TEDGlobal 2011
Lucianne Walkowicz: Finding planets around other stars
Lucianne Walkowicz: Başqa ulduzlar ətrafındakı planetlərin kəşfi
Filmed:
Readability: 3.8
1,240,810 views
Yaşayış olanlar da daxil olmaqla ulduzların ətrafındakı planetləri necə keşf edirik? TED iştirakçısı Lucianne Walkowicz və Kepler qrupu bir planetin öz günəşinin qarşısından keçərkən meydana gələn işığın zəifləməsini müşahidə etməklə 1.200-dən çox mümkün yeni planet sistemləri kəşf etdilər. Yeni texnikalar sayəsində, həyat üçün əlverişli şərtlərə sahib olan planetlər də keşf edə bilərlər.
Lucianne Walkowicz - Stellar astronomer
Lucianne Walkowicz works on NASA's Kepler mission, studying starspots and "the tempestuous tantrums of stellar flares." Full bio
Lucianne Walkowicz works on NASA's Kepler mission, studying starspots and "the tempestuous tantrums of stellar flares." Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Planetary systems outside our own
0
0
2000
Öz sistemimiz xaricindəki planet sistemləri
00:17
are like distant cities whose lights we can see twinkling,
1
2000
3000
parıldayan işıqlarını gördüyümüz, ancaq küçələrində
00:20
but whose streets we can't walk.
2
5000
3000
gəzə bilmədiyimiz uzaq şəhərlər kimidir.
00:23
By studying those twinkling lights though,
3
8000
2000
Bununla birlikdə, bu parlayan işıqları araşdıraraq
00:25
we can learn about how stars and planets interact
4
10000
3000
ulduz(planet sisteminin mərkəzi) və planetlərin öz ekosistemlerini
00:28
to form their own ecosystem
5
13000
2000
və yaşayış mühitini yaratmaq üçün
00:30
and make habitats that are amenable to life.
6
15000
3000
necə qarşılıqlı təsirdə olduqlarını da öyrənə bilərik.
00:33
In this image of the Tokyo skyline,
7
18000
2000
Tokio şəhərinin siluetinin görüldüyü bu şəkildə
00:35
I've hidden data
8
20000
2000
ən yeni planet ovçusu
00:37
from the newest planet-hunting space telescope on the block,
9
22000
2000
kosmos teleskopu Kepler Mission'dan əldə etdiyimiz
00:39
the Kepler Mission.
10
24000
2000
bəzi məlumatlar gizlədilib.
00:41
Can you see it?
11
26000
2000
Görə bilirsiniz?
00:43
There we go.
12
28000
2000
İndi daha dəqiq görünürlər.
00:45
This is just a tiny part of the sky the Kepler stares at,
13
30000
3000
Bu, hər yarım saatda bir
00:48
where it searches for planets
14
33000
2000
150.000-dən çox ulduzun işığını
00:50
by measuring the light from over 150,000 stars,
15
35000
3000
eyni anda və qüsursuz bir şəkildə ölçərək
00:53
all at once, every half hour,
16
38000
2000
planet axtaran Keplərin
00:55
and very precisely.
17
40000
2000
müşahidə etdiyi səmanın kiçik bir hissəsidir.
00:57
And what we're looking for
18
42000
2000
Hansəsa planet, ulduzunun qarşısından keçərkən
00:59
is the tiny dimming of light
19
44000
2000
o ulduzdan bizə çatan işığa
01:01
that is caused by a planet passing in front of one of these stars
20
46000
3000
qismən maneə törətdiyi üçün gələn işıqda çox az bir azalma olur.
01:04
and blocking some of that starlight from getting to us.
21
49000
3000
Bizə lazım olan da budur.
01:07
In just over two years of operations,
22
52000
3000
İki ildən çox bir müddətdir reallaşdırdığımız işlərdə
01:10
we've found over 1,200
23
55000
2000
digər ulduzların ətrafında
01:12
potential new planetary systems around other stars.
24
57000
3000
1.200-dən çox gizli planet sistemi kəşf etdik.
01:15
To give you some perspective,
25
60000
2000
Daha aydın izah etmək üçün, əlavə edim ki,
01:17
in the previous two decades of searching,
26
62000
3000
Keplərdən əvvəlki iyirmi illik araştırmalarımızda
01:20
we had only known about 400
27
65000
2000
yalnız 400 planet sistemindən
01:22
prior to Kepler.
28
67000
2000
xəbərdar idik.
01:24
When we see these little dips in the light,
29
69000
2000
İşığın azalmasından asılı olaraq
01:26
we can determine a number of things.
30
71000
2000
müşahidələr aparırıq.
01:28
For one thing, we can determine that there's a planet there,
31
73000
2000
Əvvəlcə orada bir planetin varlığından əmin ola bilərik.
