TEDSummit
Emma Marris: Nature is everywhere -- we just need to learn to see it
Emma Marris: Thiên nhiên ở mọi nơi -- ta chỉ cần thấy nó
Filmed:
Readability: 3.9
1,313,413 views
Bạn định nghĩa thiên nhiên thế nào? Emma Marris nói nếu ta định nghĩa thiên nhiên là những gì chưa bị đụng đến, ta sẽ không còn gì. Cô muốn chúng ta có một khái niệm mới về thiên nhiên-- là bao gồm không chỉ hoang dã mà luôn cả những loài thực vật trong thành phố -- và khuyến khích ta để trẻ em đến gần thiên nhiên.
Emma Marris - Environmental writer
Emma Marris is a writer focusing on environmental science, policy and culture, with an approach that she paints as being "more interested in finding and describing solutions than delineating problems, and more interested in joy than despair." Full bio
Emma Marris is a writer focusing on environmental science, policy and culture, with an approach that she paints as being "more interested in finding and describing solutions than delineating problems, and more interested in joy than despair." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
We are stealing nature from our children.
0
560
3280
Chúng ta đáng đánh cắp thiên nhiên của trẻ em
00:16
Now, when I say this, I don't mean
that we are destroying nature
that we are destroying nature
1
4840
3056
Tôi không nói ta huỷ hoại thiên nhiên
00:19
that they will have wanted us to preserve,
2
7920
2376
mà ta đáng lẽ phải bảo vệ
00:22
although that is
unfortunately also the case.
unfortunately also the case.
3
10320
2656
mặc dù đó cũng là một vấn đề
00:25
What I mean here is that we've started
to define nature in a way
to define nature in a way
4
13000
3816
Ý tôi là ta đã định nghĩa thiên nhiên theo một cách
00:28
that's so purist and so strict
5
16840
3016
quá khắc khe và nông cạn
00:31
that under the definition
we're creating for ourselves,
we're creating for ourselves,
6
19880
2736
đến nỗi những khái niệm đó
00:34
there won't be any nature
left for our children
left for our children
7
22640
2376
không giúp trẻ em hiểu về thiên nhiên
00:37
when they're adults.
8
25040
1200
khi chúng lớn lên
00:39
But there's a fix for this.
9
27120
2536
Nhưng có cách khắc phục
00:41
So let me explain.
10
29680
1240
Để tôi diễn giải
00:43
Right now, humans use half of the world
11
31680
3456
Con người đang dùng một nửa trái đất
00:47
to live, to grow their crops
and their timber,
and their timber,
12
35160
2696
để sống và trồng trọt
00:49
to pasture their animals.
13
37880
1896
và chăn nuôi
00:51
If you added up all the human beings,
14
39800
1816
Toàn thể loài người chúng ta
00:53
we would weigh 10 times as much
as all the wild mammals put together.
as all the wild mammals put together.
15
41640
4240
nặng hơn các sinh vật khác 10 lần
00:58
We cut roads through the forest.
16
46800
2320
Ta làm đường xuyên rừng
01:01
We have added little plastic particles
to the sand on ocean beaches.
to the sand on ocean beaches.
17
49680
4336
Ta làm ô nhiễm cát và biển
01:06
We've changed the chemistry of the soil
with our artificial fertilizers.
with our artificial fertilizers.
18
54040
5096
Ta làm ô nhiễm đất bởi thuốc hoá học
01:11
And of course, we've changed
the chemistry of the air.
the chemistry of the air.
19
59160
3216
và làm ô nhiễm cả không khí
01:14
So when you take your next breath,
20
62400
1856
Khi bạn thở
01:16
you'll be breathing in
42 percent more carbon dioxide
42 percent more carbon dioxide
21
64280
3856
bạn hấp thụ CO2 nhiều hơn 42%
01:20
than if you were breathing in 1750.
22
68160
2200
so với lúc năm 1750
01:23
So all of these changes, and many others,
23
71280
2456
Và những thay đổi này
01:25
have come to be kind of lumped together
under this rubric of the "Anthropocene."
under this rubric of the "Anthropocene."
24
73760
4080
xảy ra cùng với nhau trong Kỷ Nhân Sinh
01:30
And this is a term
that some geologists are suggesting
that some geologists are suggesting
25
78480
2536
Các nhà địa chất học đưa ra khái niệm này
01:33
we should give to our current epoch,
26
81040
1816
cho thấy thời đại hiện tại của con người
01:34
given how pervasive
human influence has been over it.
human influence has been over it.
27
82880
2760
và mức ảnh hưởng của ta với thiên nhiên
01:38
Now, it's still just a proposed epoch,
but I think it's a helpful way
but I think it's a helpful way
28
86320
3856
Đó chỉ là một đề xuất, nhưng lại có ích
01:42
to think about the magnitude
of human influence on the planet.
of human influence on the planet.
29
90200
3680
để nghĩ vầ ảnh hưởng lớn của ta với trái đất
01:46
So where does this put nature?
30
94800
1696
Vậy, điều này đặt thiên nhiên ở đâu?
01:48
What counts as nature in a world
where everything is influenced by humans?
where everything is influenced by humans?
