TED2012
Terry Moore: Why is 'x' the unknown?
ટેરી મુર: અજ્ઞાતની ઓળખ 'x' શા માટે?
Filmed:
Readability: 5.1
3,872,013 views
'x' એ અજ્ઞાતની ઓળખનું પ્રતિક શા માટે છે? આ ટુંકા અને હળવા વાર્તાલાપમાં, ટેરી મુર આ આશ્ચર્યજનક જવાબ આપવો છે.
Terry Moore - Thinker
Terry Moore is the director of the Radius Foundation, a forum for exploring and gaining insight from different worldviews. Full bio
Terry Moore is the director of the Radius Foundation, a forum for exploring and gaining insight from different worldviews. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I have the answer to a question that we've all asked.
0
611
3601
આપણે જે સવાલ હંમેશ પૂછતાં રહ્યાં છીએ
તેનો મારી પાસે જવાબ છે.
તેનો મારી પાસે જવાબ છે.
00:20
The question is,
1
4212
1117
સવાલ એ છે કે,
00:21
Why is it that the letter X
2
5329
2284
કોઇપણ અજ્ઞાત વસ્તુમાટે
00:23
represents the unknown?
3
7613
1998
બારાખડીનો 'X' જ કેમ વપરાય છે?
00:25
Now I know we learned that in math class,
4
9611
2967
હું માનું છું કે આપણે ગણિતના
વર્ગમાં તો શીખ્યા હતા,
વર્ગમાં તો શીખ્યા હતા,
00:28
but now it's everywhere in the culture --
5
12578
1751
પરંતુ હવે તો તે દરેક વાતમાં
વપરાતું થઇ ગયું છે --
વપરાતું થઇ ગયું છે --
00:30
The X prize, the X-Files,
6
14329
2801
X ઇનામ, X-ફાઇલ્સ,
00:33
Project X, TEDx.
7
17130
3923
X પ્રકલ્પ, ટીઇડીx.
00:36
Where'd that come from?
8
21053
1995
આ x ક્યાંથી આવી પડેલ છે?
00:38
About six years ago
9
23048
1218
આજ્થી લગભગ છ વર્ષ પહેલાં
00:40
I decided that I would learn Arabic,
10
24266
2716
મેં ઍરૅબીક શીખવાનું નક્કી કર્યું,
00:42
which turns out to be a supremely logical language.
11
26982
3952
જે સહુથી વધારે તાર્કીક ભાષા પરવડી હતી.
00:46
To write a word or a phrase
12
30934
2317
ઍરૅબીકમાં કોઇપણ શબ્દ કે શબ્દસમુહ કે
00:49
or a sentence in Arabic
13
33251
1681
વાક્ય લખવું હોય તો
00:50
is like crafting an equation,
14
34932
2233
તે કોઇ સમીકરણ રચવા જેવું પરવડે છે,
00:53
because every part is extremely precise
15
37165
2366
કારણકે દરેક ભાગ એકદમ નિશ્ચિત છે
00:55
and carries a lot of information.
16
39531
2852
અને ખુબ માહિતિ ધરાવે છે.
00:58
That's one of the reasons
17
42383
1350
એ એક કારણ છે
00:59
so much of what we've come to think of
18
43733
1515
જેને બધાંને આપણે પશ્ચિમનું વિજ્ઞાન અને
01:01
as Western science and mathematics and engineering
19
45248
3819
ગણિત અને ઍન્જીનીયરીંગ માનીએ છીએ
01:04
was really worked out in the first few centuries of the Common Era
20
49067
3322
તે ખરેખર તો સામાન્ય યુગની
પહેલી થોડી સદીઓમાં
પહેલી થોડી સદીઓમાં
01:08
by the Persians and the Arabs and the Turks.
21
52389
3316
પર્શીયન અને આરબ
અને તુર્ક લોકોએ વિકસાવેલ હતું.
અને તુર્ક લોકોએ વિકસાવેલ હતું.
01:11
This includes the little system in Arabic
22
55705
2317
જેમાં ઍરૅબીકની એક નાની પધ્ધતિ,
01:13
called al-jebra.
23
58022
1716
અલ-જિબ્રા પણ આવૃત છે.
01:15
And al-jebr roughly translates to
24
59738
3168
અલ-જિબ્રનો બહુ જ કાચો અર્થ થાય છે
01:18
"the system for reconciling disparate parts."
25
62906
3699
"અલગ અલગ ભાગને મેળજોડ કરવાની પધ્ધતિ".
