TED2015
BJ Miller: What really matters at the end of life
BJ Miller: Hayatın sonunda gerçekten ne önemli
Filmed:
Readability: 3.9
10,470,704 views
Hayatımızın sonunda, en çok ne yapmayı arzu ederiz? Bu birçoğu için rahatlık, saygı ve aşktır. BJ Miller, hastalarının hayatlarını nasıl zarif ve onurlu bir şekilde sonlanabileceği hakkında düşünen bir bakımevi doktorudur. Ölüm ve onurlu bir hayat düşüncesi hakkında büyük sorular soran bu duygusal konuşmanın tadını çıkarmak için zaman ayırın.
BJ Miller - Palliative care physician
Using empathy and a clear-eyed view of mortality, BJ Miller shines a light on healthcare’s most ignored facet: preparing for death. Full bio
Using empathy and a clear-eyed view of mortality, BJ Miller shines a light on healthcare’s most ignored facet: preparing for death. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
Well, we all need a reason to wake up.
0
1999
3009
Kendimize gelmemiz için
bir sebebe ihtiyacımız var.
bir sebebe ihtiyacımız var.
00:18
For me, it just took 11,000 volts.
1
6898
2373
Benim için, bu sadece 11.000 volttu.
00:23
I know you're too polite to ask,
2
11068
1674
Sormayacak kadar çok kibarsınız,
00:24
so I will tell you.
3
12766
1635
size anlatacağım.
00:27
One night, sophomore year of college,
4
15354
2223
Üniversite ikinci sınıftayken bir gece,
00:29
just back from Thanksgiving holiday,
5
17601
3698
Şükran Günü tatilinden yeni dönmüştüm,
00:33
a few of my friends and I
were horsing around,
were horsing around,
6
21323
2652
birkaç arkadaşım ve ben takılırken,
00:35
and we decided to climb atop
a parked commuter train.
a parked commuter train.
7
23999
3565
park edilmiş bir banliyö treninin
üstüne çıkmaya karar verdik.
üstüne çıkmaya karar verdik.
00:40
It was just sitting there,
with the wires that run overhead.
with the wires that run overhead.
8
28167
3114
Üzerimizdeki kablolarla
sadece orada oturacaktık.
sadece orada oturacaktık.
00:43
Somehow, that seemed
like a great idea at the time.
like a great idea at the time.
9
31305
3102
O zaman nasıl olduysa
iyi bir fikir gibi göründü.
iyi bir fikir gibi göründü.
00:46
We'd certainly done stupider things.
10
34804
2482
Kesinlikle daha aptalca şeyler yapmıştık.
00:50
I scurried up the ladder on the back,
11
38270
3021
Arkadaki merdivenin üzerine
hızlıca çıktım,
hızlıca çıktım,
00:53
and when I stood up,
12
41315
1722
ayağa kalktığımda,
00:55
the electrical current entered my arm,
13
43061
3582
elektrik akımı kolumdan girdi,
00:58
blew down and out my feet,
and that was that.
and that was that.
14
46667
2540
beni devirdi ve ayaklarımdan çıktı,
bu sondu.
bu sondu.
01:03
Would you believe that watch still works?
15
51699
2589
O saatin hâlâ çalıştığına inanır mısınız?
01:08
Takes a licking!
16
56216
1207
Canına okuduğum!
01:09
(Laughter)
17
57447
1031
(Gülüşme)
01:10
My father wears it now in solidarity.
18
58502
2309
Babam şimdi onu dayanışmada takıyor.
01:15
That night began my formal relationship
with death -- my death --
with death -- my death --
19
63295
6023
O gece ölümle -- kendi ölümümle
resmi ilişkim başladı,
resmi ilişkim başladı,
01:21
and it also began
my long run as a patient.
my long run as a patient.
20
69342
3808
ayrıca bir hasta olarak uzun süren
koşuşturmacam başladı.
koşuşturmacam başladı.
01:25
It's a good word.
21
73174
1154
Bu iyi bir kelime.
01:26
It means one who suffers.
22
74352
1727
Anlamı, acı çeken kimse.
01:28
So I guess we're all patients.
23
76825
1441
Sanıyorum ki hepimiz hastayız.
01:31
Now, the American health care system
24
79607
2366
Şimdilerde Amerikan sağlık sistemi
01:33
has more than its fair share
of dysfunction --
of dysfunction --
25
81997
3121
işlevsel bozukluğun adil paylaşımından
daha fazlasına sahip --
daha fazlasına sahip --
görkemini karşılamak için şüphesiz.
01:37
to match its brilliance, to be sure.
26
85142
2060
01:39
I'm a physician now,
a hospice and palliative medicine doc,
a hospice and palliative medicine doc,
27
87750
4452
Şu an bir doktorum,
bir bakımevi ve hafifletici tıp doktoru,
bir bakımevi ve hafifletici tıp doktoru,
01:44
so I've seen care from both sides.
28
92226
2246
bu yüzden her iki taraftan da
hizmeti gördüm.
hizmeti gördüm.
01:47
And believe me: almost everyone
who goes into healthcare
who goes into healthcare
29
95076
3899
Bana inanın; sağlık hizmetine giren
neredeyse herkes,
neredeyse herkes,
01:50
really means well -- I mean, truly.
30
98999
3137
gerçekten herkes iyi niyetli.
01:54
But we who work in it
are also unwitting agents
are also unwitting agents
31
102874
3933
Fakat onun içinde çalışan bizler
sıklıkla hizmet vermeyen
sıklıkla hizmet vermeyen
01:58
for a system that too often
does not serve.
does not serve.
32
106831
4244
bir sistemin farkında olmayan
hizmetkârlarıyız.
hizmetkârlarıyız.
02:03
Why?
33
111999
1157
Niçin?
02:05
Well, there's actually a pretty easy
answer to that question,
answer to that question,
34
113624
3381
Aslında, bu sorunun
oldukça kolay bir cevabı var,
oldukça kolay bir cevabı var,
02:09
and it explains a lot:
35
117029
2248
birçok şeyi açıklıyor:
02:11
because healthcare was designed
with diseases, not people, at its center.
with diseases, not people, at its center.
