ABOUT THE SPEAKER
Mark Plotkin - Amazonian ethnobotanist
As fast as the rainforest is disappearing -- the people of the rainforest are disappearing even faster. Mark Plotkin works to preserve generations of knowledge.

Why you should listen

Mark Plotkin is an ethnobotanist, studying the traditional uses for plants in Central and South America forests. He works closely with shamans, community leaders who practice traditional healing techniques using plants and animals, learned over uncounted generations. But when forests are disrupted (by illegal logging, for instance), that knowledge risks being lost. Plotkin's work helps to collect and share shamanic learning, with a twofold goal: to preserve the rainforest by showing its value as a source of yet-to-be-discovered pharmaceuticals.
 
Plotkin pioneered his research working with the Trio Indians of southern Suriname, and has also worked with elder shamans from Mexico, Panama, Venezuela, Ecuador, Peru, Colombia and Brazil. He's the author of the best-selling book Tales of a Shaman's Apprentice. With his wife, Liliana Madrigal, he co-founded the Amazon Conservation Team, a group that helps indigenous people purchase and protect their sacred sites.

 

More profile about the speaker
Mark Plotkin | Speaker | TED.com
TEDGlobal 2014

Mark Plotkin: What the people of the Amazon know that you don't

Mark Plotkin: O czym wiedzą ludzie Amazonii, a nie wiesz ty

Filmed:
1,613,699 views

- Najwspanialsze i najbardziej zagrożone gatunki w Puszczy Amazońskiej to nie jaguar, ani harpia wielka - mówi Mark Plotkin. - To odizolowane, nieodkryte plemiona. W tej pełnej energii i otwierającej oczy prelekcji, etnobotanik przybliża nam świat rdzennych, amazońskich plemion oraz niesamowitych leczniczych roślin używanych przez tamtejszych szamanów. Zwraca uwagę na wyzwania i niebezpieczeństwa zagrażające im i ich mądrości, a także wzywa nas do ochrony tej niezastąpionej skarbnicy wiedzy.
- Amazonian ethnobotanist
As fast as the rainforest is disappearing -- the people of the rainforest are disappearing even faster. Mark Plotkin works to preserve generations of knowledge. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:12
Now, I'm an ethnobotanistethnobotanist.
0
0
1876
Jestem etnobotanikiem.
00:13
That's a scientistnaukowiec who
worksPrace in the rainforestLas deszczowy
1
1876
2245
To taki naukowiec, który pracuje
w lasach deszczowych,
00:16
to documentdokument how people use locallokalny plantsrośliny.
2
4121
3431
dokumentując wykorzystanie
lokalnych roślin przez ludzi.
00:19
I've been doing this for a long time,
3
7552
3056
Zajmuję się tym od dawna
00:22
and I want to tell you,
4
10608
1769
i chcę wam powiedzieć,
00:24
these people know these forestslasy
and these medicinalleczniczego treasuresskarby
5
12377
2967
że ci ludzie znają lasy
i ich lecznicze skarby
00:27
better than we do and
better than we ever will.
6
15344
3149
lepiej niż my, teraz czy w przyszłości.
00:30
But alsorównież, these cultureskultury,
7
18493
2308
Jednak te kultury,
00:32
these indigenousrodzimy cultureskultury,
8
20801
1544
te rdzenne kultury,
00:34
are disappearingznikanie much fasterszybciej
than the forestslasy themselvessami.
9
22345
4679
znikają o wiele szybciej niż same lasy.
00:39
And the greatestnajwiększy and
mostwiększość endangeredzagrożone speciesgatunki
10
27024
2950
Najwspanialsze i najbardziej zagrożone
00:41
in the AmazonAmazon RainforestRainforest
11
29974
1804
gatunki w Amazonii
00:43
is not the jaguarjaguar,
12
31778
1840
to nie jaguar,
00:45
it's not the harpyHarpia eagleorzeł,
13
33618
1725
to nie harpia wielka,
00:47
it's the isolatedodosobniony and uncontacteduncontacted tribesplemiona.
14
35343
3821
to odizolowane, nieodkryte plemiona.
00:51
Now fourcztery yearslat agotemu, I injuredranny my
footstopa in a climbingwspinaczka accidentwypadek
15
39164
3449
Cztery lata temu skaleczyłem stopę
podczas wspinaczki
00:54
and I wentposzedł to the doctorlekarz.
16
42613
1534
i poszedłem do lekarza.
00:56
She gavedał me heatciepło,
17
44147
1594
Lekarka ogrzewała mi ranę,
00:57
she gavedał me coldzimno, aspirinkwas acetylosalicylowy,
18
45741
2704
ochładzała ją, dała mi aspirynę,
01:00
narcoticnarkotyk painkillersśrodki przeciwbólowe, anti-inflammatoriesśrodki przeciwzapalne,
19
48445
3230
narkotyczne leki przeciwbólowe,
leki przeciwzapalne,
01:03
cortisonekortyzon shotsstrzały.
20
51675
1867
zastrzyki z kortyzonu.
01:05
It didn't work.
21
53542
2017
Nie działało.
01:07
SeveralKilka monthsmiesiące laterpóźniej,
22
55559
1837
Kilka miesięcy później
01:09
I was in the northeastpółnocny wschód AmazonAmazon,
23
57396
2217
byłem w północno-wschodniej Amazonii.
01:11
walkedchodził into a villagewioska,
24
59613
1993
Wszedłem do wioski,
01:13
and the shamanszaman said, "You're limpingkulejąc."
25
61606
2467
a szaman powiedział: "Kulejesz".
01:16
And I'll never forgetzapomnieć
this as long as I liverelacja na żywo.
26
64073
2559
Nie zapomnę tego do końca życia.
01:18
He lookedspojrzał me in the facetwarz and he said,
27
66632
1834
Spojrzał mi w twarz i rzekł:
01:20
"Take off your shoebut and give
me your machetemaczeta."
28
68466
3916
"Zdejmij but i podaj mi swoją maczetę".
01:24
(LaughterŚmiech)
29
72382
2205
(Śmiech)
01:26
He walkedchodził over to a palmPalma treedrzewo
30
74587
1984
Podszedł do drzewa,
01:28
and carvedrzeźbione off a fernPaproć,
31
76571
1546
ściął gałąź paproci,
01:30
threwrzucił it in the fireogień,
32
78117
1312
wrzucił ją do ognia,
01:31
appliedstosowany it to my footstopa,
33
79429
1692
przyłożył mi ją do nogi,
01:33
threwrzucił it in a potgarnek of waterwoda,
34
81121
1829
po czym wrzucił do garnka z wodą
01:34
and had me drinkdrink the teaherbata.
35
82950
2126
i kazał mi wypić wywar.
01:37
The painból disappearedzniknął for sevensiedem monthsmiesiące.
36
85076
3442
Ból zniknął na siedem miesięcy.
01:40
When it cameoprawa ołowiana witrażu back, I wentposzedł
to see the shamanszaman again.
37
88518
1926
Gdy powrócił, znów udałem się do szamana.
01:42
He gavedał me the samepodobnie treatmentleczenie,
38
90444
1805
Dał mi to samo lekarstwo
01:44
and I've been curedwyleczyć for threetrzy yearslat now.
39
92249
3750
i jestem zdrowy od trzech lat.
01:47
Who would you ratherraczej be treatedleczony by?
40
95999
2672
Przez kogo wolelibyście być leczeni?
01:50
(ApplauseAplauz)
41
98671
2886
(Brawa)
01:53
Now, make no mistakebłądWesternWestern medicinelekarstwo
42
101557
2228
Nie zrozumcie mnie źle; zachodnia medycyna
01:55
is the mostwiększość successfuludany systemsystem
of healinggojenie ever devisedopracował,
43
103785
3110
to najbardziej efektywny
system lecznictwa w dziejach.
