TED2002
Mae Jemison: Teach arts and sciences together
Mae Jemison: Dạy nghệ thuật và khoa học cùng nhau
Filmed:
Readability: 4.4
907,108 views
Mae Jemison là một phi hành gia, một bác sĩ, một nhà sưu tầm nghệ thuật, một vũ công ... Kể những câu chuyện từ sựu giáo dục của chính cô ấy và từ thời gian ở trên vũ trụ của cô ấy, cô kêu gọi các nhà giáo dục dạy cả nghệ thuật và khoa hcoj, cả trực quan và luận lý, như là một -- để tạo ra các nhà tư tưởng táo bạo.
Mae Jemison - Astronaut, engineer, entrepreneur, physician and educator
Astronaut Dr. Mae Jemison‘s inclusive, audacious journey to improving life here on earth and beyond is paving the way for human interstellar travel. Full bio
Astronaut Dr. Mae Jemison‘s inclusive, audacious journey to improving life here on earth and beyond is paving the way for human interstellar travel. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
What I want to do today is to spend
0
0
2000
Điều tôi muốn làm hôm nay
00:17
some time talking about some stuff that's
1
2000
2000
là dành một ít thời gian
nói về những thứ đem lại cho tôi
00:19
sort of giving me a little bit of
2
4000
2000
một chút "cảm giác lo lắng hiện hữu",
vì thiếu từ tốt hơn để diễn đạt,
vì thiếu từ tốt hơn để diễn đạt,
00:21
existential angst, for lack of a better word,
3
6000
3000
00:24
over the past couple of years, and
4
9000
2000
trong vài năm qua.
00:26
basically, these three quotes
5
11000
3000
Và về cơ bản, ba câu trích dẫn này
00:29
tell what's going on.
6
14000
2000
cho biết những gì đang xảy ra.
00:31
"When God made the color purple,
7
16000
2000
"Khi Chúa tạo ra màu tím,
00:33
God was just showing off," Alice Walker
8
18000
2000
Chúa chỉ đang thể hiện thôi.
Alice Walker viết trong quyển "Sắc Tím"
00:35
wrote in "The Color Purple," and
9
20000
2000
00:37
Zora Neale Hurston wrote in
10
22000
2000
và Zora Neale Hurston đã viết
00:39
"Dust Tracks On A Road,"
11
24000
2000
trong quyển "Những vệt bụi trên đường":
00:41
"Research is a formalized curiosity.
12
26000
2000
"Nghiên cứu là sự tò mò được hợp thức hóa.
00:43
It's poking and prying with a purpose."
13
28000
2000
Nó đang châm chọc và soi mói
với một mục đích."
với một mục đích."
00:45
And then finally,
14
30000
2000
Và sau đó cuối cùng,
00:47
when I think about the near future,
15
32000
2000
khi tôi nghĩ về tương lai gần,
00:49
you know, we have this attitude, well,
16
34000
2000
bạn biết đấy, chúng ta có một thái độ,
00:51
whatever happens, happens. Right?
17
36000
2000
rồi việc gì đến cũng đến. Đúng không?
00:53
So that goes along with the Chesire Cat
18
38000
2000
Vì vậy điều này đồng tình với câu nói
00:55
saying, "If you don't care much
19
40000
2000
của Chesire Cat.
"Nếu bạn không quan tâm lắm
00:57
where you want to get to,
20
42000
2000
về việc bạn sẽ đi đâu,
00:59
it doesn't much matter which way you go."
21
44000
2000
bạn đi đường nào cũng không quan trọng."
01:01
But I think it does matter
22
46000
2000
Nhưng tôi nghĩ là nó quan trọng
01:03
which way we go, and what road we take,
23
48000
2000
việc bạn chọn cách nào, đường nào,
01:05
because when I think about design in the
24
50000
2000
bởi vì khi tôi nghĩ về thiết kế
trong tương lai gần,
trong tương lai gần,
01:07
near future, what I think are the most
25
52000
2000
những vấn đề mà tôi nghĩ
là quan trọng nhất,
là quan trọng nhất,
01:09
important issues, what's really
26
54000
2000
điều thực sự quan trọng
01:11
crucial and vital is that we need
27
56000
2000
là chúng ta cần đem lại sức sống mới
01:13
to revitalize the arts and sciences
28
58000
2000
cho nghệ thuật và khoa học
01:15
right now in 2002.
29
60000
3000
ngay bây giờ trong năm 2002.
01:18
(Applause)
30
63000
5000
(Vỗ tay)
01:23
If we describe the near future
31
68000
2000
Nếu chúng ta mô tả tương lai gần
01:25
as 10, 20, 15 years from now,
32
70000
2000
là 10, 20, 15 năm sau,
01:27
that means that what we do today
33
72000
3000
điều đó nghĩa là việc
chúng ta làm hôm nay
chúng ta làm hôm nay
01:30
is going to be critically important,
34
75000
2000
sẽ trở nên cực kì quan trọng,
01:32
because in the year 2015,
35
77000
2000
bởi vì trong năm 2015,
và năm 2020, 2025,
và năm 2020, 2025,
01:34
and the year 2020, 2025, the world
36
79000
2000
cái thế giới mà xã hội chúng ta
sẽ xây dựng trên đó,
sẽ xây dựng trên đó,
01:36
our society is going to be building on,
37
81000
2000
01:38
the basic knowledge and abstract ideas,
38
83000
2000
những kiến thức cơ bản
và những ý tưởng trừu tượng
và những ý tưởng trừu tượng
01:40
the discoveries that we came up with today,
39
85000
3000
những phát hiện của chúng ta hôm nay
01:43
just as all these wonderful things we're
40
88000
2000
cũng như tất cả những thứ tuyệt vời
01:45
hearing about here at the TED conference
41
90000
2000
mà chúng ta đang nghe tại hội nghị TED,
01:47
that we take for granted in the world
42
92000
2000
chúng ta đều cho là hiển nhiên
trên thế giới lúc này,
trên thế giới lúc này,
01:49
right now, were really knowledge
43
94000
2000
01:51
and ideas that came up
44
96000
2000
thực sự là những kiến thức và ý tưởng
01:53
in the '50s, the '60s, and the '70s.
45
98000
3000
đã xuất hiện từ những năm 50, 60 và 70.
01:56
That's the substrate that we're exploiting
46
101000
3000
Đó là chất nền mà chúng ta đang
khai thác hôm nay
khai thác hôm nay
01:59
today, whether it's the internet,
47
104000
2000
dù là internet, kĩ thuật di truyền
02:01
genetic engineering, laser scanners,
48
106000
2000
máy quét laser, tên lửa dẫn đường
02:03
guided missiles, fiber optics, high-definition
49
108000
2000
sợi quang học, ti vi phân giải cao
02:05
television, sensing, remote-sensing
50
110000
2000
cảm biến, viễn thám từ ngoài không gian
02:07
from space and the wonderful
51
112000
2000
và những bức ảnh viễn thám tuyệt vời
02:09
remote-sensing photos that we see in
52
114000
2000
mà chúng ta thấy trong "3d weaving",
02:11
3D weaving, TV programs like Tracker,
53
116000
3000
những chương trình ti vi
như Tracker và Enterprise,
02:14
and Enterprise, CD rewrite drives,
54
119000
2000
ổ đĩa quang viết được, màn hình phẳng
02:16
flatscreen, Alvin Ailey's Suite Otis,
55
121000
3000
Suite Otis của Alvin Ailey,
02:19
or Sarah Jones' "Your Revolution Will Not
56
124000
3000
hay là "Cuộc cách mạng của bạn
sẽ không ở giữa những chiếc đùi này"
sẽ không ở giữa những chiếc đùi này"
02:22
Be Between These Thighs," which
57
127000
2000
của Sarah Jones,
02:24
by the way was banned by the FCC,
58
129000
2000
quyển này bị cấm bởi FCC, hay ska.
02:26
or ska, all of these things
59
131000
2000
Tất cả những thứ này chắc chắn rằng,
02:28
without question, almost without exception,
60
133000
2000
hầu như không có ngoại lệ,
02:30
are really based on ideas
61
135000
2000
thực sự được dựa trên những ý tưởng
02:32
and abstract and creativity
62
137000
2000
và sự trừu tượng và tính sáng tạo
02:34
from years before,
63
139000
2000
từ những năm trước đó.
02:36
so we have to ask ourselves,
64
141000
2000
Vì thế, chúng ta phải tự vấn rằng,
02:38
what are we contributing to that legacy
65
143000
2000
chúng ta đang đóng góp gì vào
cái di sản ấy ngay lúc này?
cái di sản ấy ngay lúc này?
02:40
right now? And when I think about it,
66
145000
2000
Và khi tôi đang nghĩ về điều đó,
02:42
I'm really worried. To be quite frank,
67
147000
2000
tôi thật sự lo lắng.
02:44
I'm concerned. I'm skeptical
68
149000
2000
Thẳng thắn mà nói, tôi khá lo.
02:46
that we're doing very much of anything.
