TEDxRiodelaPlata
Karina Galperin: Should we simplify spelling?
Karina Galperin: Tại sao chúng ta không viết chữ theo cách phát âm của chúng?
Filmed:
Readability: 4.3
590,752 views
Chúng ta dành bao nhiêu năng lượng và trí não để học cách đánh vần? Ngôn ngữ tiến hóa theo thời gian, và với cách chúng ta đánh vần - liệu có đáng dành nhiều thời gian để ghi nhớ những quy tắc mà có đầy vô số các ngoại lệ? Học giả văn học Karina Galperin nói rằng đã đến lúc ta cập nhật theo cách chúng ta nghĩ đến và ghi chép ngôn ngữ. (Tiếng Tây Ban Nha với phụ đề tiếng Anh.)
Karina Galperin - Literary scholar
Karina Galperin studies the culture, language and literature of early modern Iberia. Full bio
Karina Galperin studies the culture, language and literature of early modern Iberia. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
We lost a lot of time at school
learning spelling.
learning spelling.
0
861
4361
Chúng ta đã mất rất nhiều thời gian
ở trường để học viết chính tả.
ở trường để học viết chính tả.
00:17
Kids are still losing a lot of time
at school with spelling.
at school with spelling.
1
5964
6005
Và bọn trẻ bây giờ cũng đang
mất thời gian học chính tả như chúng ta.
mất thời gian học chính tả như chúng ta.
00:24
That's why I want to share
a question with you:
a question with you:
2
12585
3651
Vì lẽ đó, tôi muốn nêu ra với mọi người
một vấn đề.
một vấn đề.
00:29
Do we need new spelling rules?
3
17720
3111
Chúng ta có cần học cách viết chính tả mới?
00:33
I believe that yes, we do.
4
21572
2294
Tôi tin rằng chúng ta nên làm như thế.
00:35
Or even better, I think we need
to simplify the ones we already have.
to simplify the ones we already have.
5
23890
4630
Tốt hơn thế, ta nên
đơn giản hóa những gì đã học.
đơn giản hóa những gì đã học.
00:41
Neither the question nor the answer
are new in the Spanish language.
are new in the Spanish language.
6
29187
4278
Cả vấn đề và câu trả lời đều không
mới lạ trong tiếng Tây Ban Nha.
mới lạ trong tiếng Tây Ban Nha.
00:45
They have been bouncing around
from century to century
from century to century
7
33489
4214
Chúng đã và đang được tranh luận
trong suốt hàng thế kỷ qua.
trong suốt hàng thế kỷ qua.
00:49
since 1492, when in the first grammar
guide of the Spanish language,
guide of the Spanish language,
8
37727
5603
Từ năm 1492, trong quyển sách ngữ pháp
tiếng Tây Ba Nha đầu tiên,
tiếng Tây Ba Nha đầu tiên,
00:55
Antonio de Nebrija, set a clear and simple
principle for our spelling:
principle for our spelling:
9
43354
5742
tác giả Antonio de Nebrija đã đưa ra
một quy luật rõ ràng và đơn giản:
một quy luật rõ ràng và đơn giản:
01:01
"... thus, we have to write words
as we pronounce them,
as we pronounce them,
10
49120
2919
"Vì thế, chúng ta phải viết như
những gì chúng ta phát âm,
những gì chúng ta phát âm,
01:04
and pronounce words as we write them."
11
52063
2380
và phát âm chúng như cách ta viết".
01:06
Each sound was to correspond
to one letter,
to one letter,
12
54467
3302
Mỗi âm đều tương ứng với một chữ cái,
01:09
each letter was to represent
a single sound,
a single sound,
13
57793
3325
mỗi chữ cái tương ứng với một âm,
01:13
and those which did not represent
any sound should be removed.
any sound should be removed.
14
61142
5203
và những chữ cái không tương ứng với
bất kỳ âm nào sẽ bị loại bỏ.
bất kỳ âm nào sẽ bị loại bỏ.
01:19
This approach, the phonetic approach,
15
67517
2455
Quy luật này, theo phương pháp ngữ âm,
01:21
which says we have to write
words as we pronounce them,
words as we pronounce them,
16
69996
3617
nói rằng từ ngữ cần được viết
như cách phát âm,
như cách phát âm,
01:25
both is and isn't at the root of spelling
as we practice it today.
as we practice it today.
17
73637
4709
cả hai phải và không phải là gốc của chính tả
như chúng ta thực tập hiện nay.
như chúng ta thực tập hiện nay.
01:30
It is, because the Spanish language,
in contrast to English, French or others,
in contrast to English, French or others,
18
78901
5501
Vì tiếng Tây Ban Nha khác với tiếng khác
như tiếng Anh, Pháp...
01:36
always strongly resisted
writing words too differently
writing words too differently
19
84426
5311
luôn chống lại mạnh mẽ việc
cách viết chữ khác
cách viết chữ khác
01:41
to how we pronounce them.
20
89761
1698
với cách ta phát âm chúng.
01:43
But the phonetic approach
is also absent today,
is also absent today,
21
91483
2269
Nhưng nay ta cũng không còn
theo cách viết dựa theo ngữ âm
theo cách viết dựa theo ngữ âm
01:45
because when, in the 18th century,
we decided how we would standardize
we decided how we would standardize
22
93776
3336
vì vào thể kỉ 18, khi ta tiêu chuẩn
hóa cách viết,
hóa cách viết,
01:49
our writing,
23
97136
1212
01:50
there was another approach which guided
a good part of the decisions.
a good part of the decisions.
24
98372
4013
một quy luật khác đã dẫn đường cho một
phần lớn của quyết định này.
phần lớn của quyết định này.