31
96520
3720
Thiên nhiên là gì khi mọi thứ đều nhân tạo
01:53
So 25 years ago, environmental writer
Bill McKibben said
Bill McKibben said
32
101400
4176
25 năm trước, Bill McKbben có viết
01:57
that because nature
was a thing apart from man
was a thing apart from man
33
105600
4496
vì thiên nhiên không bị ảnh hưởng bởi con người
02:02
and because climate change meant
34
110120
1576
và vì biển đổi khí hậu cho thấy
02:03
that every centimeter of the Earth
was altered by man,
was altered by man,
35
111720
3616
mọi thứ đều bị con gười thay đổi
02:07
then nature was over.
36
115360
2096
nên thiên nhiên không còn nữa
02:09
In fact, he called his book
"The End of Nature."
"The End of Nature."
37
117480
2360
Cuốn sách của ông tên " Cái Kết Của Thiên Nhiên"
02:14
I disagree with this.
I just disagree with this.
I just disagree with this.
38
122000
2256
Tôi không đồng tình
02:16
I disagree with this definition of nature,
because, fundamentally, we are animals.
because, fundamentally, we are animals.
39
124280
4336
Tôi không đồng ý vì ta cũng là động vật
02:20
Right? Like, we evolved on this planet
40
128639
2817
Ta có mặt trên hành tinh
02:23
in the context of all the other animals
with which we share a planet,
with which we share a planet,
41
131480
4096
cùng với mọi loài động vật khác
02:27
and all the other plants,
and all the other microbes.
and all the other microbes.
42
135600
2576
và thực vật cũng như vi sinh vật
02:30
And so I think that nature
43
138200
2296
Cho nên tôi nghĩ rằng thiên nhiên
02:32
is not that which is untouched
by humanity, man or woman.
by humanity, man or woman.
44
140520
4056
không là những gì không bị con người tác động
02:36
I think that nature
is anywhere where life thrives,
is anywhere where life thrives,
45
144600
4136
Mà thiên nhiên ở mọi nơi có sự sống
02:40
anywhere where there are
multiple species together,
multiple species together,
46
148760
3016
mọi nơi có nhiều loài chung sống
02:43
anywhere that's green and blue
and thriving and filled with life
and thriving and filled with life
47
151800
3216
mọi nơi có cây lá, bầu trời và sự sống
02:47
and growing.
48
155040
1200
và phát triển
02:49
And under that definition,
49
157600
1896
Với khái niệm trên
02:51
things look a little bit different.
50
159520
2536
mọi thứ có vẻ khác
02:54
Now, I understand that there
are certain parts of this nature
are certain parts of this nature
51
162080
3696
Giờ tôi biết thiên nhiên có nhiều phần
02:57
that speak to us in a special way.
52
165800
2616
và giao tiếp với ta theo nhiều cách
03:00
Places like Yellowstone,
53
168440
1656
ví dụ như Yellowstone
03:02
or the Mongolian steppe,
54
170120
1696
hay Mongollian
03:03
or the Great Barrier Reef
55
171840
1336
hay Great Barrier Reef
03:05
or the Serengeti.
56
173200
1496
hay Serengeti
03:06
Places that we think of
as kind of Edenic representations
as kind of Edenic representations
57
174720
4016
Nơi mà ta cho là vườn địa đàng
03:10
of a nature before
we screwed everything up.
we screwed everything up.
58
178760
2600
trước khi ta làm xáo trộn
03:14
And in a way, they are less impacted
by our day to day activities.
by our day to day activities.
59
182560
4016
Và ít bị tác động bởi hoạt động loài người
03:18
Many of these places
have no roads or few roads,
have no roads or few roads,
60
186600
2696
Những nơi này ít có đường sá
03:21
so on, like such.
61
189320
1576
và nhiều thứ giống vậy
03:22
But ultimately, even these Edens
are deeply influenced by humans.
are deeply influenced by humans.
62
190920
5776
nhưng vẫn bị ảnh hưởng mạnh bởi con người
03:28
Now, let's just take
North America, for example,
North America, for example,
63
196720
2256
Hãy lấy Bắc Mỹ làm vì dụ
03:31
since that's where we're meeting.
64
199000
1616
vì ta đang họp nahu tại đây
03:32
So between about 15,000 years ago
when people first came here,
when people first came here,
65
200640
3416
15000 năm trước, khi con người mới đến
03:36
they started a process
of interacting with the nature
of interacting with the nature
66
204080
2496
họ bắt đầu biến đổi thiên nhiên
03:38
that led to the extinction
of a big slew of large-bodied animals,
of a big slew of large-bodied animals,
67
206600
4376
dẫn đến diệt chủng nhiều sinh vật lớn
03:43
from the mastodon
to the giant ground sloth,
to the giant ground sloth,
68
211000
2256
từ voi răng mấu đến lười đất khổng lồ
03:45
saber-toothed cats,
69
213280
1256
và loài mèo cổ
03:46
all of these cool animals
that unfortunately are no longer with us.
that unfortunately are no longer with us.
70
214560
3616
những sinh vật này không còn tồn tại nữa
03:50
And when those animals went extinct,
71
218200
1816
Và khi chúng diệt chủng
03:52
you know, the ecosystems
didn't stand still.
didn't stand still.
72
220040
2576
hệ sinh thái bị ảnh hưởng
03:54
Massive ripple effects
changed grasslands into forests,
changed grasslands into forests,
73
222640
3616
Hiệu ứng va chạm biến đồng cỏ thành rừng
03:58
changed the composition of forest
from one tree to another.
from one tree to another.