69
151000
3000
Tôi hoài nghi việc chúng ta đã
làm được nhiều trong một lĩnh vực nào đó.
làm được nhiều trong một lĩnh vực nào đó.
02:49
We're, in a sense, failing to act
70
154000
2000
Trong một nghĩa nào đó, chúng ta đang
không làm gì trong tương lai.
không làm gì trong tương lai.
02:51
in the future. We're purposefully,
71
156000
3000
Chúng ta đang trở nên lạc hậu
một cách cố tình, có ý thức.
một cách cố tình, có ý thức.
02:54
consciously being laggards.
72
159000
2000
02:56
We're lagging behind.
73
161000
2000
Chúng ta đang tụt hậu.
02:58
Frantz Fanon, who was a psychiatrist
74
163000
2000
Frantz Fanon, một bác sĩ tâm lý
từ Martinique, nói:
từ Martinique, nói:
03:00
from Martinique, said, "Each generation
75
165000
2000
03:02
must, out of relative obscurity,
76
167000
2000
"Mỗi thế hệ phải khám phá ra
nhiệm vụ của mình,
nhiệm vụ của mình,
03:04
discover its mission, and fulfill or betray it."
77
169000
4000
hoàn thành hoặc phản bội nó."
03:09
What is our mission? What do we have
78
174000
2000
Nhiệm vụ của chúng ta là gì?
03:11
to do? I think our mission is
79
176000
2000
Chúng ta phải làm gì?
Tôi nghĩ nhiệm vụ của chúng ta là
03:13
to reconcile, to reintegrate
80
178000
2000
dung hòa, tái hòa nhập
khoa học và nghệ thuật,
khoa học và nghệ thuật,
03:15
science and the arts, because right now
81
180000
3000
03:18
there's a schism that exists
82
183000
3000
bởi vì ngay bây giờ có một sự chia rẽ
03:21
in popular culture. You know,
83
186000
2000
đang tồn tại trong văn hóa phổ thông.
03:23
people have this idea that science
84
188000
2000
Bạn biết đấy, chúng ta có ý nghĩ rằng
03:25
and the arts are really separate.
85
190000
2000
khoa học và nghệ thuật tách rời nhau.
03:27
We think of them as separate
86
192000
2000
Chúng ta nghĩ về chúng
như những thứ tách biệt và khác nhau,
như những thứ tách biệt và khác nhau,
03:29
and different things, and this idea was
87
194000
2000
Và ý nghĩ này có lẽ đã xuất hiện
03:31
probably introduced centuries ago,
88
196000
2000
vài thế kỉ trước.
03:33
but it's really becoming critical now,
89
198000
2000
Nhưng giờ nó đang dần trở nên nghiêm trọng
03:35
because we're making decisions about our
90
200000
2000
bởi vì chúng ta đang đưa ra
những quyết định
những quyết định
03:37
society every day that,
91
202000
3000
về xã hội của chúng ta mỗi ngày, rằng
03:40
if we keep thinking that the arts
92
205000
2000
nếu chúng ta cứ tiếp tục nghĩ rằng
nghệ thuật thì tách rời khỏi khoa học,
nghệ thuật thì tách rời khỏi khoa học,
03:42
are separate from the sciences,
93
207000
2000
03:44
and we keep thinking it's cute to say,
94
209000
2000
và nghĩ rằng thật bình thường khi nói,
03:46
"I don't understand anything about this one,
95
211000
2000
"Tôi không hiểu gì về cái này,
tôi không hiểu gì về cái đó,"
tôi không hiểu gì về cái đó,"
03:48
I don't understand anything about the other
96
213000
2000
03:50
one," then we're going to have problems.
97
215000
2000
thì chúng ta sẽ gặp vấn đề đấy.
03:52
Now I know no one here at TED
98
217000
2000
Tôi không nghĩ là có ai tại đây ở TED
nghĩ như vậy.
nghĩ như vậy.
03:54
thinks this. All of us, we already know
99
219000
2000
Tất cả chúng ta đều biết rằng
chúng có nối kết với nhau,
chúng có nối kết với nhau,
03:56
that they're very connected, but I'm going
100
221000
2000
nhưng tôi sẽ cho bạn biết,
03:58
to let you know that some folks
101
223000
2000
một vài người ở thế giới bên ngoài,
04:00
in the outside world, believe it or not,
102
225000
2000
tin hay không tùy bạn,
04:02
they think it's neat when they say,
103
227000
2000
họ nghĩ là đúng khi nói rằng,
04:04
"You know, scientists and science is not
104
229000
2000
bạn biết đấy, nhà khoa học và
khoa học thì không có tính sáng tạo.
04:06
creative. Maybe scientists are ingenious,
105
231000
2000
Có thể các nhà khoa học là thiên tài
nhưng họ không có tính sáng tạo
nhưng họ không có tính sáng tạo
04:08
but they're not creative.
106
233000
2000
04:10
And then we have this tendency, the career
107
235000
2000
Và sau đó chúng ta có xu hướng này,
04:12
counselors and various people say things
108
237000
2000
những người tư vấn nghề nghiệp,
nhiều người nói những thứ như,
nhiều người nói những thứ như,
04:14
like, "Artists are not analytical.
109
239000
2000
"Họa sĩ thì không có tính phân tích,
04:16
They're ingenious, perhaps,
110
241000
3000
dù có thể họ là thiên tài,
04:19
but not analytical," and
111
244000
3000
nhưng không có tính phân tích,"
04:22
when these concepts underly our teaching
112
247000
2000
Và khi những khái niệm này
làm nền tảng cho việc dạy học
làm nền tảng cho việc dạy học
04:24
and what we think about the world,
113
249000
2000
và những gì ta nghĩ về thế giới,
04:26
then we have a problem, because we
114
251000
2000
thì chúng ta có một vấn đề, bởi vì
chúng ta cản trở sự ủng hộ cho mọi thứ.
04:28
stymie support for everything.
115
253000
2000
04:30
By accepting this dichotomy,
116
255000
2000
Bằng cách chấp nhận sự phân đôi này,
04:32
whether it's tongue-in-cheek, when
117
257000
2000
dù nó chỉ là lời nói suông,
khi chúng ta cố chứa chấp nó trong
thế giới của mình,
thế giới của mình,
04:34
we attempt to accommodate it in our world,
118
259000
2000
04:36
and we try to build our foundation
119
261000
2000
và khi chúng ta cố gắng
xây dựng nền tảng cho thế giới,
04:38
for the world, we're messing up the future,
120
263000
2000
chúng ta đang làm hỏng tương lai,
04:40
because, who wants to be uncreative?
121
265000
2000
bởi vì, ai muốn trở thành người
thiếu sáng tạo?
thiếu sáng tạo?
04:42
Who wants to be illogical?
122
267000
2000
Ai muốn trở thành người phi logic?
04:44
Talent would run from either of these fields
123
269000
2000
Tài năng sẽ chạy từ lĩnh vực này
sang lĩnh vực khác
sang lĩnh vực khác
04:46
if you said you had to choose either.
124
271000
2000
nếu bạn được nói phải chọn một.
04:48
Then they're going to go to something
125
273000
2000
Sau đó, sẽ đến lúc họ nghĩ,
"Tôi có thể vừa sáng tạo
04:50
where they think, "Well, I can be creative
126
275000
2000
và vừa có logic."
04:52
and logical at the same time."
127
277000
2000
Tôi đã lớn lên trong những năm 60 và
tôi sẽ thừa nhận điều đó,
tôi sẽ thừa nhận điều đó,
04:54
Now I grew up in the '60s and I'll admit it,
128
279000
2000
04:56
actually, my childhood spanned the '60s,
129
281000
3000
thực ra, tuổi thơ của tôi trải dài
những năm 60,
những năm 60,
04:59
and I was a wannabe hippie and I always
130
284000
2000
và tôi đã là một "híp pi"
05:01
resented the fact that I wasn't really
131
286000
2000
và tôi luôn phẫn nộ với sự thật rằng
05:03
old enough to be a hippie.
132
288000
2000
tôi không thực sự đủ già
để trở thành một "híp pi".
05:05
And I know there are people here, the
133
290000
2000
Và tôi biết có những người ở đây,
05:07
younger generation who want to be hippies,
134
292000
2000
thế hệ trẻ hơn những người muốn
trở thành "híp pi",
trở thành "híp pi",
05:09
but people talk about the '60s all the time,
135
294000
2000
nhưng lúc nào người ta cũng nói về
những năm 60,
những năm 60,
05:11
and they talk about the anarchy
136
296000
2000
và họ nói về sự hỗn loạn ở đó.
05:13
that was there, but when I think about
137
298000
2000
Nhưng khi tôi nghĩ về những năm 60,
cái mà tôi thấy được
cái mà tôi thấy được
05:15
the '60s, what I took away from it was
138
300000
2000
05:17
that there was hope for the future.
139
302000
2000
là có hi vọng cho tương lai.
05:19
We thought everyone could participate.
140
304000
2000
Chúng tôi đã nghĩ mọi người
đều có thể tham gia.
đều có thể tham gia.