01:54
It was the etymological approach,
25
102409
2842
Quy luật đó là từ nguyên học,
01:57
the one that says we have to write words
26
105275
2193
bảo rằng ta phải viết như những từ
01:59
according to how they were written
in their original language,
in their original language,
27
107492
3154
đã được viết trong ngôn ngữ nguyên thủy,
02:02
in Latin, in Greek.
28
110670
1542
trong tiếng Latin, Hy Lạp.
02:04
That's how we ended up with silent H's,
which we write but don't pronounce.
which we write but don't pronounce.
29
112236
4800
Đó là lý do ta có H câm,
chỉ viết mà không phát âm.
chỉ viết mà không phát âm.
02:09
That's how we have B's and V's that,
contrary to what many people believe,
contrary to what many people believe,
30
117060
5288
Và khác với mọi người vẫn thường nghĩ,
âm B và V trong tiếng TBN
âm B và V trong tiếng TBN
02:14
were never differentiated
in Spanish pronunciation.
in Spanish pronunciation.
31
122372
3667
không có phát âm khác nhau.
02:18
That's how we wound up with G's,
32
126460
2048
Đó là cách ta có những âm G,
02:20
that are sometimes aspirated,
as in "gente,"
as in "gente,"
33
128532
2681
mà đôi khi phát âm hơi thở ra
như từ "gente",
như từ "gente",
02:23
and other times unaspirated, as in "gato."
34
131237
2381
có lúc âm nghe trơn truộc
như từ "gato".
như từ "gato".
02:25
That's how we ended up
with C's, S's and Z's,
with C's, S's and Z's,
35
133642
3510
Tương tự là các âm C, S và Z,
02:29
three letters that in some places
correspond to one sound,
correspond to one sound,
36
137990
3228
ba chữ khi ở một vài vị trí thì
lại thành một âm,
lại thành một âm,
02:33
and in others, to two,
but nowhere to three.
but nowhere to three.
37
141242
2965
nơi khác thì hai âm,
nhưng không bao giờ là ba âm.
nhưng không bao giờ là ba âm.
02:37
I'm not here to tell you anything
you don't know from your own experience.
you don't know from your own experience.
38
145800
4978
Tôi không nói điều gì mà bạn chưa
02:43
We all went to school,
39
151368
2949
biết từ kinh nghiệm bản thân.
02:46
we all invested big amounts
of learning time,
of learning time,
40
154341
4647
Chúng ta đều đi học,
02:51
big amounts of pliant,
childlike brain time
childlike brain time
41
159012
4698
chúng ta đều dành một lượng lớn
thời gian cho việc học,
thời gian cho việc học,
02:55
in dictation,
42
163734
1607
một lượng lớn thời gian dùng bộ
não dể uốn nắng khi còn bé
não dể uốn nắng khi còn bé
02:57
in the memorization of spelling rules
filled, nevertheless, with exceptions.
filled, nevertheless, with exceptions.
43
165365
5031
để viết chính tả.
trong việc ghi nhớ các quy tắc chính tả
và những ngoại lệ.
và những ngoại lệ.
03:02
We were told in many ways,
implicitly and explicitly,
implicitly and explicitly,
44
170919
3787
Chúng ta hay được nghe nói nhiều
cách, trực tiếp hay gián tiếp,
cách, trực tiếp hay gián tiếp,
03:06
that in spelling, something fundamental
to our upbringing was at stake.
to our upbringing was at stake.
45
174730
5690
rằng trong chính tả
có một điều gì rất căn bản đối
với sự trưởng thành của ta.
với sự trưởng thành của ta.
03:13
Yet, I have the feeling
46
181261
2301
Nhưng tôi có cảm giác
03:15
that teachers didn't ask themselves
why it was so important.
why it was so important.
47
183586
3635
rằng những giáo viên không tự hỏi tại sao
việc đó quan trọng đến vậy.
việc đó quan trọng đến vậy.
03:19
In fact, they didn't ask themselves
a previous question:
a previous question:
48
187245
3128
Thêm nữa, họ không hỏi câu hỏi trước đó,
03:22
What is the purpose of spelling?
49
190397
2542
Mục đích của việc đánh vần là gì?
03:25
What do we need spelling for?
50
193993
2872
Đánh vần có mục đích gì?
03:30
And the truth is, when someone
asks themselves this question,
asks themselves this question,
51
198619
2917
Sự thực là khi có ai đó hỏi họ
câu hỏi này,
câu hỏi này,
03:33
the answer is much simpler
and less momentous
and less momentous
52
201560
3089
câu trả lời đơn giản hơn và ít quan trọng
03:36
than we'd usually believe.
53
204673
1433
hơn là ta thường nghĩ.
03:38
We use spelling to unify the way we write,
so we can all write the same way,
so we can all write the same way,
54
206672
6719
Chúng ta sử dụng đánh vần để thống nhất
cách chúng ta viết,
cách chúng ta viết,
03:45
making it easier for us to understand
when we read to each other.
when we read to each other.
55
213415
4358
cho mọi người cùng viết giống nhau.
Và để cho chúng ta hiểu nhau
dể hơn khi ta đọc.
dể hơn khi ta đọc.
03:50
But unlike in other aspects of language
such as punctuation,
such as punctuation,
56
218407
5572
Nhưng trai nguoc voi những khía cạnh khác
của ngôn ngữ,
của ngôn ngữ,
như việc chấm câu, chẳng hạn,
03:56
in spelling, there's no
individual expression involved.
individual expression involved.
57
224003
6099
trong chính tả ta không có
thể hiện tính cách cá nhân.
thể hiện tính cách cá nhân.