01:58
but there's plentydużo of holesdziury in it.
44
106895
2575
Jednak ma wiele luk.
02:01
Where'sGdzie jest the curelekarstwo for breastpierś cancernowotwór?
45
109470
2038
Gdzie jest lekarstwo na raka piersi?
02:03
Where'sGdzie jest the curelekarstwo for schizophreniaschizofrenia?
46
111508
1870
Gdzie jest lekarstwo na schizofrenię?
02:05
Where'sGdzie jest the curelekarstwo for acidkwas refluxrefluks?
47
113378
2394
Gdzie jest lekarstwo na refluks?
02:07
Where'sGdzie jest the curelekarstwo for insomniabezsenność?
48
115772
2197
Gdzie jest lekarstwo na bezsenność?
02:09
The factfakt is that these people
49
117969
1919
Prawda jest taka, że ci ludzie
02:11
can sometimesczasami, sometimesczasami, sometimesczasami
50
119888
2036
mogą czasami uleczyć coś,
02:13
curelekarstwo things we cannotnie może.
51
121924
1646
czego my nie możemy.
02:15
Here you see a medicinelekarstwo man
in the northeastpółnocny wschód AmazonAmazon
52
123570
2382
W północno-wschodniej Amazonii
mamy znachora,
02:17
treatingleczenie leishmaniasisLeiszmanioza,
53
125952
1580
który leczy leiszmaniozę,
02:19
a really nastypaskudny protozoalotrzymujących takrolimus często diseasechoroba
54
127532
2331
paskudną infekcję pierwotniakową
02:21
that afflictsdotyka 12 millionmilion
people around the worldświat.
55
129863
2961
dotykającą 12 milionów ludzi na świecie.
02:24
WesternWestern treatmentleczenie are
injectionszastrzyki of antimonyAntymon.
56
132824
2703
Na Zachodzie leczy się ją
zastrzykami z antymonu.
02:27
They're painfulbolesny, they're expensivedrogi,
57
135527
2501
Są bolesne, drogie
02:30
and they're probablyprawdopodobnie
not good for your heartserce;
58
138028
2111
i prawdopodobnie nie służą sercu:
02:32
it's a heavyciężki metalmetal.
59
140139
1640
to metal ciężki.
02:33
This man curesleczy it with threetrzy plantsrośliny
from the AmazonAmazon RainforestRainforest.
60
141779
3618
Ten mężczyzna leczy tę chorobę
trzema roślinami z Puszczy Amazońskiej.
02:37
This is the magicmagia frogżaba.
61
145397
2315
Oto magiczna żaba.
02:39
My colleaguekolega, the latepóźno
great LorenLoren McIntyreMcIntyre,
62
147712
2736
Mój kolega, świętej pamięci
wspaniały Loren McIntyre,
02:42
discovererOdkrywca of the sourceźródło
lakejezioro of the AmazonAmazon,
63
150448
2164
odkrywca źródła Amazonki,
02:44
LagunaLaguna McIntyreMcIntyre in the PeruvianPeruwiański AndesAndes,
64
152612
2444
jeziora Laguna McIntyre
w peruwiańskich Andach,
02:47
was lostStracony on the Peru-BrazilPeru Brazylia
bordergranica about 30 yearslat agotemu.
65
155056
3105
30 lat temu zgubił się
na pograniczu Peru i Brazylii.
02:50
He was rescueduratowany by a groupGrupa of
isolatedodosobniony IndiansIndianie callednazywa the MatsMatyés.
66
158161
4595
Ocaliła go grupa
odizolowanych Indian Matsés.
02:54
They beckonedskinął for him to followśledzić
them into the forestlas, whichktóry he did.
67
162756
3779
Kazali mu iść z nimi do lasu,
co też uczynił.
02:58
There, they tookwziął out palmPalma leafliść basketskosze.
68
166535
2424
Tam wzięli koszyki z liści palmowych
03:00
There, they tookwziął out these
greenZielony monkeymałpa frogsżaby
69
168959
2482
wyjęli zielone żaby,
03:03
these are bigduży suckersfrajerów,
they're like this —
70
171441
1998
to wielkie bydlaki, tej wielkości,
03:05
and they beganrozpoczął się lickingLizanie them.
71
173439
2523
i zaczęli je lizać.
03:07
It turnsskręca out, they're
highlywysoko hallucinogenichalucynogenny.
72
175962
2968
Okazuje się, że żaby
są silnie halucynogenne.
03:10
McIntyreMcIntyre wrotenapisał about this and it was readczytać
by the editorredaktor of HighWysoka TimesRazy magazineczasopismo.
73
178930
4902
McIntyre opisał to, a artykuł przeczytał
edytor magazynu High Times.
03:15
You see that ethnobotanistsetnobotaników have
friendsprzyjaciele in all sortssortuje of strangedziwne cultureskultury.
74
183832
4351
Etnobotanicy mają przyjaciół
z różnych dziwnych kultur.
03:20
This guy decidedzdecydowany he would go down
to the AmazonAmazon and give it a whirlwir,
75
188183
3430
Ten facet postanowił wybrać się
do Amazonii, by samemu tego spróbować.
03:23
or give it a licklizać, and
he did, and he wrotenapisał,
76
191616
3734
Tak też zrobił, następnie pisząc:
03:27
"My bloodkrew pressurenacisk wentposzedł throughprzez the roofdach,
77
195350
2485
"Ciśnienie skoczyło mi pod sufit,
03:29
I lostStracony fullpełny controlkontrola of
my bodilycieleśnie functionsFunkcje,
78
197835
2190
straciłem kontrolę nad ciałem,
03:32
I passedminęło out in a heapsterta,
79
200025
1830
straciłem przytomność,
03:33
I wokeobudził up in a hammockHamak sixsześć hoursgodziny laterpóźniej,
80
201855
2526
obudziłem się w hamaku
sześć godzin później,
03:36
feltczułem like God for two daysdni."
81
204381
2174
czułem się jak Bóg przez dwa dni".
03:38
(LaughterŚmiech)
82
206555
1309
(Śmiech)
03:39
An ItalianWłoski chemistchemik readczytać this and said,
83
207864
1883
Włoski chemik przeczytał to i mówi:
03:41
"I'm not really interestedzainteresowany in the theologicalteologiczne
aspectsaspekty of the greenZielony monkeymałpa frogżaba.
84
209747
3836
"Niezbyt interesują mnie
teologiczne aspekty zielonej żaby.
03:45
What's this about the
changezmiana in bloodkrew pressurenacisk?"
85
213583
2585
Ale co wpłynęło na skok ciśnienia?".
03:48
Now, this is an ItalianWłoski chemistchemik
86
216168
2404
Obecnie to włoski chemik
03:50
who'skto jest workingpracujący on a newNowy treatmentleczenie
for highwysoki bloodkrew pressurenacisk
87
218572
2615
opracowujący nową kurację nadciśnienia
03:53
basedna podstawie on peptidesPeptydy in the skinskóra
of the greenZielony monkeymałpa frogżaba,
88
221187
2850
opartą na peptydach
w skórze zielonej żabki,
03:56
and other scientistsnaukowcy are looking
89
224037
2282
a inni naukowcy widzą w niej
03:58
at a curelekarstwo for drug-resistantodpornych na leki StaphGronkowca aureusaureus.
90
226319
3841
środek na lekoopornego
gronkowca złocistego.
04:02
How ironicironiczny if these isolatedodosobniony
IndiansIndianie and theirich magicmagia frogżaba
91
230160
3589
Co za ironia, jeśli ci Indianie
oraz ich magiczna żaba
04:05
proveokazać się to be one of the curesleczy.
92
233749
2109
okażą się lekarstwem.
04:07
Here'sTutaj jest an ayahuascaayahuasca shamanszaman
93
235858
2189
Oto szaman ayahuasca
04:10
in the northwestpółnocny zachód AmazonAmazon, in
the middleśrodkowy of a yageyage ceremonyCeremonia.
94
238047
2913
w północno-zachodniej Amazonii,
w trakcie ceremonii yage.
04:12
I tookwziął him to LosLos AngelesAngeles to
meetspotykać się a foundationfundacja officeroficer
95
240960
3014
Zabrałem go do Los Angeles,
na spotkanie z przedstawicielem fundacji