01:30
but also how big that planet is
32
75000
3000
Eyni zamanda bu planetin böyüklüyü
01:33
and how far it is away from its parent star.
33
78000
3000
və planetin ana ulduzdan olan uzaqlığını da müəyyən edə bilirik.
01:36
That distance is really important
34
81000
2000
Bu məsafənin nə qədər olduğu çox mühümdür
01:38
because it tells us
35
83000
2000
çünki bizə planetin tam olaraq
01:40
how much light the planet receives overall.
36
85000
2000
nə qədər işıq aldığını göstərir.
01:42
And that distance and knowing that amount of light is important
37
87000
3000
Bəhs edilən bu məsafəni və işıq miqdarını bilməmiz əhəmiyyətlidir.
01:45
because it's a little like you or I sitting around a campfire:
38
90000
3000
Çünki bu vəziyyət düşərgə tonqalının ətrafında oturmaq kimidir.
01:48
You want to be close enough to the campfire so that you're warm,
39
93000
2000
Atəşə, sizi kifayəq qədər isidəcək,
01:50
but not so close
40
95000
2000
ancaq yandırmayacaq
01:52
that you're too toasty and you get burned.
41
97000
2000
bir məsafədə olmaq istəyərsiniz.
01:54
However, there's more to know about your parent star
42
99000
3000
Lakin, ana ulduz haqqında, alınan cəmi işıq miqdarından başqa
01:57
than just how much light you receive overall.
43
102000
2000
bilməli olduğumuz başqa detallar da var.
01:59
And I'll tell you why.
44
104000
2000
Bunun səbəbini sizə izah edim.
02:01
This is our star. This is our Sun.
45
106000
3000
Bu Ulduzumuzdur. Bu da Günəş.
02:04
It's shown here in visible light.
46
109000
2000
Bu görünən işıqdır.
02:06
That's the light that you can see with your own human eyes.
47
111000
2000
Yəni bu bir insan gözünün görə biləcəyi işıq.
02:08
You'll notice that it looks pretty much
48
113000
2000
Buradakı görünüşdə günəşin adi sarı topa
02:10
like the iconic yellow ball --
49
115000
2000
bənzəyir-
02:12
that Sun that we all draw when we're children.
50
117000
2000
-uşaqlığımızda şəkilini çəkdiyimiz kimi.
02:14
But you'll notice something else,
51
119000
2000
Ancaq başqa bir şeyi daha hiss edəcəksiniz.
02:16
and that's that the face of the Sun
52
121000
2000
günəşin üzərində
02:18
has freckles.
53
123000
2000
çilləri olduğunu.
02:20
These freckles are called sunspots,
54
125000
2000
Bu çillər günəş ləkələri adlanır.
02:22
and they are just one of the manifestations
55
127000
2000
və bunlar günəşin maqnetik sahəsinin
02:24
of the Sun's magnetic field.
56
129000
2000
göstəricilərindən yalnız biridir.
02:26
They also cause the light from the star to vary.
57
131000
3000
Bunlar eyni zamanda ulduzdan gələn işığın dəyişməsinə də səbə olur.
02:29
And we can measure this
58
134000
2000
Və biz bu dəyişikliyi Kepler sayəsində
02:31
very, very precisely with Kepler and trace their effects.
59
136000
3000
qüsursuz bir şəkildə ölçüb, təsirlərini təqib edə bilərik.
02:34
However, these are just the tip of the iceberg.
60
139000
3000
Ancaq bütün bunlar aysberqin yalnız görünən qisimidir.
02:37
If we had UV eyes or X-ray eyes,
61
142000
3000
Əgər bunlara bənövşəyi sonrası və ya X şüaları
02:40
we would really see
62
145000
2000
gözüylə baxsaq,
02:42
the dynamic and dramatic effects
63
147000
2000
digər ulduzlarda olduğu kimi
02:44
of our Sun's magnetic activity --
64
149000
2000
günəşin maqnetik fəaliyyətlərinin
02:46
the kind of thing that happens on other stars as well.
65
151000
3000
dinamik və təəccüblü təsirlərini görə bilərik.
02:49
Just think, even when it's cloudy outside,
66
154000
2000
Buludlu günlərdə belə səmada bu cür
02:51
these kind of events are happening
67
156000
2000
fəaliyyətlərin daimi müşahidə edildiyini
02:53
in the sky above you all the time.
68
158000
3000
təsəvvür edin.