04:02
In punctuation, there is.
58
230126
1444
Trong cách chấm câu thì có.
04:04
With punctuation, I can choose
to change the meaning of a phrase.
to change the meaning of a phrase.
59
232117
3956
Với dấu chấm, tôi có thể thay đổi
ý nghĩa một cụm từ.
ý nghĩa một cụm từ.
04:08
With punctuation, I can impose
a particular rhythm to what I am writing,
a particular rhythm to what I am writing,
60
236097
5425
Với cách chấm câu,
tôi có thể áp đặt một nhịp điệu
đặc biệt cho những gì tôi viết,
đặc biệt cho những gì tôi viết,
04:13
but not with spelling.
61
241546
2239
nhưng tôi không thể
làm vậy với việc đánh vần.
làm vậy với việc đánh vần.
04:15
When it comes to spelling,
it's either wrong or right,
it's either wrong or right,
62
243809
3577
Đối với chính tả chỉ có đúng hoặc sai,
04:19
according to whether it conforms
or not to the current rules.
or not to the current rules.
63
247410
3594
tùy theo việc nó có tuân thủ
với các quy luật hiện hành.
với các quy luật hiện hành.
04:23
But then, wouldn't it be more sensible
to simplify the current rules
to simplify the current rules
64
251694
5354
Vậy thì có hợp lý hơn không
khi ta đơn giản hóa các qui tắc hiện hành
khi ta đơn giản hóa các qui tắc hiện hành
04:29
so it would be easier to teach, learn
and use spelling correctly?
and use spelling correctly?
65
257072
5972
để có thể dễ dàng hơn để dạy, học,
và sử dụng chính tả một cách chính xác?
và sử dụng chính tả một cách chính xác?
04:35
Wouldn't it be more sensible
to simplify the current rules
to simplify the current rules
66
263678
4507
Có phải sẽ hợp lý hơn không nếu
ta đơn giản các qui luật hiện hành
ta đơn giản các qui luật hiện hành
04:40
so that all the time we devote today
to teaching spelling,
to teaching spelling,
67
268209
5352
để dành tất cả thời gian
chúng ta cống hiến ngày hôm nay
để dạy chính tả,
để dạy chính tả,
04:45
we could devote to other language issues
68
273585
3068
ta có thể cống hiến cho các
vấn đề khác về ngôn ngữ
vấn đề khác về ngôn ngữ
04:48
whose complexities do, in fact,
deserve the time and effort?
deserve the time and effort?
69
276677
3967
mà sự phức tạp của chúng thật sự
xứng đáng với thời gian và công sức?
xứng đáng với thời gian và công sức?
04:54
What I propose is not to abolish spelling,
70
282433
4964
Điều tôi đề nghị không phải là
bãi bỏ chính tả,
bãi bỏ chính tả,
04:59
and have everyone write however they want.
71
287421
3992
và để mọi người muốn viết cách nào tùy họ.
05:03
Language is a tool of common usage,
72
291878
3920
Ngôn ngữ là công cụ sử dụng phổ biến,
05:07
and so I believe it's fundamental
that we use it following common criteria.
that we use it following common criteria.
73
295822
5332
vì vậy tôi thấy rằng
trên cơ bản ta phải sử dụng nó
theo các tiêu chuẩn chung.
theo các tiêu chuẩn chung.
05:13
But I also find it fundamental
74
301609
2172
Nhưng tôi cũng thấy quan trọng việc
05:15
that those common criteria
be as simple as possible,
be as simple as possible,
75
303805
4346
những tiêu chuẩn chung phải càng
đơn giản càng tốt,
đơn giản càng tốt,
05:20
especially because
if we simplify our spelling,
if we simplify our spelling,
76
308175
3834
vì khi ta đơn giản việc chính tả,
05:24
we're not leveling it down;
77
312033
2813
ta không làm giảm chất lượng.
05:26
when spelling is simplified,
78
314870
2673
khi chính tả được đơn giản,
05:29
the quality of the language
doesn't suffer at all.
doesn't suffer at all.
79
317567
3778
chất lượng ngôn ngữ
không bị ảnh hưởng chút nào.
không bị ảnh hưởng chút nào.
05:34
I work every day with Spanish
Golden Age literature,
Golden Age literature,
80
322109
3909
Tôi đang làm việc mỗi ngày với văn học
TBN Thời Vàng Son,
TBN Thời Vàng Son,
05:38
I read Garcilaso, Cervantes,
Góngora, Quevedo,
Góngora, Quevedo,
81
326042
3604
Tôi đọc Garcilaso, Cervantes,
Góngora, Quevedo,
Góngora, Quevedo,
05:41
who sometimes write "hombre" without H,
82
329670
2947
những người đôi khi viết"hombre' thiếu H,
05:44
sometimes write "escribir" with V,
83
332641
3228
đôi khi viết "escribir" với V,
05:47
and it's absolutely clear to me
84
335893
2439
điều đó rõ ràng một cách tuyệt đối với tôi
05:50
that the difference between those texts
and ours is one of convention,
and ours is one of convention,
85
338356
5401
rằng sự khác biệt giữa những văn bản đó
và chúng ta là một tục lệ,
và chúng ta là một tục lệ,
05:55
or rather, a lack of convention
during their time.
during their time.
86
343781
3593
hay đúng hơn là thiếu tục lệ
trong thời kỳ của họ.
trong thời kỳ của họ.
05:59
But it's not a difference of quality.
87
347398
2029
Nhưng không thiếu chất lượng.
06:02
But let me go back to the masters,
88
350344
2424
Nhưng để tôi quay lại với các bậc thầy,
06:04
because they're key characters
in this story.
in this story.