36
119301
5958
Çünkü sağlık hizmeti hastalıklarla
tasarlanmıştır, insan merkezli değildir.
tasarlanmıştır, insan merkezli değildir.
02:18
Which is to say, of course,
it was badly designed.
it was badly designed.
37
126419
2906
Elbette o kötü bir şekilde tasarlanmıştır.
02:22
And nowhere are the effects
of bad design more heartbreaking
of bad design more heartbreaking
38
130158
6052
Kötü dizaynın etkileri, hiçbir
yerde daha fazla kalp kırıcı değildir
yerde daha fazla kalp kırıcı değildir
02:28
or the opportunity
for good design more compelling
for good design more compelling
39
136234
3335
veya iyi bir dizayn fırsatı
daha zorlayacı,
daha zorlayacı,
02:31
than at the end of life,
40
139593
2141
maddelerin fiziksel olarak
işlemden geçtiği,
işlemden geçtiği,
02:33
where things are so distilled
and concentrated.
and concentrated.
41
141758
3356
hayatın sonuna kıyasla.
02:38
There are no do-overs.
42
146234
1786
Geri dönüş yoktur.
02:42
My purpose today is
to reach out across disciplines
to reach out across disciplines
43
150073
4491
Benim bugünkü amacım
disiplinlere el uzatmak
disiplinlere el uzatmak
02:46
and invite design thinking
into this big conversation.
into this big conversation.
44
154588
4367
ve tasarım düşüncesini büyük sohbetimiz
içerisine davet etmektir.
içerisine davet etmektir.
02:51
That is, to bring intention and creativity
45
159495
5357
Yani, niyeti ve yaratıcılığı
02:56
to the experience of dying.
46
164876
2769
ölüm deneyimine kazandırmak.
03:01
We have a monumental
opportunity in front of us,
opportunity in front of us,
47
169235
4033
Önümüzde anıtsal bir fırsat bulunmaktadır,
03:05
before one of the few universal issues
48
173292
4341
birkaç evrensel konunun birinden önce
03:09
as individuals as well as a civil society:
49
177657
3310
sivil bir toplumun yanında birey olarak
03:12
to rethink and redesign how it is we die.
50
180991
3916
ölümümüzün nasıl olduğunu,
yeniden düşünmek ve tasarlamak için.
yeniden düşünmek ve tasarlamak için.
03:19
So let's begin at the end.
51
187489
2590
Öyleyse hadi sondan başlayalım.
03:23
For most people, the scariest thing
about death isn't being dead,
about death isn't being dead,
52
191611
3935
İnsanların çoğu için ölüm hakkındaki
en korkutucu şey ölü olmak değildir;
en korkutucu şey ölü olmak değildir;
03:27
it's dying, suffering.
53
195570
1819
ölüyor olmaktır, acıdır.
03:29
It's a key distinction.
54
197809
1375
Bu anahtar bir ayrımdır.
03:32
To get underneath this,
it can be very helpful
it can be very helpful
55
200461
2168
Bunun zeminine ulaşmada
03:34
to tease out suffering
which is necessary as it is,
which is necessary as it is,
56
202653
4354
acı çekmek gerekenle değiştirebileceğimiz
acı üzerine kafa yormak
acı üzerine kafa yormak
03:39
from suffering we can change.
57
207031
2665
yararlı olabilir.
03:42
The former is a natural,
essential part of life, part of the deal,
essential part of life, part of the deal,
58
210317
5236
İlki doğaldır ve yaşamın asıl bölümüdür,
03:47
and to this we are called
to make space, adjust, grow.
to make space, adjust, grow.
59
215577
5114
buna yeniye yer açmak deriz,
alışmak, büyümek.
alışmak, büyümek.
03:55
It can be really good
to realize forces larger than ourselves.
to realize forces larger than ourselves.
60
223013
5346
Kendimizden daha büyük güçleri fark etmek
gerçekten iyi olabilir.
gerçekten iyi olabilir.
04:01
They bring proportionality,
61
229098
3124
Onlar hayatımıza ölçülü olmayı getirir.
04:04
like a cosmic right-sizing.
62
232246
2319
Evrensel doğru boyutlandırma gibi.
04:08
After my limbs were gone,
63
236779
2434
Uzuvlarımı kaybettikten sonra,
04:11
that loss, for example,
became fact, fixed --
became fact, fixed --
64
239237
4586
bu kaybım,
değişmeyecek bir gerçeğe dönüştü,
değişmeyecek bir gerçeğe dönüştü,
04:15
necessarily part of my life,
65
243847
3313
zorunlu olarak hayatımın bir bölümü,
bu gerçeği ve kendimi
reddedemeyeceğimi öğrendim.
reddedemeyeceğimi öğrendim.
04:19
and I learned that I could no more
reject this fact than reject myself.
reject this fact than reject myself.
66
247184
6116
Bu biraz zaman aldı ama sonunda öğrendim.
04:27
It took me a while,
but I learned it eventually.
but I learned it eventually.
67
255173
2621
Gerekli acı ile ilgili
diğer harika şey ise,
diğer harika şey ise,
04:30
Now, another great thing
about necessary suffering
about necessary suffering
68
258572
2444
bakıcı ve hastayı
04:33
is that it is the very thing
69
261040
3508
bir araya getirmesidir,
04:36
that unites caregiver and care receiver --
70
264572
5403
04:41
human beings.
71
269999
1253
yani insanları.
04:45
This, we are finally realizing,
is where healing happens.
is where healing happens.
72
273089
3814
Bunun sonunda, iyileşmenin nerede
olduğunu sonunda anlarız.
olduğunu sonunda anlarız.
Evet, merhamet, dün öğrendiğimiz gibi,
04:49
Yes, compassion -- literally,
as we learned yesterday --
as we learned yesterday --
73
277673
3520
04:53
suffering together.