04:15
looking for supportwsparcie for moniesśrodki pieniężne
to protectochraniać theirich culturekultura.
96
243974
3488
zbierającej środki na ochronę
kultury jego plemienia.
04:19
This fellowfacet lookedspojrzał at the
medicinelekarstwo man, and he said,
97
247462
2598
Ktoś powiedział do znachora:
04:22
"You didn't go to
medicalmedyczny schoolszkoła, did you?"
98
250060
3147
"Nie chodził pan
do szkoły medycznej, prawda?".
04:25
The shamanszaman said, "No, I did not."
99
253207
1830
Szaman odpowiada: "Nie".
04:27
He said, "Well, then what can
you know about healinggojenie?"
100
255037
2631
On na to : "Co wobec tego
może pan wiedzieć o leczeniu?".
04:29
The shamanszaman lookedspojrzał at him and he said,
101
257668
1764
Szaman patrzy na niego i mówi:
04:31
"You know what? If you have
an infectioninfekcja, go to a doctorlekarz.
102
259432
3816
"Wie pan co? Gdy złapie się infekcję,
trzeba iść do lekarza.
04:35
But manywiele humanczłowiek afflictionsdolegliwości are diseaseschoroby
of the heartserce, the mindumysł and the spiritduch.
103
263248
6561
Jednak wiele ludzkich dolegliwości
to choroby serca, umysłu i ducha.
04:41
WesternWestern medicinelekarstwo can't
touchdotknąć those. I curelekarstwo them."
104
269809
4552
Zachodnia medycyna nie zna
na nie sposobu. Ja je leczę".
04:46
(ApplauseAplauz)
105
274361
4189
(Brawa)
04:50
But all is not rosyróżowe in learninguczenie się from
natureNatura about newNowy medicinesleki.
106
278550
3508
Lecz nie wszystko jest takie różowe
przy poszukiwaniu leków w naturze.
04:54
This is a viperViper from BrazilBrazylia,
107
282058
2287
Oto żmija z Brazylii,
04:56
the venomJad of whichktóry was studiedbadane at
the UniversidadeUniversidade dede São PauloPaulo here.
108
284345
3258
której jad był badany tutaj,
na uniwersytecie w São Paulo.
04:59
It was laterpóźniej developedrozwinięty
into ACEACE inhibitorsinhibitory.
109
287603
3451
Później wyodrębniono z niego
inhibitory konwertazy angiotensyny.
05:03
This is a frontlineFrontline treatmentleczenie
for hypertensionnadciśnienie.
110
291054
2396
To leki pierwszego rzutu w nadciśnieniu.
05:05
HypertensionNadciśnienie tętnicze causesprzyczyny over 10 percentprocent
111
293450
2634
Nadciśnienie tętnicze
jest przyczyną ponad 10%
05:08
of all deathsśmierci on the planetplaneta everykażdy day.
112
296084
2374
wszystkich zgonów na świecie każdego dnia.
05:10
This is a $4 billionmiliard industryprzemysł
113
298458
2084
To przemysł wartości 4 miliardów dolarów,
05:12
basedna podstawie on venomJad from a BrazilianBrazylijski snakewąż,
114
300542
2192
oparty na jadzie brazylijskiego węża,
05:14
and the BraziliansBrazylijczycy did not get a nickelNikiel.
115
302734
3334
a Brazylijczycy nie dostali ani centa.
05:18
This is not an acceptabledo przyjęcia
way of doing businessbiznes.
116
306068
4988
Takiego rodzaju biznesu
nie możemy akceptować.
05:23
The rainforestLas deszczowy has been callednazywa the
greatestnajwiększy expressionwyrażenie of life on EarthZiemia.
117
311056
3614
Puszcza Amazońska została nazwana
najwspanialszym przejawem życia na Ziemi.
05:26
There's a sayingpowiedzenie in SurinameSurinam
that I dearlydrogo love:
118
314670
2666
W Surinamie istnieje powiedzenie,
które uwielbiam:
05:29
"The rainforestslasy deszczowe holdutrzymać answersodpowiedzi
to questionspytania we have yetjeszcze to askzapytać."
119
317336
5609
"W Puszczy są już odpowiedzi na pytania,
które dopiero zostaną zadane".
05:34
But as you all know,
it's rapidlyszybko disappearingznikanie.
120
322945
2877
Lecz, jak wszyscy wiecie,
las szybko znika.
05:37
Here in BrazilBrazylia, in the AmazonAmazon,
121
325822
2116
Tutaj w Brazylii, w Amazonii,
05:39
around the worldświat.
122
327938
1397
na całym świecie.
05:41
I tookwziął this pictureobrazek from a smallmały planesamolot
123
329335
2170
Zrobiłem to zdjęcie z małego samolotu
05:43
flyinglatający over the easternwschodni bordergranica
of the XinguXingu indigenousrodzimy reserverezerwować
124
331505
2948
lecącego nad wschodnią granicą
rezerwatu tubylczego ludu Xingu,
05:46
in the statestan of MatoMato GrossoGrosso
to the northwestpółnocny zachód of here.
125
334453
3049
w stanie Mato Grosso,
na północny wschód stąd.
05:49
The topTop halfpół of the pictureobrazek,
126
337502
1653
Na górnej części zdjęcia
05:51
you see where the IndiansIndianie liverelacja na żywo.
127
339155
1702
widać, gdzie mieszkają Indianie.
05:52
The linelinia throughprzez the middleśrodkowy
128
340857
1557
Linia pośrodku
to wschodnia granica rezerwatu.
05:54
is the easternwschodni bordergranica of the reserverezerwować.
129
342414
2347
Górna część to Indianie,
dolna część biali ludzie.
05:56
TopDo góry halfpół IndiansIndianie, bottomDolny halfpół whitebiały guys.
130
344761
3478
06:00
TopDo góry halfpół wondercud drugsleki,
131
348239
2172
Górna część - cudowne leki,
06:02
bottomDolny halfpół just a bunchwiązka
of skinny-assChude Tyłek cowskrowy.
132
350411
3585
dolna część - kilka wychudzonych krów.
06:05
TopDo góry halfpół carbonwęgiel sequesteredzamaskowany
in the forestlas where it belongsnależy,
133
353996
3473
Górna część - węgiel sekwestrowany
w lesie, tak jak być powinno,
06:09
bottomDolny halfpół carbonwęgiel in the atmosphereatmosfera
134
357469
2674
dolna część - węgiel
uwalniany do atmosfery
06:12
where it's drivingnapędowy climateklimat changezmiana.
135
360143
2403
i powodujący zmiany klimatyczne.
06:14
In factfakt, the numbernumer two causeprzyczyna
136
362546
2488
Tak naprawdę, druga największa przyczyna
uwalniania węgla do atmosfery
06:17
of carbonwęgiel beingistota releasedwydany
into the atmosphereatmosfera
137
365034
2539
06:19
is forestlas destructionzniszczenie.
138
367573
2838
to niszczenie lasu.
06:22
But in talkingmówić about destructionzniszczenie,
139
370411
1816
Lecz mówiąc o niszczeniu,
06:24
it's importantważny to keep in mindumysł
140
372227
1944
trzeba pamiętać,
06:26
that the AmazonAmazon is the mightiestNajpotężniejszy
landscapekrajobraz of all.
141
374171
4003
że Amazonia jest
najwspanialszym ekosystemem.
06:30
It's a placemiejsce of beautypiękno and wondercud.
142
378174
2452
To miejsce piękna i niezwykłości.
06:32
The biggestnajwiększy anteatermrówkojady in the worldświat
143
380626
2491
Żyje tu największy mrówkojad na świecie,
06:35
liveszyje in the raindeszcz forestlas,
144
383117
1948
06:37
tipsPorady the scaleskala at 90 poundsfunty.
145
385065
2403
waży ponad 40 kilogramów.
06:39
The goliathGoliat bird-eatingptak jedzenie spiderpająk
146
387468
2051
Ptasznik goliat
06:41
is the world'srecyrodycyjstwo diecystwo recyrodycyjstwo diecystwo recy sektorcy largestNajwiększa spiderpająk.