01:22
Al-jebr finally came into English as algebra.
26
66605
4050
અલ-જિબ્ર આખરે અંગ્રેજીમાં
ઍલ્જિબ્રા કહેવાયું.
ઍલ્જિબ્રા કહેવાયું.
01:26
One example among many.
27
70655
2167
જેના, ઘણા દાખલાઓ પૈકી એકઃ
01:28
The Arabic texts containing this mathematical wisdom
28
72822
3966
આ ગણિતીક જ્ઞાનસભર ઍરૅબીક ગ્રંથો
01:32
finally made their way to Europe --
29
76788
1783
આખરે ૧૧મી કે ૧૨મી સદીમાં
01:34
which is to say Spain --
30
78571
1286
યુરૉપ - ખાસ કરીને સ્પૅન -
01:35
in the 11th and 12th centuries.
31
79857
2465
પહોંચ્યા.
01:38
And when they arrived
32
82322
1150
અને જ્યારે ગ્રંથ આવ્યા ત્યારે
01:39
there was tremendous interest
33
83472
1883
તેમણે આ જ્ઞાનને યુરૉપીયન ભાષાઓમાં
01:41
in translating this wisdom
34
85355
1734
અનુવાદ કરવામાં
01:42
into a European language.
35
87089
1649
ખુબ રસ જગાવ્યો.
01:44
But there were problems.
36
88738
2018
પરંતુ કેટલીક સમસ્યાઓ પણ આવી હતી.
01:46
One problem
37
90756
1717
એક તો સમસ્યા એ કે
01:48
is there are some sounds in Arabic
38
92473
2633
ઍરૅબીકમાં કેટલાક ઉચ્ચારો એવા છે
01:51
that just don't make it through a European voice box
39
95106
2999
જે યૂરૉપીયનની સ્વર પેટીમાંથી
પૂરતા અભ્યાસ વિના
પૂરતા અભ્યાસ વિના
01:54
without lots of practice.
40
98105
2267
બહાર જ આવી ન શકે.
01:56
Trust me on that one.
41
100372
1734
આ બાબતે મારૉ પૂરો વિશ્વાસ કરજો.
01:58
Also, those very sounds
42
102106
2217
વળી, આ ઉચ્ચારો
02:00
tend not to be represented
43
104323
1914
યુરૉપીયન ભાષાઓમાંનાં ચિહ્નોની સાથે
02:02
by the characters that are available in European languages.
44
106237
3588
મેળ પણ નથી ખાતા.
02:05
Here's one of the culprits.
45
109825
1814
તેમાંનો એક ગુન્હેગાર આ રહ્યો.
02:07
This is the letter SHeen,
46
111639
1884
એક શબ્દ છે ષીં,
02:09
and it makes the sound we think of as SH -- "sh."
47
113523
3599
જેનો ઉચ્ચાર આપણે
જેને ષ - શ - સમજીએ એવો થાય.
જેને ષ - શ - સમજીએ એવો થાય.
02:13
It's also the very first letter
48
117122
2602
તે શલાન શબ્દનો
02:15
of the word shalan,
49
119724
2432
પહેલો અક્ષર છે,
02:18
which means "something"
50
122156
1794
જેનો અર્થ થાય છે અંગ્રેજીના "કંઇક" જેવો જ
02:19
just like the the English word "something" --
51
123950
1848
"કંઇક" થાય છે --
02:21
some undefined, unknown thing.
52
125798
3286
કશુંક અસ્પષ્ટ,અજાણ્યું.
02:24
Now in Arabic,
53
129084
1165
ઍરૅબીકમાં
02:26
we can make this definite
54
130249
1201
આપણે આને એક ચોક્કસ અનુચ્છેદ "અલ" ઉમેરીને
02:27
by adding the definite article "al."
55
131450
2148
નિશ્ચિત કરી શકીએ છીએ.
02:29
So this is al-shalan --
56
133598
2602
એટલે જેમ કે અલ - શલાન --
02:32
the unknown thing.
57
136200
1650
અસ્પષ્ટ વસ્તુ.
02:33
And this is a word that appears throughout early mathematics,
58
137850
3303
અને આ શબ્દ શરૂઆતનાં ગણિતમાં
બધે જ જોવા મળે છે જેમ કે
બધે જ જોવા મળે છે જેમ કે
02:37
such as this 10th century derivation of proofs.