74
281217
1428
birlikte acı çekmek.
04:56
Now, on the systems side,
on the other hand,
on the other hand,
75
284672
3338
Şimdi, diğer taraftan sistemler üzerinde,
acının çoğu gereksizdir, yaratılmıştır.
05:00
so much of the suffering
is unnecessary, invented.
is unnecessary, invented.
76
288034
3858
05:04
It serves no good purpose.
77
292376
2274
Bunun hiçbir yararı olmaz.
Ama güzel haberse,
bu acının uydurulduğudur,
bu acının uydurulduğudur,
05:06
But the good news is,
since this brand of suffering is made up,
since this brand of suffering is made up,
78
294674
4301
05:10
well, we can change it.
79
298999
1484
yani, bunu değiştirebiliriz.
Nasıl öldüğümüz aslında
bizim etkileyebildiğimiz bir şeydir.
bizim etkileyebildiğimiz bir şeydir.
05:13
How we die is indeed
something we can affect.
something we can affect.
80
301681
2654
05:18
Making the system sensitive
to this fundamental distinction
to this fundamental distinction
81
306446
4053
Bu temel ayrımı hassas şekilde yapmak,
gerekli ve gereksiz acı çekmek arasında
05:22
between necessary
and unnecessary suffering
and unnecessary suffering
82
310523
3452
05:25
gives us our first of three
design cues for the day.
design cues for the day.
83
313999
3690
bize bugün üç temel ipucundan
birincisini verir.
birincisini verir.
05:30
After all, our role as caregivers,
as people who care,
as people who care,
84
318299
4529
Sonuçta bakım yapan kişilerin rolü,
05:34
is to relieve suffering --
not add to the pile.
not add to the pile.
85
322852
4662
acıyı rahatlatmaktır, artırmak değil.
05:42
True to the tenets of palliative care,
86
330292
1871
Geçici bakım ilkelerine sadık kalmayı,
05:44
I function as something
of a reflective advocate,
of a reflective advocate,
87
332187
3673
yansıtıcı bir işlev olarak görürüm.
Reçete yazan bir hekim gibi.
05:47
as much as prescribing physician.
88
335884
2119
05:51
Quick aside: palliative care -- a very
important field but poorly understood --
important field but poorly understood --
89
339177
6021
Palyatif bakım, çok önemlidir
ama çok az anlaşılmıştır.
ama çok az anlaşılmıştır.
Sadece hayat sonundaki bakımla
sınırlı değildir, ama onu içerir.
sınırlı değildir, ama onu içerir.
05:57
while it includes, it is not
limited to end of life care.
limited to end of life care.
90
345222
2954
Darülaceze ile limitli değildir.
06:00
It is not limited to hospice.
91
348200
1841
Bu konfor ve her aşamada
iyi yaşamakla ilgilidir.
iyi yaşamakla ilgilidir.
06:02
It's simply about comfort
and living well at any stage.
and living well at any stage.
92
350811
3457
06:06
So please know that you don't
have to be dying anytime soon
have to be dying anytime soon
93
354999
3039
Lütfen yakında ölmek zorunda
olmadığınızı bilin,
olmadığınızı bilin,
palyatif bakımdan yararlanmak için.
06:10
to benefit from palliative care.
94
358062
1687
Şimdi izin verin sizi
Frank ile tanıştırayım.
Frank ile tanıştırayım.
06:13
Now, let me introduce you to Frank.
95
361450
2280
06:17
Sort of makes this point.
96
365768
1215
Bu noktayı aydınlatır.
Frank'i yıllardır görüyorum.
06:19
I've been seeing Frank now for years.
97
367007
2030
Prostat kanserinin ilerlemiş bir evresinde,
HIV virüsüyle de uzun zamandır yaşamakta.
HIV virüsüyle de uzun zamandır yaşamakta.
06:21
He's living with advancing prostate cancer
on top of long-standing HIV.
on top of long-standing HIV.
98
369061
4194
Onun kemik ağrıları ve yorgunluğu
üzerinde çalışırız.
üzerinde çalışırız.
06:26
We work on his bone pain and his fatigue,
99
374197
1986
06:28
but most of the time we spend thinking
out loud together about his life --
out loud together about his life --
100
376207
4714
Ama zamanın çoğunu onun hayatını
yüksek sesle düşünerek geçiririz --
yüksek sesle düşünerek geçiririz --
06:32
really, about our lives.
101
380945
1365
gerçekten, hayatlarımız hakkında.
06:35
In this way, Frank grieves.
102
383071
1660
Bu şekilde Frank kederlenir.
06:37
In this way, he keeps up with
his losses as they roll in,
his losses as they roll in,
103
385207
3779
Böylece o birilerini kaybettikçe
buna ayak uydurabilir,
buna ayak uydurabilir,
gelecek anı yaşamaya hazır olmak için.
06:41
so that he's ready to take in
the next moment.
the next moment.
104
389010
3149
06:45
Loss is one thing,
but regret, quite another.
but regret, quite another.
105
393524
4171
Kayıp önemlidir, pişmanlık da öyle.
Frank her zaman maceracıydı --
06:51
Frank has always been an adventurer --
106
399243
1957
O, Norman Rockwell'in resimlerinden
çıkmış gibi görünür.
çıkmış gibi görünür.
06:53
he looks like something
out of a Norman Rockwell painting --
out of a Norman Rockwell painting --
107
401224
2841
Pişmanlıktan da hoşlanmaz.
06:56
and no fan of regret.
108
404089
1564
Bir gün kliniğe geldiğinde şaşırmadık.
06:58
So it wasn't surprising
when he came into clinic one day,
when he came into clinic one day,
109
406566
2681
Kolorado Nehri'nde
rafting yapmak istiyordu.
rafting yapmak istiyordu.
07:01
saying he wanted to raft
down the Colorado River.
down the Colorado River.
110
409271
2736
Bu iyi bir fikir miydi?
07:05
Was this a good idea?
111
413142
1675
07:07
With all the risks to his safety
and his health, some would say no.
and his health, some would say no.