05:21
There were wonderful, incredible ideas
141
306000
2000
Đã có những ý tưởng tuyệt vời,
đáng kinh ngạc
đáng kinh ngạc
05:23
that were always percolating,
142
308000
2000
luôn lan toả,
05:25
and so much of what's cool or hot today
143
310000
3000
và rất nhiều trong những thứ xuất sắc hoặc
nóng hổi hôm nay
nóng hổi hôm nay
05:28
is really based on some of those concepts,
144
313000
2000
được dựa vào một số những khái niệm đó,
05:30
whether it's, you know, people trying to
145
315000
2000
dù rằng người ta cố sử dụng
Prime Directive từ Star Trek
Prime Directive từ Star Trek
05:32
use the prime directive from Star Trek
146
317000
2000
05:34
being involved in things, or again that
147
319000
2000
can dự vào nhiều thứ, hay một lần nữa
05:36
three-dimensional weaving and
148
321000
2000
rằng dệt ba chiều và
05:38
fax machines that I read about in my
149
323000
2000
máy fax mà tôi đọc trong quyển
05:40
weekly readers that the technology
150
325000
2000
Weekly Reader rằng công nghệ
05:42
and engineering was just getting started.
151
327000
2000
và kĩ thuật chỉ mới bắt đầu.
05:44
But the '60s left me with a problem.
152
329000
2000
Nhưng những năm 60 để lại cho tôi
một vấn đề.
một vấn đề.
05:46
You see, I always assumed I would go
153
331000
2000
Bạn thấy đó,
tôi luôn cho rằng mình sẽ bước
ra ngoài không gian,
ra ngoài không gian,
05:48
into space, because I followed all of this,
154
333000
3000
bởi vì tôi đi theo tất cả những thứ này,
05:51
but I also loved the arts and sciences.
155
336000
3000
nhưng tôi cũng yêu nghệ thuật và khoa học.
05:54
You see, when I was growing up as
156
339000
2000
Bạn thấy đó, khi tôi lớn lên như
05:56
a little girl and as a teenager,
157
341000
2000
một cô gái nhỏ và như một thiếu niên,
05:58
I loved designing and making dogs' clothes
158
343000
2000
Tôi đã yêu thiết kế và làm quần áo cho chó
06:00
and wanting to be a fashion designer.
159
345000
2000
và muốn trở thành một
nhà thiết kế thời trang.
nhà thiết kế thời trang.
06:02
I took art and ceramics. I loved dance.
160
347000
3000
Tôi đã học lớp hội họa và gốm sứ.
Tôi đã yêu nhảy múa.
Tôi đã yêu nhảy múa.
06:05
Lola Falana. Alvin Ailey. Jerome Robbins.
161
350000
4000
Lola Falana. Alvin Ailey. Jerome Robbins.
06:09
And I also avidly followed the Gemini
162
354000
2000
Và tôi cũng đã theo chương trình
Gemini và Apollo
Gemini và Apollo
06:11
and the Apollo programs.
163
356000
3000
một cách say sưa.
06:14
I had science projects and tons of astronomy
164
359000
2000
Tôi đã có những đồ án khoa học
và hàng tấn sách thiên văn.
06:16
books. I took calculus and philosophy.
165
361000
2000
Tôi đã học giải tích và triết học.
06:18
I wondered about the infinity
166
363000
2000
Tôi tự hỏi về sự vô hạn
06:20
and the Big Bang theory.
167
365000
2000
và thuyết Big Bang.
06:22
And when I was at Stanford,
168
367000
2000
Và khi tôi ở Stanford,
06:24
I found myself, my senior year,
169
369000
2000
vào năm cuối,
06:26
chemical engineering major, half the folks
170
371000
2000
tôi học chuyên ngành kĩ sư hóa học,
mọi người nghĩ rằng
tôi học khoa học chính trị
tôi học khoa học chính trị
06:28
thought I was a political science and
171
373000
2000
và học chuyên ngành nghệ thuật.
06:30
performing arts major, which was sort of
172
375000
2000
điều đó có thể do
06:32
true because I was Black Student Union President
173
377000
2000
tôi là Chủ tịch Hội Sinh viên Da đen
06:34
and I did major in some other things,
174
379000
2000
và tôi đã chuyên về vài thứ khác.
Và tôi đã tìm thấy chính mình
06:36
and I found myself the last quarter juggling
175
381000
2000
vào kì học cuối
06:38
chemical engineering separation processes,
176
383000
2000
đang tung hứng
các quá trình phân ly kĩ thuật hóa học,
các quá trình phân ly kĩ thuật hóa học,
06:40
logic classes, nuclear magnetic resonance
177
385000
2000
các lớp logic,
quang phổ cộng hưởng từ hạt nhân
quang phổ cộng hưởng từ hạt nhân
06:42
spectroscopy, and also producing
178
387000
2000
đồng thời sản xuất
và dàn dựng một bài khiêu vũ.
và dàn dựng một bài khiêu vũ.
06:44
and choreographing a dance production,
179
389000
2000
06:46
and I had to do the lighting and the
180
391000
2000
Tôi phải phải lo
phần ánh sáng và thiết kế
phần ánh sáng và thiết kế
06:48
design work, and I was trying to figure out,
181
393000
3000
và tôi đang cố tìm hiểu xem,
06:51
do I go to New York City
182
396000
2000
có phải tôi tới New York
06:53
to try to become a professional dancer,
183
398000
2000
để trở thành một vũ công chuyên nghiệp,
06:55
or do I go to medical school?
184
400000
3000
hay vào một trường y?
06:58
Now, my mother helped me figure
185
403000
2000
Bây giờ, mẹ tôi giúp tôi hiểu ra việc đó
07:00
that one out. (Laughter)
186
405000
3000
(Tiếng cười)
07:03
But when I went into space,
187
408000
2000
Nhưng khi tôi bước vào vũ trụ,
07:05
when I went into space I carried a number
188
410000
2000
khi tôi vào vũ trụ tôi mang theo nhiều thứ
07:07
of things up with me. I carried a poster
189
412000
2000
Tôi mang một tấm áp phích
bởi Alvin Ailey,
bởi Alvin Ailey,
07:09
by Alvin Ailey, which you can figure out
190
414000
2000
điều mà bạn có thể hiểu ra
vì tôi yêu công ty múa.
07:11
now, I love the dance company.
191
416000
2000
Tấm áp phích Alvin Ailey của
Judith Jamison
Judith Jamison
07:13
An Alvin Ailey poster of Judith Jamison
192
418000
2000
biểu diễn tiết mục múa 'Khóc",
07:15
performing the dance "Cry," dedicated to all
193
420000
2000
dành cho tất cả phụ nữ da đen
khắp mọi nơi.
khắp mọi nơi.
07:17
black women everywhere. A Bundu statue,
194
422000
2000
Một bước tượng Bundu,
từ Cộng đồng Phụ nữ ở Sierra Leone,
07:19
which was from the Women's Society
195
424000
2000
07:21
in Sierra Leone, and a certificate for the
196
426000
2000
và một chứng chỉ
cho học sinh trường Chicago để làm việc
07:23
Chicago Public School students to work to
197
428000
2000
nâng cao khả năng khoa học và toán của họ.
07:25
improve their science and math,
198
430000
2000
07:27
and folks asked me,
199
432000
2000
Người ta hỏi tôi,
07:29
"Why did you take up what you took up?"
200
434000
2000
"Sao cô lại mang lên những thứ đó?"
07:31
And I had to say,
201
436000
2000
Và tôi phải nói,
07:33
"Because it represents human creativity,
202
438000
2000
"Bởi vì nó tượng trưng cho sự sáng tạo
của con người,
của con người,
07:35
the creativity that allowed us, that we were
203
440000
2000
sự sáng tạo đã cho phép chúng ta,
07:37
required to have to conceive and build
204
442000
2000
mà chúng ta được yêu cầu
phải nhận thức và xây dựng
phải nhận thức và xây dựng
07:39
and launch the space shuttle, springs from
205
444000
3000
và phóng tàu con thoi,
07:42
the same source as the imagination and
206
447000
2000
nảy nở từ chính cái nguồn
như trí tưởng tượng và phân tích
như trí tưởng tượng và phân tích
07:44
analysis it took to carve a Bundu statue,
207
449000
3000
để khắc bức tượng Bundu.
07:47
or the ingenuity it took to design,
208
452000
3000
Hoặc sự khéo léo cần có để thiết kế,
07:50
choreograph, and stage "Cry."
209
455000
3000
dàn dựng, và sản xuất "Khóc".
07:53
Each one of them are different
210
458000
2000
Mỗi thứ trong số chúng
07:55
manifestations, incarnations, of creativity,
211
460000
3000
là biểu hiện, hóa thân khác nhau
của sự sáng tạo,
của sự sáng tạo,
07:58
avatars of human creativity,
212
463000
3000
thế thân của sức sáng tạo của con người.
08:01
and that's what we have to reconcile
213
466000
2000
Đó là cái mà chúng ta phải dàn xếp
trong tâm thức
trong tâm thức
08:03
in our minds, how these things fit together.
214
468000
2000
để những điều này khớp với nhau.
