TED2006
Larry Brilliant: My wish: Help me stop pandemics
Larry Brilliant yaygın hastalıkları durdurmak istiyor.
Filmed:
Readability: 4.3
854,467 views
2009 TED ödülü kabül eden Dr. Larry Briliant, gezegenimizden çiçek hastalığını nasıl yok ettiğini anlatıyor ve yaygın hastalıkların yayılmadan önce onları teşhis eden ve kapsayan küresel yeni bir sistemi tanıtıyor.
Larry Brilliant - Epidemiologist, philanthropist
TED Prize winner Larry Brilliant has spent his career solving the ills of today -- from overseeing the last smallpox cases to saving millions from blindness -- and building technologies of the future. Now, as Chair of the Skoll Global Threats Fund, he's redefining how we solve the world's biggest problems. Full bio
TED Prize winner Larry Brilliant has spent his career solving the ills of today -- from overseeing the last smallpox cases to saving millions from blindness -- and building technologies of the future. Now, as Chair of the Skoll Global Threats Fund, he's redefining how we solve the world's biggest problems. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
I'm the luckiest guy in the world.
0
0
2000
Ben dünyadaki en şanslı kişiyim.
00:28
I got to see the last case of killer smallpox in the world.
1
3000
4000
Dünyadaki en son çiçek hastalığı vakasına şahit oldum.
00:32
I was in India this past year,
2
7000
2000
Geçen yıl Hindistanda'ydım,
00:34
and I may have seen the last cases of polio in the world.
3
9000
4000
ve çocuk felcinin en sonuncusunu görmüş olabilirim.
00:40
There's nothing that makes you feel more -- the blessing and the honor
4
15000
4000
Sizi, şu an var olmayan bazı korkunç şeylerden kurtaran, bunun gibi
00:44
of working in a program like that than to know
5
19000
4000
kutsal ve onurlu işte çalışmaktan
00:48
that something that horrible no longer exists.
6
23000
3000
daha iyi hissettirecek birşey yoktur.
00:52
So, I'm going to tell -- (Applause) --
7
27000
2000
Bu yüzden, diyeceğim şu ki -- (Alkışlar) --
00:56
so, I'm going to show you some dirty pictures.
8
31000
3000
bu yüzden, size birkaç pis resim göstereceğim.
00:59
They are difficult to watch, but you should look at them with optimism
9
34000
6000
İzlemesi güç fakat ama onlara iyimser bakmanız gerekir
01:05
because the horror of these pictures will be matched
10
40000
5000
çünkü resimlerdeki korkunç şeyler artık onların
01:10
by the uplifting quality of knowing that they no longer exist.
11
45000
4000
var olmadığı şendlendirici bir gerçek ile eşleşirler.
01:15
But first I'm going to tell you a little bit about my own journey.
12
50000
4000
Ama öncelikle size yolculuğumdan bahsedeceğim.
01:20
My background is not exactly the conventional medical education
13
55000
3000
Geçmişim sizin umduğunuz gibi bilinen tıbbi eğitimimden
01:23
that you might expect.
14
58000
2000
biraz farklı.
01:27
When I was an intern in San Francisco,
15
62000
3000
San Fransisico'da stajyerken,
01:30
I heard about a group of Native Americans
16
65000
3000
Alcatraz adasını ele geçiren yerli
01:33
who had taken over Alcatraz Island,
17
68000
2000
Amerikan'ları ve orda çocuklarınını
01:35
and a Native American who wanted to give birth on that island,
18
70000
3000
doğurmak isteyen bir yerlinin yardımına hiçbir
01:38
and no other doctor wanted to go and help her give birth.
19
73000
4000
doktorun gelmediğini duydum.
01:42
I went out to Alcatraz, and I lived on the island for several weeks.
20
77000
3000
Alcatraz'a gittim ve birkaç hafta o adada yaşadım.
01:46
She gave birth; I caught the baby; I got off the island;
21
81000
3000
Bebeğini doğurdu, kucağıma bebeği aldım ve adadan ayrıldım
01:49
I landed in San Francisco; and all the press wanted to talk to me
22
84000
4000
San Francisco'da indim ve basın benimle görüşmek istedi
01:53
because my three weeks on the island made me an expert in Indian affairs.
23
88000
4000
çünkü adaki üç hafta beni Hindistan ilişkilerinde uzman yaptı.
01:58
I wound up on every television show.
24
93000
2000
Bir televizyon programında benimle dalga geçildi.
02:00
Someone saw me on television; they called me up; and they asked me
25
95000
3000
Televizyonda beni gören biri beni aradı ve bana bir filmde
02:03
if I'd like to be in a movie and to play a young doctor
26
98000
3000
San Francisco'dan İngiltere'ye giden bir otobüs
02:06
for a bunch of rock and roll stars who were traveling in a bus ride
27
101000
3000
gezinti yapan bir grup rock and roll yıldızı konulu bir filmde
02:09
from San Francisco to England. And I said, yes, I would do that,
28
104000
4000
genç bir doktor rolünde oynamak isteyeceğimi sordu.
02:13
so I became the doctor in an absolutely awful movie
29
108000
4000
Böylece Medicine Ball Caravan (Sağlık Topu Karavanı)
02:17
called "Medicine Ball Caravan."
30
112000
3000
adlı oldukça korkunç bir filmde doktor oldum.
02:20
Now, you know from the '60s,
31
115000
2000
Şimdi 60lardan biliyoruz ki
02:22
you're either on the bus or you're off the bus.
32
117000
3000
otobüsün ya içinde ya da dışındasındır.
02:25
I was on the bus. My wife and I, of 37 years, joined the bus.
33
120000
3000
Ben otobüsteydim. Eşim ve ben 37 yıldır otobüsteyiz.
02:28
Our bus ride took us from San Francisco to London.
34
123000
3000
Otobüsümüs bizi San Francisco'dan Londra'ya götürüyor.
02:31
We switched buses at the big pond. We then got on two more buses
35
126000
4000
Otobüsleri büyük bir gölette değiştirdik. İki tane daha fazla otobüsle
02:35
and we drove through Turkey and Iran, Afghanistan,
36
130000
3000
Türkiye, İran ve Afganistan'dan geçip Hayber Geçidi'nden
02:38
over the Khyber Pass, into Pakistan, like every other young doctor.
37
133000
5000
her genç doktor gibi Pakistan'a gidiyoruz.
02:43
This is us at the Khyber Pass, and that's our bus.
38
138000
2000
İşte Hayber Geçidi'ndeyiz ve bu da otobüsümüz.
02:45
We had some difficulty getting over the Khyber Pass,
39
140000
3000
Hayber Geçidi'nden bir kaç zorluk yaşadık
02:49
but we wound up in India.
40
144000
2000
ama Hindistan'a vardık.
02:52
And then, like everyone else in our generation,
41
147000
2000
Sonrasında, bizim nesildeki herkes gibi
02:54
we went to live in a Himalayan monastery.
42
149000
2000
Himalaya manastırına yaşamaya gittik.
02:56
(Laughter)
43
151000
2000
(Gülmeler)
03:00
This is just like a residency program,
44
155000
2000
Bu, tıp okulunda bulunan kişiler için
03:02
for those of you that are in medical school.
45
157000
2000
bir ihtisas dönemi programıydı.