74
226280
2800
biền rừng của loài này sang loài khác
04:02
So even in these Edens,
75
230000
1656
và những vườn địa đàng này cũng vậy
04:03
even in these perfect-looking places
76
231680
1816
thậm chí trông hoàn hảo
04:05
that seem to remind us
of a past before humans,
of a past before humans,
77
233520
3496
như gợi nhớ về quá khứ trước loài người
04:09
we're essentially looking
at a humanized landscape.
at a humanized landscape.
78
237040
3080
nhưng ta đang thực sự thấy những gì con người làm.
04:12
Not just these prehistoric humans,
but historical humans, indigenous people
but historical humans, indigenous people
79
240960
3576
Không chỉ từ thuỷ tổ, nhưng cả dân bản địa
04:16
all the way up until the moment
when the first colonizers showed up.
when the first colonizers showed up.
80
244560
3240
và đến những kẻ xâm chiếm thuộc địa
04:20
And the case is the same
for the other continents as well.
for the other continents as well.
81
248480
2776
Và những lục địa khác cũng tương tự
04:23
Humans have just been involved in nature
82
251280
2816
Con người có ảnh hưởng đến thiên nhiên
04:26
in a very influential way
for a very long time.
for a very long time.
83
254120
2880
suốt thời gian dài
04:30
Now, just recently, someone told me,
84
258440
1776
Gần đây, có người nói với tôi
04:32
"Oh, but there are still wild places."
85
260240
1856
"Oh, vẫn còn những nơi hoang dã."
04:34
And I said, "Where? Where? I want to go."
86
262120
2216
và tôi nói," Đâu, tôi muốn xem"
04:36
And he said, "The Amazon."
87
264360
1896
và họ nói: "Amazon"
04:38
And I was like, "Oh, the Amazon.
I was just there.
I was just there.
88
266280
3456
Tôi nói: "À, tôi đã đến Amazon"
04:41
It's awesome. National Geographic
sent me to Manú National Park,
sent me to Manú National Park,
89
269760
3136
Tuyệt vời. Tôi đến Manú National Park
04:44
which is in the Peruvian Amazon,
90
272920
1576
là Peruvian Amazon
04:46
but it's a big chunk of rainforest,
uncleared, no roads,
uncleared, no roads,
91
274520
3656
nhưng đó là một khu rừng mưa lớn
04:50
protected as a national park,
92
278200
1616
trong một công viên quốc gia
04:51
one of the most, in fact,
biodiverse parks in the world.
biodiverse parks in the world.
93
279840
2696
một trong những công viêng đa dạnh sinh học
04:54
And when I got in there with my canoe,
what did I find, but people.
what did I find, but people.
94
282560
4120
Và khi tôi đến đó, tôi thấy con người
04:59
People have been living there
for hundreds and thousands of years.
for hundreds and thousands of years.
95
287640
3816
Người ta sống ở đó hàng trăm năm
05:03
People live there, and they don't
just float over the jungle.
just float over the jungle.
96
291480
2856
Họ sống, và không chỉ đi rừng
05:06
They have a meaningful relationship
with the landscape.
with the landscape.
97
294360
2600
mà còn có quan hệ với cả mọi thứ
05:09
They hunt. They grow crops.
98
297480
2296
Họ săn bắn, trồn trọt
05:11
They domesticate crops.
99
299800
1496
thuần giống
05:13
They use the natural resources
to build their houses,
to build their houses,
100
301320
2896
dùng vật liệu thiên nhiên để xậy nhà
05:16
to thatch their houses.
101
304240
1256
và lợp nhà
05:17
They even make pets out of animals
that we consider to be wild animals.
that we consider to be wild animals.
102
305520
4016
thậm chí coi động vật hoang dã là thú cưng
05:21
These people are there
103
309560
2096
Con người ở đó
05:23
and they're interacting
with the environment
with the environment
104
311680
2096
và tác động môi trường
05:25
in a way that's really meaningful
and that you can see in the environment.
and that you can see in the environment.
105
313800
3496
một cách có ý nghĩa tích cực như bạn thấy
05:29
Now, I was with
an anthropologist on this trip,
an anthropologist on this trip,
106
317320
2216
Tôi đã đi cùng với một nhà nhân loại học
05:31
and he told me, as we were
floating down the river,
floating down the river,
107
319560
2856
và ông kể tôi nghe khi đang trên sông
05:34
he said, "There are
no demographic voids in the Amazon."
no demographic voids in the Amazon."
108
322440
4656
rằng không có nơi bỏ hoang ở Amazon
05:39
This statement has really stuck with me,
109
327120
1936
Câu nói này ám ảnh tôi
05:41
because what it means
is that the whole Amazon is like this.
is that the whole Amazon is like this.
110
329080
2856
bởi vì nó có nghĩa rằng
05:43
There's people everywhere.
111
331960
1280
con người ở khắp nơi
05:45
And many other
tropical forests are the same,
tropical forests are the same,
112
333880
2336
Và nhiều khu rừng nhiệt đới khác cũng vậy
05:48
and not just tropical forests.
113
336240
1576
và không chỉ riêng chúng.
05:49
People have influenced
ecosystems in the past,
ecosystems in the past,
114
337840
3216
Con người ảnh hưởng thiên nhiên trong quá khứ
05:53
and they continue
to influence them in the present,
to influence them in the present,
115
341080
2776
và tiếp tục trong hiện tại
05:55
even in places where
they're harder to notice.
they're harder to notice.