147
389519
1948
to największy pająk na świecie.
06:43
It's founduznany in the AmazonAmazon as well.
148
391467
2301
Również występuje w Amazonii.
06:45
The harpyHarpia eagleorzeł wingspanrozpiętość skrzydeł
is over sevensiedem feetstopy.
149
393768
3888
Rozpiętość skrzydeł harpii wielkiej
wynosi ponad 2 metry.
06:49
And the blackczarny caymanCayman
150
397656
2797
A jeśli mówimy o kajmanie czarnym,
06:52
these monsterspotworów can tipWskazówka the
scaleskala at over halfpół a tonton.
151
400453
3056
te bestie mogą ważyć ponad pół tony.
06:55
They're knownznany to be man-eatersLwy z.
152
403509
3349
Zdarzało się, że pożerały ludzi.
06:58
The anacondaanakonda, the largestNajwiększa snakewąż,
153
406858
2790
Anakonda - największy wąż,
07:01
the capybaraKapibara, the largestNajwiększa rodentgryzonie.
154
409648
2727
kapibara - największy gryzoń.
07:04
A specimenwzór from here in BrazilBrazylia
155
412375
1662
Tu, w Brazylii, znajdziemy okazy
07:06
tippedz końcówką the scaleskala at 201 poundsfunty.
156
414037
3696
osiągające ponad 90 kilogramów.
07:09
Let's visitodwiedzić where these creaturesstworzenia liverelacja na żywo,
157
417733
2295
Zobaczmy, gdzie te stworzenia żyją.
07:12
the northeastpółnocny wschód AmazonAmazon,
158
420028
1836
To północno-wschodnia Amazonia,
07:13
home to the AkuriyoAkuriyo tribeplemię.
159
421864
1699
gdzie mieszka plemię Akuriyo.
07:15
UncontactedUncontacted peoplesnarody holdutrzymać a
mysticalmistyczne and iconicikony rolerola
160
423563
5513
Odizolowane społeczności odgrywają
mistyczną i symboliczną rolę
07:21
in our imaginationwyobraźnia.
161
429076
2135
w naszej wyobraźni.
07:23
These are the people who
know natureNatura bestNajlepiej.
162
431211
2337
To ludzie, którzy znają naturę najlepiej.
07:25
These are the people who trulynaprawdę liverelacja na żywo
163
433548
1851
To ludzie, którzy naprawdę żyją
07:27
in totalcałkowity harmonyHarmonia with natureNatura.
164
435399
3058
w całkowitej harmonii z naturą.
Według naszych norm, niektórzy uznaliby
ich za prymitywnych.
07:30
By our standardsstandardy, some would
dismissoddalenie these people as primitiveprymitywny.
165
438457
2964
"Nie umieją rozpalać ognia,
07:33
"They don't know how to make fireogień,
166
441421
1641
lub nie potrafili tego,
aż do pierwszego kontaktu".
07:35
or they didn't when they
were first contactedskontaktował się."
167
443062
2252
07:37
But they know the forestlas fardaleko
better than we do.
168
445314
3144
Znają jednak puszczę
o wiele lepiej od nas.
07:40
The AkuriyosAkuriyos have 35 wordssłowa for honeykochanie,
169
448458
2994
Akuriyos znają 35 określeń miodu,
07:43
and other IndiansIndianie look up to them
170
451452
2050
a inni Indianie podziwiają ich
07:45
as beingistota the trueprawdziwe mastersMistrzowie
of the emeraldEmerald realmkrólestwo.
171
453502
4255
jako prawdziwych mistrzów
szmaragdowego królestwa.
07:49
Here you see the facetwarz of my friendprzyjaciel PohnayPohnay.
172
457757
2315
Oto mój przyjaciel Pohnay.
Gdy ja byłem nastolatkiem
07:52
When I was a teenagernastolatek rockingkołysanie out
173
460072
1743
podrygującym w rytm Rolling Stonesów
07:53
to the RollingToczenia StonesKamienie in my
hometownmiasto rodzinne of NewNowy OrleansOrlean,
174
461815
2444
w rodzinnym Nowym Orleanie,
07:56
PohnayPohnay was a forestlas nomadNomad
175
464259
2535
Pohnay był leśnym nomadem,
07:58
roamingroamingu the junglesdżungle of
the northeastpółnocny wschód AmazonAmazon
176
466794
2497
przemierzającym dżungle
północno-wschodniej Amazonii
08:01
in a smallmały bandzespół muzyczny, looking for gamegra,
177
469291
3230
w małej grupie, tropiąc zwierzynę,
08:04
looking for medicinalleczniczego plantsrośliny,
178
472531
2095
szukając leczniczych roślin,
08:06
looking for a wifeżona,
179
474626
1397
szukając żony
08:08
in other smallmały nomadickoczowniczy bandskołnierz sutanny i togi.
180
476023
2278
w innych małych koczowniczych grupach.
08:10
But it's people like these
181
478301
2478
To właśnie ludzie tacy jak on
08:12
that know things that we don't,
182
480779
1933
wiedzą to, czego my nie wiemy
08:14
and they have lots of
lessonsLekcje to teachnauczać us.
183
482712
4110
i mogą nas wiele nauczyć.
08:18
HoweverJednak, if you go into mostwiększość of
the forestslasy of the AmazonAmazon,
184
486832
3398
Jednak, w większej części lasów w Amazonii
08:22
there are no indigenousrodzimy peoplesnarody.
185
490230
1807
nie ma rdzennej ludności.
08:24
This is what you find:
186
492037
1934
Oto co tam znajdziecie:
08:25
rockskała carvingsrzeźby whichktóry indigenousrodzimy peoplesnarody,
187
493971
3149
wyrzeźbione skały,
których rdzenna odizolowana ludność,
08:29
uncontacteduncontacted peoplesnarody, used to sharpenWyostrzanie
the edgekrawędź of the stonekamień axetopór.
188
497120
4430
używała do ostrzenia kamiennych siekier.
08:33
These cultureskultury that oncepewnego razu dancedtańczyłem,
189
501550
2072
Po tych plemionach, które kiedyś tańczyły,
08:35
madezrobiony love, sangśpiewał to the godsbogowie,
190
503622
2581
kochały się, śpiewały bogom,
08:38
worshippedczczony the forestlas,
191
506203
1583
wielbiły puszczę,
08:39
all that's left is an imprintodcisk in stonekamień,
as you see here.
192
507786
3648
zostały jedynie odciski w kamieniach.
08:43
Let's moveruszaj się to the westernwestern AmazonAmazon,
193
511434
2570
Przenieśmy się do zachodniej Amazonii,
08:46
whichktóry is really the epicenterepicentrum
of isolatedodosobniony peoplesnarody.
194
514004
3087
obfitującej w odseparowane plemiona.
08:49
EachKażdy of these dotskropki representsreprezentuje
195
517091
2038
Każda z tych kropek symbolizuje
08:51
a smallmały, uncontacteduncontacted tribeplemię,
196
519129
2293
małe, odizolowane plemię.
08:53
and the bigduży revealodsłonić todaydzisiaj is we believe
there are 14 or 15 isolatedodosobniony groupsgrupy
197
521422
4958
Obecnie sądzimy,
że w samej Amazonii kolumbijskiej
08:58
in the ColombianKolumbijski AmazonAmazon alonesam.
198
526381
3381
żyje 14 lub 15 odizolowanych grup.
09:01
Why are these people isolatedodosobniony?
199
529762
2242
Czemu ci ludzie się odseparowali?
09:04
They know we exististnieć, they
know there's an outsidena zewnątrz worldświat.
200
532004
2707
Wiedzą, że istniejemy, wiedzą,
że istnieje zewnętrzny świat.
09:06
This is a formformularz of resistanceodporność.
201
534711
2020
To forma oporu.
09:08
They have chosenwybrany to remainpozostawać isolatedodosobniony,
202
536731
2135
Oni wybrali izolację
09:10
and I think it is theirich
humanczłowiek right to remainpozostawać so.
203
538866
3573
i moim zdaniem mają
pełne prawo w niej trwać.
09:14
Why are these the tribesplemiona