03:04
And we studied with a wise man, a guru named Karoli Baba,
46
159000
6000
Bize şu kıyafetlerden kurtulup, yerine üç parçalı kıyafet
03:10
who then told me to get rid of the dress,
47
165000
3000
giymemizi ve gidip Birleşmiş Milletlerde
03:13
put on a three-piece suit,
48
168000
2000
bir diplomat olup
03:15
go join the United Nations as a diplomat
49
170000
3000
Dünya Sağlık Örgütü adına çalışmamızı
03:18
and work for the World Health Organization.
50
173000
3000
söyleyen bir bilge ile çalıştık.
03:21
And he made an outrageous prediction that smallpox would be eradicated,
51
176000
4000
Ve çicek hastalığının ortadan kaldırılabileceği gibi ciddi bir tahminde bulundu
03:25
and that this was God's gift to humanity
52
180000
3000
ve kendini adamış bilim adamlarının
03:28
because of the hard work of dedicated scientists.
53
183000
3000
çok çalışmaları sonucunda Tanrı'nın bir hediyesiydi.
03:31
And that prediction came true, and this little girl is Rahima Banu,
54
186000
5000
Ve bu tahmin gerçek oldu, ve Rahima Banu adındaki bu genç kız,
03:36
and she was the last case of killer smallpox in the world.
55
191000
4000
ve bu ölümcül hastalığın dünyadaki son vakasıydı.
03:40
And this document is the certificate that the global commission signed
56
195000
5000
Ve bu belge de dünya çapındaki komisyonun imzaladığı
03:45
certifying the world to have eradicated the first disease in history.
57
200000
5000
ve dünyadan silinen ilk hastalığı doğrulayan sertfikadır.
03:51
The key to eradicating smallpox was early detection, early response.
58
206000
6000
Çicek hastalığını bitirmenin püf noktası erken tanı ve erken tedaviydi.
03:57
I'm going to ask you to repeat that: early detection, early response.
59
212000
4000
Sizden tekrarlamanızı istiyeceğim, erken tanı, erken tedavi.
04:01
Can you say that?
60
216000
2000
Söyleyebilir misiniz?
04:03
Audience: Early detection, early response.
61
218000
2000
Seyirci: Erken tanı, erken tedavi.
04:05
Larry Brilliant: Smallpox was the worst disease in history.
62
220000
3000
Larry Brilliant: Çiçek hastalığı tarihteki en kötü hastalıktır.
04:08
It killed more people than all the wars in history.
63
223000
3000
Tarihteki tüm savaşlardan daha fazla insan öldürdü.
04:11
In the last century, it killed 500 million people.
64
226000
5000
Geçen yüzyılda 500 milyon insan öldürdü.
04:17
More than two -- you're reading about Larry Page already,
65
232000
3000
İkiden fazla kişi -- şu an Larry Page hakkında okuyorsunuz
04:20
somebody reads very fast. (Laughter)
66
235000
2000
birileri hızlıca okudu. (Gülmeler)
04:22
In the year that Larry Page and Sergey Brin --
67
237000
3000
Larry Page ve Sergey Brin --
04:25
with whom I have a certain affection and a new affiliation --
68
240000
3000
kendisine karşı yakınlık ve bağlılık duyduğum biri --
04:28
in the year in which they were born,
69
243000
2000
doğdukları yılda, iki milyon
04:30
two million people died of smallpox.
70
245000
3000
insan çiçek hastalığından öldü.
04:33
We declared smallpox eradicated in 1980.
71
248000
4000
Çiçek hastalığının 1980'de bittiğini duyurduk.
04:38
This is the most important slide that I've ever seen in public health
72
253000
4000
Bu bizim sağlığımızda görmediğim bir en önemli bölüm
04:42
because it shows you to be the richest and the strongest,
73
257000
4000
çünkü size gösteriyor ki zengin veya fakir,
04:46
and to be kings and queens of the world,
74
261000
2000
ve dünyanın kralı veya kraliçesi olmak
04:48
did not protect you from dying of smallpox.
75
263000
2000
sizi çiçek hastalığından koruyamıyor.
04:50
Never can you doubt that we are all in this together.
76
265000
4000
İnkar edemeyiz ki hepimiz bunun içindeyiz.
04:55
But to see smallpox from the perspective of a sovereign
77
270000
4000
Ama çiçek hastalığına karşı güçlü olduğumuz bir açıdan
04:59
is the wrong perspective.
78
274000
2000
düşünmek de yanlış.
05:01
You should see it from the perspective of a mother
79
276000
3000
Buna bir annenin çocuğunun bu hastalığı ilerleyişini
05:04
watching her child develop this disease and standing by helplessly.
80
279000
4000
görmesi ve öylece durup yardım edememesi açısından bakın.
05:08
Day one, day two, day three, day four, day five, day six.
81
283000
11000
İlk gün, ikinci gün, üçüncü gün, dördüncü gün, beşinci gün, altıncı gün.
05:19
You're a mother and you're watching your child,
82
294000
3000
Siz bir annesiniz ve çocuğunuzu izliyorusunuz,
05:22
and on day six, you see pustules that become hard.
83
297000
5000
ve altıncı günde, kabarcıklar görmek çok acı verir.
05:27
Day seven, they show the classic scars of smallpox umbilication.
84
302000
6000
Altıncı günde, size çukur şeklinde çiçek hastalığı izleri gösterirler.
05:33
Day eight.
85
308000
1000
Sekizinci gün.
05:34
And Al Gore said earlier that the most photographed image in the world,
86
309000
5000
Ve Al Gore'nin önceden dediği gibi, dünyadaki en çok çekilen fotoğraf,
05:39
the most printed image in the world,
87
314000
2000
dünyada en çok basılan resim,
05:41
was that of the Earth. But this was in 1974,
88
316000
3000
Ama bu 1974'te idi,
05:44
and as of that moment this photograph was the photograph
89
319000
3000
ve bu fotoğrafın çekildiği zamanlarda
05:47
that was the most widely printed
90
322000
2000
en geniş çapta basıldı
05:49
because we printed two billion copies of this photograph,
91
324000
3000
insanlara göstermek ve evlerinde çiçek hastalığı taşıyan
05:52
and we took them hand to hand, door to door,
92
327000
3000
olup olmadığını sormak için bu fotoğraftan
05:55
to show people and ask them if there was smallpox in their house
93
330000
5000
iki milyar tane bastırdık ve elden ele, kapı kapı dolaşarak dağıttık
06:00
because that was our surveillance system. We didn't have Google;
94
335000
4000
çünkü bizim denetleme sistemimiz buydu. Google yoktu,
06:04
we didn't have web crawlers; we didn't have computers.
95
339000
3000
internet erişimimiz ve bilgisayarımız da yoktu.
06:08
By day nine, you look at this picture, and you're horrified.
96
343000
5000
Dokuzuncu günde, şu resme bakın ve korkun.
06:13
I look at this picture and I say, "Thank God"
97
348000
2000
Bu resme bakıp diyorum ki, "Teşekkürler Allah'ım"
06:15
because it's clear that this is only an ordinary case of smallpox,
98
350000
4000
çünkü açıkça görünüyor ki bu normal bir çiçek vakası ve
06:19
and I know this child will live.
99
354000
2000
biliyorum, bu çocuk yaşıyacak.
06:22
And by day 13, the lesions are scabbing, his eyelids are swollen,
100
357000
5000
On üçüncü günde, yaralar kabuk bağlar, göz kapakları şişer,
06:27
but you know this child has no other secondary infection.