116
343880
3160
thậm chí những nơi ít ai để ý đến
05:59
So, if all of the definitions of nature
that we might want to use
that we might want to use
117
347720
5216
Vậy, nếu định nghĩa thiên nhiên
06:04
that involve it being
untouched by humanity
untouched by humanity
118
352960
2976
là những gì chưa bị tác động bởi con người
06:07
or not having people in it,
119
355960
1336
hoặc không có con người
06:09
if all of those actually give us
a result where we don't have any nature,
a result where we don't have any nature,
120
357320
5336
nếu tất cả cho rằng ta không có thiên nhiên
06:14
then maybe they're the wrong definitions.
121
362680
2416
thì có lẽ chúng đã sai
06:17
Maybe we should define it
by the presence of multiple species,
by the presence of multiple species,
122
365120
3496
Có lẽ ta nên định nghĩa theo sự tồn tại của nhiều loài
06:20
by the presence of a thriving life.
123
368640
2040
theo sự có mặt của sự sống
06:23
Now, if we do it that way,
124
371440
2016
Nếu ta làm vậy
06:25
what do we get?
125
373480
1456
ta sẽ có gì?
06:26
Well, it's this kind of miracle.
126
374960
2376
một phép lạ
06:29
All of a sudden,
there's nature all around us.
there's nature all around us.
127
377360
2280
Ngay lập tức, thiên nhiên ở xung quanh ta
06:32
All of a sudden,
we see this Monarch caterpillar
we see this Monarch caterpillar
128
380160
2696
Ngay lập tức, ta thấy con tằm này
06:34
munching on this plant,
129
382880
1856
ăn lá cây
06:36
and we realize that there it is,
130
384760
1816
và ta nhận biết nó
06:38
and it's in this empty lot in Chattanooga.
131
386600
2800
và nó ở Chattanooga
06:42
And look at this empty lot.
132
390320
1336
Và nhìn vào chỗ trống đó
06:43
I mean, there's, like, probably,
133
391680
1776
Ý tôi là
06:45
a dozen, minimum,
plant species growing there,
plant species growing there,
134
393480
2936
ít nhất cả tá thực vật sinh sống
06:48
supporting all kinds of insect life,
135
396440
2256
hỗ trợ sự sống của côn trùng
06:50
and this is a completely unmanaged space,
a completely wild space.
a completely wild space.
136
398720
4336
và đây hoàn toàn là thiên nhiên, không nhân tạo
06:55
This is a kind of wild nature
right under our nose,
right under our nose,
137
403080
2976
Đây là thiên nhiên ngay dưới mũi chúng ta
06:58
that we don't even notice.
138
406080
1480
mà ta không để ý
07:00
And there's an interesting
little paradox, too.
little paradox, too.
139
408760
2216
và cũng có một nghịch lý.
07:03
So this nature,
140
411000
1816
Vậy thiên nhiên
07:04
this kind of wild, untended part
141
412840
2656
phần hoang dã, không nhân tạo
07:07
of our urban, peri-urban,
suburban agricultural existence
suburban agricultural existence
142
415520
3776
của khu đô thị, hay vùng ngoại ô nông nghiệp
07:11
that flies under the radar,
143
419320
2376
bay dưới radar
07:13
it's arguably more wild
than a national park,
than a national park,
144
421720
3680
nó bắt đầu hơn hẳn vườn quốc gia
07:18
because national parks
are very carefully managed
are very carefully managed
145
426160
2416
bởi vì vườn quốc gia là nhân tạo
07:20
in the 21st century.
146
428600
1736
trong thế kỷ 21
07:22
Crater Lake in southern Oregon,
which is my closest national park,
which is my closest national park,
147
430360
3576
Hồ Crater ở Nam Oregon, vườn quốc gia gần tôi nhất
07:25
is a beautiful example of a landscape
that seems to be coming out of the past.
that seems to be coming out of the past.
148
433960
5176
là vùng đất có vẻ từ quá khứ
07:31
But they're managing it carefully.
149
439160
1736
nhưng lại được quy hoạch kỹ lưỡng
07:32
One of the issues they have now
is white bark pine die-off.
is white bark pine die-off.
150
440920
3576
Vấn đề họ gặp phải là white bark pine
07:36
White bark pine
is a beautiful, charismatic --
is a beautiful, charismatic --
151
444520
2496
White bark pine là loài thực vật khổng lồ
07:39
I'll say it's a charismatic megaflora
152
447040
3016
rất đẹp
07:42
that grows up at high altitude --
153
450080
1656
mọc ở nơi rất cao
07:43
and it's got all these problems
right now with disease.
right now with disease.
154
451760
2976
và đang gặp vài vấn đề về dịch bệnh
07:46
There's a blister rust
that was introduced,
that was introduced,
155
454760
2136
những nốt phồng xuất hiện
07:48
bark beetle.
156
456920
1496
những con bọ
07:50
So to deal with this,
the park service has been planting
the park service has been planting
157
458440
3576
Để đối phó, công viên đã trồng
07:54
rust-resistant white bark
pine seedlings in the park,
pine seedlings in the park,
158
462040
3720
vỏ cây trắng xung quanh
07:58
even in areas that they are
otherwise managing as wilderness.
otherwise managing as wilderness.
159
466560
3040
họ đang quản lý thiên nhiên hoang dã
08:02
And they're also putting out
beetle repellent in key areas
beetle repellent in key areas
160
470200
2816
và dùng chất chống bọ nữa
08:05
as I saw last time I went hiking there.