that hideukryć from man?
204
542439
2423
Czemu ukrywają się przed innymi ludźmi?
09:16
Here'sTutaj jest why.
205
544862
1105
Oto powód.
09:17
ObviouslyOczywiście, some of this
was setzestaw off in 1492.
206
545967
3258
Oczywiście, chodzi tu też
o wydarzenia roku 1492.
09:21
But at the turnskręcać of the last centurystulecie
207
549225
2022
Ponadto jednak, u progu ubiegłego stulecia
09:23
was the rubbergumowy tradehandel.
208
551247
1825
miał miejsce rozkwit handlu gumą.
09:25
The demandżądanie for naturalnaturalny rubbergumowy,
209
553072
1650
Popyt na gumę naturalną,
09:26
whichktóry cameoprawa ołowiana witrażu from the AmazonAmazon,
210
554722
1906
pochodzącą z Amazonii,
09:28
setzestaw off the botanicalbotaniczny
equivalentrównowartość of a goldzłoto rushpośpiech.
211
556628
3174
spowodował wybuch botanicznego
odpowiednika gorączki złota.
09:31
RubberGuma for bicyclerower tiresopony,
212
559802
1876
Guma na opony rowerowe,
09:33
rubbergumowy for automobilesamochód tiresopony,
213
561678
1618
guma na opony samochodowe,
09:35
rubbergumowy for zeppelinssterowce.
214
563296
1751
guma na sterowce.
09:37
It was a madszalony racewyścigi to get that rubbergumowy,
215
565047
3007
Rozpoczął się szalony wyścig po gumę,
09:40
and the man on the left, JulioJulio AranaArana,
216
568054
2678
a mężczyzna po lewej, Julio Arana,
09:42
is one of the trueprawdziwe thugsbandytów of the storyfabuła.
217
570732
3067
należy w tej historii
do prawdziwych łotrów.
09:45
His people, his companyfirma,
218
573799
1693
Ludzie z jego przedsiębiorstwa
09:47
and other companiesfirmy like them
219
575492
2102
i z podobnych przedsiębiorstw
09:49
killedzabity, massacredzamordowanych, torturedtorturowany,
butcheredzmasakrowany IndiansIndianie
220
577594
3155
mordowali, torturowali, masakrowali Indian
09:52
like the WitotosWitotos you see on the
right handdłoń sidebok of the slideślizgać się.
221
580749
4907
takich jak Witosos, których
widzicie po prawej stronie slajdu.
09:57
Even todaydzisiaj, when people
come out of the forestlas,
222
585656
2425
Nawet teraz, gdy ludzie wychodzą z lasu,
10:00
the storyfabuła seldomrzadko has a happyszczęśliwy endingkończący się.
223
588081
2705
rzadko kiedy kończy się to szczęśliwie.
10:02
These are NukaksNukaks. They
were contactedskontaktował się in the '80s.
224
590786
3120
Oto plemię Nukak. Nawiązano
z nimi kontakt w latach 80.
10:05
WithinW ramach a yearrok, everybodywszyscy over 40 was deadnie żyje.
225
593906
3957
Po roku, wszyscy
powyżej czterdziestki nie żyli.
10:09
And rememberZapamiętaj, these
are preliteratepreliterate societiesspołeczeństwa.
226
597863
2232
Pamiętajcie, to są
społeczeństwa przedpiśmienne.
10:12
The eldersstarsi are the librariesbiblioteki.
227
600095
1780
Najstarsi są bibliotekami.
10:13
EveryKażdy time a shamanszaman diesumiera,
228
601875
1778
Gdy umiera szaman,
10:15
it's as if a librarybiblioteka has burnedspalony down.
229
603653
3389
to jakby spalono bibliotekę.
10:19
They have been forcedwymuszony off theirich landsziemie.
230
607042
2496
Wypędzono ich z ich ziem.
10:21
The drugnarkotyk traffickersHandlarze have
takenwzięty over the NukakNukak landsziemie,
231
609538
4223
Handlarze narkotyków
przejęli ich terytoria,
10:25
and the NukaksNukaks liverelacja na żywo as beggarsżebraków
232
613761
1978
a Nukakowie żyją jak żebracy
10:27
in publicpubliczny parksparków in easternwschodni ColombiaKolumbia.
233
615739
3242
w publicznych parkach
we wschodniej Kolumbii.
10:30
From the NukakNukak landsziemie, I want to
take you to the southwestpołudniowy zachód,
234
618981
2900
Teraz przenieśmy się z ziem Nukak
na południowy-zachód,
10:33
to the mostwiększość spectacularspektakularny
landscapekrajobraz in the worldświat:
235
621881
2647
do najbardziej spektakularnej
scenerii na świecie:
10:36
ChiribiqueteChiribiquete NationalKrajowe ParkPark.
236
624528
2073
Parku Narodowego Chiribiquete.
10:38
It was surroundedotoczony by threetrzy isolatedodosobniony tribesplemiona
237
626601
2139
W jego okolicach zamieszkiwały
trzy odizolowane plemiona.
10:40
and thanksdzięki to the ColombianKolumbijski governmentrząd
and ColombianKolumbijski colleagueskoledzy,
238
628740
3031
Dzięki rządowi kolumbijskiemu
oraz Kolumbijczykom
10:43
it has now expandedrozszerzony.
239
631771
1946
teren parku został poszerzony.
10:45
It's biggerwiększy than the statestan of MarylandMaryland.
240
633717
1977
Jest większy niż stan Maryland.
10:47
It is a treasureskarb troveskarb
of botanicalbotaniczny diversityróżnorodność.
241
635694
3441
To bogactwo różnorodności botanicznej.
10:51
It was first exploredzbadać botanicallybotanicznie in 1943
242
639135
2955
Badania prowadził tu
po raz pierwszy w roku 1943
10:54
by my mentormentor, RichardRichard SchultesSchultes,
243
642090
1790
mój mentor, Richard Schultes,
10:55
seenwidziany here atopna szczycie the BellBell MountainGóry,
244
643880
2870
którego widzimy tu
na szczycie góry Bell,
10:58
the sacredpoświęcony mountainsgóry of the KarijonasKarijonas odbywał.
245
646750
2435
świętej góry plemienia Karijona.
11:01
And let me showpokazać you
what it lookswygląda like todaydzisiaj.
246
649185
2291
Pokażę wam, jak teraz ona wygląda.
Przelatując nad Chiribiquete,
można zdać sobie sprawę,
11:03
FlyingPływające over ChiribiqueteChiribiquete,
247
651476
1929
11:05
realizerealizować that these lostStracony worldświat
mountainsgóry are still lostStracony.
248
653405
2578
że ten zaginiony świat gór
jest wciąż zaginiony.
11:07
No scientistnaukowiec has been atopna szczycie them.
249
655983
1805
Nie weszli tu żadni naukowcy.
11:09
In factfakt, nobodynikt has been
atopna szczycie the BellBell MountainGóry
250
657788
2193
Nikt nie zdobył szczytu Bell Mountain
11:11
sinceod SchultesSchultes in '43.
251
659981
1959
od czasów Schultesa w 1943.
11:13
And we'lldobrze endkoniec up here
with the BellBell MountainGóry
252
661940
2872
Docieramy teraz do Bell Mountain,
11:16
just to the eastWschód of the pictureobrazek.
253
664812
2258
którą widzimy na wschodzie.
11:19
Let me showpokazać you what it lookswygląda like todaydzisiaj.
254
667070
2690
Pokażę wam jak wygląda obecnie.
11:21
Not only is this a treasureskarb
troveskarb of botanicalbotaniczny diversityróżnorodność,
255
669760
3177
Nie tylko jest to bogactwo
różnorodności botanicznej,
11:24
not only is it home to
threetrzy isolatedodosobniony tribesplemiona,
256
672937
2778
nie tylko jest to dom
trzech odizolowanych plemion,
11:27
but it's the greatestnajwiększy treasureskarb troveskarb
257
675715
1788
lecz także najwspanialszy odkryty skarb
11:29
of pre-Colombianpre-kolumbijskiej artsztuka in the worldświat:
258
677503
3325