101
362000
4000
ama biliyorsunuz ki bu çocuğun ikinci bir enfeksiyonu yoktur.
06:31
And by day 20, while he will be scarred for life, he will live.
102
366000
5000
20'ince günde, yaşam için yaralı olsada bu çocuk yaşıyacak.
06:36
There are other kinds of smallpox that are not like that.
103
371000
4000
Bunun gibi olmayan çiçek hastalıkları da var.
06:40
This is confluent smallpox,
104
375000
2000
Bu konfluent çiçek hastalığı,
06:42
in which there isn't a single place on the body where you could put a finger
105
377000
4000
vücutta parmağını dokunuracak doku bozukluğu olmayan
06:46
and not be covered by lesions.
106
381000
3000
yer bırakmamıştır.
06:49
Flat smallpox, which killed 100 percent of people who got it.
107
384000
4000
Normal çiçek hastalığı, hastalığı kapan isanları yüzde yüz öldürür.
06:53
And hemorrhagic smallpox, the most cruel of all,
108
388000
4000
Ve kanamalı çiçek, içlerinde en kötüsü,
06:57
which had a predilection for pregnant women.
109
392000
3000
hamile bayanlarda daha çok görülür.
07:00
I've probably had 50 women die. They all had hemorrhagic smallpox.
110
395000
4000
Tahminen 50 kadını kaybettik. Hepsi de kanamalı çiçek hastalığı olmuştu.
07:04
I've never seen anybody die from it who wasn't a pregnant woman.
111
399000
3000
Bu hastalıktan ölen ama hamile olmayan bayan görmedim.
07:09
In 1967, the WHO embarked on what was an outrageous program
112
404000
3000
1967 de, WHO (Dünya Sağlık Örgütü) hastalığı ortadan kaldırmak
07:12
to eradicate a disease.
113
407000
2000
için ciddi bir girişim yaptı.
07:14
In that year, there were 34 countries affected with smallpox.
114
409000
4000
O yılda, çiçek hastalığı 34 ülkeyi etkilemişti.
07:18
By 1970, we were down to 18 countries.
115
413000
4000
1970'ye kadar, 18 ülkeye düşürdük.
07:22
1974, we were down to five countries.
116
417000
2000
1974'te 5 ülke kaldı.
07:24
But in that year, smallpox exploded throughout India.
117
419000
5000
Ama o yıl hastalık, Hindistan'da ortaya çıktı.
07:29
And India was the place where smallpox made its last stand.
118
424000
5000
Ve Hindistan, hastalığın en son ayakta kaldığı yer oldu.
07:34
In 1974, India had a population of 600 million.
119
429000
3000
1974'te, Hindistan'ın nüfusu 600 milyon oldu.
07:37
There are 21 linguistic states in India,
120
432000
3000
Hindistan'da 21 dil konuşan yer vardı,
07:40
which is like saying 21 different countries.
121
435000
3000
bu bir bakıma 21 ülke demektir.
07:43
There are 20 million people on the road at any time in buses
122
438000
3000
Herhangi bir anda 20 milyon insan yolda, otobüste,
07:46
and trains, walking, 500,000 villages, 120 million households,
123
441000
6000
trende, veya yürüyordur, 500,000 köy ve 120 milyon hane vardır,
07:52
and none of them wanted to report if they had a case of smallpox in their house
124
447000
5000
ve hiçbiri de evlerinde çiçek hastalığı olduğunu bildirmek istemezler
07:57
because they thought that smallpox was the visitation of a deity,
125
452000
3000
çünkü onlara göre çiçek hastalığı serinlik annesi Shila Mata'nın
08:00
Shitala Mata, the cooling mother,
126
455000
2000
dini bir ziyaretidir
08:02
and it was wrong to bring strangers into your house
127
457000
4000
ve evde ilahi bir ziyaret varken yabancıları
08:06
when the deity was in the house. No incentive to report smallpox.
128
461000
5000
davet etmek yanlıştır. Hastalığı bildirme girişiminde bulunmadılar.
08:11
It wasn't just India that had smallpox deities;
129
466000
3000
Bu çiçek hastalığı olayı sadece Hindistan'da değil
08:14
smallpox deities were prevalent all over the world.
130
469000
4000
tüm dünyada yaygın bir olaydı.
08:18
So, how we eradicated smallpox was -- max vaccination wouldn't work.
131
473000
5000
Bu yüzden, hastalığı bitirmek için herkesi aşılamak da işe yaramaz.
08:23
You could vaccinate everybody in India,
132
478000
2000
Hindistan'daki herkesi aşılayabilirsiniz,
08:25
but one year later there'll be 21 million new babies,
133
480000
3000
fakat bir yıl sonra 21 milyon yeni bebek doğuyor
08:28
which was then the population of Canada.
134
483000
2000
ki bu, Kanada'nın nüfusu kadardır.
08:30
It wouldn't do just to vaccinate everyone.
135
485000
3000
Bu herkesi aşılayarak yapılabilecek bir şey değildi.
08:33
You had to find every single case of smallpox in the world
136
488000
3000
Dünyadaki tüm çiçek hastalığı vakalarını aynı anda bulup
08:36
at the same time and draw a circle of immunity around it.
137
491000
3000
bir bağışıklık çemberi çizmeniz gerekir.
08:39
And that's what we did.
138
494000
2000
İşte biz bunu yaptık.
08:42
In India alone, my 150,000 best friends and I
139
497000
3000
Sadece Hindistan'da, ben ve 150,000 dostum
08:45
went door to door with that same picture
140
500000
4000
kapı kapı aynı resimle dolaştık.
08:49
to every single house in India. We made over one billion house calls.
141
504000
4000
Bir milyardan fazla evi telefonla aradık.
08:54
And in the process, I learned something very important.
142
509000
4000
Bu aşamada, çok önemli birşey öğrendim.
08:58
Every time we did a house-to-house search,
143
513000
3000
Evleri teker tekrer dolaştığım sırada,
09:02
we had a spike in the number of reports of smallpox.
144
517000
5000
çiçek hastalığı bildirenlerin sayısı arttı.
09:08
When we didn't search, we had the illusion that there was no disease.
145
523000
4000
Aramadığımız zamanda, sanki hastalığın durdurma sihiri yaptık.
09:12
When we did search, we had the illusion that there was more disease.
146
527000
4000
Arama yaptığımız zaman da, sanki çok daha fazla hastalık sihri yaptık.
09:17
A surveillance system was necessary
147
532000
2000
Gözetim sistemi gerekliydi
09:19
because what we needed was early detection, early response.
148
534000
5000
çünkü yapmamız gereken erken tanı, erken tedaviydi.
09:26
So, we searched and we searched, and we found
149
541000
3000
Araştırdık, araştırdık ve Hindistan'da bulunan
09:29
every case of smallpox in India. We had a reward.
150
544000
3000
tüm çiçek hastalıklarını bulduk. Karşılığını aldık.
09:32
We raised the reward. We continued to increase the reward.
151
547000
4000
Ödülümüzü artırdık. Daha da artırmaya devam ettik.
09:36
We had a scorecard that we wrote on every house.
152
551000
4000
Her evde yazdığım bir sayı kartı vardı.