112
415268
4204
Tüm riskler ve sağlık durumuyla
bazılarımız hayır diyecekti.
bazılarımız hayır diyecekti.
07:11
Many did, but he went for it,
while he still could.
while he still could.
113
419496
3566
Çoğumuz dedik ama o bunu başardı,
hâlâ yapabilirken.
hâlâ yapabilirken.
07:15
It was a glorious, marvelous trip:
114
423999
3611
Muhteşem ve harikulade bir gezintiydi.
Buz gibi bir su, kabarmış kuru bir hava,
örümcekler, yılanlar,
örümcekler, yılanlar,
07:20
freezing water, blistering dry heat,
scorpions, snakes,
scorpions, snakes,
115
428928
5322
Büyük Kanyon'un duvarlarından
gelen yaban hayatı iniltileri --
gelen yaban hayatı iniltileri --
07:26
wildlife howling off the flaming walls
of the Grand Canyon --
of the Grand Canyon --
116
434274
5431
07:31
all the glorious side of the world
beyond our control.
beyond our control.
117
439729
3544
Dünya'nın tüm harika tarafları
kontrolümüzün dışında.
kontrolümüzün dışında.
07:36
Frank's decision, while maybe dramatic,
118
444492
1890
Frank'in kararı, belki etkileyiciydi.
07:38
is exactly the kind
so many of us would make,
so many of us would make,
119
446406
2287
Birçoğumuzun yapmak isteyeceği türden.
07:40
if we only had the support to figure out
what is best for ourselves over time.
what is best for ourselves over time.
120
448717
6197
Bizim için neyin iyi olduğuyla ilgili
destek alsaydık.
destek alsaydık.
07:49
So much of what we're talking about today
is a shift in perspective.
is a shift in perspective.
121
457291
3369
Bugün en çok bakış açılarımızdaki
değişikliği konuşuyoruz.
değişikliği konuşuyoruz.
Kazadan sonra, üniversiteye döndüğümde,
07:54
After my accident,
when I went back to college,
when I went back to college,
122
462723
2252
alanımı sanat tarihi olarak değiştirdim.
07:56
I changed my major to art history.
123
464999
2366
08:00
Studying visual art, I figured
I'd learn something about how to see --
I'd learn something about how to see --
124
468095
4300
Görsel sanatlar okurken, nasıl gördüğümüzü
öğreneceğimi düşündüm --
öğreneceğimi düşündüm --
08:05
a really potent lesson
for a kid who couldn't change
for a kid who couldn't change
125
473705
3374
neyi gördüğünün çoğunu
değiştiremeyen bir çocuk için,
değiştiremeyen bir çocuk için,
08:09
so much of what he was seeing.
126
477103
2041
bu güçlü bir dersti.
08:12
Perspective, that kind of alchemy
we humans get to play with,
we humans get to play with,
127
480602
3738
Bakış açısı, bizim içimizde
oynadığımız bir simyadır,
oynadığımız bir simyadır,
acıyı çiçeğe dönüştürmek.
08:16
turning anguish into a flower.
128
484364
2510
08:21
Flash forward: now I work
at an amazing place in San Francisco
at an amazing place in San Francisco
129
489999
3792
Şu an San Francisco'da
harika bir yerde çalışıyorum,
harika bir yerde çalışıyorum,
08:25
called the Zen Hospice Project,
130
493815
2239
''Zen Darülaceze'' projesi denilen.
08:28
where we have a little ritual
that helps with this shift in perspective.
that helps with this shift in perspective.
131
496078
3620
Bizim bazı ritüellerimiz
bakış açılarımızı değiştiriyor.
bakış açılarımızı değiştiriyor.
08:32
When one of our residents dies,
132
500405
3061
Aramızdan birisi öldüğünde,
morgdaki adam gelir,
biz bedeni bahçeden dışarı çıkarırız.
biz bedeni bahçeden dışarı çıkarırız.
08:35
the mortuary men come, and as we're
wheeling the body out through the garden,
wheeling the body out through the garden,
133
503490
4470
Kapıya geldiğimizde dururuz.
08:39
heading for the gate, we pause.
134
507984
2030
08:42
Anyone who wants --
135
510038
2185
Kim isterse --
08:44
fellow residents, family,
nurses, volunteers,
nurses, volunteers,
136
512247
2724
dostları, ailesi, hemşireler, gönüllüler,
08:46
the hearse drivers too, now --
137
514995
2444
cenaze arabası sürücüsü de, şimdi --
bir hikâye anlatır veya
şarkı söylenir ya da sessizlik,
şarkı söylenir ya da sessizlik,
08:49
shares a story or a song or silence,
138
517463
4427
çiçek yapraklarını üzerine serperiz.
08:53
as we sprinkle the body
with flower petals.
with flower petals.
139
521914
2788
Birkaç dakika sürer;
08:57
It takes a few minutes;
140
525282
2304
08:59
it's a sweet, simple parting image
to usher in grief with warmth,
to usher in grief with warmth,
141
527610
5365
bu tatlı, basit ayrılış görüntüsü
kederin içine bir parça içtenlik getirir,
kederin içine bir parça içtenlik getirir,
09:04
rather than repugnance.
142
532999
1711
nefretin yerine.
Tipik hastane ortamına kıyasla,
09:08
Contrast that with the typical experience
in the hospital setting,
in the hospital setting,
143
536060
5046
09:13
much like this -- floodlit room
lined with tubes and beeping machines
lined with tubes and beeping machines
144
541130
4864
çoğunlukla ışıklandırılmış bir oda,
borular ve bip sesli makineler ile kaplı,
borular ve bip sesli makineler ile kaplı,
yanıp sönen ışıklar,
hastanın hayatı son bulmuşken bile durmaz.
hastanın hayatı son bulmuşken bile durmaz.
09:18
and blinking lights that don't stop
even when the patient's life has.
even when the patient's life has.