sztuki prekolumbijskiej na świecie:
11:32
over 200,000 paintingsobrazy.
259
680828
2539
ponad 200 000 malowideł.
11:35
The DutchHolenderski scientistnaukowiec ThomasThomas vanawangarda derder HammenHammen
260
683367
2644
Holenderski naukowiec
Thomas van der Hammen
11:38
describedopisane this as the SistineSykstyńskiej ChapelKaplica
of the AmazonAmazon RainforestRainforest.
261
686011
5686
opisał to jako Kaplicę Sykstyńską
Puszczy Amazońskiej.
11:43
But moveruszaj się from ChiribiqueteChiribiquete
down to the southeastpołudniowy wschód,
262
691697
2574
Ale przenieśmy się z Chiribiquete
na południowy-wschód
11:46
again in the ColombianKolumbijski AmazonAmazon.
263
694271
1811
z powrotem do Amazonii kolumbijskiej.
11:48
RememberNależy pamiętać, the ColombianKolumbijski AmazonAmazon
is biggerwiększy than NewNowy EnglandAnglia.
264
696082
2882
Pamiętajcie, Amazonia kolumbijska
jest większa niż Nowa Anglia.
11:50
The Amazon'sAmazon a bigduży forestlas,
265
698964
1617
Amazonia to ogromna puszcza,
11:52
and Brazil'sBrazylia got a bigduży partczęść of it,
266
700581
1631
w Brazylii znajduje się
jej większa część, ale nie całość.
11:54
but not all of it.
267
702212
1486
11:55
MovingPrzenoszenie down to these two nationalkrajowy parksparków,
268
703698
1588
Przenosimy się do dwóch parków narodowych,
11:57
CahuinariCahuinari and PurPURé
269
705286
2149
Cahuinari i Puré
11:59
in the ColombianKolumbijski AmazonAmazon
270
707435
1346
w Amazonii kolumbijskiej,
12:00
that's the BrazilianBrazylijski
bordergranica to the right —
271
708781
2688
po prawej widzimy granicę z Brazylią.
12:03
it's home to severalkilka groupsgrupy
272
711469
2374
Te parki są domem
dla kilku odizolowanych plemion.
12:05
of isolatedodosobniony and uncontacteduncontacted peoplesnarody.
273
713843
1744
12:07
To the trainedprzeszkolony eyeoko, you
can look at the roofsdachy
274
715587
2129
Patrząc wprawnym okiem na dachy
tych malok i długich domów
12:09
of these malocasmalocas, these longhouseslonghouses,
275
717716
2091
12:11
and see that there's culturalkulturalny diversityróżnorodność.
276
719807
1921
można dostrzec różnorodność kulturową.
12:13
These are, in factfakt, differentróżne tribesplemiona.
277
721728
2048
To są różne plemiona.
12:15
As isolatedodosobniony as these areasobszary are,
278
723776
2564
Choć są to tereny odizolowane,
12:18
let me showpokazać you how the
outsidena zewnątrz worldświat is crowdingwyparcia in.
279
726340
4253
wdziera się tu zewnętrzny świat.
12:22
Here we see tradehandel and transporttransport
increasedzwiększony in PutumayoPutumayo.
280
730595
2721
W Putumayo rozwija się handel i transport.
12:25
With the diminishmentdiminishment of
the CivilCywilnego WarWojny in ColombiaKolumbia,
281
733316
2440
Przy mniejszej intensywności
wojny domowej w Kolumbii,
12:27
the outsidena zewnątrz worldświat is showingseans up.
282
735756
2612
wkracza tu zewnętrzny świat.
12:30
To the northpółnoc, we have illegalnielegalny goldzłoto mininggórnictwo,
283
738368
2752
Na północy mamy
nielegalne kopalnie złota,
12:33
alsorównież from the eastWschód, from BrazilBrazylia.
284
741120
1692
także na wschodzie, w Brazylii.
12:34
There's increasedzwiększony huntingpolowanie and fishingwędkowanie
for commercialReklama w telewizji purposescele.
285
742812
3640
Coraz częściej poluje się i łowi ryby
w celach komercyjnych.
12:38
We see illegalnielegalny loggingwycięcie lasu
comingprzyjście from the southpołudnie,
286
746452
3057
Z południa nadchodzi
nielegalna wycinka drzew,
12:41
and drugnarkotyk runnersbiegaczy are tryingpróbować to
moveruszaj się throughprzez the parkpark
287
749509
2655
a przemytnicy narkotyków próbują
przemieszczać się przez park,
12:44
and get into BrazilBrazylia.
288
752164
2206
by dotrzeć do Brazylii.
12:46
This, in the pastprzeszłość, is why you didn't messbałagan
289
754370
2758
Oto dlaczego, w przeszłości,
nie zadzierało się
12:49
with isolatedodosobniony IndiansIndianie.
290
757128
1621
z odizolowanymi Indianami.
12:50
And if it lookswygląda like this
pictureobrazek is out of focusskupiać
291
758749
1864
Zdjęcie jest nieostre,
12:52
because it was takenwzięty
in a hurrypośpiech, here'soto jest why.
292
760613
3286
ponieważ zostało zrobione
w pośpiechu, a oto powód.
12:55
(LaughterŚmiech)
293
763899
2517
(Śmiech)
12:58
This lookswygląda like — (ApplauseAplauz)
294
766416
5887
To wygląda jak... (Brawa)
13:04
This lookswygląda like a hangarhangar
from the BrazilianBrazylijski AmazonAmazon.
295
772303
2520
To wygląda jak hangar
w Amazonii brazylijskiej.
13:06
This is an artsztuka exhibiteksponować in HavanaHawana, CubaKuba.
296
774823
2743
A jest to wystawa sztuki
w Hawanie, na Kubie.
13:09
A groupGrupa callednazywa LosLos CarpinterosCarpinteros.
297
777566
1657
Grupa o nazwie Los Carpinteros.
13:11
This is theirich perceptionpostrzeganie of why you
shouldn'tnie powinien messbałagan with uncontacteduncontacted IndiansIndianie.
298
779223
4351
To ich wizja, dlaczego nie powinno się
zadzierać z odizolowanymi Indianami.
13:15
But the worldświat is changingwymiana pieniędzy.
299
783574
1977
Ale świat się zmienia.
13:17
These are Mashco-PirosMashco-Piros
on the Brazil-PeruBrazylia Peru bordergranica
300
785551
2768
Oto plemię Mashco-Piro,
na granicy brazylijsko-peruwiańskiej,
13:20
who stumbledpotknął się out of the jungledżungla
301
788319
2141
które wyszło z dżungli,
13:22
because they were essentiallygłównie chasedścigany out
302
790460
1954
ponieważ zostali dosłownie wypędzeni
13:24
by drugnarkotyk runnersbiegaczy and timberdrzewny people.
303
792414
2378
przez przemytników i drwali.
13:26
And in PeruPeru, there's
a very nastypaskudny businessbiznes.
304
794792
2633
A w Peru praktykuje się paskudny biznes.
13:29
It's callednazywa humanczłowiek safarisSafari.
305
797425
1820
Nazywa się on ludzkim safari.
Zabiorą was do odizolowanych plemion,
byście mogli porobić im zdjęcia.
13:31
They will take you in to isolatedodosobniony
groupsgrupy to take theirich pictureobrazek.
306
799245
3032
13:34
Of coursekurs, when you give them
clothesubranie, when you give them toolsprzybory,
307
802277
3046
Oczywiście gdy dacie im
ubrania czy narzędzia,
13:37
you alsorównież give them diseaseschoroby.
308
805323
1898
przekażecie im również choroby.
13:39
We call these "inhumannieludzkiego safarisSafari."
309
807221
2847
Nazywamy to "nieludzkim safari".
13:42
These are IndiansIndianie again
on the PeruPeru bordergranica,
310
810068
2098
Oto Indianie na peruwiańskiej granicy,
13:44
who were overflownoverflown by flightsloty
sponsoredsponsorowane by missionariesmisjonarze.
311
812166
3218
nad którymi przelatywały samoloty
sponsorowane przez misje.