09:40
And as we did that, the number of reported cases in the world dropped to zero,
153
555000
5000
Bunu yaptığımızda, dünyada bildirilen hastalık vakaları sıfıra indi,
09:45
and in 1980 we declared the globe free of smallpox.
154
560000
6000
ve 1980'de çiçek hastalığının evrensel bitişini bildirdik.
09:51
It was the largest campaign in United Nations history until the Iraq war.
155
566000
6000
Birleşmiş Millet'lerin Irak savaşına kadar yaptığı en büyük çalışmaydı.
09:57
150,000 people from all over the world,
156
572000
5000
Dünyanın her yerinden 150,000 insan,
10:02
doctors of every race, religion, culture and nation,
157
577000
3000
her kökenden, dinden, kültür ve milletten doktorlar
10:05
who fought side by side, brothers and sisters, with each other,
158
580000
5000
omuz omuza, kardeşçe bir arada ortak bir neden için,
10:10
not against each other, in a common cause to make the world better.
159
585000
5000
dünyayı daha iyi hale getirmek için savaştılar.
10:16
But smallpox was the fourth disease that was intended for eradication.
160
591000
4000
Ama çiçek hastalığı yok edilmeye çalışılan dördüncü hastalıktı.
10:20
We failed three other times.
161
595000
2000
İlk üçünde yapamadık.
10:22
We failed against malaria, yellow fever and yaws.
162
597000
3000
Sıtma, sarı humma ve ekvator frengisinde başarısız olduk.
10:25
But soon we may see polio eradicated.
163
600000
4000
Ama yakında çocuk felcinin de bitişini görebiliriz.
10:29
But the key to eradicating polio is early detection, early response.
164
604000
5000
Ama çocuk felcini yenmenin kilit noktası erken teşhis, erken tedavidir.
10:35
This may be the year we eradicate polio --
165
610000
3000
Bu yıl çocuk felcinin sonu olabilir --
10:38
that will make it the second disease in history.
166
613000
3000
bu tarihteki ikinci hastalık olacaktır.
10:41
And David Heymann, who's watching this on the webcast --
167
616000
4000
Ve David Heymann, şu an internetten bizi izliyor --
10:45
David, keep on going. We're close. We're down to four countries.
168
620000
5000
David, devam et. Çok yakınız. Dört ülkeye kadar indik.
10:50
(Applause)
169
625000
5000
(Alkışlar)
10:56
I feel like Hank Aaron. Barry Bonds can replace me any time.
170
631000
4000
Kendimi Hank Aaron gibi hissediyorum. Barry Bonds her an yerimi alabilir.
11:00
Let's get another disease off the list of terrible things to worry about.
171
635000
5000
Haydi listeden endişelenmemiz gereken bir hastalığı daha çıkaralım.
11:05
I was just in India working on the polio program.
172
640000
3000
Hindistan'da çocuk felci programında çalışıyordum.
11:08
The polio surveillance program is four million people going door to door.
173
643000
6000
Çocuk felci gözetim programı dört milyon insanın kapı kapı dolaşması demektir.
11:14
That is the surveillance system.
174
649000
2000
Gözetleme sistemi buydu.
11:16
But we need to have early detection, early response.
175
651000
4000
Ama bizim erken teşhis ve erken tedavi yapmamız gerek.
11:20
Blindness, the same thing. The key to discovering blindness
176
655000
4000
Körlük, aynı şey. Körlüğü keşfetmenin püf noktası
11:24
is doing epidemiological surveys and finding out the causes of blindness
177
659000
5000
epidemiyolojik anketler yapmak ve körlük nedenlerini bulmaktır
11:29
so you can mount the correct response.
178
664000
2000
bu sayede doğru tepki verebilirsiniz.
11:32
The Seva Foundation was started by a group of alumni
179
667000
4000
The Seva Kuruluşu çiçek hastalığıyla savaşma programından
11:36
of the smallpox eradication program who,
180
671000
3000
mezun olanların başlattığı bir eylemdir,
11:39
having climbed the highest mountain,
181
674000
3000
bu kişiler en yüksek dağlara tırmanıp
11:42
tasted the elixir of the success of eradicating a disease,
182
677000
5000
hastalığı yenme iksirini tattıkları için tekrar
11:47
wanted to do it again.
183
682000
2000
yapmak istiyorlar.
11:49
And over the last 27 years, Seva's programs in 15 countries
184
684000
4000
Geçen 27 yıldan sonra, Seva'nın programları 15 ülkede
11:53
have given back sight to more than two million blind people.
185
688000
4000
iki milyardan fazla kör insana görme yetisini kazandırdı.
11:57
Seva got started because we wanted to apply these lessons
186
692000
4000
Seva girişime başladı çünkü takip ve epidemiyolojik
12:01
of surveillance and epidemiology
187
696000
2000
derslerini hiç kimsenin bakmadığı
12:03
to something which nobody else was looking at
188
698000
3000
toplumsal bir sağlık konusuna yani
12:06
as a public health issue: blindness,
189
701000
3000
körlüğe uygulmak istiyorduk,
12:09
which heretofore had been thought of only as a clinical disease.
190
704000
3000
körlük bu zamana kadar sadece klinik bir hastalık olarak bilinirdi.
12:12
In 1980, Steve Jobs gave me that computer, which is Apple number 12,
191
707000
6000
1980'de, Steve Jobs bana bu bilgisayarı, Apple 12 numara, verdi
12:18
and it's still in Kathmandu, and it's still working,
192
713000
3000
ve şu an hala Kathmandu'da çalışır durumda
12:21
and we ought to go get it and auction it off and make more money for Seva.
193
716000
4000
ve onu alıp açık artırmada satıp Seva için para toplamamız gerek.
12:26
And we conducted the first Nepal survey ever done for health,
194
721000
4000
Sağlık ve ülke çapındaki körlük hakkında bir anket
12:30
and the first nationwide blindness survey ever done,
195
725000
3000
yaptık, bu anket ilk defa yapılmıştı
12:33
and we had astonishing results.
196
728000
2000
ve biz şaşırtıcı sonuçlara ulaştık.
12:35
Instead of finding out what we thought was the case --
197
730000
3000
Konuda tahmin ettiğimiz şeyin yerine --
12:38
that blindness was caused mostly by glaucoma and trachoma --
198
733000
4000
körlük çoğunlukla glokom ve trahom'dan dolayı ortaya çıkıyordu --
12:42
we were astounded to find out that blindness was caused instead by cataract.
199
737000
6000
körlüğün kartarakt'ten başka bir nedenden dolayı çıktığına çok şaşırdık.
12:48
You can't cure or prevent what you don't know is there.
200
743000
5000
Ne olduğunu bilmeden ne engelleyebilirsin ne de tedavi edebilirsin.
12:55
In your TED packages there's a DVD, "Infinite Vision,"
201
750000
4000
Bizim TED paketlerimizide Sonsuz Görüş (Infinite Vision) adında
12:59
about Dr. V and the Aravind Eye Hospital.
202
754000
3000
Aravind Göz Hastanesinden Dr. V'nin DVD'si vardı.
13:02
I hope that you will take a look at it.
203
757000
2000
Umarım ona bir göz atarsınız.
13:04
Aravind, which started as a Seva project,
204
759000
2000
Seva projesi olarak başlaya Aravind
13:06
is now the world's largest and best eye hospital.
205
761000
3000
şimdi dünyanın en büyük ve iyi hastanesidir.