59
141153
7200
૧૦મી સદીની સાબિતિઓની વ્યુત્પતિઓમાં.
02:44
The problem for the Medieval Spanish scholars
60
148353
2510
આ વસ્તુ સામગ્રીના અનુવાદનું
કામ જેમને સોંપાયું હતું
કામ જેમને સોંપાયું હતું
02:46
who were tasked with translating this material
61
150863
2568
તે મધ્ય યુગના સ્પૅનિશ
વિદ્વાનોની સમસ્યા એ હતી કે
વિદ્વાનોની સમસ્યા એ હતી કે
02:49
is that the letter SHeen and the word shalan
62
153431
4482
અક્ષર ષીં(શીં) અને શબ્દ શલાનની બદલીમાં
02:53
can't be rendered into Spanish
63
157913
1950
સ્પૅનિશમાં કંઇ જ મળતું ન હતું
02:55
because Spanish doesn't have that SH,
64
159863
2586
કારણકે સ્પૅનિશમાં ષ હતો જ નહીં,
02:58
that "sh" sound.
65
162449
1297
જેનો ઉચ્ચાર "ષ"(શ) થતો હોય.
02:59
So by convention,
66
163746
1582
એટલે પરંપરા મુજબ
03:01
they created a rule in which
67
165328
1666
જે નિયમ બન્યો હતો, તે મુજબ
03:02
they borrowed the CK sound, "ck" sound,
68
166994
4218
તેઓએ પ્રાચીન ગ્રીકમાંથી
03:07
from the classical Greek
69
171212
1748
સ્ક ઉચ્ચારવાળો
03:08
in the form of the letter Kai.
70
172960
2681
કૈ અક્ષર વાપર્યો.
03:11
Later when this material was translated
71
175641
2719
પછીથી જ્યારે બધી સામગ્રીનો સર્વસામાન્ય
03:14
into a common European language,
72
178360
2348
યુરૉપીયન ભાષામાં અનુવાદ કરાયો,
03:16
which is to say Latin,
73
180708
2050
જેમ કે લૅટીન,
03:18
they simply replaced the Greek Kai
74
182758
2033
ત્યારે ગ્રીક કૈની જગ્યાએ તેઓએ
03:20
with the Latin X.
75
184791
2350
લૅટીન X વાપર્યો.
03:23
And once that happened,
76
187141
1269
અને એક વાર તેમ થયું,
03:24
once this material was in Latin,
77
188410
2465
અને આ સામગ્રી લૅટીનમાં ઉપલબ્ધ થઇ ગઇ,
03:26
it formed the basis for mathematics textbooks
78
190875
3583
પછીથી તો તે લગભગ ૬૦૦ વર્ષ સુધી
03:30
for almost 600 years.
79
194458
2083
ગણિતનાં પાઠ્યપુસ્તકોનો અધાર બની રહી.
03:32
But now we have the answer to our question.
80
196541
2018
પરંતુ આપણે તો 'અજ્ઞાતને
Xની મદદથી શા માટે ઓળખવામાં આવે છે?'
Xની મદદથી શા માટે ઓળખવામાં આવે છે?'
03:34
Why is it that X is the unknown?
81
198559
2781
તે પ્રશ્નનો જવાબ શોધી રહ્યા હતા.
03:37
X is the unknown
82
201340
1823
X એ અજ્ઞાતની ઓળખાણ એટલે છે કે
03:39
because you can't say "sh" in Spanish.
83
203163
3782
સ્પેનિશમાં "ષ" (શ) ઉચ્ચારી નથી શકાતો.
03:42
(Laughter)
84
206945
2384
(હાસ્ય)
03:45
And I thought that was worth sharing.
85
209329
2317
મને એમ થયું કે આ વાત
તમારી સાથે વેંચવી જોઇએ.
તમારી સાથે વેંચવી જોઇએ.
03:47
(Applause)
86
211646
3117
(તાળીઓ)
ABOUT THE SPEAKER
Terry Moore - ThinkerTerry Moore is the director of the Radius Foundation, a forum for exploring and gaining insight from different worldviews.
Why you should listen
Terry Moore directs the Radius Foundation in New York, which, as its website says, "seeks new ways of exploring and understanding dissimilar conceptual systems or paradigms -- scientific, religious, philosophical, and aesthetic -- with the aim to find a world view of more complete insight and innovation. The Radius Foundation is a forum for different views."
The foundation has published several works that examine the intersection of religion and metaphysics with science and social action.
Terry Moore | Speaker | TED.com