TEDWomen 2017
Wendy Suzuki: The brain-changing benefits of exercise
وێندى سوزوكى: سوودە مێشک گۆڕەکانی وەرزشکردن
Filmed:
Readability: 4.1
8,225,245 views
ئه‌و شته چييه كه ده‌توانى له‌مڕۆدا بيكه‌يت كه گۆڕانكارى ڕيشه‌يى له مێشكتدا ده‌كات؟ ڕاهێنان! وێندى سوزوكى زاناى ده‌مارزانى وا ده‌ڵێت. هانى خۆت بده بۆ چوون بۆ هۆڵى وه‌رزش وه‌ك سوزوكى باسى ئه‌و زانسته ده‌كات كه چۆن مه‌شق و ڕاهێنان ميزاج و ياده‌وه‌ريى به‌هێز ده‌كات-- هه‌روه‌ها مێشكت له دژى نه‌خۆشييه ده‌مارييه بۆماوه‌يه‌كان وه‌ك ئه‌لزه‌هايمه‌ر ده‌پارێزێت
Wendy Suzuki - Neuroscientist, author
Wendy Suzuki is researching the science behind the extraordinary, life-changing effects that physical activity can have on the most important organ in your body: your brain. Full bio
Wendy Suzuki is researching the science behind the extraordinary, life-changing effects that physical activity can have on the most important organ in your body: your brain. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
What if I told you there was something
that you can do right now
that you can do right now
0
920
4216
چى ده‌كه‌ن، ئه‌گه‌ر پێتان بڵێم شتێك هه‌يه
ده‌توانن هه‌ر ئێستا بيكه‌ن،
ده‌توانن هه‌ر ئێستا بيكه‌ن،
00:17
that would have an immediate,
positive benefit for your brain
positive benefit for your brain
1
5160
3696
كه ڕاسته‌وخۆ سوودێكى ئەرێنی
به مێشكتان ده‌گه‌يه‌نێ
به مێشكتان ده‌گه‌يه‌نێ
00:20
including your mood and your focus?
2
8880
2680
هه‌روه‌ها بۆ ميزاج و بيرچڕيشتان به‌سووده؟
00:24
And what if I told you that same thing
could actually last a long time
could actually last a long time
3
12160
5456
ئەگەر پێشتان بڵێم هەمان شت دەکرێت
ماوەیەکی زۆر بمێنێتەوە و
ماوەیەکی زۆر بمێنێتەوە و
00:29
and protect your brain
from different conditions
from different conditions
4
17640
2656
مێشكتان له دۆخى جياواز بپارێزێت
00:32
like depression,
Alzheimer's disease or dementia.
Alzheimer's disease or dementia.
5
20320
3936
وه‌ك خه‌مۆكى، نه‌خۆشى ئه‌لزه‌هايمه‌ر يان
نه‌خۆشى پوکانەوەی مێشک ده‌پارێزێ؟
نه‌خۆشى پوکانەوەی مێشک ده‌پارێزێ؟
00:36
Would you do it?
6
24280
1656
حه‌ز ده‌كه‌ن بيكه‌ن؟
00:37
Yes!
7
25960
1216
بەڵێ!
00:39
I am talking about the powerful effects
of physical activity.
of physical activity.
8
27200
4496
من باسى كاريگه‌ريى به‌هێزى
چالاكييه جه‌سته‌ييه‌كان ده‌كه‌م.
چالاكييه جه‌سته‌ييه‌كان ده‌كه‌م.
00:43
Simply moving your body,
9
31720
2416
تەنیا بە جوڵاندنی جەستەت،
00:46
has immediate, long-lasting
and protective benefits for your brain.
and protective benefits for your brain.
10
34160
5240
سودی یەکسەری، درێژخایەن و
پارێزەری دەبێت بۆ مێشکت. و
پارێزەری دەبێت بۆ مێشکت. و
00:51
And that can last
for the rest of your life.
for the rest of your life.
11
39960
2176
هەتا هەتایە سوودەکانی
بەردەوام دەبێت.
بەردەوام دەبێت.