145
546018
4168
09:23
Cleaning crew swoops in,
the body's whisked away,
the body's whisked away,
146
551419
3026
Temizlikçiler geldiğinde,
bedeni götürülür.
bedeni götürülür.
09:26
and it all feels as though that person
had never really existed.
had never really existed.
147
554469
5028
Tüm bunlar, o kişi gerçekten
yokmuş gibi hissettirir.
yokmuş gibi hissettirir.
Tabii ki, steril olmak adına
iyi olması amaçlanır,
iyi olması amaçlanır,
09:33
Well-intended, of course,
in the name of sterility,
in the name of sterility,
148
561070
2623
09:35
but hospitals tend to assault our senses,
149
563717
3496
ama hastaneler,
duyularımıza saldırma eğilimindedir,
duyularımıza saldırma eğilimindedir,
09:39
and the most we might hope for
within those walls is numbness --
within those walls is numbness --
150
567237
5504
çoğumuzda bu duvarların arasında,
bir hissizlik olduğu düşüncesi olabilir --
bir hissizlik olduğu düşüncesi olabilir --
09:44
anesthetic, literally
the opposite of aesthetic.
the opposite of aesthetic.
151
572765
4242
anestetik, kelimenin tam
anlamıyla estetik olmayan.
anlamıyla estetik olmayan.
Hastanelerin yapabileceklerine
saygı duyarım,
saygı duyarım,
09:50
I revere hospitals for what they can do;
I am alive because of them.
I am alive because of them.
152
578499
4305
çünkü onların sayesinde hayattayım.
09:56
But we ask too much of our hospitals.
153
584096
2117
Ama biz hastanelerimizden çok şey isteriz.
09:59
They are places for acute trauma
and treatable illness.
and treatable illness.
154
587436
3593
Onlar, akut travmalar ve
tedavi edilebilir hastalıklar içindir.
tedavi edilebilir hastalıklar içindir.
Oralarda yaşamak ve ölmek için yer yoktur;
onlar bu nedenle tasarlanmadılar.
onlar bu nedenle tasarlanmadılar.
10:03
They are no place to live and die;
that's not what they were designed for.
that's not what they were designed for.
155
591053
4025
Şimdi ben kurumlarımızın
10:10
Now mind you -- I am not
giving up on the notion
giving up on the notion
156
598078
2300
daha insancıl bir hâle geleceği
görüşünden vazgeçmiyorum.
görüşünden vazgeçmiyorum.
10:12
that our institutions
can become more humane.
can become more humane.
157
600402
3210
10:16
Beauty can be found anywhere.
158
604057
2381
Güzellik her yerde bulunabilir.
Birkaç ayımı yanık
bölümü içerisinde geçirdim,
bölümü içerisinde geçirdim,
10:21
I spent a few months in a burn unit
159
609092
2272
10:23
at St. Barnabas Hospital
in Livingston, New Jersey,
in Livingston, New Jersey,
160
611388
2748
Livingston, New Jersey'deki
Barnabas hastanesinde,
Barnabas hastanesinde,
orada harika bir bakım gördüm,
10:26
where I got really
great care at every turn,
great care at every turn,
161
614160
4157
buna iyi derecede palyatif bakımda dâhil.
10:30
including good
palliative care for my pain.
palliative care for my pain.
162
618341
2197
10:33
And one night, it began to snow outside.
163
621415
2845
Bir gece dışarıda kar yağmaya başladı.
10:37
I remember my nurses
complaining about driving through it.
complaining about driving through it.
164
625426
3915
Hatırlıyorum, hemşirelerim araç
kullanmaktan şikâyet ediyordu.
kullanmaktan şikâyet ediyordu.
Odamda hiç pencere yoktu ama
10:42
And there was no window in my room,
165
630103
2184
10:44
but it was great to just imagine it
coming down all sticky.
coming down all sticky.
166
632311
3306
lapa lapa yağan karı
hayal etmek harikaydı.
hayal etmek harikaydı.
Ertesi gün, hemşirelerimden biri gizlice
bir kar topu getirdi.
bir kar topu getirdi.
10:49
Next day, one of my nurses
smuggled in a snowball for me.
smuggled in a snowball for me.
167
637299
3934
10:53
She brought it in to the unit.
168
641257
1633
Kar topunu yanık bölümüne soktu.
10:56
I cannot tell you the rapture I felt
holding that in my hand,
holding that in my hand,
169
644731
5408
Size kar topunu elimde tutmanın,
beni nasıl cezbettiğini anlatamam.
beni nasıl cezbettiğini anlatamam.
11:02
and the coldness dripping
onto my burning skin;
onto my burning skin;
170
650163
3049
Soğukluğun yanan cildim üzerinden taşması,
11:05
the miracle of it all,
171
653236
2310
tüm bunlar bir mucize,
onun eriyerek suya dönüşmesi
ise bir büyüydü.
ise bir büyüydü.
11:07
the fascination as I watched it melt
and turn into water.
and turn into water.
172
655570
3759
O anda,
11:15
In that moment,
173
663293
2131
sadece bu gezegenin
herhangi bir parçası olmam,
herhangi bir parçası olmam,
11:17
just being any part of this planet
in this universe mattered more to me
in this universe mattered more to me
174
665448
4488
11:21
than whether I lived or died.
175
669960
2099
yaşamış veya ölmüş olmamdan
daha önemliydi.
daha önemliydi.
11:24
That little snowball packed
all the inspiration I needed
all the inspiration I needed
176
672083
3123
O küçük kar topu,
tüm ilhamı toplamıştı,
tüm ilhamı toplamıştı,
11:27
to both try to live
and be OK if I did not.
and be OK if I did not.
177
675230
3205
yaşamam ve iyi olmam için gereken,
eğer yaşamıyor olsaydım da tamamdı.
eğer yaşamıyor olsaydım da tamamdı.
11:31
In a hospital, that's a stolen moment.
178
679176
2884
Bir hastanede o vakit, çalınmış bir andır.