161
473040
1880
tôi đã thấy khi đang leo núi
08:07
And this kind of thing is really
much more common than you would think.
much more common than you would think.
162
475640
3336
những điều này rất đỗi bình thường
08:11
National parks are heavily managed.
163
479000
1696
Công viên quốc gia bị quản lý
08:12
The wildlife is kept to a certain
population size and structure.
population size and structure.
164
480720
3056
Hoang dã được giữ ở một cấu trúc nhất định
08:15
Fires are suppressed.
165
483800
1536
Lửa bị dập tắt
08:17
Fires are started.
166
485360
1296
Lửa được bắt đầu
08:18
Non-native species are removed.
167
486680
2176
loài không bản địa bị dời đi
08:20
Native species are reintroduced.
168
488880
1696
loài bản địa được bảo vệ
08:22
And in fact, I took a look,
169
490600
1336
Và thật ra, theo tôi thấy
08:23
and Banff National Park
is doing all of the things I just listed:
is doing all of the things I just listed:
170
491960
3056
Công Viên Baff làm những điều trên
08:27
suppressing fire, having fire,
171
495040
1456
dập lửa, tạo lửa
08:28
radio-collaring wolves,
reintroducing bison.
reintroducing bison.
172
496520
2216
quản lý chó sói và bò rừng bison
08:30
It takes a lot of work to make
these places look untouched.
these places look untouched.
173
498760
3216
Sẽ rất khó để nơi này hoang dã
08:34
(Laughter)
174
502000
3056
(cười)
08:37
(Applause)
175
505080
3400
(vỗ tay)
08:43
And in a further irony,
these places that we love the most
these places that we love the most
176
511080
4455
Nực cười hơn, nơi mà ta yêu nhất
08:47
are the places that we love
a little too hard, sometimes.
a little too hard, sometimes.
177
515559
2697
là nơi đôi khi ta ghét nhất
08:50
A lot of us like to go there,
178
518280
1416
Nhiều người thích tới đó
08:51
and because we're managing
them to be stable
them to be stable
179
519720
2536
và bởi vì ta muốn chúng ổn định
08:54
in the face of a changing planet,
180
522280
2056
trong một thế giới thay đổi
08:56
they often are becoming
more fragile over time.
more fragile over time.
181
524360
2400
chúng trở nên mỏng manh hơn bao giờ
08:59
Which means that they're
the absolute worst places
the absolute worst places
182
527440
2456
Nghĩa là đó là nơi tệ nhất
09:01
to take your children on vacation,
183
529920
1936
để đi nghỉ mát
09:03
because you can't do anything there.
184
531880
1896
bởi vì bạn không làm gì được hết
09:05
You can't climb the trees.
185
533800
1296
Bạn không thể leo cây
09:07
You can't fish the fish.
186
535120
1216
Bạn không được câu cá
09:08
You can't make a campfire
out in the middle of nowhere.
out in the middle of nowhere.
187
536360
2616
bạn không thể làm lửa trại
09:11
You can't take home the pinecones.
188
539000
1656
Bạn không được nhặt trái thông
09:12
There are so many rules and restrictions
189
540680
1905
Có rất nhiều luật lệ
09:14
that from a child's point of view,
190
542609
1967
mà một đứa trẻ
09:16
this is, like, the worst nature ever.
191
544600
1800
sẽ nghĩ đây là thiên nhiên tệ nhất
09:19
Because children don't want to hike
192
547320
2616
Bởi vì trẻ em không thích leo núi
09:21
through a beautiful landscape
for five hours
for five hours
193
549960
2336
trong vòng 5 tiếng
09:24
and then look at a beautiful view.
194
552320
1856
rồi ngắm cảnh đẹp
09:26
That's maybe what we want to do as adults,
195
554200
2000
Đó là những gì người lớn làm
09:28
but what kids want to do
is hunker down in one spot
is hunker down in one spot
196
556224
2912
nhưng trẻ em thì kiếm một chỗ
09:31
and just tinker with it,
just work with it,
just work with it,
197
559160
2216
và chỉ một chỗ đó
09:33
just pick it up, build a house,
build a fort, do something like that.
build a fort, do something like that.
198
561400
3560
dọc đất, xây nhà,....
09:38
Additionally, these sort of Edenic places
199
566160
2536
Hơn nữa, những vườn địa đàng này
09:40
are often distant from where people live.
200
568720
3256
thường xa khu dân cư
09:44
And they're expensive to get to.
They're hard to visit.
They're hard to visit.
201
572000
2936
và rất khó để tham quan
09:46
So this means that they're
only available to the elites,
only available to the elites,
202
574960
2776
và chỉ dành cho người giàu
09:49
and that's a real problem.
203
577760
1600
và đó là một vấn đề thực tế
09:53
The Nature Conservancy
did a survey of young people,
did a survey of young people,
204
581000
3376
Tờ Bảo Tồn Thiên Nhiên khảo sát người trẻ
09:56
and they asked them, how often
do you spend time outdoors?
do you spend time outdoors?
205
584400
3200
và hỏi họ có thường ra ngoài không
10:00
And only two out of five
spent time outdoors
spent time outdoors
206
588120
2536
2 trong số 5 người nói có
10:02
at least once a week.
207
590680
1216
ít nhất một lần một tuần
10:03
The other three out of five
were just staying inside.
were just staying inside.