89
352792
3354
vì họ là nhân vật chính trong
câu chuyện này.
câu chuyện này.
06:08
Earlier, I mentioned this slightly
thoughtless insistence
thoughtless insistence
90
356170
5441
Trước đó, tôi đã đề cập một chút về
việc khăng khăng thiếu suy nghĩ
việc khăng khăng thiếu suy nghĩ
06:13
with which teachers pester and pester us
91
361635
2914
mà những thầy cô quấy nhiễu ta
06:16
over spelling.
92
364573
1500
về chuyện chính tả.
06:18
But the truth is,
things being as they are,
things being as they are,
93
366097
3472
Nhưng sự thực là vì cách ta xử lý
những việc trong cuộc sống,
những việc trong cuộc sống,
06:21
this makes perfect sense.
94
369593
2292
nên điều này hoàn toàn hợp lý .
06:23
In our society, spelling serves
as an index of privilege,
as an index of privilege,
95
371909
5339
Trong xã hội chúng ta,
chính tả được xem là chỉ số đặc quyền
06:29
separating the cultured from the brute,
the educated from the ignorant,
the educated from the ignorant,
96
377272
4388
tách biệt người có văn hóa với người thô
bạo, người có học với người vô học,
bạo, người có học với người vô học,
06:33
independent of the content
that's being written.
that's being written.
97
381684
4988
tùy vào ngữ cảnh khi viết.
06:38
One can get or not get a job
98
386696
3311
Một người có thể kiếm được
việc làm hay không
việc làm hay không
06:42
because of an H that one put or did not.
99
390031
2669
vì viết đầy đủ hay thiếu một chữ H
06:44
One can become
an object of public ridicule
an object of public ridicule
100
392724
3189
Một người có thể trở thành đối tượng
bị nhạo báng công khai
bị nhạo báng công khai
06:47
because of a misplaced B.
101
395937
2651
khi đặt sai chỗ của chữ B.
06:50
Therefore, in this context,
102
398612
2176
Vì vậy, trong ngữ cảnh này,
06:52
of course, it makes sense to dedicate
all this time to spelling.
all this time to spelling.
103
400812
5073
tất nhiên là có lý để dành thời gian
cho việc chính tả.
cho việc chính tả.
Nhưng chúng ta không nên quên
06:57
But we shouldn't forget
104
405909
2538
07:00
that throughout the history
of our language,
of our language,
105
408471
2200
rằng trải qua lịch sử dài của
ngôn ngữ chúng ta,
ngôn ngữ chúng ta,
07:02
it has always been teachers
106
410695
1940
luôn có các giáo viên
07:04
or people involved
in the early learning of language
in the early learning of language
107
412659
3925
hoặc là những người liên quan tới việc
bắt đầu học viết
bắt đầu học viết
07:08
who promoted spelling reforms,
108
416608
2520
đã đề xuất việc cải tổ chính tả,
07:11
who realized that in our spelling
there was often an obstacle
there was often an obstacle
109
419152
4439
đã nhận ra rằng trong cách ta đánh vần
07:15
to the transmission of knowledge.
110
423615
2389
đôi lúc là một chướng ngại trong
việc truyền tải kiến thức.
việc truyền tải kiến thức.
07:18
In our case, for example,
111
426028
1667
Ví dụ, nói về trường hợp của chúng ta,
07:19
Sarmiento, together with Andrés Bello,
spearheaded the biggest spelling reform
spearheaded the biggest spelling reform
112
427719
4553
ông Sarmiento, cùng với Andrés Bello,
dẫn đầu cải cách chính tả lớn nhất
dẫn đầu cải cách chính tả lớn nhất
07:24
to take place in the Spanish language:
113
432296
3405
trong tiếng Tây Ban Nha,
07:27
the mid-19th century Chilean reform.
114
435725
4510
xãy ra giữa thế kỷ 19 ở Chile.
07:33
Then, why not take over
the task of those teachers
the task of those teachers
115
441894
4461
Vậy tại sao ta không tiếp tục nhiệm vụ của
các bật thầy nầy
các bật thầy nầy
07:38
and start making progress in our spelling?
116
446379
3393
và bắt đầu cải tiến việc đánh vần
của chúng ta?
của chúng ta?
07:41
Here, in this intimate group of 10,000,
117
449796
3252
Tại đây, trong nhóm thân mật này có 10,000
người của chúng ta,
người của chúng ta,
07:45
I'd like to bring to the table
118
453072
1554
tôi muốn đưa ra
07:46
some changes that I find reasonable
to start discussing.
to start discussing.
119
454650
4471
một số thay đổi mà tôi thấy có lý để ta
bắt đầu thảo luận.
bắt đầu thảo luận.
07:52
Let's remove the silent H.
120
460207
2368
Hãy bỏ chữ H câm,
07:54
In places where we write an H
but pronounce nothing,
but pronounce nothing,
121
462599
5088
ở những chỗ mà ta viết âm H
nhưng không phát âm,
nhưng không phát âm,
07:59
let's not write anything.
122
467711
1291
cứ để trống khỏi viết gì.
08:01
(Applause)
123
469026
1016
(Vỗ tay)
08:02
It's hard for me to imagine
what sentimental attachment
what sentimental attachment
124
470066
2638
Tôi khó mà tưởng tượng lý do
cảm tưởng nào
cảm tưởng nào
08:04
can justify to someone
all the hassle caused by the silent H.
all the hassle caused by the silent H.
125
472728
4991
có thể biện minh được
những rắc rối gây ra bởi âm H câm.
những rắc rối gây ra bởi âm H câm.