11:36
In my work over the years,
I've known many people
I've known many people
179
684356
3389
Benim işimde,
yıllardır birçok insan tanıdım,
yıllardır birçok insan tanıdım,
11:39
who were ready to go, ready to die.
180
687769
1827
gitmek ve ölmek için hazırlardı.
Nihai huzuru veya üstünlüğü
bulmuş oldukları için değil,
bulmuş oldukları için değil,
11:43
Not because they had found
some final peace or transcendence,
some final peace or transcendence,
181
691192
4783
ama onlar hayatlarının neye dönüşmüş
olduğu yüzünden itildiler --
olduğu yüzünden itildiler --
11:47
but because they were so repulsed
by what their lives had become --
by what their lives had become --
182
695999
4309
bir kelimeyle,
koparılmış veya kötü olarak.
koparılmış veya kötü olarak.
11:54
in a word, cut off, or ugly.
183
702553
4549
Kronik ve ölümcül hastalıklarla yaşayan
çok sayıda insan var,
çok sayıda insan var,
12:03
There are already record numbers of us
living with chronic and terminal illness,
living with chronic and terminal illness,
184
711394
6086
herhangi bir ileri yaşta olan.
12:09
and into ever older age.
185
717504
1452
12:11
And we are nowhere near ready
or prepared for this silver tsunami.
or prepared for this silver tsunami.
186
719947
4800
Biz bu sağlık felaketi (gümüş tsunami)
için hazır değiliz ve hazırlanmadık.
için hazır değiliz ve hazırlanmadık.
12:19
We need an infrastructure
dynamic enough to handle
dynamic enough to handle
187
727335
3261
Bizim dinamik ve yeterli bir
alt yapıya ihtiyacımız var,
alt yapıya ihtiyacımız var,
12:22
these seismic shifts in our population.
188
730620
4064
toplumumuzdaki bu gibi değişimler için.
12:27
Now is the time to create
something new, something vital.
something new, something vital.
189
735637
3020
Şimdi yeni bir şey yaratmanın zamanı,
hayati bir şey.
hayati bir şey.
12:30
I know we can because we have to.
190
738681
2360
Biliyorum yapabiliriz, çünkü mecburuz.
12:33
The alternative is just unacceptable.
191
741065
2022
Alternatif, sadece kabul edilemez.
Bilinen ana malzemeler:
12:35
And the key ingredients are known:
192
743651
1882
12:37
policy, education and training,
193
745557
3674
Politika, eğitim ve öğretim,
12:41
systems, bricks and mortar.
194
749255
2062
sistemler, tuğlalar ve harç.
Bizim tasarımcıların tüm çizgileriyle
çalışabilmemiz için tonlarca girdimiz var.
çalışabilmemiz için tonlarca girdimiz var.
12:44
We have tons of input
for designers of all stripes to work with.
for designers of all stripes to work with.
195
752642
3806
Biz biliyoruz, örneğin,
araştırma sonucunda
araştırma sonucunda
12:49
We know, for example, from research
196
757123
1881
12:51
what's most important to people
who are closer to death:
who are closer to death:
197
759028
3486
ölüme yakın olan insanlar için
en çok neyin önemli olduğunu:
en çok neyin önemli olduğunu:
Konfor, rahatlamış hissetmek,
sevdiklerini rahatlatmak.
sevdiklerini rahatlatmak.
12:54
comfort; feeling unburdened
and unburdening to those they love;
and unburdening to those they love;
198
762538
6965
13:01
existential peace; and a sense
of wonderment and spirituality.
of wonderment and spirituality.
199
769527
5242
Varoluşsal barış, merak ve
maneviyat duygusu.
maneviyat duygusu.
13:08
Over Zen Hospice's nearly 30 years,
200
776896
3758
Zen projesi neredeyse 30 yılı aştı,
hastalarımızdan ince
ayrıntılarıyla öğrendik.
ayrıntılarıyla öğrendik.
13:12
we've learned much more
from our residents in subtle detail.
from our residents in subtle detail.
201
780678
3643
13:17
Little things aren't so little.
202
785662
2465
Küçük şeyler aslında küçük değiller.
13:21
Take Janette.
203
789499
1174
Janette'i örnek alın.
13:22
She finds it harder to breathe
one day to the next due to ALS.
one day to the next due to ALS.
204
790697
3487
O her gün kendini ALS hastalığı
yüzünden zor nefes alıyorken bulur.
yüzünden zor nefes alıyorken bulur.
13:26
Well, guess what?
205
794208
1150
Peki tahmin edin, ne?
13:28
She wants to start smoking again --
206
796121
3378
O tekrar sigaraya başlamak istiyor --
Fransız sigarası, eğer mümkünse.
13:31
and French cigarettes, if you please.
207
799523
2928
13:36
Not out of some self-destructive bent,
208
804786
2223
Kendine zarar vermesinin dışında,
ciğerlerini dolu hissedebilmek için,
aslında onlara sahipken.
aslında onlara sahipken.
13:39
but to feel her lungs filled
while she has them.
while she has them.
209
807033
3959
13:44
Priorities change.
210
812786
1197
Öncelikler değişir.
13:47
Or Kate -- she just wants to know
211
815556
2471
Ya da Kate -- o sadece bilmek istiyor,
13:50
her dog Austin is lying
at the foot of her bed,
at the foot of her bed,
212
818051
4035
onun köpeği Austin
yatağın kenarında yatıyor,
yatağın kenarında yatıyor,
13:54
his cold muzzle against her dry skin,
213
822110
3717
soğuk burnu onun kuru cildine değerken,
13:57
instead of more chemotherapy
coursing through her veins --
coursing through her veins --
214
825851
2723
daha fazla kemoterapi yerine --
14:00
she's done that.
215
828598
1181
onun kemoterapiyle işi bitti.
Duyusal estetik haz, neredeyse, hemen,
14:02
Sensuous, aesthetic gratification,
where in a moment, in an instant,
where in a moment, in an instant,
216
830849
5016
14:07
we are rewarded for just being.