208
591920
3016
số còn lại ở trong nhà
10:06
And when they asked them why,
what are the barriers to going outside,
what are the barriers to going outside,
209
594960
4096
và họ hỏi trở ngại là gì
10:11
the response of 61 percent was,
210
599080
2976
61% cho biết là
10:14
"There are no natural areas near my home."
211
602080
3080
không có thiên nhiên xung quanh
10:18
And this is crazy.
This is just patently false.
This is just patently false.
212
606200
3696
Điều này thật điên rồ
10:21
I mean, 71 percent of people in the US
213
609920
2976
71% người Mỹ
10:24
live within a 10-minute walk
of a city park.
of a city park.
214
612920
2776
chỉ mất 10 phút đi bộ tới công viên
10:27
And I'm sure the figures
are similar in other countries.
are similar in other countries.
215
615720
2656
và tui chắc là những nước khác cũng vậy
10:30
And that doesn't even count
your back garden,
your back garden,
216
618400
2136
không tính sân sau nhà bạn
10:32
the urban creek, the empty lot.
217
620560
1960
mấy con lạch hay khu đất trống
10:35
Everybody lives near nature.
218
623160
1896
mọi người sống gần thiên nhiên
10:37
Every kid lives near nature.
219
625080
2656
và mọi đứ trẻ cũng vậy
10:39
We've just somehow
forgotten how to see it.
forgotten how to see it.
220
627760
2056
Ta chỉ quên nhận thức thiên nhiên
10:41
We've spent too much time
watching David Attenborough documentaries
watching David Attenborough documentaries
221
629840
3176
Ta coi quá nhiều David Attenborough
10:45
where the nature is really sexy --
222
633040
1656
thiên nhiên rất quyến rũ
10:46
(Laughter)
223
634720
1016
(cười)
10:47
and we've forgotten how to see the nature
that is literally right outside our door,
that is literally right outside our door,
224
635760
3936
Ta quên rằng thiên nhiên ngay trước cửa
10:51
the nature of the street tree.
225
639720
1936
thiên nhiên là cái cây bên đường
10:53
So here's an example: Philadelphia.
226
641680
2776
ví dụ: Philadenphia
10:56
There's this cool elevated railway
227
644480
2376
chiếc tàu điện này
10:58
that you can see from the ground,
that's been abandoned.
that's been abandoned.
228
646880
2416
bạn thấy ở chỗ bị bỏ hoang
11:01
Now, this may sound like the beginning
of the High Line story in Manhattan,
of the High Line story in Manhattan,
229
649320
3416
Giờ đây giống như bắt đầu của High Line
11:04
and it's very similar, except they haven't
developed this into a park yet,
developed this into a park yet,
230
652760
3296
nó rất giống, trừ việc chưa bị thành công viên
11:08
although they're working on it.
231
656080
1536
mặc dù người ta đang biến nó
11:09
So for now, it's still this little
sort of secret wilderness
sort of secret wilderness
232
657640
3176
nên, nó vẫn còn một chút thiên nhiên
11:12
in the heart of Philadelphia,
233
660840
1416
giữa lòng Philadelphia
11:14
and if you know where the hole is
in the chain-link fence,
in the chain-link fence,
234
662280
3096
và nếu bạn biết lỗ trống ở đâu
11:17
you can scramble up to the top
235
665400
2056
bạn có thể lên đến đỉnh
11:19
and you can find this
completely wild meadow
completely wild meadow
236
667480
2816
và thấy nó hoàn toàn hoang dã
11:22
just floating above
the city of Philadelphia.
the city of Philadelphia.
237
670320
2160
trên thành phố Philadelphia
11:25
Every single one of these plants
grew from a seed
grew from a seed
238
673200
2336
cây cỏ đều lên từ hạt
11:27
that planted itself there.
239
675560
1336
và từ sinh trưởng
11:28
This is completely autonomous,
self-willed nature.
self-willed nature.
240
676920
2936
hoàn toàn thiên nhiên
11:31
And it's right in the middle of the city.
241
679880
2256
Và nằm ngay giữa thành phố
11:34
And they've sent people up there
to do sort of biosurveys,
to do sort of biosurveys,
242
682160
3216
Và họ đến đó làm những thăm dò
11:37
and there are over 50
plant species up there.
plant species up there.
243
685400
2440
thấy có hơn 50 loài
11:40
And it's not just plants.
244
688560
1256
Và không chỉ thực vật
11:41
This is an ecosystem,
a functioning ecosystem.
a functioning ecosystem.
245
689840
3496
mà đây là cả một hệ sinh thái
11:45
It's creating soil.
It's sequestering carbon.
It's sequestering carbon.
246
693360
2456
nó tạo đất và cô lập carbon
11:47
There's pollination going on.
247
695840
1896
không có thụ phấn
11:49
I mean, this is really an ecosystem.
248
697760
1960
nó thật sự là một hệ sinh thái
11:53
So scientists have started calling
ecosystems like these "novel ecosystems,"
ecosystems like these "novel ecosystems,"
249
701400
3856
vậy hoa học gia gọi đó là những hệ sinh thái tiểu thuyết
11:57
because they're often
dominated by non-native species,
dominated by non-native species,
250
705280
2576
bởi vì chúng có quá nhiều loài không thuần
11:59
and because they're just super weird.
251
707880
1736
và cũng vì chúng quá ngộ
12:01
They're just unlike anything
we've ever seen before.
we've ever seen before.