08:09
B and V, as we said before,
126
477743
2345
B và V, như ta đã nói,
08:12
were never differentiated
in the Spanish language --
in the Spanish language --
127
480112
2870
chưa bao giờ được phân biệt trong tiếng
Tây Ban Nha,
Tây Ban Nha,
08:15
(Applause)
128
483006
1017
(Vỗ tay)
08:16
Let's choose one; it could be either.
We can discuss it, talk it over.
We can discuss it, talk it over.
129
484047
3305
Hãy chọn một cái, cái nào cũng được.
Chúng ta có thể thảo luận về nó.
Chúng ta có thể thảo luận về nó.
08:19
Everyone will have their preferences
and can make their arguments.
and can make their arguments.
130
487376
3630
Mỗi người sẽ có sở thích của mình
và đưa ra lập luận.
và đưa ra lập luận.
08:23
Let's keep one, remove the other.
131
491030
2844
Hãy giữ cái này, loại bỏ cái kia
08:25
G and J, let's separate their roles.
132
493898
3007
G và J, hãy tách biệt vai trò của chúng
08:28
G should keep the unaspirated sound,
like in "gato," "mago," and "águila,"
like in "gato," "mago," and "águila,"
133
496929
4422
G nên giữ âm thanh trơn rõ,
như trong "gato", "mago" và "águila"
như trong "gato", "mago" và "águila"
08:33
and J should keep the aspirated sound,
134
501375
3296
và J nên giữ là âm thanh có hơi ra,
08:36
as in "jarabe," "jirafa,"
"gente," "argentino."
"gente," "argentino."
135
504695
4894
như trong"jarabe," "jirafa,"
"gente," "argentino."
"gente," "argentino."
08:42
The case of C, S and Z is interesting,
136
510441
5328
Trường hợp của C, S và Z thật là thú vị,
08:47
because it shows that the phonetic
approach must be a guide,
approach must be a guide,
137
515793
3837
vì nó chỉ ra rằng những nguyên tắc
ngữ âm chỉ là một cách hướng dẫn,
ngữ âm chỉ là một cách hướng dẫn,
08:51
but it can't be an absolute principle.
138
519654
3065
nhưng không phải là nguyên tắc tuyệt đối.
08:54
In some cases, the differences
in pronunciation must be addressed.
in pronunciation must be addressed.
139
522743
4759
Trong một số trường hợp, sự khác biệt
khi phát âm cần được giải quyết.
khi phát âm cần được giải quyết.
08:59
As I said before, C, S and Z,
140
527526
2906
Như tôi đã nói trước đây, C,S và Z,
09:02
in some places, correspond
to one sound, in others to two.
to one sound, in others to two.
141
530456
3342
đôi chỗ phù hợp với một âm,
đôi khi hai âm.
đôi khi hai âm.
09:05
If we go from three letters
to two, we're all better off.
to two, we're all better off.
142
533822
5186
Nếu chúng bỏ bớt đi từ ba chữ cái đến hai
là điều tốt nhất.
là điều tốt nhất.
09:12
To some, these changes
may seem a bit drastic.
may seem a bit drastic.
143
540247
4870
Đôi với một số người, những
thay đổi này có vẻ hơi quá khích.
thay đổi này có vẻ hơi quá khích.
09:17
They're really not.
144
545141
2181
Chúng thực sự là không.
09:19
The Royal Spanish Academy,
all of language academies,
all of language academies,
145
547346
3263
Học Viện Hoàng Gia Tây Ban Nha,
và tất cả học viện ngôn ngữ,
và tất cả học viện ngôn ngữ,
09:22
also believes that spelling
should be progressively modified;
should be progressively modified;
146
550633
4905
cũng tin rằng chính tả
cần được sửa đổi,
cần được sửa đổi,
09:27
that language is linked to history,
tradition and custom,
tradition and custom,
147
555562
4886
ngôn ngữ liên quan đến lịch sử,
truyền thống và phong tục,
truyền thống và phong tục,
09:32
but that at the same time,
it is a practical everyday tool
it is a practical everyday tool
148
560472
4623
nhưng đồng thời cũng là công cụ
thực dụng trong cuộc sống hàng ngày,
thực dụng trong cuộc sống hàng ngày,
09:37
and that sometimes this attachment
to history, tradition and custom
to history, tradition and custom
149
565119
4894
và đôi khi sự dính liền nầy với lịch sử,
truyền thống và phong tục
truyền thống và phong tục
09:42
becomes an obstacle for its current usage.
150
570037
5084
trở thành một trở ngại cho việc sử dụng
chúng hiện tại.
chúng hiện tại.
09:47
Indeed, this explains the fact
151
575619
2109
Thật vậy, điều này giải thích thực tế
09:49
that our language, much more than
the others we are geographically close to,
the others we are geographically close to,
152
577752
6953
rằng ngôn ngữ chúng ta khác với các ngôn ngữ
các nước láng giềng,
các nước láng giềng,
09:56
has been historically
modifying itself based on us,
modifying itself based on us,
153
584729
3528
trong lịch sử đã được
chúng ta tự sửa đổi
chúng ta tự sửa đổi
10:00
for example, we went
from "ortographia" to "ortografía,"
from "ortographia" to "ortografía,"
154
588281
3654
Ví dụ, từ "ortographia" thành "ortografía,
10:03
from "theatro" to "teatro,"
from "quantidad" to "cantidad,"
from "quantidad" to "cantidad,"
155
591959
4101
Từ "theatro" sang "teatro",
Từ "quantidad" đến "cantidad"
Từ "quantidad" đến "cantidad"
10:08
from "symbolo" to "símbolo."