00:54
So what I want to do today
is tell you a story
is tell you a story
12
42160
2376
بۆيه ئه‌مڕۆ ئه‌وه‌ى به نيازم بيكه‌م،
گێڕانه‌وه‌ى چيرۆكێكه بۆ ئێوه
گێڕانه‌وه‌ى چيرۆكێكه بۆ ئێوه
00:56
about how I used my deep
understanding of neuroscience,
understanding of neuroscience,
13
44560
4616
كه چۆن تێگه‌يشتنى قووڵى خۆم له ده‌مارزانى
01:01
as a professor of neuroscience,
14
49200
1736
وه‌ك پڕۆفيسۆرێكى ده‌مارزانى،
01:02
to essentially do an experiment on myself
15
50960
2816
بۆ ئەوەی یەکەمجار تاقیکردنەوەیەک
لەسەر خۆم بکەم
لەسەر خۆم بکەم
01:05
in which I discovered
the science underlying
the science underlying
16
53800
3016
كه له‌و تاقيكردنه‌وه‌يه‌دا ئه‌و
زانسته شاراوه‌يه‌م ئاشكرا كرد
زانسته شاراوه‌يه‌م ئاشكرا كرد
01:08
why exercise
is the most transformative thing
is the most transformative thing
17
56840
3856
کە بۆچی وەرزش کاریگەرترین شتە
01:12
that you can do for your brain today.
18
60720
2000
کە دەتوانی ئێستا بۆ مێشکتی بکەیت.
01:15
Now, as a neuroscientist,
I know that our brains,
I know that our brains,
19
63360
3696
ئێستاش وه‌ك زانايه‌كى ده‌مارزانى،
ئه‌وه ده‌زانم كه مێشكمان
ئه‌وه ده‌زانم كه مێشكمان
01:19
that is the thing in our head right now,
20
67080
3056
ئه‌و شته‌يه كه ئيستاكه له‌ناو سه‌رماندايه،
01:22
that is the most complex structure
known to humankind.
known to humankind.
21
70160
5096
ئاڵۆزترين پێكهاته‌ى هه‌يه كه
مرۆڤ دركى پێ كردبێت.
مرۆڤ دركى پێ كردبێت.
01:27
But it's one thing
to talk about the brain,
to talk about the brain,
22
75280
2656
به‌ڵام قسه‌كردن ده‌رباره‌ى مێشك شتێكه و
01:29
and it's another to see it.
23
77960
1440
بينينى شتێكى ديكه‌يه.
01:31
So here is a real preserved human brain.
24
79880
2856
ئه‌مه مێشكێكى ڕاسته‌قينه‌ى
پارێزراوى مرۆڤه.
پارێزراوى مرۆڤه.
01:34
And it's going to illustrate two key areas
that we are going to talk about today.
that we are going to talk about today.
25
82760
3856
ئەو دوو بەشە سەرەکییەشمان نیشان ئەیات
کە ئەمڕۆ دەمانەوێ باسی بکەین.
کە ئەمڕۆ دەمانەوێ باسی بکەین.
01:38
The first is the prefrontal cortex,
right behind your forehead,
right behind your forehead,
26
86640
4256
يه‌كه‌ميان توێكڵى ناوچه‌وانه پل،
ڕاسته‌وخۆ ده‌كه‌وێته پشتى ناوچه‌وانه‌وه،
ڕاسته‌وخۆ ده‌كه‌وێته پشتى ناوچه‌وانه‌وه،
01:42
critical for things like decision-making,
focus, attention and your personality.
focus, attention and your personality.
27
90920
5880
زۆر گرنگە بۆ بڕیاردان، تەرکیزکردن،
سەرنجدان و کەسایەتی.
سەرنجدان و کەسایەتی.
01:49
The second key area is located
in the temporal lobe, shown right here.
in the temporal lobe, shown right here.
28
97360
4256
دووه‌مين به‌ش لاجانگه پله،
ڕێك ده‌كه‌ويته ئێره‌وه.
ڕێك ده‌كه‌ويته ئێره‌وه.
01:53
You have two temporal lobes in your brain,
the right and the left,
the right and the left,
29
101640
3136
دوو لاجانگه پلت له مێشكتدا هه‌يه،
ڕاست و چه‌پ،
ڕاست و چه‌پ،
01:56
and deep in the temporal lobe
is a key structure
is a key structure
30
104800
2616
هه‌روه‌ها له قووڵايى لاجانگه پلدا
پێكهاته‌يه‌كى گرنگ هه‌يه
پێكهاته‌يه‌كى گرنگ هه‌يه
01:59
critical for your ability
31
107440
1696
زۆر گرنگە بۆ توانای
02:01
to form and retain new long-term
memories for facts and events.
memories for facts and events.