252
709640
2456
Chúng chỉ không giống những gì ta thấy
12:04
For so long, we dismissed
all these novel ecosystems as trash.
all these novel ecosystems as trash.
253
712120
4016
Từ lâu ta từ bỏ những hệ sinh thái tiểu thuyết
12:08
We're talking about
regrown agricultural fields,
regrown agricultural fields,
254
716160
2416
Ta bàn về vùng nông nghiệp tái sinh
12:10
timber plantations that are not
being managed on a day-to-day basis,
being managed on a day-to-day basis,
255
718600
3576
rừng không bị quản lý
12:14
second-growth forests generally,
the entire East Coast,
the entire East Coast,
256
722200
2656
rừng thế hệ 2, bờ đông
12:16
where after agriculture moved west,
the forest sprung up.
the forest sprung up.
257
724880
4136
rừng phát triển sau khi nông nghiệp dời đi
12:21
And of course, pretty much all of Hawaii,
258
729040
2616
và dĩ nhiên, có thể Hawaii
12:23
where novel ecosystems are the norm,
259
731680
2816
nơi hệ sinh thái cổ điển vẫn bình thường
12:26
where exotic species totally dominate.
260
734520
2576
nơi loài nhập cư ở nhiều
12:29
This forest here has Queensland maple,
261
737120
2416
Rừng ở đây có cây phong Queensland
12:31
it has sword ferns from Southeast Asia.
262
739560
2840
thuộc họ dương xỉ ở Đông Nam Á
12:35
You can make your own
novel ecosystem, too.
novel ecosystem, too.
263
743160
2056
Bạn cũng có thể tạo một hệ sinh thái cổ điển
12:37
It's really simple.
264
745240
1216
rất đơn giản
12:38
You just stop mowing your lawn.
265
746480
1496
chỉ cần ngưng cắt cỏ
12:40
(Laughter)
266
748000
1576
(cười)
12:41
Ilkka Hanski was an ecologist in Finland,
and he did this experiment himself.
and he did this experiment himself.
267
749600
3696
Ilkka Hanski là nhà sinh thái Phần Lan và làm một thí nghiệm
12:45
He just stopped mowing his lawn,
268
753320
1576
Ông chỉ ngưng cắt cỏ
12:46
and after a few years,
he had some grad students come,
he had some grad students come,
269
754920
2536
sau vài năm, một số sinh viên đến
12:49
and they did sort of
a bio-blitz of his backyard,
a bio-blitz of his backyard,
270
757480
2496
và họ làm kiểm tra khu vườn
12:52
and they found 375 plant species,
271
760000
4256
và thấy có 375 loài thực vật
12:56
including two endangered species.
272
764280
2120
bao gồm 2 loài sắp tiệt chủng
12:59
So when you're up there
on that future High Line of Philadelphia,
on that future High Line of Philadelphia,
273
767560
6456
Vậy khi bạn lên High Line of Philadelphia
13:06
surrounded by this wildness,
274
774040
1816
đứng giữa hoang dã
13:07
surrounded by this diversity,
this abundance, this vibrance,
this abundance, this vibrance,
275
775880
3776
giữa sự đa dạng và mầu mỡ
13:11
you can look over the side
276
779680
1256
bạn có thể nhìn sang bên cạnh
13:12
and you can see a local playground
for a local school,
for a local school,
277
780960
3256
và bạn sẽ thấy khu vui chơi trường học
13:16
and that's what it looks like.
278
784240
1936
và đó là như thế
13:18
These children have, that --
279
786200
2016
những đứa trẻ có
13:20
You know, under my definition,
280
788240
1456
theo tôi
13:21
there's a lot of the planet
that counts as nature,
that counts as nature,
281
789720
2376
nhiều hành tinh được xem là thiên nhiên
13:24
but this would be one of the few places
that wouldn't count as nature.
that wouldn't count as nature.
282
792120
3336
nhưng nơi đây sẽ không như vậy
13:27
There's nothing there except humans,
no other plants, no other animals.
no other plants, no other animals.
283
795480
3376
Không có gì ngoài con người.
13:30
And what I really wanted to do
284
798880
1456
Và tôi muốn
13:32
was just, like,
throw a ladder over the side
throw a ladder over the side
285
800360
2096
bắt một cái thang
13:34
and get all these kids to come up with me
into this cool meadow.
into this cool meadow.
286
802480
3536
cho những đứa trẻ đến với nơi tuyệt vời này
13:38
In a way, I feel like this is
the choice that faces us.
the choice that faces us.
287
806040
3296
Tôi thấy đây là một trách nhiệm
13:41
If we dismiss these new natures
as not acceptable or trashy or no good,
as not acceptable or trashy or no good,
288
809360
4600
nếu ta cho thiên nhiên này là không thể chấp nhận
13:47
we might as well just pave them over.
289
815040
2576
ta có thể san lấp
13:49
And in a world where
everything is changing,
everything is changing,
290
817640
2536
Và khi mọi thứ thay đổi
13:52
we need to be very careful
about how we define nature.
about how we define nature.
291
820200
2800
ta phải xem lại định nghĩa thiên nhiên
13:55
In order not to steal it
from our children,
from our children,
292
823800
2056
Để không đánh mất thiên nhiên cho trẻ em
13:57
we have to do two things.
293
825880
1936
ta phải làm 2 việc
13:59
First, we cannot define nature
as that which is untouched.
as that which is untouched.