156
596084
2388
Từ "symbolo" đến "símbolo".
10:10
And some silent H's are slowly
being stealthily removed:
being stealthily removed:
157
598496
5407
Và một số âm câm của H đã từ từ
được lén lút gỡ bỏ.
được lén lút gỡ bỏ.
10:15
in the Dictionary of the Royal Academy,
158
603927
2240
Trong Tự điển của Học viện Hoàng gia,
10:18
"arpa" and "armonía" can be written
with or without an H.
with or without an H.
159
606191
5792
"arpa" và "armonía" có thể viết
có hoặc không có H.
có hoặc không có H.
10:24
And everybody is OK.
160
612007
1500
và mọi người đều ổn.
10:27
I also believe
161
615452
2748
Hơn nữa tôi thấy rằng
10:30
that this is a particularly appropriate
moment to have this discussion.
moment to have this discussion.
162
618224
5945
đây là một thời điểm đặc biệt
thích hợp để có cuộc thảo luận này.
thích hợp để có cuộc thảo luận này.
10:37
It's always said that language
changes spontaneously,
changes spontaneously,
163
625397
4011
Ta thường được nghe rằng
ngôn ngữ luôn thay đổi bất ngờ
ngôn ngữ luôn thay đổi bất ngờ
10:41
from the bottom up,
164
629432
1866
từ dưới lên trên,
10:43
that its users are the ones
who incorporate new words
who incorporate new words
165
631322
3273
rằng những người dùng là
những người kết hợp từ ngữ mới
những người kết hợp từ ngữ mới
10:46
and who introduce grammatical changes,
166
634619
3535
và thay đổi ngữ pháp.
10:50
and that the authority --
in some places an academy,
in some places an academy,
167
638178
3817
Và người có quyền - đôi khi là học viện,
10:54
in others a dictionary,
in others a ministry --
in others a ministry --
168
642019
3911
hoặc một tự điển,
hay là một bộ hành chính,
hay là một bộ hành chính,
10:57
accepts and incorporates them
long after the fact.
long after the fact.
169
645954
3826
chấp nhận và kết hợp chúng
một thời gian lâu sau khi dùng.
một thời gian lâu sau khi dùng.
11:02
This is true only
for some levels of language.
for some levels of language.
170
650576
3648
Điều này chỉ đúng đối với một số
tần lớp của ngôn ngữ
tần lớp của ngôn ngữ
11:06
It is true on the lexical level,
the level of words.
the level of words.
171
654248
3395
Điều này đúng khi nói về từ ngữ,
trên cấp độ chữ.
trên cấp độ chữ.
11:09
It is less true on the grammatical level,
172
657667
3254
Nó không đúng ở cấp độ ngữ pháp,
11:12
and I would almost say
it is not true for the spelling level,
it is not true for the spelling level,
173
660945
4186
Và gần như, tôi sẽ nói là, điều đó
không đúng khi nói về chính tả,
không đúng khi nói về chính tả,
11:17
that has historically changed
from the top down.
from the top down.
174
665155
4041
mà trong lich sử đã thay đổi
từ trên đi xuống.
từ trên đi xuống.
11:21
Institutions have always been the ones
to establish the rules
to establish the rules
175
669220
4035
Các qui chế luôn luôn
đã được thiết lập
đã được thiết lập
11:25
and propose changes.
176
673279
2340
và đề xuất thay đổi bởi
những tổ chức.
những tổ chức.
11:29
Why do I say this is a particularly
appropriate moment?
appropriate moment?
177
677143
4790
Tại sao tôi nói đây là một thời điểm
đặc biệt thích hợp?
đặc biệt thích hợp?
11:33
Until today,
178
681957
1368
Cho tới hôm nay,
11:35
writing always had a much more restricted
and private use than speech.
and private use than speech.
179
683349
6140
văn viết luôn có nhiều hạn chế và
riêng tư hơn lời nói.
riêng tư hơn lời nói.
11:42
But in our time,
the age of social networks,
the age of social networks,
180
690118
4474
Nhưng trong thời của chúng ta,
thời đại của mạng xã hội,
thời đại của mạng xã hội,
11:46
this is going through
a revolutionary change.
a revolutionary change.
181
694616
3147
một cuộc cách mạng đang xảy ra.
11:50
Never before have people written so much;
182
698311
3044
Trước đây chưa từng có nhiều
người viết như bây giờ.
người viết như bây giờ.
11:53
never before have people written
for so many others to see.
for so many others to see.
183
701379
4548
Chưa bao giờ có rất nhiều người viết cho
rất nhiều người đọc.
rất nhiều người đọc.
11:58
And in these social networks,
for the first time,
for the first time,
184
706536
3117
Và ở trong mạng xã hội, lần đầu tiên,
12:01
we're seeing innovative uses
of spelling on a large scale,
of spelling on a large scale,
185
709677
5040
ta thấy sự sử dụng chính tả một
cách sáng tạo đại quy mô,
cách sáng tạo đại quy mô,
12:06
where even more-than-educated people
with impeccable spelling,
with impeccable spelling,
186
714741
4609
nơi mà ngay cả những người có trình độ
học vấn cao với sự đánh vần hoàn hảo,
học vấn cao với sự đánh vần hoàn hảo,
12:11
when using social networks,
187
719374
2280
khi sử dụng mạng xã hội,
12:13
behave a lot like the majority of users
of social networks behave.
of social networks behave.
188
721678
5549
họ hành xử như phần đông người
sử dụng mạng xã hội vẫn hành xử.
sử dụng mạng xã hội vẫn hành xử.