08:05
The difference between arts and sciences
215
470000
2000
Sự khác biệt giữa nghệ thuật và khoa học
08:07
is not analytical versus intuitive, right?
216
472000
3000
không là phân tích so với trực giác,
đúng không?
đúng không?
08:10
E=MC squared required
217
475000
3000
e = m c bình phương đòi hỏi
một bước trực giác,
một bước trực giác,
08:13
an intuitive leap, and then you had
218
478000
2000
rồi bạn mới phải
08:15
to do the analysis afterwards.
219
480000
2000
chứng minh sau đó.
08:17
Einstein said, in fact, "The most beautiful
220
482000
2000
Einstein từng nói,
08:19
thing we can experience is the mysterious.
221
484000
3000
"Thứ đẹp nhất mà ta có thể trải nghiệm
là sự bí ẩn.
là sự bí ẩn.
08:22
It is the source of all true art and science."
222
487000
3000
Nó là nguồn của mọi nghệ thuật
và khoa học đích thực."
và khoa học đích thực."
08:25
Dance requires us to express and want
223
490000
2000
Nhảy đòi hỏi chúng ta phải bày tỏ
và muốn bày tỏ
và muốn bày tỏ
08:27
to express the jubilation in life, but then you
224
492000
2000
sự hân hoan trong cuộc sống,
nhưng sau đó
nhưng sau đó
08:29
have to figure out, exactly
225
494000
2000
bạn phải tìm ra,
08:31
what movement do I do to make sure
226
496000
2000
chuyển động nào tôi làm để đảm bảo
08:33
that it comes across correctly?
227
498000
2000
rằng nó đến chính xác.
08:35
The difference between arts and sciences
228
500000
2000
Sự khác biệt giữa nghệ thuật và khoa học
08:37
is also not constructive versus
229
502000
2000
cũng không phải giữa
xây dựng và phá vỡ, phải không?
xây dựng và phá vỡ, phải không?
08:39
deconstructive, right? A lot of people
230
504000
2000
08:41
think of the sciences as deconstructive.
231
506000
2000
Nhiều người nghĩ rằng
khoa học mang tính phá vỡ.
08:43
You have to pull things apart.
232
508000
2000
Bạn phải tách các phần ra.
08:45
And yeah, sub-atomic physics
233
510000
2000
Và đúng, vật lý hạ nguyên tử
08:47
is deconstructive. You literally try to
234
512000
2000
là giải cấu trúc.
Bạn tách các nguyên tử ra
08:49
tear atoms apart to understand
235
514000
2000
08:51
what's inside of them. But sculpture, from
236
516000
2000
để xem có gì bên trong chúng.
08:53
what I understand from great sculptors,
237
518000
2000
Nhưng điêu khắc, từ thứ mà tôi hiểu
từ các nhà điêu khắc vĩ đại,
từ các nhà điêu khắc vĩ đại,
08:55
is deconstructive, because you see a piece
238
520000
2000
cũng là giải cấu trúc,
08:57
and you remove what doesn't
239
522000
2000
bởi vì bạn thấy một mảnh
08:59
need to be there.
240
524000
2000
và loại bỏ cái mà không cần thiết.
09:01
Biotechnology is constructive.
241
526000
2000
Công nghệ sinh học mang tính xây dựng.
09:03
Orchestral arranging is constructive.
242
528000
2000
Dàn dựng giàn giao hưởng mang
tính xây dựng.
tính xây dựng.
09:05
So in fact we use constructive and
243
530000
2000
Vì thế thực ra ta sử dụng những kĩ thuât
mang tính xây dựng và phá vỡ
mang tính xây dựng và phá vỡ
09:07
deconstructive techniques in everything.
244
532000
2000
09:09
The difference between science
245
534000
3000
trong mọi thứ.
Sự khác biệt giữa khoa học và nghệ thuật
09:12
and the arts is not that they
246
537000
3000
không phải là việc chúng là
09:15
are different sides of the same coin, even,
247
540000
2000
những mặt khác nhau trên cùng
một đồng tiền,
một đồng tiền,
09:17
or even different parts
248
542000
2000
hay kể cả những thành phần khác nhau
09:19
of the same continuum, but rather
249
544000
2000
của cùng một tổng thể,
09:21
they're manifestations of the same thing.
250
546000
3000
mà chúng là những biểu hiện
của cùng một thứ.
của cùng một thứ.
09:24
Different quantum states of an atom?
251
549000
2000
Những trạng thái lương tử khác nhau của
một nguyên tử?
một nguyên tử?
09:26
Or maybe if I want to be more 21st century
252
551000
2000
Hay có thể, nếu nói cho giống
thế kỷ 21 hơn,
thế kỷ 21 hơn,
09:28
I could say that they are different harmonic
253
553000
2000
tôi có thể nói rằng chúng là những
cộng hưởng khác nhau
cộng hưởng khác nhau
09:30
resonances of a superstring.
254
555000
2000
của một siêu chuỗi.
09:32
But we'll leave that alone. (Laughter)
255
557000
2000
Nhưng ta cứ mặc nó đã. (Tiếng cười)
09:34
They spring from the same source.
256
559000
2000
Chúng nảy nở từ một nguồn.
09:36
The arts and sciences are avatars of
257
561000
2000
Nghệ thuật và khoa học là những
thế thân của
thế thân của
09:38
human creativity. It's our attempt
258
563000
2000
sự sáng tạo của con người.
Nó là nỗ lực của chúng ta
Nó là nỗ lực của chúng ta
09:40
as humans to build an understanding
259
565000
2000
để xây dựng kiến thức
09:42
of the universe, the world around us.
260
567000
2000
về vũ trụ, thế giới xung quanh chúng ta.
09:44
It's our attempt to influence things,
261
569000
2000
Nó là nỗ lực của chúng ta
để gây ảnh hưởng,
để gây ảnh hưởng,
09:46
the universe internal to ourselves
262
571000
2000
cái vũ trụ bên trong mỗi chúng ta
09:48
and external to us.
263
573000
2000
và bên ngoài chúng ta.
09:50
The sciences, to me, are manifestations
264
575000
2000
Khoa học, với tôi, là những biểu hiện
09:52
of our attempt to express
265
577000
3000
của nỗ lực của chúng ta để thể hiện
09:55
or share our understanding,
266
580000
2000
hoặc chia sẻ vốn hiểu biết của mình,
09:57
our experience, to influence the universe
267
582000
2000
kinh nghiệm của mình,
để gây ảnh hưởng tới cái vũ trụ
để gây ảnh hưởng tới cái vũ trụ
09:59
external to ourselves.
268
584000
3000
bên ngoài chúng ta.
10:02
It doesn't rely on us as individuals.
269
587000
2000
Nó không phụ thuộc vào chúng ta
như những cá thể.
như những cá thể.
10:04
It's the universe, as experienced
270
589000
2000
Nó là vũ trụ, được trải nghiệm
bởi mọi người.
bởi mọi người.
10:06
by everyone, and the arts manifest
271
591000
2000
Và nghệ thuật hiện thân
10:08
our desire, our attempt to share
272
593000
3000
khao khát của chúng ta, nỗ lực của
chúng ta để chia sẻ
chúng ta để chia sẻ
10:11
or influence others through experiences
273
596000
3000
hay ảnh hưởng những người khác thông
qua những kinh nghiệm
qua những kinh nghiệm
10:14
that are peculiar to us as individuals.
274
599000
2000
những thứ lạ thường với chúng ta như
những cá thể.
những cá thể.
10:16
Let me say it again another way:
275
601000
2000
Để tôi nói lại bằng một cách khác:
10:18
science provides an understanding
276
603000
2000
khoa học cung cấp hiểu biết
10:20
of a universal experience, and
277
605000
3000
về một kinh nghiệm phổ quát,
10:23
arts provides a universal understanding
278
608000
3000
còn nghệ thuật cung cấp hiểu biết phổ quát
10:26
of a personal experience.
279
611000
3000
về một kinh nghiệm cá nhân.
10:29
That's what we have to think about,
280
614000
2000
Đó là cái mà chúng ta phải nghĩ về,
10:31
that they're all part of us, they're
281
616000
2000
rằng chúng là một phần của chúng ta,
10:33
all part of a continuum.
282
618000
2000
chúng là một phần của một tổng thể.
Nó không chỉ là công cụ,
10:35
It's not just the tools, it's not just
283
620000
2000
không chỉ là khoa học, bạn biết đấy,
10:37
the sciences, you know, the mathematics
284
622000
2000
toán học và thứ số học và thống kê,
10:39
and the numerical stuff and the statistics,
285
624000
2000
vì chúng ta đã nghe khá nhiều
10:41
because we heard, very much on this
286
626000
2000
trên sân khấu này, họ nói về nhạc
mang tính toán học. Đúng không?
mang tính toán học. Đúng không?
10:43
stage, people talked about music
287
628000
2000
10:45
being mathematical. Right? Arts don't just
288
630000
2000
Nghệ thuật không chỉ dùng đất sét,
10:47
use clay, aren't the only ones that use clay,
289
632000
2000
không phải thứ duy nhất dùng đất sét,
10:49
light and sound and movement.
