağım ikinci itiraz:
''Eğer imlayı basitleştirirsek,
13:47
"If we simplify spelling,
we'll stop distinguishing
we'll stop distinguishing
210
815148
3718
bir harfle birbirinden ayrılan kelimeleri
13:50
between words that differ
in just one letter."
in just one letter."
211
818890
3676
ortadan kaldırmış olacağız.''
Bu doğru, ama bir sorun değil.
13:54
That is true, but it's not a problem.
212
822590
4090
Dilimizde birden çok anlama gelen
sesteş çok sözcük var
sesteş çok sözcük var
13:58
Our language has homonyms,
words with more than one meaning,
words with more than one meaning,
213
826704
4976
ve biz onları karıştırmıyoruz:
14:03
yet we don't confuse
the "banco" where we sit
the "banco" where we sit
214
831704
2762
Üzerine oturduğumuz bank
ve para yatırdığımız banka (bank).
ve para yatırdığımız banka (bank).
14:06
with the "banco" where we deposit money,
215
834490
2072
İlk ay olan Ocak ve üzerinde
yemek pişirdiğimiz ocak.
yemek pişirdiğimiz ocak.
14:08
or the "traje" that we wear
with the things we "trajimos."
with the things we "trajimos."
216
836586
3249
Bu durumların pek çoğunda
içerik, karışıklığı ortadan kaldırıyor.
içerik, karışıklığı ortadan kaldırıyor.
14:11
In the vast majority of situations,
context dispels any confusion.
context dispels any confusion.
217
839859
6639
Ancak üçüncü bir itiraz var,
14:19
But there's a third objection.
218
847192
2953
benim için en anlamlı olan
ve hatta en üzücü olan.
ve hatta en üzücü olan.
14:24
To me,
219
852102
1172
14:27
it's the most understandable,
even the most moving.
even the most moving.
220
855053
3445
Şunu söyleyecek olanlar:
''Ama ben değişmek istemiyorum.
''Ama ben değişmek istemiyorum.
14:30
It's the people who'll say:
"I don't want to change.
"I don't want to change.
221
858522
3468
Ben bu şekilde eğitim aldım,
böyle alıştım,
böyle alıştım,
14:34
I was brought up like this,
I got used to doing it this way,
I got used to doing it this way,
222
862536
3709
basitleştirilmiş imla ile yazılan
bir şey okuduğumda
bir şey okuduğumda
14:38
when I read a written word
in simplified spelling, my eyes hurt."
in simplified spelling, my eyes hurt."
223
866269
6273
gözlerim acıyor.''
14:44
(Laughter)
224
872566
1801
(Kahkahalar)
Bu itiraz kısmen de olsa
hepimizin içinde var.
hepimizin içinde var.
14:46
This objection is, in part, in all of us.
225
874391
4873
14:52
What do I think we should do?
226
880183
1489
Ne yapılması gerek diye mi düşünüyorum?
14:53
The same thing that's always
done in these cases:
done in these cases:
227
881696
2709
Bu tür durumlarda
her zaman ne yapılırsa onu,
her zaman ne yapılırsa onu,
14:56
changes are made looking forward;
children are taught the new rules,
children are taught the new rules,
228
884429
5413
bu değişiklikler ilerlemek için yapılacak,
gençlere yeni standartlar öğretilecek;
15:01
those of us who don't want to adapt
can write the way we're used to writing,
can write the way we're used to writing,
229
889866
4533
istemeyenlere gelirsek, alışık olduğumuz
şekilde yazmaya devam edeceğiz.
şekilde yazmaya devam edeceğiz.
Zamanla yeni standartlar oturacaktır.
15:06
and hopefully, time will cement
the new rules in place.
the new rules in place.
230
894423
4301
Bu yerleşik alışkanlıklarımıza
değinen imla reformunun başarısı için
değinen imla reformunun başarısı için
15:11
The success of every spelling reform
that affects deeply rooted habits
that affects deeply rooted habits
231
899264
6507
sağduyu, konsensüs, değişimin yavaş
yavaş gerçekleşmesi ve sabır gerek.
yavaş gerçekleşmesi ve sabır gerek.
15:17
lies in caution, agreement,
gradualism and tolerance.
gradualism and tolerance.
232
905795
5306
Eski alışkanlıklarımızın bizi ilerlemek
için yaptıklarımızdan
için yaptıklarımızdan
15:23
At the same time, can't allow
the attachment to old customs
the attachment to old customs
233
911663
4318
alıkoymasına izin veremeyiz.
15:28
impede us from moving forward.
234
916005
2315
15:30
The best tribute we can pay to the past
235
918775
3436
Geçmiş için göstereceğimiz en iyi takdir
15:34
is to improve upon what it's given us.
236
922235
2514
elde ettiklerimizi geliştirmektir.
15:37
So I believe that we must
reach an agreement,
reach an agreement,
237
925255
2573
Sanırım bir anlaşmaya varmamız lazım,
akademilerin de anlaşmaya
varması ve imlamızda
varması ve imlamızda
15:39
that academies must reach an agreement,
238
927852
3011
bize bir faydası olmayan ama
15:42
and purge from our spelling rules
239
930887
2938
devam ettirdiğimiz tüm alışkanlıklarımız
üzerinde bir temizlik yapması lazım.
üzerinde bir temizlik yapması lazım.
15:45
all the habits we practice
just for the sake of tradition,
just for the sake of tradition,
240
933849
3705
15:49
even if they are useless now.
241
937578
1661
15:51
I'm convinced that if we do that
242
939685
3476
İnanıyorum ki bu şekilde devam edersek
dil açısından çok önemli ama
mütevazi bu alan içinde
mütevazi bu alan içinde
15:55
in the humble but extremely
important realm of language,
important realm of language,
243
943185
4000
15:59
we'll be leaving a better future
to the next generations.
to the next generations.
244
947209
5334
bizden sonraki nesillere
daha iyi bir gelecek bırakacağız.
(Alkışlar)
16:05
(Applause)
245
953122
3408
ABOUT THE SPEAKER
Karina Galperin - Literary scholarKarina Galperin studies the culture, language and literature of early modern Iberia.
Why you should listen
Karina Galperin spends long hours reading old books, with old spelling, in her office at Universidad Torcuato Di Tella in Buenos Aires, Argentina. She received her Ph.D. in Romance Languages and Literatures from Harvard University in 2002, specializing in early modern Spanish literature.
In her scholarship and teaching, she became familiar with the discussions on spelling that took place in Spanish and other languages from as early as the 15th century to today. However, what ended up calling her attention to the spelling issue was the convergence of her academic awareness with other experiences. As a social media user, she noticed how spelling mistakes are frequently pointed out with unusual harshness and contempt. As a mother, she saw her children devote huge amounts of time to memorizing words and rules, in detriment to other aspects of language.
Karina Galperin | Speaker | TED.com