Misjonarze chcą przedostać się tam
i nawrócić ludność na chrześcijaństwo.
13:47
They want to get in there
and turnskręcać them into ChristiansChrześcijanie.
312
815384
2931
13:50
We know how that turnsskręca out.
313
818315
2195
Wiemy, jak to się kończy.
13:52
What's to be doneGotowe?
314
820510
1774
Co należy zrobić?
Przekazywać technikę plemionom,
z którymi nawiązano kontakt,
13:54
IntroduceWprowadzenie technologytechnologia
to the contactedskontaktował się tribesplemiona,
315
822284
2426
13:56
not the uncontacteduncontacted tribesplemiona,
316
824710
1902
nie tym odizolowanym,
13:58
in a culturallykulturowo sensitivewrażliwy way.
317
826612
3133
z zachowaniem wrażliwości kulturowej.
14:01
This is the perfectidealny marriagemałżeństwo of
ancientstarożytny shamanicszamańskich wisdommądrość
318
829745
4146
Oto idealny związek
pradawnej mądrości szamańskiej
14:05
and 21stul centurystulecie technologytechnologia.
319
833891
2826
z techniką XXI wieku.
14:08
We'veMamy doneGotowe this now with over 30 tribesplemiona,
320
836717
3011
Przeprowadziliśmy to już
z ponad 30 plemionami.
Nanieśliśmy na mapę, pomogliśmy
w zagospodarowaniu i zwiększyliśmy ochronę
14:11
mappedmapowane, managedzarządzane and increasedzwiększony protectionochrona
321
839728
2924
14:14
of over 70 millionmilion acreswłości
of ancestralrodowego rainforestLas deszczowy.
322
842652
3903
ponad 70 milionów akrów
pradawnej puszczy.
14:18
(ApplauseAplauz)
323
846555
5273
(Brawa)
14:23
So this allowspozwala the IndiansIndianie to take controlkontrola
324
851828
3222
Dzięki temu Indianie mogą przejąć kontrolę
14:27
of theirich environmentalśrodowiskowy
and culturalkulturalny destinyprzeznaczenie.
325
855050
3527
nad przyszłością swojego
środowiska i kultury.
14:30
They alsorównież then setzestaw up guardstrzec housesdomy
326
858577
1989
Zakładają też wartownie,
14:32
to keep outsidersosoby z zewnątrz out.
327
860566
2006
żeby trzymać z daleka intruzów.
14:34
These are IndiansIndianie, trainedprzeszkolony
as indigenousrodzimy parkpark rangersRangers,
328
862572
2639
Oto Indianie, wyszkoleni
na lokalnych strażników leśnych,
14:37
patrollingpatrolowanie the bordersgranice
329
865211
1656
patrolujący granice.
14:38
and keepingkonserwacja the outsidena zewnątrz worldświat at bayzatoka.
330
866867
3081
Trzymają zewnętrzny świat na dystans.
14:41
This is a pictureobrazek of actualrzeczywisty contactkontakt.
331
869948
2759
To zdjęcie przedstawia
moment nawiązania kontaktu.
14:44
These are ChitonahuaChitonahua IndiansIndianie
332
872707
1907
Są to Indianie Chitonahua
14:46
on the Brazil-PeruBrazylia Peru bordergranica.
333
874614
2003
na granicy brazylijsko-peruwiańskiej.
14:48
They'veThey've come out of the jungledżungla
334
876617
1704
Wyszli z dżungli,
14:50
askingpytając for help.
335
878321
1741
żeby poprosić o pomoc.
14:52
They were shotstrzał at,
336
880062
1406
Strzelano do nich,
14:53
theirich malocasmalocas, theirich
longhouseslonghouses, were burnedspalony.
337
881468
2737
ich maloki i długie domy
zostały spalone.
14:56
Some of them were massacredzamordowanych.
338
884205
2503
Miały miejsce masakry.
14:58
UsingZa pomocą automaticAutomatyczne weaponsBronie to
slaughteruboju uncontacteduncontacted peoplesnarody
339
886708
5786
Używanie broni automatycznej
do mordowania odizolowanych plemion
15:04
is the singlepojedynczy mostwiększość despicablepodły and
disgustingobrzydliwy humanczłowiek rightsprawa abusenadużycie
340
892494
4232
to obecnie najbardziej godna pogardy
i odrażająca forma łamania praw człowieka
15:08
on our planetplaneta todaydzisiaj, and it has to stop.
341
896726
2945
na naszej planecie
i trzeba z tym skończyć.
15:11
(ApplauseAplauz)
342
899671
6534
(Brawa)
15:18
But let me concludewyciągnąć wniosek by sayingpowiedzenie,
343
906205
2723
Na zakończenie powiem,
15:20
this work can be spirituallyduchowo rewardingnagradzanie,
344
908928
2864
że taka praca może przynieść
duchową satysfakcję,
15:23
but it's difficulttrudny and
it can be dangerousniebezpieczny.
345
911792
2844
ale jest też trudna i niebezpieczna.
15:26
Two colleagueskoledzy of minekopalnia
passedminęło away recentlyostatnio
346
914636
2902
Dwaj moi koledzy zginęli ostatnio
15:29
in the crashwypadek of a smallmały planesamolot.
347
917538
2365
w katastrofie małego samolotu.
15:31
They were servingporcja the forestlas
348
919903
1778
Pracowali przy ochronie
odizolowanych plemion.
15:33
to protectochraniać those uncontacteduncontacted tribesplemiona.
349
921681
2748
15:36
So the questionpytanie is, in conclusionwniosek,
350
924429
1937
Stajemy przed pytaniem,
15:38
is what the futureprzyszłość holdstrzyma.
351
926366
1825
co przyniesie przyszłość.
15:40
These are the UrayUray people in BrazilBrazylia.
352
928191
2097
Oto plemię Uray w Brazylii.
15:42
What does the futureprzyszłość holdutrzymać for them,
353
930288
1681
Co przyszłość przyniesie im,
15:43
and what does the futureprzyszłość holdutrzymać for us?
354
931969
2671
a co przyniesie nam?
15:46
Let's think differentlyróżnie.
355
934640
2481
Myślmy inaczej.
15:49
Let's make a better worldświat.
356
937121
1797
Stwórzmy lepszy świat.
15:50
If the climate'sClimate going to changezmiana,
357
938918
1918
Jeśli ma nastąpić zmiana klimatu,
15:52
let's have a climateklimat that changeszmiany for
the better ratherraczej than the worsegorzej.
358
940836
4081
niech będzie to zmiana na lepsze,
a nie na gorsze.
15:56
Let's liverelacja na żywo on a planetplaneta
359
944919
3165
Żyjmy na planecie
16:00
fullpełny of luxuriantbujna vegetationwegetacja,
360
948084
2820
pełnej bujnej roślinności,
16:02
in whichktóry isolatedodosobniony peoplesnarody
361
950904
2106
gdzie odizolowane plemiona
16:05
can remainpozostawać in isolationizolacji,
362
953010
1859
mogą pozostać w izolacji,
16:06
can maintainutrzymać that mysteryzagadka
363
954869
1973
mogą zachować tajemnicę
16:08
and that knowledgewiedza, umiejętności
364
956842
1526
i swoją wiedzę,
16:10
if they so choosewybierać.
365
958368
1645
jeżeli taki będzie ich wybór.
16:12
Let's liverelacja na żywo in a worldświat
366
960013
2115
Żyjmy w świecie,
16:14
where the shamansszamani liverelacja na żywo in these forestslasy
367
962128
2369
w którym szamanowie mieszkają w puszczy,
16:16
and healuzdrowić themselvessami and us
368
964497
2944
lecząc siebie i nas
16:19
with theirich mysticalmistyczne plantsrośliny
369
967441
2737
mistycznymi roślinami
16:22
and theirich sacredpoświęcony frogsżaby.
370
970178
2057
oraz świętymi żabami.
16:24
ThanksDzięki again.
371
972235
1847
Jeszcze raz dziękuję.
16:26
(ApplauseAplauz)
372
974082
3919
(Brawa)
Translated by Karolina Zielińska
Reviewed by Rysia Wand