290
634000
3000
ánh sáng và âm thanh và chuyển động.
10:52
They use analysis as well.
291
637000
3000
Chúng cũng sử dụng phân tích.
10:55
So people might say, well,
292
640000
2000
Vì thế người ta có thể nói,
10:57
I still like that intuitive versus analytical
293
642000
2000
tôi vẫn thích cái ý tưởng
trực quan so với phân tích,
trực quan so với phân tích,
10:59
thing, because everybody wants to do the
294
644000
2000
bởi vì mọi người muốn làm
11:01
right brain, left brain thing, right?
295
646000
2000
cái thứ não phải, não trái, đúng không?
11:03
We've all been accused of being
296
648000
2000
Chúng ta đều bị kết luận là
thiên về não phải hay trái
11:05
right-brained or left-brained at some point
297
650000
2000
vào một thời điểm nào đó,
11:07
in time, depending on who
298
652000
2000
tùy vào người mà chúng ta bất đồng.
(Tiếng cười)
(Tiếng cười)
11:09
we disagreed with. (Laughter)
299
654000
2000
11:11
You know, people say intuitive, you know
300
656000
2000
Người ta nói trực giác giống như
11:13
that's like you're in touch with nature,
301
658000
2000
bạn liên lạc với thiên nhiên,
11:15
in touch with yourself and relationships.
302
660000
2000
liên lạc với bản thân và các mối quan hệ.
Phân tích: bạn đặt trí óc vào công việc,
11:17
Analytical: you put your mind to work, and
303
662000
2000
và tôi sẽ kể cho các bạn một bí mật,
11:19
I'm going to tell you a little secret. You all
304
664000
2000
11:21
know this though, but sometimes people
305
666000
2000
dù các bạn đều biết rồi,
nhưng đôi khi người ta
nhưng đôi khi người ta
11:23
use this analysis idea, that things are
306
668000
2000
dùng cái ý tưởng phân tích này,
rằng những thứ bên ngoài chúng ta,
11:25
outside of ourselves, to be, say, that this
307
670000
2000
là cái chúng ta sẽ nâng lên
11:27
is what we're going to elevate
308
672000
2000
như là thứ khoa học đích thực,
quan trọng nhất, đúng không?
quan trọng nhất, đúng không?
11:29
as the true, most important sciences, right?
309
674000
3000
11:32
And then you have artists, and you all
310
677000
2000
Và rồi bạn có các nghệ sĩ,
11:34
know this is true as well,
311
679000
2000
bạn cũng đều biết là,
các nghệ sĩ sẽ nói về các nhà khoa học
11:36
artists will say things about scientists
312
681000
3000
11:39
because they say they're too concrete,
313
684000
2000
bởi vì họ nói rằng họ quá cụ thể,
họ không kết nối với thế giới.
11:41
they're disconnected with the world.
314
686000
3000
Nhưng chúng ta có ngay cả điều đó
trên sân khấu này,
trên sân khấu này,
11:44
But, we've even had that here on stage,
315
689000
2000
11:46
so don't act like you don't know
316
691000
2000
nên đừng làm ra vẻ bạn không biết
11:48
what I'm talking about. (Laughter)
317
693000
2000
tôi đang nói về cái gì. (Tiếng cười)
11:50
We had folks talking about the Flat Earth
318
695000
2000
Chúng ta có những người nói về
Trái Đất Phẳng
Trái Đất Phẳng
11:52
Society and flower arrangers, so there's
319
697000
2000
xã hội và những người xếp hoa,
11:54
this whole dichotomy that we continue
320
699000
2000
vì thế, chúng ta tiếp tục
mang theo sự phân chia
mang theo sự phân chia
11:56
to carry along, even when we know better.
321
701000
3000
kể cả khi chúng ta hiểu biết hơn.
11:59
And folks say we need to choose either or.
322
704000
3000
Và người ta nói chúng ta cần chọn
cái này hoặc cái khác.
cái này hoặc cái khác.
12:02
But it would really be foolish to choose
323
707000
2000
Nhưng nó sẽ thật ngu ngốc
12:04
either one, right?
324
709000
2000
khi chỉ chọn một, phải không?
12:06
Intuitive versus analytical?
325
711000
2000
Trực giác so với phân tích?
12:08
That's a foolish choice. It's foolish,
326
713000
2000
Đó là một sự chọn lựa ngu ngốc.
12:10
just like trying to choose between
327
715000
2000
Nó ngu ngốc giống như cố chọn giữa
trở nên thực tế hay lý tưởng.
12:12
being realistic or idealistic.
328
717000
2000
Bạn cần cả hai trong cuộc sống.
12:14
You need both in life. Why do people
329
719000
2000
Tại sao mọi người làm việc này?
12:16
do this? I'm just gonna quote
330
721000
2000
Tôi sẽ trích lời nhà sinh học phân tử,
Sydne Brenner,
Sydne Brenner,
12:18
a molecular biologist, Sydney Brenner,
331
723000
2000
người mà phải sống tới 70 tuổi
để có thể nói điều này.
để có thể nói điều này.
12:20
who's 70 years old so he can say this. He said,
332
725000
2000
12:22
"It's always important to distinguish
333
727000
2000
Ông nói, "Điều quan trọng là phân biệt
12:24
between chastity and impotence."
334
729000
2000
giữa thanh tịnh và bất lực."
12:26
Now... (Laughter)
335
731000
3000
Bây giờ... (Tiếng cười)
12:29
I want to share with you
336
734000
3000
tôi muốn chia sẻ với các bạn
12:32
a little equation, okay?
337
737000
3000
một phương trình nho nhỏ, được chứ?
12:35
How do understanding science
338
740000
3000
Làm thế nào để hiểu biết về khoa học
12:38
and the arts fit into our lives
339
743000
2000
và nghệ thuật tương thích với
cuộc sống của chúng ta
cuộc sống của chúng ta
12:40
and what's going on and the things
340
745000
2000
và cái gì đang xảy ra và những thứ
12:42
that we're talking about here
341
747000
2000
mà chúng ta đang nói tới ở đây
tại hội nghị thiết kế này, và đây là
12:44
at the design conference, and this is
342
749000
2000
một điều nho nhỏ tôi đã nghĩ ra,
12:46
a little thing I came up with, understanding
343
751000
2000
hiểu biết và tiềm lực và ý chí
của chúng ta
của chúng ta
12:48
and our resources and our will
344
753000
2000
12:50
cause us to have outcomes.
345
755000
2000
khiến chúng ta có những kết quả.
12:52
Our understanding is our science, our arts,
346
757000
2000
Hiểu biết của chúng ta là khoa học,
nghệ thuật của chúng ta,
nghệ thuật của chúng ta,
12:54
our religion, how we see the universe
347
759000
2000
tôn giáo của chúng ta, là cách ta
quan sát vũ trụ
quan sát vũ trụ
12:56
around us, our resources, our money,
348
761000
2000
tiềm lực, tiền bạc của chúng ta,
12:58
our labor, our minerals, those things
349
763000
2000
lao động, khoáng chất
của chúng ta, những thứ đó
của chúng ta, những thứ đó
13:00
that are out there in the world we have
350
765000
2000
ở ngoài kia trong cái thế giới
13:02
to work with.
351
767000
2000
mà ta phải làm việc.
13:04
But more importantly, there's our will.
352
769000
2000
Mà quan trọng hơn, là
ý chí của chúng ta.
ý chí của chúng ta.
13:06
This is our vision, our aspirations
353
771000
2000
Đây là tầm nhìn, nguyện vọng của chúng ta
13:08
of the future, our hopes, our dreams,
354
773000
2000
về tương lai, hi vọng, ước mơ
của chúng ta,
của chúng ta,
13:10
our struggles and our fears.
355
775000
2000
sự đấu tranh và nỗi sợ của chúng ta.
Những thành công và thất bại của
chúng ta ảnh hưởng đến
chúng ta ảnh hưởng đến
13:12
Our successes and our failures influence
356
777000
2000
13:14
what we do with all of those, and to me,
357
779000
2000
việc ta làm với tất cả thứ đó,
và với tôi,
và với tôi,
13:16
design and engineering, craftsmanship and
358
781000
2000
thiết kế và công việc kĩ sư, thủ công
13:18
skilled labor, are all the things that work on
359
783000
2000
và lao động có tay nghề,
là tất cả những thứ
là tất cả những thứ
13:20
this to have our outcome,
360
785000
2000
mang lại kết quả cho chúng ta,
13:22
which is our human quality of life.
361
787000
3000
cũng là chất lượng cuộc sống
của chúng ta.
của chúng ta.
Bạn muốn thế giới ở đâu?
13:25
Where do we want the world to be?
362
790000
2000
13:27
And guess what?
363
792000
2000
Và đoán xem?
Dù cho ta nhìn nhận điều này thế nào,
13:29
Regardless of how we look at this, whether
364
794000
2000
dù ta cho rằng nghệ thuật và
khoa học tách biệt hoặc khác nhau
khoa học tách biệt hoặc khác nhau
13:31
we look at arts and sciences are separate
365
796000
2000
13:33
or different, they're both being influenced
366
798000
2000
thì bây giờ chúng đều đang bị ảnh hưởng
13:35
now and they're both having problems.