13:09
This year, that one hospital will give back sight
206
764000
3000
Bu yıl,Hindistan Tamil Nadu'da 300,000'den fazla
13:12
to more than 300,000 people in Tamil Nadu, India.
207
767000
4000
kişi tekrar görme yeteneğini geri kazandı.
13:16
(Applause)
208
771000
4000
(Alkışlar)
13:20
Bird flu. I stand here as a representative of all terrible things --
209
775000
4000
Kuş gribi. Burda hep kötü şeylerin temsilcisi gibi duruyorum --
13:24
this might be the worst.
210
779000
2000
bu en kötüsü olabilir.
13:27
The key to preventing or mitigating pandemic bird flu
211
782000
4000
Evrensel kuş gribini engellemenin püf noktası
13:31
is early detection and rapid response.
212
786000
3000
erken tanı erken tedavidir.
13:34
We will not have a vaccine or adequate supplies of an antiviral
213
789000
5000
Önümüzdeki üç yıl içinde kuş gribi çıkarsa, elimizde
13:39
to combat bird flu if it occurs in the next three years.
214
794000
4000
aşı ve yeterince antiviral olmayacaktır.
13:43
WHO stages the progress of a pandemic.
215
798000
4000
DSÖ (WHO) hastalığın ilerleyişini sıraladı.
13:47
We are now at stage three on the pandemic alert stage,
216
802000
4000
Şimdi üçüncü aşamadayız, insan-insan iletimi adlı
13:51
with just a little bit of human-to-human transmission,
217
806000
4000
evrensel alarm aşamasındayız
13:55
but no human-to-human-to-human sustained transmission.
218
810000
4000
ama insan-insan-insan iletimi şu an yaşanmıyor.
13:59
The moment WHO says we've moved to category four,
219
814000
4000
WHO dördüncü seviyeye geçtiğimizi söyledi anda,
14:03
this will not be like Katrina. The world as we know it will stop.
220
818000
5000
bu Katrina durumu gibi olmayacak. Bir nevi bu dünya duracak.
14:08
There'll be no airplanes flying.
221
823000
2000
Havada uçan uçak kalmayacak.
14:10
Would you get in an airplane with 250 people you didn't know,
222
825000
3000
Hiç tanımadığınız 250 öksüren, hapşıran kişinin bulduğu
14:13
coughing and sneezing, when you knew that some of them
223
828000
3000
bir uçağa bazılarının bu hastalığı taşıdığını, bu
14:16
might carry a disease that could kill you,
224
831000
2000
hastalığın sizi öldürebileceğini ve aşısının
14:18
for which you had no antivirals or vaccine?
225
833000
2000
olmadığını bilerek biner misiniz?
14:21
I did a study of the top epidemiologists in the world in October.
226
836000
5000
Ekim ayında dünyanın en iyi epidemiyolojistleri ile çalıştım.
14:26
I asked them -- these are all fluologists and specialists in influenza --
227
841000
4000
Onlara -- burdakiler nezle ve grip konusunda uzman kişler --
14:30
and I asked them the questions you'd like to ask them.
228
845000
3000
ve onlara sizin sormak istediğiniz soruları sordum.
14:33
What do you think the likelihood is that there'll be a pandemic?
229
848000
3000
Yaygın olma olasılığı hakkında ne düşünüyorsunuz?
14:36
If it happens, how bad do you think it will be?
230
851000
3000
Eger gerçekleşirse, ne kadar kötü olacağını düşünüyorsunuz?
14:39
15 percent said they thought there'd be a pandemic within three years.
231
854000
5000
Yüzde 15'i üç yıl içinde salgın olacağını düşündüğünü söyledi.
14:44
But much worse than that,
232
859000
2000
Ama bundan da kötüsü,
14:46
90 percent said they thought there'd be a pandemic
233
861000
3000
yüzde 90'ı çocuklarınızın veya torunlarınızın ömrü
14:49
within your children or your grandchildren's lifetime.
234
864000
3000
süresinde bir salgın olacağını düşündüğünü söyledi.
14:53
And they thought that if there was a pandemic,
235
868000
3000
Ve onlara göre, eğer bir salgın olursa,
14:57
a billion people would get sick.
236
872000
2000
bir milyar insan hasta olacak.
15:00
As many as 165 million people would die.
237
875000
3000
165 milyon kişi kadarı da ölecek.
15:03
There would be a global recession and depression
238
878000
3000
Piyasada küresel bir durgunluk ve depresyon yaşanacak
15:06
as our just-in-time inventory system
239
881000
2000
çünkü bizim tam vakitinde envanter sistemimiz
15:08
and the tight rubber band of globalization broke,
240
883000
3000
ve sıkı global bağlarımız bozulacak
15:12
and the cost to our economy of one to three trillion dollars
241
887000
4000
ve bunun ekonomiye zararı bir ila üç trilyon dolar kadar
15:16
would be far worse for everyone than merely 100 million people dying
242
891000
5000
olacak ve bu 100 milyon insanın ölmesinden daha zararlı olacak
15:21
because so many more people would lose their job
243
896000
3000
çünkü bu kadar insan işini kaybedecek
15:24
and their healthcare benefits
244
899000
2000
ve sağlık durumlarının nasıl
15:26
that the consequences are almost unthinkable.
245
901000
2000
olacağını düşünmek çok zor olacak.
15:30
And it's getting worse because travel is getting so much better.
246
905000
4000
Ve daha da kötüye gidecek çünkü hastalık daha fazla yayılacak.
15:37
Let me show you a simulation of what a pandemic looks like
247
912000
4000
Neden bahsettiğimi göstermek için size hastalığın yayılma
15:42
so we know what we're talking about.
248
917000
2000
simulasyonunu göstermeme izin verin.
15:45
Let's assume, for example, that the first case occurs in South Asia.
249
920000
4000
Farz edelim, mesela, ilk vaka Güney Asya'da görülmüş olsun.
15:50
It initially goes quite slowly.
250
925000
2000
İlk başta yavaş ilerler.
15:52
You get two or three discrete locations.
251
927000
3000
Belli başlı iki-üç yeriniz olur.
15:57
Then there'll be secondary outbreaks, and the disease will spread
252
932000
5000
Sonra da ikinci bir patlama olacak, ve hastalık ülkeden ülkeye
16:02
from country to country so fast that you won't know what hit you.
253
937000
4000
o kadar hızlı yayalacak ki siz ne olduğunu anlayamayacaksınız.
16:06
Within three weeks it will be everywhere in the world.
254
941000
4000
Üç hafta içinde, dünyanın her tarafında olacak.
16:10
Now, if we had an "undo" button, and we could go back and isolate it
255
945000
6000
Şimdi, geri al tuşuna basarsak, geri gidip bağlantısını kesebiliriz
16:16
and grab it when it first started. If we could find it early,
256
951000
3000
ve ilk başladığında yakalarız. Eğer erkenden bulabilirsek,
16:19
and we had early detection and early response,
257
954000
3000
erken tanı ve erken teşhiste bulunuruz,
16:22
and we could put each one of those viruses in jail --
258
957000
3000
ve her bir virüsü kafeste tutabiliriz
16:25
that's the only way to deal with something like a pandemic.
259
960000
5000
işte bu yaygın bir hastalıkla baş edebilmenin tek yolu.
16:32
And let me show you why that is.