02:57
So when we want to learn whether a planet is habitable,
69
162000
3000
Qısacası bir planetin
03:00
whether it might be amenable to life,
70
165000
2000
həyat üçün əlverişli olub olmadığını anlamaq üçün
03:02
we want to know not only how much total light it receives
71
167000
2000
yalnız cəmdə nə qədər işıq aldığını
03:04
and how warm it is,
72
169000
2000
və istiliyini deyil
03:06
but we want to know about its space weather --
73
171000
3000
eyni zamanda onun ətrafındakı şərtləri
03:09
this high-energy radiation,
74
174000
2000
yəni yüksək enerjili radiasiya vəziyyətini
03:11
the UV and the X-rays
75
176000
2000
ulduzun yaratdığı
03:13
that are created by its star
76
178000
2000
və radiasiya mühitində görünən
03:15
and that bathe it in this bath of high-energy radiation.
77
180000
3000
bənövşəyi sonrası və x şüaları səviyyəsini öyrənmək istəyirik.
03:18
And so, we can't really look
78
183000
2000
Ancaq, digər ulduzların planetlərini
03:20
at planets around other stars
79
185000
2000
günəş sistemimizdəki
03:22
in the same kind of detail
80
187000
2000
planetləri araşdırdığımız kimi
03:24
that we can look at planets in our own solar system.
81
189000
3000
detallı bir şəkildə araşdıra bilmirik.
03:27
I'm showing here Venus, Earth and Mars --
82
192000
2000
Burada Venera, Dünya və Mars planetlərini görürsünüz.
03:29
three planets in our own solar system that are roughly the same size,
83
194000
3000
Günəş sistemimizdəki təxminən eyni böyüklükdə olan bu üç planetdən
03:32
but only one of which
84
197000
2000
ancaq biri- Yer yaşayış üçün
03:34
is really a good place to live.
85
199000
2000
münasibdir.
03:36
But what we can do in the meantime
86
201000
2000
Bizim bu cihazla edə biləcəyimiz də
03:38
is measure the light from our stars
87
203000
3000
ulduzlardan gələn işıq miqdarını ölçüb
03:41
and learn about this relationship
88
206000
2000
planetlər ilə ana ulduzları arasındakı
03:43
between the planets and their parent stars
89
208000
2000
bu əlaqəni anlamağa çalışaraq
03:45
to suss out clues
90
210000
2000
kainatdakı hansı planetlərin
03:47
about which planets might be good places
91
212000
2000
yaşamaq üçün əlverişli olduqlarına dair
03:49
to look for life in the universe.
92
214000
2000
dəlillər tapmağa çalışmaqdır.
03:51
Kepler won't find a planet
93
216000
2000
Kepler araşdırdığı hər bir ulduz ətrafında
03:53
around every single star it looks at.
94
218000
2000
bir planet tapmaya bilər.
03:55
But really, every measurement it makes
95
220000
2000
Ancaq həqiqətən də bütün ölçüləri
03:57
is precious,
96
222000
2000
vacibdir,
03:59
because it's teaching us about the relationship
97
224000
2000
çünki bu bizə
04:01
between stars and planets,
98
226000
2000
ulduzlar ilə planetlər arasındakı əlaqəni
04:03
and how it's really the starlight
99
228000
2000
və həqiqətən də
04:05
that sets the stage
100
230000
2000
kainatda həyatın meydana gəlməsini
04:07
for the formation of life in the universe.
101
232000
2000
ulduz işığının mümkün hala gətirdiyini göstərir.
04:09
While it's Kepler the telescope, the instrument that stares,
102
234000
3000
Müşahidə edən Teleskop Kepler olsa da
04:12
it's we, life, who are searching.
103
237000
3000
araşdırmanı edən bizlərik yəni həyatın özü.
04:15
Thank you.
104
240000
2000
Təşəkkürlər.
04:17
(Applause)
105
242000
2000
(Alqışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Lucianne Walkowicz - Stellar astronomerLucianne Walkowicz works on NASA's Kepler mission, studying starspots and "the tempestuous tantrums of stellar flares."
Why you should listen
Lucianne Walkowicz is an Astronomer at the Adler Planetarium in Chicago. She studies stellar magnetic activity and how stars influence a planet's suitability as a host for alien life. She is also an artist and works in a variety of media, from oil paint to sound. She got her taste for astronomy as an undergrad at Johns Hopkins, testing detectors for the Hubble Space Telescope’s new camera (installed in 2002). She also learned to love the dark stellar denizens of our galaxy, the red dwarfs, which became the topic of her PhD dissertation at University of Washington. Nowadays, she works on NASA’s Kepler mission, studying starspots and the tempestuous tantrums of stellar flares to understand stellar magnetic fields. She is particularly interested in how the high energy radiation from stars influences the habitability of planets around alien suns. Lucianne is also a leader in the Large Synoptic Survey Telescope, a new project that will scan the sky every night for 10 years to create a huge cosmic movie of our Universe.
Lucianne Walkowicz | Speaker | TED.com