367
800000
2000
và chúng đều có vấn đề.
Tôi đã làm một đồ án gọi
là S.E.E.ing the Future:
là S.E.E.ing the Future:
13:37
I did a project called S.E.E.ing the Future:
368
802000
2000
13:39
Science, Engineering and Education, and
369
804000
2000
Khoa học, Kĩ sư và Giáo dục,
tôi đang tìm cách
13:41
it was looking at how to shed light on
370
806000
2000
sử dụng hiệu quả nhất của
tài trợ chính phủ.
tài trợ chính phủ.
13:43
most effective use of government funding.
371
808000
2000
Chúng ta có một nhóm
các nhà khoa học ở các giai đoạn
các nhà khoa học ở các giai đoạn
13:45
We got a bunch of scientists in all stages
372
810000
2000
trong sự nghiệp. Họ đã
đến với Cao Đẳng Dartmouth,
đến với Cao Đẳng Dartmouth,
13:47
of their careers. They came to Dartmouth
373
812000
2000
13:49
College, where I was teaching, and they
374
814000
2000
nơi tôi đang dạy, và họ đã nói
13:51
talked about with theologians and financiers,
375
816000
2000
với các nhà thần học
và các nhà tài chính,
và các nhà tài chính,
về những vấn đề của công quỹ
13:53
what are some of the issues of public
376
818000
2000
cho nghiên cứu khoa học và kĩ thuật.
13:55
funding for science and engineering
377
820000
2000
Cái quan trọng nhất về việc đó là gì?
13:57
research? What's most important about it?
378
822000
2000
Có vài ý tưởng đã nổi lên mà
13:59
There are some ideas that emerged that
379
824000
2000
tôi nghĩ có những sự tương đồng
mạnh mẽ với nghệ thuật.
mạnh mẽ với nghệ thuật.
14:01
I think have really powerful parallels
380
826000
2000
Điều đầu tiên họ nói là
14:03
to the arts. The first thing they said was that
381
828000
2000
những hoàn cảnh mà chúng ta
tìm ra bản thân mình
tìm ra bản thân mình
14:05
the circumstances that we find ourselves in
382
830000
2000
ngày nay trong khoa học và kĩ thuật
14:07
today in the sciences and engineering that
383
832000
2000
14:09
made us world leaders is very different
384
834000
2000
mà biến chúng ta thành những
lãnh đạo thế giới thì rất khác
lãnh đạo thế giới thì rất khác
14:11
than the '40s, the '50s, and the '60s
385
836000
3000
với những năm 40, 50 và 60
14:14
and the '70s when we emerged
386
839000
2000
và 70 khi chúng ta nổi lên
14:16
as world leaders, because we're no longer
387
841000
2000
là những nhà lãnh đạo thế giới,
vì chú ta không còn
vì chú ta không còn
14:18
in competition with fascism, with
388
843000
2000
cạnh tranh với chủ nghĩa phát xít,
14:20
Soviet-style communism, and by the way
389
845000
2000
chủ nghĩa cộng sản kiểu Xô Viết,
14:22
that competition wasn't just military,
390
847000
2000
và cuộc cạnh tranh này không những
chỉ quân sự,
chỉ quân sự,
14:24
it included social competition
391
849000
2000
nó bao gồm cạnh tranh xã hội
14:26
and political competition as well,
392
851000
2000
và cả cạnh tranh chính trị nữa,
14:28
that allowed us to look at space
393
853000
2000
điều đó cho ta nhìn vào không gian
14:30
as one of those platforms to prove
394
855000
2000
14:32
that our social system was better.
395
857000
3000
như là một trong những nền tảng đó
để chứng minh
để chứng minh
rằng xã hệ thống xã hội của chúng ta
đã từng tốt hơn.
đã từng tốt hơn.
14:35
Another thing they talked about was the
396
860000
2000
Họ còn nói về cơ sở hạ tầng
14:37
infrastructure that supports the sciences
397
862000
2000
hỗ trợ các ngành khoa học
đang trở nên lỗi thời.
đang trở nên lỗi thời.
14:39
is becoming obsolete. We look at
398
864000
2000
14:41
universities and colleges, small, mid-sized
399
866000
3000
Nhìn vào các trường đại học và cao đẳng,
các cao đẳng nhỏ, trung
14:44
community colleges across the country,
400
869000
2000
14:46
their laboratories are becoming obsolete,
401
871000
3000
xuyên suốt đất nước,
những phòng thí nghiệm
của họ đang dần lỗi thời,
của họ đang dần lỗi thời,
14:49
and this is where we train most of our
402
874000
2000
và đây là nơi chúng ta huấn luyện
hầu hết các công nhân
hầu hết các công nhân
14:51
science workers and our researchers,
403
876000
2000
khoa học, các nhà nghiên cứu
của chúng ta,
của chúng ta,
14:53
and our teachers, by the way,
404
878000
2000
và các giáo viên của chúng ta, nhân tiện,
14:55
and then that there's a media that doesn't
405
880000
2000
và sau đó có một giới truyền thông
14:57
support the dissemination of any more than
406
882000
2000
không ủng hộ việc truyền bá gì hơn
14:59
the most mundane and inane of information.
407
884000
2000
ngoài thứ thông tin trần tục
và ngớ ngẩn nhất.
và ngớ ngẩn nhất.
15:01
There's pseudo-science, crop circles,
408
886000
2000
15:03
alien autopsy, haunted houses,
409
888000
2000
Có giả khoa học,
những vòng tròn bí ẩn,
những vòng tròn bí ẩn,
15:05
or disasters. And that's what we see.
410
890000
3000
khám nghiệm người ngoài hành tinh,
những ngôi nhà ma ám
những ngôi nhà ma ám
hay những thảm họa.
Và đó là những gì ta thấy.
Và đó là những gì ta thấy.
15:08
And this isn't really the information
411
893000
2000
15:10
you need to operate in everyday life
412
895000
2000
Và đó không thực sự là thông tin
bạn cần trong cuộc sống hàng ngày
15:12
and figure out how to participate in this
413
897000
2000
và tìm ra cách tham gia vào
nền dân chủ này
nền dân chủ này
15:14
democracy and determine what's going on.
414
899000
2000
và xác định những gì đang xảy ra.
15:16
They also said that there's a change
415
901000
2000
Họ cũng nói rằng có một sự thay đổi
15:18
in the corporate mentality. Whereas
416
903000
2000
trong tâm lý doanh nghiệp.
15:20
government money had always been there
417
905000
2000
Trong khi ngân sách chính phủ
luôn dành cho
luôn dành cho
15:22
for basic science and engineering research,
418
907000
2000
nghiên cứu khoa học cơ bản và kĩ thuật.
Chúng ta cũng trông cậy vào vài
công ty để thực hiện
công ty để thực hiện
15:24
we also counted on some companies to do
419
909000
2000
15:26
some basic research, but what's happened
420
911000
2000
vài nghiên cứu đơn giản, nhưng
thực tế là
thực tế là
15:28
now is companies put more energy into
421
913000
2000
là các công ty đang dồn sức vào
15:30
short-term product development
422
915000
2000
phát triển sản phẩm ngắn hạn
15:32
than they do in basic engineering
423
917000
2000
hơn là nghiên cứu kĩ thuật cơ bản
15:34
and science research.
424
919000
3000
và khoa học.
15:37
And education is not keeping up.
425
922000
3000
Và giáo dục thì không bắt kịp.
15:40
In K through 12, people are taking out
426
925000
3000
Ở bậc học K-12, người ta đang loại bỏ
15:43
wet labs. They think if we put a computer
427
928000
2000
những phòng thí nghiệm sinh hóa.
15:45
in the room it's going to take the place
428
930000
2000
15:47
of actually, we're mixing the acids,
429
932000
2000
Họ nghĩ một cái máy vi tính
sẽ thay thế được việc trộn axít,
15:49
we're growing the potatoes.
430
934000
2000
hay trồng các củ khoai tây.
15:51
And government funding is decreasing
431
936000
2000
Và tài trợ chính phủ đang giảm dần
15:53
in spending and then they're saying,
432
938000
2000
trong chi tiêu và rồi họ nói,
15:55
let's have corporations take over,
433
940000
2000
hãy để các tập đoàn tiếp quản,
15:57
and that's not true. Government funding
434
942000
2000
và điều đó không đúng.
Tài trợ chính phủ
Tài trợ chính phủ
ít nhất nên làm những thứ
như nhận ra
như nhận ra
15:59
should at least do things like recognize
435
944000
2000
16:01
cost-benefits of basic science and
436
946000
2000
hiệu ích của nghiên cứu khoa học
16:03
engineering research. We have to know
437
948000
2000
cơ bản và kĩ thuật. Chúng ta phải biết
16:05
that we have a responsibility
438
950000
2000
rằng chúng ta có một trách nhiệm
16:07
as global citizens in this world.