12:19
That is to say, they slack
on spell-checking
on spell-checking
189
727251
3682
Nghĩa là, họ ít kiểm tra lỗi chính tả
12:22
and prioritize speed and efficacy
in communication.
in communication.
190
730957
4835
và họ dành ưu tiên cho tốc độ
và hiệu quả trong giao tiếp.
và hiệu quả trong giao tiếp.
12:28
For now, on social networks,
we see chaotic, individual usages.
we see chaotic, individual usages.
191
736309
5431
Hiện tại, ta thấy đó sự sử dụng
hỗn loạn, cá nhân hóa.
hỗn loạn, cá nhân hóa.
12:33
But I think we have
to pay attention to them,
to pay attention to them,
192
741764
3017
Nhưng tôi nghĩ chúng ta phải
chú ý tới họ
chú ý tới họ
12:36
because they're probably telling us
193
744805
2347
vì có thể họ sẽ cho ta biết
12:39
that an era that designates
a new place for writing
a new place for writing
194
747176
4598
rằng một kỷ nguyên tạo ra vị thế
mới cho viết lách,
mới cho viết lách,
12:43
seeks new criteria for that writing.
195
751798
4309
tìm kiếm những qui tắc mới cho
việc viết văn.
việc viết văn.
12:48
I think we'd be wrong
to reject them, to discard them,
to reject them, to discard them,
196
756448
5118
Tôi nghĩ ta sẽ sai lầm
nếu từ chối, bỏ qua họ.
nếu từ chối, bỏ qua họ.
12:53
because we identify them as symptoms
of the cultural decay of our times.
of the cultural decay of our times.
197
761590
4972
vì chúng ta xem họ như
triệu chứng của phân rã văn hóa
của thời đại chúng ta.
của thời đại chúng ta.
12:58
No, I believe we have to observe them,
organize them and channel them
organize them and channel them
198
766586
4938
Không, tôi nghĩ rằng ta phải quan sát,
tổ chức và phân phối họ
tổ chức và phân phối họ
13:03
within guidelines that better correspond
to the needs of our times.
to the needs of our times.
199
771548
5662
trong sự hướng dẫn thích ứng hơn
với nhu cầu của thời đại chúng ta.
với nhu cầu của thời đại chúng ta.
13:10
I can anticipate some objections.
200
778741
3732
Tôi có thể dự đoán một số phản đối.
13:15
There will be those who'll say
201
783524
1430
Sẽ có những người nói rằng
13:16
that if we simplify spelling
we'll lose etymology.
we'll lose etymology.
202
784978
5110
nếu chúng ta đơn giản hóa việc đánh vần
chúng ta sẽ mất nguồn gốc.
chúng ta sẽ mất nguồn gốc.
13:22
Strictly speaking, if we wanted
to preserve etymology,
to preserve etymology,
203
790923
3090
Nói đúng ra, nếu chúng ta muốn
để bảo tồn nguồn gốc,
để bảo tồn nguồn gốc,
13:26
it would go beyond just spelling.
204
794037
2430
ta sẽ không đạt đươc bằng chính tả.
13:28
We'd also have to learn
Latin, Greek, Arabic.
Latin, Greek, Arabic.
205
796491
4005
Chúng ta phải học tiếng Latin,
tiếng Hy Lạp, tiếng Ả Rập.
tiếng Hy Lạp, tiếng Ả Rập.
13:33
With simplified spelling,
206
801239
2631
Với cách viết đơn giản, ta sẽ giữ lại
được nguồn gốc
được nguồn gốc
13:35
we would normalize etymology
in the same place we do now:
in the same place we do now:
207
803894
5190
ở những nơi chúng ta đang giữ bây giờ,
trong từ điển từ nguyên.
trong từ điển từ nguyên.
13:41
in etymological dictionaries.
208
809108
2349
13:44
A second objection will come
from those who say:
from those who say:
209
812117
3007
Còn một phản đối thứ hai sẽ đến
từ những người nói rằng:
từ những người nói rằng:
13:47
"If we simplify spelling,
we'll stop distinguishing
we'll stop distinguishing
210
815148
3718
"Nếu đơn giản hóa chính tả,
13:50
between words that differ
in just one letter."
in just one letter."
211
818890
3676
ta sẽ không phân biệt được
những nghĩa khác biệt trong cùng một từ."
13:54
That is true, but it's not a problem.
212
822590
4090
Đó là sự thật, nhưng nó
không phải là một vấn đề.
không phải là một vấn đề.
13:58
Our language has homonyms,
words with more than one meaning,
words with more than one meaning,
213
826704
4976
Ngôn ngữ của ta có từ đồng nghĩa,
có những từ có nhiều hơn một ý nghĩa,
có những từ có nhiều hơn một ý nghĩa,
Nhưng chúng ta không nhầm lẫn
14:03
yet we don't confuse
the "banco" where we sit
the "banco" where we sit
214
831704
2762
"banco" nơi chúng ta ngồi
với "banco", nơi chúng ta gửi tiền,
với "banco", nơi chúng ta gửi tiền,
14:06
with the "banco" where we deposit money,
215
834490
2072
Hay "traje" mà chúng ta mặc
với những thứ ta "trajimos."
với những thứ ta "trajimos."
14:08
or the "traje" that we wear
with the things we "trajimos."
with the things we "trajimos."
216
836586
3249
14:11
In the vast majority of situations,
context dispels any confusion.
context dispels any confusion.
217
839859
6639
Ở phần lớn các trường hợp,
ngữ cảnh sẽ xua tan nhầm lẫn.
ngữ cảnh sẽ xua tan nhầm lẫn.
14:19
But there's a third objection.