32
109160
4456
دروستكردن و پاراستنى ياده‌وه‌رى درێژخايه‌ن
سه‌باره‌ت به ڕاستى و ڕووداوه‌كان.
سه‌باره‌ت به ڕاستى و ڕووداوه‌كان.
02:05
And that structure
is called the hippocampus.
is called the hippocampus.
33
113640
3136
به‌م پێكهاته‌يه ده‌وترێت هايپۆكامپه‌س.
02:08
So I've always been fascinated
with the hippocampus.
with the hippocampus.
34
116800
3360
من هه‌ميشه هايپۆكامپه‌س سه‌رنجى ڕاكێشاوم،
02:12
How could it be that an event
that lasts just a moment,
that lasts just a moment,
35
120640
4816
چۆن دەکرێت ڕووداوێک تەنیا
چەند ساتێکی خایاندبێت،
چەند ساتێکی خایاندبێت،
02:17
say, your first kiss,
36
125480
2216
بۆ نموونه يه‌كه‌مين ماچ له ژياندا،
02:19
or the moment your first child was born,
37
127720
3456
يه‌كه‌مين ساتى له‌دايكبوونى يه‌كه‌مين منداڵ،
02:23
can form a memory
that has changed your brain,
that has changed your brain,
38
131200
3056
یادەوەرییەک درووست بکات کە
تەواو مێشکت بگۆڕێت،
تەواو مێشکت بگۆڕێت،
02:26
that lasts an entire lifetime?
39
134280
2336
كه به درێژايى ژيان ده‌مێنێته‌وه؟
02:28
That's what I want to understand.
40
136640
2016
ئەمە ئەو شتەیە کە ئەمەوێ لێیتێبگەم.
02:30
I wanted to start and record
the activity of individual brain cells
the activity of individual brain cells
41
138680
5096
ويستم ده‌ست بكه‌م به تۆماركردنى
چالاكى خانه‌كانى مێشكى كه‌سێك ،
چالاكى خانه‌كانى مێشكى كه‌سێك ،
02:35
in the hippocampus
42
143800
1616
له ناوچه‌ى هاپيۆكامپه‌س
02:37
as subjects were forming new memories.
43
145440
2176
کاتێک کەسەکە یادەوەری
نوێ درووست دەکات.
نوێ درووست دەکات.
02:39
And essentially try and decode how
those brief bursts of electrical activity,
those brief bursts of electrical activity,
44
147640
5296
بەشێوەیەکی بنەڕەتیش هەوڵبەم و شیبکەمەوە
چۆن ئەو دەردانە کورتەی چالاکی کارەبایی،
چۆن ئەو دەردانە کورتەی چالاکی کارەبایی،
02:44
which is how neurons
communicate with each other,
communicate with each other,
45
152960
2936
كه له‌م ڕێگه‌يه‌وه دوو ده‌ماره‌خانه
پێكه‌وه په‌يوه‌ندى ده‌كه‌ن،
پێكه‌وه په‌يوه‌ندى ده‌كه‌ن،
02:47
how those brief bursts either allowed us
to form a new memory, or did not.
to form a new memory, or did not.
46
155920
4600
چۆن ئه‌و دەردانە كورتخايه‌نانه ڕێگه‌مان پێ ده‌ده‌ن
بۆ دروستبوونى ياده‌وه‌رى، يان نايده‌ن
بۆ دروستبوونى ياده‌وه‌رى، يان نايده‌ن
02:52
But a few years ago,
I did something very unusual in science.
I did something very unusual in science.
47
160960
3336
وه‌لێ چه‌ند ساڵێك له‌مه‌وبه‌ر، شتگه‌لێكى زۆر
نائاساييم له زانستدا ئه‌نجام دا.
نائاساييم له زانستدا ئه‌نجام دا.
02:56
As a full professor of neural science,
48
164320
2136
وه‌ك پڕۆفيسۆرێكى ته‌واو
شاره‌زا له ده‌مارزانيدا،
شاره‌زا له ده‌مارزانيدا،
02:58
I decided to completely switch
my research program.
my research program.
49
166480
3800
بڕيارم دا به ته‌واوه‌تى
به‌رنامه‌ى توێژينه‌وه‌كه‌م بگۆڕم.