260
967000
2000
Size bunun nedenini göstereyim.
16:35
We have a joke. This is an epidemic curve, and everyone in medicine,
261
970000
4000
Bir fıkra vardır. Bu epidemik eğri, her tedavideki insan,
16:39
I think, ultimately gets to know what it is.
262
974000
2000
bence, en son ne olduğunu herkes anlıyacak.
16:41
But the joke is, an epidemiologist likes to arrive at an epidemic
263
976000
4000
Ama bu fıkra, bir epidemiolojist bir yaygın hastalığa ulaşmaya
16:45
right here and ride to glory on the downhill curve.
264
980000
3000
tam burda sever ve zafere bu bayır aşağıda ulaşır.
16:49
But you don't get to do that usually.
265
984000
2000
Ama genelde bunu yapmak zorunda değilsiniz.
16:51
You usually arrive right about here.
266
986000
3000
Genelde burda ulaşırsınız.
16:54
What we really want is to arrive right here, so we can stop the epidemic.
267
989000
5000
İstediğimiz şey, burda ulaşmak ve hastalığı durdurabilmek.
16:59
But you can't always do that. But there's an organization
268
994000
3000
Ama bunu her zaman yapamazsınız. Fakat, ilk vakaların
17:02
that has been able to find a way to learn when the first cases occur,
269
997000
5000
nerde görüldüğünü öğrenmek için bir yol bulan KHSBA (GPHIN) adında
17:07
and that is called GPHIN.
270
1002000
2000
bir organizasyon var.
17:09
It's the Global Public Health Information Network.
271
1004000
3000
Adı Küresel Halk Sağlığı Bilgi Ağı (Global Public Health Information Network)
17:12
And that simulation that I showed you that you thought was bird flu --
272
1007000
4000
Size gösterdiğim simulasyonu kuş gribi olduğunu düşünmüşsünüzdür,
17:16
that was SARS. And SARS is the pandemic that did not occur.
273
1011000
4000
ama SARS'tı. Ve SARS hastalığı yayılmadı.
17:20
And it didn't occur because GPHIN found the pandemic-to-be of SARS
274
1015000
7000
Hiç yayılmadı çünkü KHSBA SARS hastalığının yayılabileceğini
17:27
three months before WHO actually announced it,
275
1022000
6000
WHO açıklamadan üç ay önce duyurdu,
17:33
and because of that we were able to stop the SARS pandemic.
276
1028000
4000
ve bu sayede SARS yayılmadan önce onu durdurabildik.
17:37
And I think we owe a great debt of gratitude to GPHIN and to Ron St. John,
277
1032000
5000
Ve bu yüzden KHSBA'ya ve şu an seyirciler içerisinde bulunan
17:42
who I hope is in the audience some place -- over there --
278
1037000
3000
KHSBA'nın kurucusu Ron Stç John'a -- işte orda --
17:45
who's the founder of GPHIN.
279
1040000
2000
minnet borcumuz var.
17:47
(Applause)
280
1042000
1000
(Alkışlar)
17:48
Hello, Ron.
281
1043000
2000
Merhaba, Ron.
17:50
(Applause)
282
1045000
8000
(Alkışlar)
17:58
And TED has flown Ron here from Ottawa, where GPHIN is located,
283
1053000
4000
TED Ron'u buraya Ottawadan, KHSBA'nın bulunduğu yerden getirdi
18:03
because not only did GPHIN find SARS early, but
284
1058000
5000
çünkü KHSBA yalnızca SARS'ı erken teşhis etmedi
18:08
you may have seen last week that Iran announced that they had bird flu in Iran,
285
1063000
6000
aynı zamanda geçen hafta, 14 Şubat'ta İran'da kuş gribi duyurusu yapan
18:14
but GPHIN found the bird flu in Iran not February 14 but last September.
286
1069000
6000
İran'dan daha önce, KHSBA Ekimde İran'da kuş gribi buldu.
18:20
We need an early-warning system
287
1075000
2000
Bize insanlığın en kötü kabusundan
18:22
to protect us against the things that are humanity's worst nightmare.
288
1077000
5000
koruyacak erken uyarı sistemi gerekli.
18:27
And so my TED wish is based on the common denominator of these experiences.
289
1082000
6000
Ve bu yüzden benim TED dileğim bu deneyimlerin ortak paydasına dayanır.
18:33
Smallpox -- early detection, early response.
290
1088000
2000
Çiçek hastalığı -- erken teşhis, erken tedavi.
18:35
Blindness, polio -- early detection, early response.
291
1090000
4000
Körlük, çocuk felci -- erken teşhis, erken tedavi.
18:39
Pandemic bird flu -- early detection, early response. It is a litany.
292
1094000
5000
Yaygın kuş gribi -- erken teşhis, erken tedavi. Bu bir dua etme şekli.
18:44
It is so obvious that our only way of dealing with these new diseases
293
1099000
5000
Şu açık ki, yeni hastalıklarda mücadele etmemizin tek yolu
18:49
is to find them early and to kill them before they spread.
294
1104000
5000
onları erkenden bulup yayılmadan yok etmek.
18:54
So, my TED wish is for you to help build a global system,
295
1109000
4000
Bu yüzden, benim sizden TED dileğim küresel bir erken
18:58
an early-warning system,
296
1113000
2000
uyarı sistemi inşa etmek,
19:00
to protect us against humanity's worst nightmares.
297
1115000
4000
böylece insanlığın en kötü kabuslarına karşı koyabilmek.
19:04
And what I thought I would call it is "Early Detection,"
298
1119000
5000
Bu yüzden bunun Erken Teşhis diye adlandırmayı düşündüm
19:11
but it should really be called "Total Early Detection."
299
1126000
5000
ama aslında Toplam Erken Deteksiyon diye adlandırlmalı.
19:16
(Laughter)
300
1131000
2000
(Gülmeler)
19:18
(Applause)
301
1133000
8000
(Alkışlar)
19:31
But in all seriousness --
302
1146000
2000
Ama ciddi olursak,
19:33
because this idea is birthed in TED,
303
1148000
3000
çünkü bu fikir TED'den çıktı,
19:36
I would like it to be a legacy of TED, and I'd like to call it
304
1151000
6000
TED'in bir mirası olmak istiyorum, ve bunu Uluslararası
19:42
the "International System for Total Early Disease Detection."
305
1157000
5000
Toplam Erken Diagnostik Hastalık Sistemi olarak adlandırmak istiyorum.
19:51
And INSTEDD then becomes our mantra.
306
1166000
4000
Ve UTEDTS (INSTEDD) bizim tekrar kelimemiz olacak.
19:58
So instead of a hidden pandemic of bird flu,
307
1173000
3000
Böylece, gizli yayılan kuş gribini bulacağız
20:01
we find it and immediately contain it.
308
1176000
2000
ve onu kapsayabileceğiz.
20:04
Instead of a novel virus caused by bio-terror or bio-error,
309
1179000
4000
Biyo-terör veya biyo-hatadan kaynaklanan yeni bir virüsün yönünü
20:08
or shift or drift, we find it, and we contain it.
310
1183000
5000
değiştirme veya saptırma yerine onu bulup kapsıyacağız.
20:13
Instead of industrial accidents like oil spills or the catastrophe in Bhopal,
311
1188000
5000
Yağ sızıntıları ya da Bhopal'daki facia gibi endüstriyel kazaların yerine
20:18
we find them, and we respond to them.