439
952000
2000
là công dân toàn cầu trong
thế giới này.
thế giới này.
16:09
We have to look at the education
440
954000
2000
Chúng ta phải nhìn vào
giáo dục của con người.
giáo dục của con người.
16:11
of humans. We need to build our resources
441
956000
2000
Chúng ta cần xây dựng
những nguồn lực hôm nay
những nguồn lực hôm nay
16:13
today to make sure that they're trained so
442
958000
2000
để chắc chắn rằng họ được rèn luyện
16:15
that they understand the importance of
443
960000
2000
để hiểu tầm quan trọng của chúng
16:17
these things, and we have to support
444
962000
2000
và chúng ta phải ủng hộ
16:19
the vitality of science, and that doesn't
445
964000
2000
sức sống của khoa học, và điều đó
không có nghĩa là
không có nghĩa là
16:21
mean that everything has to have one thing
446
966000
2000
mọi thứ phải có một thứ gì đó
16:23
that's going to go on, or we know
447
968000
2000
sẽ tiếp tục, hay chúng ta biết
16:25
exactly what's going to be the outcome of it,
448
970000
2000
chính xác cái gì sẽ là kết quả của nó,
16:27
but that we support the vitality and the
449
972000
2000
mà chúng ta ủng hộ sức sống và
16:29
intellectual curiosity that goes along,
450
974000
2000
sự tò mò hữu trí tuệ đi kèm,
16:31
and if you think about those parallels
451
976000
2000
và nếu nghĩ về những điều
tương đồng với nghệ thuật,
tương đồng với nghệ thuật,
16:33
to the arts, the competition
452
978000
2000
cuộc thi với Bolshoi Ballet
16:35
with the Bolshoi Ballet spurred
453
980000
2000
16:37
the Joffrey and the New York City Ballet
454
982000
2000
thúc đẩy Joffrey và New York City Ballet
16:39
to become better.
455
984000
2000
trở nên tốt hơn.
16:41
Infrastructure museums, theaters,
456
986000
2000
Cơ sở hạ tầng viện bảo tàng, nhà hát,
rạp chiếu phim trên khắp đất nước
rạp chiếu phim trên khắp đất nước
16:43
movie houses across the country
457
988000
2000
16:45
are disappearing. We have more
458
990000
2000
đang dần biến mất.
Chúng ta có thêm trạm thu truyền hình
với ít thứ để xem hơn,
với ít thứ để xem hơn,
16:47
television stations with less to watch,
459
992000
2000
16:49
we have more money spent on
460
994000
3000
chúng ta có nhiều tiền để chi vào
16:52
rewrites to get old television programs
461
997000
3000
việc viết lại để đưa các
chương trình truyền hình cũ
chương trình truyền hình cũ
16:55
in the movies.
462
1000000
2000
lên phim ảnh.
16:57
We have corporate funding now that,
463
1002000
2000
Bây giờ chúng ta có tài trợ
của các công ty,
của các công ty,
16:59
when it goes to some company, when it
464
1004000
2000
mà khi nói đến hỗ trợ nghệ thuật,
17:01
goes to support the arts, it almost requires
465
1006000
2000
17:03
that the product be part of the picture
466
1008000
2000
hầu hết yêu cầu sản phẩm
trở thành một phần của bức tranh
mà người họa sĩ vẽ,
mà người họa sĩ vẽ,
17:05
that the artist draws, and we have
467
1010000
3000
và chúng ta có các sân vận động
được đặt tên lặp đi lặp lại
được đặt tên lặp đi lặp lại
17:08
stadiums that are named over and over
468
1013000
2000
17:10
again by corporations.
469
1015000
2000
bởi các tập đoàn.
17:12
In Houston, we're trying to figure out
470
1017000
2000
Ở Houston, chúng ta đang cố hình dung
phải làm gì với cái sân Enron Stadium.
17:14
what to do with that Enron Stadium thing.
471
1019000
2000
(Tiếng cười) Và mĩ thuật và giáo dục
17:16
(Laughter) And fine arts and education
472
1021000
2000
17:18
in the schools is disappearing, and we have
473
1023000
2000
ở trường đang dần biến mất,
và chúng ta có
và chúng ta có
17:20
a government that seems like it's gutting
474
1025000
2000
một chính quyền dường như
nó đang làm thất vọng
nó đang làm thất vọng
17:22
the NEA and other programs,
475
1027000
2000
NEA và những chương trình khác,
17:24
so we have to really stop and think,
476
1029000
2000
vì thế chúng ta phải thực sự
dừng lại và nghĩ,
dừng lại và nghĩ,
17:26
what are we trying to do
477
1031000
2000
chúng ta đang cố làm gì
17:28
with the sciences and the arts?
478
1033000
2000
với khoa học và nghệ thuật?
Hồi sinh chúng là cần thiết.
17:30
There's a need to revitalize them.
479
1035000
2000
17:32
We have to pay attention to it. I just want
480
1037000
2000
Chúng ta phải để ý đến điều đó.
Tôi chỉ muốn
Tôi chỉ muốn
17:34
to tell you really quickly what I'm doing.
481
1039000
2000
kể với bạn nhanh chóng
cái tôi đang làm.
cái tôi đang làm.
17:36
(Applause)
482
1041000
6000
(Vỗ tay)
17:42
I want to tell you what I've been doing
483
1047000
2000
Tôi muốn kể với bạn cái
tôi đã và đang làm
tôi đã và đang làm
17:44
a little bit since... I feel this need
484
1049000
4000
một chút bởi vì tôi cảm
thấy điều này cần
thấy điều này cần
17:48
to sort of integrate some of the ideas
485
1053000
2000
đại loại tích hợp một số ý tưởng
17:50
that I've had and run across over time.
486
1055000
2000
mà tôi đã có hoặc tình cờ tìm thấy
trong khoảng thời gian.
trong khoảng thời gian.
17:52
One of the things that I found out
487
1057000
3000
Một trong những điều mà tôi tìm ra
17:55
is that there's a need to repair
488
1060000
2000
là cần phải sửa
17:57
the dichotomy between the mind and body
489
1062000
2000
sự phân chia giữa tâm trí và cơ thể.
17:59
as well. My mother always told me,
490
1064000
2000
Mẹ tôi luôn nói,
con phải biết quan sát, xem điều gì
18:01
you have to be observant, know what's
491
1066000
2000
đang xảy ra trong tâm trí và cơ thể con,
18:03
going on in your mind and your body,
492
1068000
2000
và là một vũ công tôi đã có
18:05
and as a dancer I had this tremendous
493
1070000
2000
niềm tin to lớn vào khả năng
biết cơ thể mình,
biết cơ thể mình,
18:07
faith in my ability to know my body,
494
1072000
2000
cũng như tôi biết cách cảm
nhận màu sắc.
nhận màu sắc.
18:09
just as I knew how to sense colors.
495
1074000
2000
18:11
Then I went to medical school, and I was
496
1076000
2000
Rồi tôi học trường y,
18:13
supposed to just go on
497
1078000
2000
và tôi lẽ ra phải tuân theo
18:15
what the machine said about bodies.
498
1080000
2000
những gì máy móc nói về cơ thể.
18:17
You know, you would ask patients
499
1082000
2000
Bạn biết đấy, bạn sẽ hỏi bệnh nhân
18:19
questions and some people would tell you,
500
1084000
2000
và vài người sẽ nói,
"Đừng, đừng, đừng nghe những gì
bệnh nhân nói."
bệnh nhân nói."
18:21
"Don't, don't, don't listen to what
501
1086000
2000
Chúng ta biết rằng bệnh nhân
18:23
the patients said." We know that patients
502
1088000
2000
biết và hiểu về cơ thể của họ hơn,
18:25
know and understand their bodies better,
503
1090000
2000
nhưng ngày nay chúng ta đang cố
chia rẽ họ với cái ý tưởng đó.
chia rẽ họ với cái ý tưởng đó.
18:27
but these days we're trying to divorce them
504
1092000
2000
18:29
from that idea. We have to reconcile the
505
1094000
2000
Chúng ta phải dung hòa
18:31
patient's knowledge of their body
506
1096000
2000
kiến thức của bệnh nhân về
cơ thể của họ
cơ thể của họ
18:33
with physician's measurements.
507
1098000
2000
với các phép đo của bác sĩ.
18:35
We had someone talk about
508
1100000
2000
Chúng ta đã có vài người nói về
18:37
measuring emotions and getting machines
509
1102000
2000
đo lường cảm xúc và khiến
những cái máy
những cái máy
18:39
to figure out what, to keep us
510
1104000
2000
hình dung ra cái để khiến chúng ta
18:41
from acting crazy. Right?
511
1106000
2000
không hành động điên rồ. Đúng không?
18:43
No, we shouldn't measure,
512
1108000
2000
Không, chúng ta không nên đo,
18:45
we shouldn't use machines
513
1110000
2000
không nên dùng những cái máy
18:47
to measure road rage and then do
514
1112000
2000
để đo chứng "điên đường" và
làm gì đó để ngăn chặn việc đó.
18:49
something to keep us from engaging in it.