218
847192
2953
Nhưng có một phản đối thứ ba.
Đối với tôi, đây là điều dễ hiểu nhất,
thậm chí là cảm động nhất,
thậm chí là cảm động nhất,
14:24
To me,
219
852102
1172
14:27
it's the most understandable,
even the most moving.
even the most moving.
220
855053
3445
là những người nói:
"Tôi không muốn thay đổi.
"Tôi không muốn thay đổi.
14:30
It's the people who'll say:
"I don't want to change.
"I don't want to change.
221
858522
3468
14:34
I was brought up like this,
I got used to doing it this way,
I got used to doing it this way,
222
862536
3709
Tôi đã được nuôi dạy như thế này,
Tôi đã quen làm theo cách này,
Tôi đã quen làm theo cách này,
14:38
when I read a written word
in simplified spelling, my eyes hurt."
in simplified spelling, my eyes hurt."
223
866269
6273
Khi đọc một chữ được viết tắt,
tôi thấy nhức mắt lắm."
14:44
(Laughter)
224
872566
1801
(Cười )
14:46
This objection is, in part, in all of us.
225
874391
4873
Phản đối này, đều có một phần nào
trong tất cả chúng ta.
trong tất cả chúng ta.
14:52
What do I think we should do?
226
880183
1489
Tôi nghĩ chúng ta nên làm gì?
14:53
The same thing that's always
done in these cases:
done in these cases:
227
881696
2709
Nên làm những việc luôn được làm
như những trường hợp nầy.
như những trường hợp nầy.
14:56
changes are made looking forward;
children are taught the new rules,
children are taught the new rules,
228
884429
5413
thay đổi những gì đang tiến tới,
trẻ em được dạy quy tắc mới.
15:01
those of us who don't want to adapt
can write the way we're used to writing,
can write the way we're used to writing,
229
889866
4533
Những ai không muốn thích nghi
vẫn có thể viết như thói quen,
vẫn có thể viết như thói quen,
15:06
and hopefully, time will cement
the new rules in place.
the new rules in place.
230
894423
4301
và hy vọng, thời gian sẽ hàn gắn
các quy tắc mới đúng chỗ.
các quy tắc mới đúng chỗ.
15:11
The success of every spelling reform
that affects deeply rooted habits
that affects deeply rooted habits
231
899264
6507
Mọi cuộc cải cách chính tả thành công
mà ảnh hưởng đến thói quen khó bỏ
mà ảnh hưởng đến thói quen khó bỏ
15:17
lies in caution, agreement,
gradualism and tolerance.
gradualism and tolerance.
232
905795
5306
đều nhờ có sự thận trọng, thỏa thuận,
kiên nhẫn và khoan dung.
kiên nhẫn và khoan dung.
15:23
At the same time, can't allow
the attachment to old customs
the attachment to old customs
233
911663
4318
Đồng thời, ta không thể cho phép
sự gắn bó với các tục lệ cũ
sự gắn bó với các tục lệ cũ
15:28
impede us from moving forward.
234
916005
2315
cản trở chúng ta tiến lên phía trước.
15:30
The best tribute we can pay to the past
235
918775
3436
Lời tri ân tốt nhất mà chúng ta có thể
trả cho quá khứ
trả cho quá khứ
15:34
is to improve upon what it's given us.
236
922235
2514
Là để cải thiện những gì
nó đã cho chúng ta.
nó đã cho chúng ta.
15:37
So I believe that we must
reach an agreement,
reach an agreement,
237
925255
2573
Vì vậy, tôi tin rằng ta phải
đạt được một thỏa thuận,
đạt được một thỏa thuận,
15:39
that academies must reach an agreement,
238
927852
3011
các học giả phải đạt được thỏa thuận,
15:42
and purge from our spelling rules
239
930887
2938
và tẩy xóa những quy tắc
chính tả của chúng ta,
chính tả của chúng ta,
15:45
all the habits we practice
just for the sake of tradition,
just for the sake of tradition,
240
933849
3705
tất cả thói quen ta theo vì truyền
thống, ngay cả khi chúng đã vô dụng.
thống, ngay cả khi chúng đã vô dụng.
15:49
even if they are useless now.
241
937578
1661
15:51
I'm convinced that if we do that
242
939685
3476
Tôi tin rằng nếu chúng ta
làm điều đó trong lỉnh vực
làm điều đó trong lỉnh vực
15:55
in the humble but extremely
important realm of language,
important realm of language,
243
943185
4000
nhỏ nhưng rất quan trọng
trong ngôn ngữ
trong ngôn ngữ
15:59
we'll be leaving a better future
to the next generations.
to the next generations.
244
947209
5334
chúng ta sẽ để lại một tương lai
tốt hơn cho
tốt hơn cho
các thế hệ kế tiếp
16:05
(Applause)
245
953122
3408
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Karina Galperin - Literary scholarKarina Galperin studies the culture, language and literature of early modern Iberia.
Why you should listen
Karina Galperin spends long hours reading old books, with old spelling, in her office at Universidad Torcuato Di Tella in Buenos Aires, Argentina. She received her Ph.D. in Romance Languages and Literatures from Harvard University in 2002, specializing in early modern Spanish literature.
In her scholarship and teaching, she became familiar with the discussions on spelling that took place in Spanish and other languages from as early as the 15th century to today. However, what ended up calling her attention to the spelling issue was the convergence of her academic awareness with other experiences. As a social media user, she noticed how spelling mistakes are frequently pointed out with unusual harshness and contempt. As a mother, she saw her children devote huge amounts of time to memorizing words and rules, in detriment to other aspects of language.
Karina Galperin | Speaker | TED.com