312
1193000
4000
onları bulup karşılık vereceğiz.
20:22
Instead of famine, hidden until it is too late, we detect it, and we respond.
313
1197000
6000
Kıtlığı geç olmadan ortaya çıkarıp teşhis edeceğiz ve düzelteceğiz.
20:29
And instead of a system,
314
1204000
2000
Devletin sahip olduğu,
20:31
which is owned by a government and hidden in the bowels of government,
315
1206000
4000
devlet içinde gizli kalan bir sistem yerine
20:35
let's build an early detection system
316
1210000
2000
erken tanı sistemi inşa edelim
20:37
that's freely available to anyone in the world in their own language.
317
1212000
4000
bu sistem dünyanın her yerinde, her ulusun kendi dilinde olsun.
20:42
Let's make it transparent, non-governmental,
318
1217000
4000
Şeffaf, hükümet dışı, bir ülkeye veya
20:47
not owned by any single country or company,
319
1222000
3000
bir şirkete ait olmayan doğal bir ülkenin
20:50
housed in a neutral country, with redundant backup
320
1225000
3000
ev sahipliği yaptığı fazladan başka bir zaman
20:53
in a different time zone and a different continent,
321
1228000
4000
dilimindeki bir ülkede yedeği olan ve KHSBA'nın
20:57
and let's build it on GPHIN. Let's start with GPHIN.
322
1232000
4000
üzerine bir sistem inşa edelim. KHSBA ile başlayalım.
21:01
Let's increase the websites that they crawl from 20,000 to 20 million.
323
1236000
5000
Websitelerin sayısını 20,000'den 20 milyona çıkaralım.
21:06
Let's increase the languages they crawl from seven to 70, or more.
324
1241000
6000
Konuşulan dil sayısını yediden 70'e çıkaralım ve daha fazlası..
21:12
Let's build in outbound confirmation messages
325
1247000
3000
SMS, anlık ileti, metin mesajı
21:15
using text messages or SMS or instant messaging
326
1250000
4000
sistemlerinden 100 metre içindeki duyduğunuz
21:19
to find out from people who are within 100 meters of the rumor that you hear
327
1254000
4000
söylentilerinin gerçekten doğru olup olmadığını öğreneceğimiz
21:23
if it is, in fact, valid.
328
1258000
2000
bir sistem kuralım.
21:25
And let's add satellite confirmation.
329
1260000
2000
Ve buna uydu haberleşmesini de dahil edelim.
21:27
And we'll add Gapminder's amazing graphics to the front end.
330
1262000
4000
Ve Gapminder'in muhteşem grafiklerini de ön tarafa ekleyelim.
21:31
And we'll grow it as a moral force in the world,
331
1266000
4000
Ve dünyada bu kötü şeyler hakkında bilen
21:35
finding out those terrible things before anybody else knows about them,
332
1270000
5000
olup olmadığını bulacağımız ve bize cevap verebilecek kişilerin olduğu
21:40
and sending our response to them. So that next year,
333
1275000
4000
bir manevi güç büyütelim. Bu sayede gelecek yıl,
21:44
instead of us meeting here,
334
1279000
2000
burda buluşmak yerine,
21:46
lamenting how many terrible things there are in the world,
335
1281000
3000
dünyada ne kötü şeylerin olduğundan bahsedebilceğimiz
21:49
we will have pulled together, used the unique skills
336
1284000
3000
elbirliğiyle ile çalışacağımız, eşsiz yeteneklere sahip
21:52
and the magic of this community,
337
1287000
4000
olduğumuz ve bu topluluğun sihri,
21:56
and be proud that we have done everything we can to stop pandemics,
338
1291000
3000
ve salgınları ve felaketleri durdurabilmek için herşeyi yaptığımızdan dolayı
21:59
other catastrophes, and change the world beginning right now.
339
1294000
5000
gurur duyacağımız ve dünyanın başlangıcını şimdi değiştireceğimiz şeyler yapalım.
22:04
(Applause)
340
1299000
18000
(Alkışlar)
22:23
Chris Anderson: An amazing presentation. First of all,
341
1318000
4000
Chris Anderson: Şaşırtıcı bir sunum. Herşeyden önce,
22:27
just so everyone understands, you're saying that by building --
342
1322000
4000
herkesin anladığı gibi, web gezgini kurarak, üreterek
22:31
by creating web crawlers, looking on the Internet for patterns,
343
1326000
5000
İnternetteki trafiklere bakarak onlar
22:36
they can detect something suspicious before WHO,
344
1331000
6000
şüpheli birşeyi WHO'dan önce, kimse farketmeden
22:42
before anyone else can see it?
345
1337000
2000
önce bulabilir mi dersin?
22:44
Just explain. Give an example of how that could possibly be true.
346
1339000
3000
Sadece açıkla. Bunun nasıl gerçek olacağı ile ilgili bize bir örnek versen.
22:47
Larry Brilliant: First of all, you're not mad about the copyright violation?
347
1342000
3000
Larry Brilliant: Herşeyden önce, telif hakkı ihlal etme konusunda çıldırmadın di mi?
22:50
CA: No. I love it. (Laughter)
348
1345000
2000
CA: Hayır, telifi severim.
22:53
LB: Well, you know, as Ron St. John -- I hope you'll go and meet him
349
1348000
3000
LB: Eh, sen de bilirsin, Ron St. John gibi -- umarım onla tanışır ve
22:56
in the dinner afterwards and talk to him --
350
1351000
3000
ardından bir yemeğinde konuşursun --
22:59
When he started GPHIN -- In 1997, there was an outbreak of bird flu.
351
1354000
6000
1997'de KHSBA'yı başlattığında, kuş gribi patlaması oldu.
23:05
H5N1. It was in Hong Kong. And a remarkable doctor in Hong Kong
352
1360000
4000
H5N1. Hong Kong'taydı. Hatrı sayılacak sayıda doktor acilen
23:09
responded immediately by slaughtering 1.5 million chickens and birds,
353
1364000
6000
Hong Kong'ta 1.5 milyon tavuk itlaf ederek katkıda bulundu,
23:15
and they stopped that outbreak in its tracks.
354
1370000
3000
ve o yol üzerindeki salgını durdurdular.
23:18
Immediate detection, immediate response.
355
1373000
3000
Hemen algılama, anında tepki.
23:21
Then a number of years went by,
356
1376000
2000
Birkaç yıl geçtikten sonra,
23:23
and there were a lot of rumors about bird flu.
357
1378000
2000
kuş gribi ile ilgile dedikodular çıktı.
23:25
Ron and his team in Ottawa began to crawl the web,
358
1380000
4000
Ron ve takımı Ottawa'da internet taramasına başladı,
23:29
only crawling 20,000 different websites, mostly periodicals,
359
1384000
5000
çoğu dergi, sadece 20,000 farklı website taradılar
23:34
and they read about and heard about a concern of a lot of children
360
1389000
5000
ve yüksek ateş ve kuş gribi semptomları bulunduran çocukları
23:39
who had high fever and symptoms of bird flu.
361
1394000
3000
hakkında okudu ve duyumlar aldılar.
23:42
They reported this to WHO. WHO took a little while taking action
362
1397000
5000
Bunu WHO'ya bildirdiler. WHO'nun harekete geçmesi biraz zaman aldı.