217
835889
3352
biz sadece var olduğumuz
için ödüllendirildik.
için ödüllendirildik.
Bunun büyük kısmı duyularımız ile,
vücut aracılığıyla
vücut aracılığıyla
14:15
So much of it comes down to
loving our time by way of the senses,
loving our time by way of the senses,
218
843373
4282
14:19
by way of the body -- the very thing
doing the living and the dying.
doing the living and the dying.
219
847679
5292
sevdiğimiz zamana gelir --
bunlarla yaşıyor ve ölüyoruz.
bunlarla yaşıyor ve ölüyoruz.
14:26
Probably the most poignant room
220
854258
1559
Muhtemelen en dokunaklı oda,
Zen misafir evindeki kendi mutfağımızdır.
14:27
in the Zen Hospice guest house
is our kitchen,
is our kitchen,
221
855841
2253
14:30
which is a little strange when you realize
222
858118
2037
Onu fark ettiğinizde, biraz gariptir,
14:32
that so many of our residents
can eat very little, if anything at all.
can eat very little, if anything at all.
223
860179
3813
birçok misafirimiz çok az
yiyebilir ya da hiç,
yiyebilir ya da hiç,
14:36
But we realize we are providing
sustenance on several levels:
sustenance on several levels:
224
864016
5870
ama fark ettik ki,
biz belirli seviyerlerde gıda sağlıyoruz.
biz belirli seviyerlerde gıda sağlıyoruz.
Koku, sembolik bir düzlem.
14:41
smell, a symbolic plane.
225
869910
3066
14:46
Seriously, with all the heavy-duty stuff
happening under our roof,
happening under our roof,
226
874356
4917
Gerçekten onca ağır şeylerin çatımız
altında olmasının yanında,
altında olmasının yanında,
14:51
one of the most tried and true
interventions we know of,
interventions we know of,
227
879297
3734
en çok denenmiş ve
gerçekten müdahale edilen şey,
gerçekten müdahale edilen şey,
14:55
is to bake cookies.
228
883055
3493
fırında kurabiye yapmaktır.
Kendi duyularımız oldukça,
15:10
As long as we have our senses --
229
898144
1604
15:11
even just one --
230
899772
2012
sadece bir tane bile --
en azından ona ulaşabilme ihtimalimiz var,
15:13
we have at least
the possibility of accessing
the possibility of accessing
231
901808
3409
bize insan ve bağlı
olduğumuzu hissettiren.
olduğumuzu hissettiren.
15:17
what makes us feel human, connected.
232
905241
3168
15:22
Imagine the ripples of this notion
233
910999
2786
Bu görüşün dalgalandığını hayal edin;
15:25
for the millions of people
living and dying with dementia.
living and dying with dementia.
234
913809
2785
milyonlarca insanın bunaklık
yaşayarak öldüğünü.
yaşayarak öldüğünü.
İlkel duyusal zevkler için
söylenecek söz yoktur.
söylenecek söz yoktur.
15:29
Primal sensorial delights that say
the things we don't have words for,
the things we don't have words for,
235
917554
4265
Bizi bu zamana ait yapan dürtüler --
15:33
impulses that make us stay present --
236
921843
2874
geçmiş veya gelecek için ihtiyaç duyulmaz.
15:36
no need for a past or a future.
237
924741
2805
Yani, gereksiz acıyı sistemin dışına
çekmek bizim ilk tasarım işaretimizse,
çekmek bizim ilk tasarım işaretimizse,
15:42
So, if teasing unnecessary suffering out
of the system was our first design cue,
of the system was our first design cue,
238
930280
6194
15:50
then tending to dignity
by way of the senses,
by way of the senses,
239
938559
2704
sonra duyularımızla,
15:53
by way of the body --
the aesthetic realm --
the aesthetic realm --
240
941287
3792
vücut aracılığıyla --
estetik bir alan --
estetik bir alan --
onurlu olmaya eğilimli olmak
ikinci tasarım işaretimizdir.
ikinci tasarım işaretimizdir.
15:57
is design cue number two.
241
945103
1857
Şimdi bu bizi hızlıca üçüncü ve
son parçaya götürür;
son parçaya götürür;
15:59
Now this gets us quickly to the third
and final bit for today;
and final bit for today;
242
947944
3806
16:03
namely, we need to lift our sights,
to set our sights on well-being,
to set our sights on well-being,
243
951774
6864
yani görüşlerimizi iyi yaşam üzerine
kurmak için, onları yıkmalıyız,
kurmak için, onları yıkmalıyız,
böylece hayat, sağlık ve sağlık hizmetleri
16:10
so that life and health and healthcare
244
958662
3313
16:13
can become about making life
more wonderful,
more wonderful,
245
961999
2385
hayatı daha mükemmel hâle dönüştürebilir,
16:16
rather than just less horrible.
246
964408
2444
daha az kötüleştirmesi yerine.
16:20
Beneficence.
247
968196
1156
İyilik.
16:22
Here, this gets right at the distinction
248
970999
2135
İşte bu ayrımı getirir,
16:25
between a disease-centered and a patient-
or human-centered model of care,
or human-centered model of care,
249
973158
5134
bakımın hastalık merkezli bir modelden
hasta, insan merkezli bir modele geçmesi
hasta, insan merkezli bir modele geçmesi
16:30
and here is where caring
becomes a creative, generative,
becomes a creative, generative,
250
978316
3461
ve işte bu, bakımı yaratıcı, üretken,
16:33
even playful act.
251
981801
1842
oyuna benzeyen bir harekete
dahi dönüştürür.
dahi dönüştürür.
16:36
"Play" may sound like a funny word here.
252
984657
2000
Oynamak burada eğlenceli
bir kelime gibi gelebilir.
bir kelime gibi gelebilir.
16:39
But it is also one of our
highest forms of adaptation.
highest forms of adaptation.
253
987687
2904
Ama bu ayrıca adaptasyonun
yüksek bir seviyesidir.
yüksek bir seviyesidir.
16:42
Consider every major compulsory effort
it takes to be human.
it takes to be human.