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Mark Plotkin - Amazonian ethnobotanist
As fast as the rainforest is disappearing -- the people of the rainforest are disappearing even faster. Mark Plotkin works to preserve generations of knowledge.

Why you should listen

Mark Plotkin is an ethnobotanist, studying the traditional uses for plants in Central and South America forests. He works closely with shamans, community leaders who practice traditional healing techniques using plants and animals, learned over uncounted generations. But when forests are disrupted (by illegal logging, for instance), that knowledge risks being lost. Plotkin's work helps to collect and share shamanic learning, with a twofold goal: to preserve the rainforest by showing its value as a source of yet-to-be-discovered pharmaceuticals.
 
Plotkin pioneered his research working with the Trio Indians of southern Suriname, and has also worked with elder shamans from Mexico, Panama, Venezuela, Ecuador, Peru, Colombia and Brazil. He's the author of the best-selling book Tales of a Shaman's Apprentice. With his wife, Liliana Madrigal, he co-founded the Amazon Conservation Team, a group that helps indigenous people purchase and protect their sacred sites.

 

More profile about the speaker
Mark Plotkin | Speaker | TED.com

Data provided by TED.

This site was created in May 2015 and the last update was on January 12, 2020. It will no longer be updated.

We are currently creating a new site called "eng.lish.video" and would be grateful if you could access it.

If you have any questions or suggestions, please feel free to write comments in your language on the contact form.

Privacy Policy

Developer's Blog

Buy Me A Coffee