23:47
because WHO will only receive a report from a government,
363
1402000
5000
çünkü WHO sadece devletten bildiri alacaktır
23:52
because it's the United Nations.
364
1407000
2000
çünkü kendisi Birleşmiş Milletler'dendir.
23:54
But they were able to point to WHO and let them know
365
1409000
4000
Ama onlar WHO'nun dikkatini çekti ve onları da
23:58
that there was this surprising and unexplained cluster of illnesses
366
1413000
4000
sürpriz ve açıklayamayan kuş gribi gibi bir hastalığın
24:02
that looked like bird flu.
367
1417000
2000
yayılacağı konusunda uyardı.
24:04
That turned out to be SARS.
368
1419000
2000
Bu SARS oldu.
24:06
That's how the world found out about SARS.
369
1421000
2000
Dünya SARS'tan bu böyle haberdar oldu.
24:08
And because of that we were able to stop SARS.
370
1423000
4000
Bu sayede SARS'ı durdurabildik.
24:12
Now, what's really important is that, before there was GPHIN,
371
1427000
3000
Şimdi, önemli olan, KHSBA'dan önce, kıtlık, kuş gribi
24:15
100 percent of all the world's reports of bad things --
372
1430000
4000
veya Ebola hakkındaki raporların yüzde 100'ü
24:19
whether you're talking about famine or you're talking about bird flu
373
1434000
3000
tüm dünyadaki yaşanan istenmeyen olaylar
24:22
or you're talking about Ebola --
374
1437000
2000
hakkındaydı -- tüm milletlerden
24:24
100 percent of all those reports came from nations.
375
1439000
3000
gelen raportalın yüzde yüzü.
24:27
The moment these guys in Ottawa, on a budget of 800,000 dollars a year,
376
1442000
5000
Bu kişiler Ottawa'da bulunduğunda, yıllık 800,000 bütçe ile
24:32
got cracking, 75 percent of all the reports in the world came from GPHIN,
377
1447000
6000
harekete geçerek, yüzde 75'i KHSBA'dan olmak üzere
24:38
25 percent of all the reports in the world
378
1453000
2000
yüzde 25'i de dünyanın 180 ülkesinden
24:40
came from all the other 180 nations.
379
1455000
2000
olmak üzere rapor topladılar.
24:43
Now, here's what's real interesting,
380
1458000
2000
Şimdi, gerçekten garip olan şey şu,
24:45
after they'd been working for a couple years,
381
1460000
3000
birkaç yıl çalıştıktan sonra,
24:48
what do you think happened to those nations?
382
1463000
3000
sizce bu ülkelerde neler oldu?
24:51
They felt pretty stupid, so they started sending in their reports earlier.
383
1466000
3000
Berbat hisstetiler, bu yüzden daha önce kendi raporlarında göndermeye başladı.
24:54
Now their reporting percentage is down to 50 percent
384
1469000
3000
Şimdi raporlama yüzdelere yüzde 50'ye düştü
24:57
because other nations have started to report.
385
1472000
3000
çünkü başka ülkeler de rapor göndermeye başladı.
25:00
So, can you find diseases early by crawling the web?
386
1475000
4000
Yani, internet taraması ile hastalıkları erkenden bulabilir misiniz?
25:04
Of course you can. Can you find it even earlier than GPHIN does now?
387
1479000
5000
Tabiki yapabilirsiniz. Peki KHSBA'dan daha da erkenden bulabilir misiniz?
25:09
Of course you can. You saw that they found SARS
388
1484000
3000
Tabiki bulursunuz. Siz de onların Çin web gezginlerini
25:12
using their Chinese web crawler a full six weeks
389
1487000
4000
kullanarak İngiliz web gezginlerinden tam altı
25:16
before they found it using their English web crawler.
390
1491000
4000
hafta önce hastalığı bulduklarını gördünüz.
25:20
Well, they're only crawling in seven languages.
391
1495000
2000
Pekala, onlar sadece yedi dilde tarama yapıyorlardı.
25:22
These bad viruses really don't have any intention of showing up
392
1497000
3000
Bu kötü virüslerin önce İngiliz, İspanyol veya Fransız
25:25
first in English or Spanish or French.
393
1500000
2000
milliyetinde önce çıkma amacı yok.
25:27
(Laughter)
394
1502000
1000
(Gülmeler)
25:28
So, yes, I want to take GPHIN; I want to build on it;
395
1503000
6000
Evet, bu yüzden, KHSBA'yı alıp onun üzerine
25:34
I want to add all the languages of the world that we possibly can;
396
1509000
4000
ekleyebildiğimiz dünyanın tüm dilleri eklemek istiyorum,
25:38
I want to make this open to everybody
397
1513000
2000
bunu herekese açık yapmak istiyorum
25:40
so that the health officer in Nairobi or in Patna, Bihar
398
1515000
3000
bu sayede Nairobi, Patna veya Bihar'daki bir sağlık
25:43
will have as much access to it as the folks in Ottawa or in CDC;
399
1518000
5000
görevlisi Ottawa'daki ya da CDC'deki erişime sahip olacaktır
25:48
and I want to make it part of our culture that there is a community
400
1523000
4000
ve bunu kültürümüzün bir parçası yapmak istiyorum, böylece
25:52
of people who are watching out for the worst nightmares of humanity,
401
1527000
4000
insanlığın en kötü kabusunu izleyen bir topluluğumuz var
25:56
and that it's accessible to everyone.
402
1531000
2000
ve buna herkes için erişilebimeli.
ABOUT THE SPEAKER
Larry Brilliant - Epidemiologist, philanthropistTED Prize winner Larry Brilliant has spent his career solving the ills of today -- from overseeing the last smallpox cases to saving millions from blindness -- and building technologies of the future. Now, as Chair of the Skoll Global Threats Fund, he's redefining how we solve the world's biggest problems.
Why you should listen
Larry Brilliant's career path, as unlikely as it is inspirational, has proven worthy of his surname. Trained as a doctor, he was living in a Himalayan monastery in the early 1970s when his guru told him he should help rid the world of smallpox. He joined the World Health Organization's eradication project, directed efforts to eliminate the disease in India and eventually presided over the last case of smallpox on the planet.
Not content with beating a single disease, he founded the nonprofit Seva Foundation, which has cured more than two million people of blindness in 15 countries through innovative surgery, self-sufficient eye care systems and low-cost manufacturing of intraocular lenses. Outside the medical field, he found time to cofound the legendary online community The Well, and run two public tech companies. Time and WIRED magazines call him a "technology visionary."
His 2006 TED Prize wish drew on both sides of his career: He challenged the TED community to help him build a global early-response system to spot new diseases as quickly as they emerge. Called InSTEDD, the system has grown into a network of 100 digital detection partners, which provide tools that help the UN, WHO and CDC track potential pandemics.
Shortly after he won the TED Prize, Google executives asked Brilliant to run their new philanthropic arm, Google.org. So, between consulting on the WHO's polio eradication project and designing a disease-surveillance network, he harnessed Google's brains and billions in a mix of for-profit and nonprofit ventures tackling the global problems of disease, poverty and climate change. Today, Brilliant is Chair of the Skoll Global Threats Fund, where he heads a team whose mission is to confront global threats imperiling humanity: pandemics, climate change, water security, nuclear proliferation and Middle East conflict.
Larry Brilliant | Speaker | TED.com