294
827840
3840
Thứ nhất, thiên nhiên không phải những gì "ban đầu"
14:04
This never made any sense anyway.
295
832360
1576
"ban đầu" không có lý
14:05
Nature has not been untouched
for thousands of years.
for thousands of years.
296
833960
2496
Thiên nhiên đã bị tác động ngàn năm
14:08
And it excludes most of the nature
that most people can visit
that most people can visit
297
836480
3816
và định nghĩa đó loại trừ thiên nhiên
14:12
and have a relationship with,
298
840320
1976
mà con người đang liên hệ
14:14
including only nature
that children cannot touch.
that children cannot touch.
299
842320
3400
và thiên nhiên mà trẻ em không biết
14:18
Which brings me to the second thing
that we have to do,
that we have to do,
300
846360
2616
Điều thứ 2
14:21
which is that we have to
let children touch nature,
let children touch nature,
301
849000
2496
là ta phải để trẻ em tiế xúc với thiên nhiên
14:23
because that which
is untouched is unloved.
is untouched is unloved.
302
851520
2496
bởi vì không đụng đến là không yêu
14:26
(Applause)
303
854040
2960
(vỗ tay)
14:35
We face some pretty grim
environmental challenges on this planet.
environmental challenges on this planet.
304
863400
3736
Ta có nhiều vấn đề về môi trường
14:39
Climate change is among them.
305
867160
1536
khí hậu thay đổi
14:40
There's others too:
habitat loss is my favorite thing
habitat loss is my favorite thing
306
868720
2496
môi trường sống bị tàn phá là điều
14:43
to freak out about
in the middle of the night.
in the middle of the night.
307
871240
2696
mà tôi lo sợ
14:45
But in order to solve them,
308
873960
1336
nhưng để giải quyết
14:47
we need people --
smart, dedicated people --
smart, dedicated people --
309
875320
2736
ta cần con người khôn ngoan và tận tuỵ
14:50
who care about nature.
310
878080
1776
và quan tâm thiên nhiên
14:51
And the only way we're going to raise up
a generation of people
a generation of people
311
879880
2976
Và cách duy nhất để phát triển thế hệ
14:54
who care about nature
312
882880
1216
yêu thiên nhiên
14:56
is by letting them touch nature.
313
884120
2176
là để trẻ em tiếp xúc thiên nhiên
14:58
I have a Fort Theory of Ecology,
314
886320
2296
Thuyết sinh thái Fort
15:00
Fort Theory of Conservation.
315
888640
1896
Thuyết bảo tồn Fort
15:02
Every ecologist I know,
every conservation biologist I know,
every conservation biologist I know,
316
890560
3216
mỗi nhà sinh thái, nhà sinh học tôi biết
15:05
every conservation professional I know,
317
893800
1896
mỗi chuyên gia bảo tồn tôi biết
15:07
built forts when they were kids.
318
895720
2200
xây lâu đài khi họ còn nhỏ
15:10
If we have a generation
that doesn't know how to build a fort,
that doesn't know how to build a fort,
319
898840
2936
nếu một thế hệ không biết xây lâu đài
15:13
we'll have a generation that doesn't
know how to care about nature.
know how to care about nature.
320
901800
3176
thì thế hệ đó không yêu thiên nhiên
15:17
And I don't want
to be the one to tell this kid,
to be the one to tell this kid,
321
905000
2256
Và tôi không muốn nói với đứa trẻ
15:19
who is on a special program
322
907280
1336
trong một chương trình đặc biệt
15:20
that takes Philadelphia kids
from poor neighborhoods
from poor neighborhoods
323
908640
2456
cho trẻ nghèo ở Philadelphia
15:23
and takes them to city parks,
324
911120
1416
và dắt chúng đến công viên
15:24
I don't want to be the one to tell him
that the flower he's holding
that the flower he's holding
325
912560
3176
Tôi không muốn nói rằng bông hoa chúng cầm
15:27
is a non-native invasive weed
that he should throw away as trash.
that he should throw away as trash.
326
915760
3080
là loài nhập cư và phải bỏ đi
15:31
I think I would much rather
learn from this boy
learn from this boy
327
919760
3176
tôi nghỉ tôi phải học từ đứa trẻ này
15:34
that no matter
where this plant comes from,
where this plant comes from,
328
922960
2656
bất kể thực vật từ nơi nào
15:37
it is beautiful, and it deserves
to be touched and appreciated.
to be touched and appreciated.
329
925640
4176
chúng đều đẹp và đáng giá
15:41
Thank you.
330
929840
1216
Cám ơn
15:43
(Applause)
331
931080
8190
(vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Emma Marris - Environmental writerEmma Marris is a writer focusing on environmental science, policy and culture, with an approach that she paints as being "more interested in finding and describing solutions than delineating problems, and more interested in joy than despair."
Why you should listen
Emma Marris has written among others for Nature, Discover and the New York Times. She challenges the notion that nature can only be preserved in its pristine, pre-human state, a too-narrow characterization "that thwarts bold new plans to save the environment and prevents us from having a fuller relationship with nature." Humans have changed the landscape they inhabit since prehistory, and climate change means even the remotest places now bear the fingerprints of humanity. In her book Rambunctious Garden: Saving Nature in the Post-Wild World, she argues that we need different strategies for saving nature and champions a blurring of the lines between nature and people for a responsible care of our humanized planet.
Emma Marris | Speaker | TED.com