254
990615
4659
Her büyük zorlu çabayı düşünün,
insan olmak için gerekenleri.
insan olmak için gerekenleri.
16:47
The need for food has birthed cuisine.
255
995298
2503
Yemek ihtiyacı, mutfağı doğurdu.
16:49
The need for shelter
has given rise to architecture.
has given rise to architecture.
256
997825
2588
Barınma ihtiyacı,
mimarlığı ortaya çıkardı.
mimarlığı ortaya çıkardı.
Örtünme ihtiyacı, modayı
16:52
The need for cover, fashion.
257
1000437
2206
16:54
And for being subjected to the clock,
258
1002667
2731
ve zamana da uyduk,
müziği de icat ettik.
16:57
well, we invented music.
259
1005422
3527
17:03
So, since dying
is a necessary part of life,
is a necessary part of life,
260
1011766
3209
Ölüyor olmak
hayatın gerekli bir parçasıdır,
hayatın gerekli bir parçasıdır,
17:06
what might we create with this fact?
261
1014999
2631
bu gerçekle neler yaratabiliriz?
17:12
By "play" I am in no way suggesting
we take a light approach to dying
we take a light approach to dying
262
1020054
3376
Oynamak ile ölüme dair
hafif bir yaklaşımı öne sürmüyorum
veya herhangi bir ölüyor olma
şeklinden söz etmiyoruz.
şeklinden söz etmiyoruz.
17:15
or that we mandate
any particular way of dying.
any particular way of dying.
263
1023454
2639
17:18
There are mountains of sorrow
that cannot move,
that cannot move,
264
1026117
2858
Hareket edemeyen keder dağları vardır,
biz öyle yada böyle orada olacağız.
17:20
and one way or another,
we will all kneel there.
we will all kneel there.
265
1028999
3067
17:24
Rather, I am asking that we make space --
266
1032999
3501
Yer açmak yerine istediğim --
fiziksel, ruhsal bir oda; sona doğru
hayatı yaşamamıza izin verecek --
hayatı yaşamamıza izin verecek --
17:28
physical, psychic room, to allow life
to play itself all the way out --
to play itself all the way out --
267
1036524
5743
17:34
so that rather than just
getting out of the way,
getting out of the way,
268
1042291
3357
sadece yoldan çekilmek yerine,
yaşlanma ve ölüyor olma,
hayatın sonuna doğru güzel görünebilir.
hayatın sonuna doğru güzel görünebilir.
17:37
aging and dying can become
a process of crescendo through to the end.
a process of crescendo through to the end.
269
1045672
4817
17:44
We can't solve for death.
270
1052931
3841
Biz ölümü çözemeyiz.
Biliyorum bazılarınız
bunun üzerinde çalışıyor.
bunun üzerinde çalışıyor.
17:50
I know some of you are working on this.
271
1058283
2307
(Gülüşme)
17:52
(Laughter)
272
1060614
3675
Aynı zamanda, biz --
17:57
Meanwhile, we can --
273
1065003
1812
(Gülüşme)
17:58
(Laughter)
274
1066839
2016
18:00
We can design towards it.
275
1068879
2306
Buna karşı tasarlayabiliriz.
Bazı parçalarım erken öldü,
18:04
Parts of me died early on,
276
1072042
1375
18:05
and that's something we can all say
one way or another.
one way or another.
277
1073441
2764
bu bizim öyle ya da böyle
söyleyebileceğimiz bir şeydir.
söyleyebileceğimiz bir şeydir.
Ben hayatımı bu gerçek etrafında
yeniden tasarladım,
yeniden tasarladım,
18:08
I got to redesign my life
around this fact,
around this fact,
278
1076583
2641
18:11
and I tell you it has been a liberation
279
1079248
3340
size bunun bir kurtuluş olduğunu
söyleyebilirim.
söyleyebilirim.
Her zaman güzellik veya
anlam bulabileceğinizi fark etmeniz için
anlam bulabileceğinizi fark etmeniz için
18:14
to realize you can always find
a shock of beauty or meaning
a shock of beauty or meaning
280
1082612
3155
18:17
in what life you have left,
281
1085791
2267
hayatın içinde size ne kaldığıyla,
o kar topu gibi kalıcı bir mükemmel an,
18:20
like that snowball lasting
for a perfect moment,
for a perfect moment,
282
1088082
2764
18:22
all the while melting away.
283
1090870
2298
tamamı eriyip giderken.
18:26
If we love such moments ferociously,
284
1094700
6019
Biz bu gibi anları vahşice seversek,
sonra belki iyi yaşamayı öğrenebiliriz --
18:32
then maybe we can learn to live well --
285
1100743
2272
ölüme karşın değil,
18:35
not in spite of death,
286
1103039
2087
18:37
but because of it.
287
1105150
1586
ama onun yüzünden.
Hadi ölümün bizi götürdüğü yere gidelim,
18:42
Let death be what takes us,
288
1110520
2176
hayal gücünün eksikliği olmadan.
18:44
not lack of imagination.
289
1112720
2862
18:48
Thank you.
290
1116868
1152
Teşekkürler.
(Alkışlar)
18:50
(Applause)
291
1118044
7920
ABOUT THE SPEAKER
BJ Miller - Palliative care physicianUsing empathy and a clear-eyed view of mortality, BJ Miller shines a light on healthcare’s most ignored facet: preparing for death.
Why you should listen
Palliative care specialist BJ Miller helps patients face their own deaths realistically, comfortably, and on their own terms. Miller is cultivating a model for palliative care organizations around the world, and emphasizing healthcare’s quixotic relationship to the inevitability of death. He is a hospice and palliative medicine physician and sees patients and families at the UCSF Helen Diller Family Comprehensive Cancer Center.
Miller’s passion for palliative care stems from personal experience -- a shock sustained while a Princeton undergraduate cost him three limbs and nearly killed him. But his experiences form the foundation of a hard-won empathy for patients who are running out of time.
BJ Miller | Speaker | TED.com