515
1114000
2000
Có thể chúng ta nên có những cỗ máy
giúp phát hiện bệnh "điên đường"
giúp phát hiện bệnh "điên đường"
18:51
Maybe we can have machines help us
516
1116000
2000
18:53
to recognize that we have road rage and
517
1118000
2000
rồi chúng ta cần biết cách kiểm soát nó
18:55
then we need to know how to control that
518
1120000
2000
mà không cần máy móc.
18:57
without the machines. We even need to be
519
1122000
2000
Chúng ta thậm chí cần có
khả năng nhận ra điều đó
khả năng nhận ra điều đó
18:59
able to recognize that without the machines.
520
1124000
2000
mà không cần máy móc.
19:01
What I'm very concerned about
521
1126000
2000
Điều tôi rất quan tâm tới là
19:03
is how do we bolster our self-awareness
522
1128000
2000
làm thế nào để chúng ta tăng cường
sự tự nhận thức của chính mình
sự tự nhận thức của chính mình
19:05
as humans, as biological organisms?
523
1130000
3000
như là những con người, những
cơ thể sinh học?
cơ thể sinh học?
19:08
Michael Moschen spoke of having to teach
524
1133000
2000
Michael Moschen đã nói về
việc phải dạy
việc phải dạy
19:10
and learn how to feel with my eyes,
525
1135000
2000
19:12
to see with my hands.
526
1137000
3000
và học cách để cảm nhận với con mắt,
để thấy với bàn tay của mình.
19:15
We have all kinds of possibilities to use
527
1140000
3000
Chúng ta có thể sử dụng các giác quan
19:18
our senses by, and that's
528
1143000
2000
bằng mọi loại khả năng, và đó là
19:20
what we have to do.
529
1145000
2000
điều chúng ta phải làm.
19:22
That's what I want to do, is to try to use
530
1147000
2000
Đó là điều tôi muốn làm, cố sử dụng
19:24
bioinstrumentation, those kind of things
531
1149000
3000
các công cụ về dữ liệu sinh lý,
những loại như vậy
những loại như vậy
19:27
to help our senses in what we do,
532
1152000
2000
để giúp các giác quan của chúng ta
trong việc chúng ta làm,
trong việc chúng ta làm,
19:29
and that's the work I've been doing now as
533
1154000
3000
và đó là việc tôi đang làm bây giờ tại
19:32
a company called BioSentient Corporation.
534
1157000
2000
tập đoàn BioSentient.
19:34
I figured I'd have to do that ad, because
535
1159000
2000
Tôi nghĩ tôi phải làm quảng cáo đó, vì
19:36
I'm an entrepreneur, because entrepreneur
536
1161000
2000
tôi là một nhà doanh nghiệp, vì
nhà doanh nghiệp
nhà doanh nghiệp
19:38
says that that's somebody who does what
537
1163000
2000
nói rằng ai đó làm điều
19:40
they want to do because they're not broke
538
1165000
2000
họ muốn vì họ không phá sản
19:42
enough that they have to get a real job.
539
1167000
2000
đủ để họ phải có một công việc thực sự.
19:44
(Laughter) But that's the work I'm doing
540
1169000
2000
(Tiếng cười) Nhưng đó là công việc
tôi đang làm
tôi đang làm
19:46
with BioSentient Corporation trying to figure
541
1171000
2000
với tập đoàn BioSentient,
cố gắng hình dung
cố gắng hình dung
19:48
out how do we integrate these things?
542
1173000
2000
chúng ta tích hợp những điều này thế nào?
19:50
Let me finish by saying that
543
1175000
2000
Để tôi kết thúc bằng việc nói rằng
19:52
my personal design issue for the future
544
1177000
3000
vấn đề thiết kế cho tương lai
của cá nhân tôi
của cá nhân tôi
19:55
is really about integrating, to think about
545
1180000
2000
thực sự là về tích hợp, nghĩ về
19:57
that intuitive and that analytical.
546
1182000
3000
thứ trực quan và phân tích đó.
20:00
The arts and sciences are not separate.
547
1185000
4000
Nghệ thuật và khoa học không tách biệt.
Tiết học vật lý trung học trước khi
các bạn ra về.
các bạn ra về.
20:04
High school physics lesson before you
548
1189000
2000
20:06
leave. High school physics teacher used to
549
1191000
2000
Giáo viên vật lý trung học đã từng
cầm một trái banh.
cầm một trái banh.
20:08
hold up a ball. She would say this ball
550
1193000
2000
Cô sẽ nói trái banh này
20:10
has potential energy, but nothing
551
1195000
2000
có thế năng, nhưng không có gì
20:12
will happen to it, it can't do any work
552
1197000
2000
sẽ xảy ra với nó, nó không thể sinh công
20:14
until I drop it and it changes states.
553
1199000
2000
cho tới khi tôi thả rơi nó và nó
thay đổi trạng thái.
thay đổi trạng thái.
20:16
I like to think of ideas as potential energy.
554
1201000
3000
Tôi thích nghĩ về những ý tưởng
như thế năng.
như thế năng.
20:19
They're really wonderful, but nothing
555
1204000
2000
Chúng thực sự tuyệt vời, nhưng không có gì
20:21
will happen until we risk
556
1206000
3000
sẽ xảy ra tới khi chúng ta mạo hiểm
20:24
putting them into action.
557
1209000
2000
thực hiện nó.
20:26
This conference is filled
558
1211000
2000
Buổi hội nghị này chứa đầy
20:28
with wonderful ideas.
559
1213000
2000
những ý tưởng tuyệt vời.
20:30
We're going to share lots of things
560
1215000
2000
Chúng ta sẽ chia sẻ nhiều thứ
với mọi người, nhưng chẳng có gì sẽ xảy ra
20:32
with people, but nothing's going to happen
561
1217000
2000
20:34
until we risk putting those ideas into action.
562
1219000
3000
cho tới khi chúng ta mạo hiểm thực hiện
những ý tưởng đó.
những ý tưởng đó.
20:37
We need to revitalize the arts and sciences
563
1222000
2000
Chúng ta cần khôi phục nghệ thuật
và khoa học ngày nay
và khoa học ngày nay
20:39
of today, we need to take responsibility
564
1224000
2000
chúng ta cần chịu trách nhiệm
cho tương lai
cho tương lai
20:41
for the future. We can't hide behind saying
565
1226000
2000
Chúng ta không thể
lẩn trốn phía sau nói rằng
lẩn trốn phía sau nói rằng
20:43
it's just for company profits,
566
1228000
3000
nó chỉ cho lợi nhuận công ty,
20:46
or it's just a business, or I'm an artist
567
1231000
2000
hoặc nó chỉ là một vụ kinh doanh,
hoặc tôi là một hoạ sĩ
hoặc tôi là một hoạ sĩ
20:48
or an academician.
568
1233000
2000
hoặc một hội viên hàn lâm viện.
20:50
Here's how you judge what you're doing.
569
1235000
2000
Đây là cách bạn đánh giá cái
bạn đang làm.
bạn đang làm.
20:52
I talked about that balance between
570
1237000
2000
Tôi đã nói về sự cân bằng giữa
20:54
intuitive, analytical.
571
1239000
2000
trực quan và phân tích.
20:56
Fran Lebowitz, my favorite cynic,
572
1241000
3000
Fran Lebonwitz, nhà phê bình
yêu thích của tôi,
yêu thích của tôi,
20:59
she said the three questions
573
1244000
2000
cô ấy đã nói về ba câu hỏi
21:01
of greatest concern, now I'm going to
574
1246000
2000
của mối quan tâm lớn nhất,
21:03
add on to design, is,
575
1248000
2000
giờ tôi sẽ thêm vào thiết kế, là
21:05
"Is it attractive?"
576
1250000
2000
"Nó có hấp dẫn không?"
21:07
That's the intuitive.
577
1252000
2000
Đó là trực quan.
21:09
"Is it amusing?" The analytical.
578
1254000
3000
"Nó có vui không?" Sự phân tích.
21:12
"And does it know its place?"
579
1257000
2000
"Và nó có biết vị thế của mình không?"
21:14
The balance. Thank you very much.
580
1259000
3000
Sự cân bằng. Cảm ơn các bạn rất nhiều.
21:17
(Applause)
581
1262000
2000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Mae Jemison - Astronaut, engineer, entrepreneur, physician and educatorAstronaut Dr. Mae Jemison‘s inclusive, audacious journey to improving life here on earth and beyond is paving the way for human interstellar travel.
Why you should listen
Dr. Mae Jemison, the first woman of color in space, is at the forefront of integrating physical and social sciences with art and culture to solve problems and foster innovation. Leading the 100 Year Starship seed funded by DARPA to ensure interstellar capabilities, she exploits her experience as a physician, engineer, social scientist and dancer to build a global movement generating radical leaps in knowledge, technology and humanity.
A member of the National Academies, Jemison founded two technology companies and nonprofit Dorothy Jemison Foundation, was Area Peace Corps Medical Officer for Sierra Leone and Liberia -- and appeared on Star Trek.
Mae Jemison | Speaker | TED.com