به‌رنامه‌ى توێژينه‌وه‌كه‌م بگۆڕم.
03:02
Because I encountered something
that was so amazing,
that was so amazing,
50
170840
4296
چونكه ڕووبه‌ڕووى شتێكى
زۆر سه‌رسوڕهێنه‌ر بوومه‌وه،
زۆر سه‌رسوڕهێنه‌ر بوومه‌وه،
03:07
with the potential to change so many lives
51
175160
3056
كه ده‌شێ ژيانى چه‌نده‌ها كه‌س بگۆڕێت،
03:10
that I had to study it.
52
178240
1256
بۆيه ناچار بووم لێكۆڵينه‌وه‌ى له‌سه‌ر بكه‌م.
03:11
I discovered and I experienced
the brain-changing effects of exercise.
the brain-changing effects of exercise.
53
179520
6816
ئه‌وه‌م بۆ ده‌ركه‌وت هه‌روه‌ها ئه‌زموونم كرد كه مێشك
له‌ژێر كاريگه‌رى ڕاهێنانه جه‌سته‌ييه‌كاندا گۆڕانى به‌سه‌ردا دێت.
له‌ژێر كاريگه‌رى ڕاهێنانه جه‌سته‌ييه‌كاندا گۆڕانى به‌سه‌ردا دێت.
03:18
And I did it in a completely
inadvertent way.
inadvertent way.
54
186360
3176
دۆزینەوەکە تەواو بە ڕێکەوت بوو.
03:21
I was actually at the height
of all the memory work that I was doing --
of all the memory work that I was doing --
55
189560
3816
له‌ڕاستيدا له ئاستێكى به‌رزى كاركردندا بووم
ده‌رباره‌ى ياده‌وه‌رى كه ئيشم له‌سه‌ر ده‌كرد.
ده‌رباره‌ى ياده‌وه‌رى كه ئيشم له‌سه‌ر ده‌كرد.
03:25
data was pouring in,
56
193400
1616
زانيارييه‌كان به لێشاو ده‌ڕژان،
03:27
I was becoming known in my field
for all of this memory work.
for all of this memory work.
57
195040
4536
له بواره‌كه‌ى خۆمدا ناسراو بووم له به‌رامبه‌ر
هه‌موو ئه‌و ئيشانه‌ى كه له بوارى ياده‌وه‌ريدا كردبوومن.
هه‌موو ئه‌و ئيشانه‌ى كه له بوارى ياده‌وه‌ريدا كردبوومن.
03:31
And it should have been going great.
It was, scientifically.
It was, scientifically.
58
199600
3600
ده‌بوو كاره‌كه‌م وا مه‌زن بێت.
له ڕووى زانستييه‌وه هه‌ر واش بوو.
له ڕووى زانستييه‌وه هه‌ر واش بوو.
03:35
But when I stuck my head
out of my lab door,
out of my lab door,
59
203720
3936
به‌ڵام كاتێك سه‌رم له ده‌رگاى
تاقيگه‌كه‌م برده ده‌ره‌وه،
تاقيگه‌كه‌م برده ده‌ره‌وه،
03:39
I noticed something.
60
207680
1240
تێبينى شتێكم كرد.
من هيچ ژيانێكى كۆمه‌ڵايه‌تيم نييه.
03:41
I had no social life.
61
209920
1456
03:43
I spent too much time
listening to those brain cells
listening to those brain cells
62
211400
2736
من كاتێكى زۆرم به ته‌نيا به‌سه‌ر بردووه
له گوێگرتن له خانه‌كانى مێشك
له گوێگرتن له خانه‌كانى مێشك
03:46
in a dark room, by myself.
63
214160
1576
له ژوورێكى تاريكدا، بەتەنیا.
03:47
(Laughter)
64
215760
1136
(پێكه‌نين)
03:48
I didn't move my body at all.
65
216920
2616
به هيچ شێوه‌يه‌ك له جێى خۆم نه‌ده‌جوڵام.
03:51
I had gained 25 pounds.
66
219560
2736
كێشم 25 پاوه‌ند زيادى كردبوو.
03:54
And actually, it took me
many years to realize it,
many years to realize it,
67
222320
2816
هه‌روه‌ها له ڕاستيدا، ساڵانێكى
زۆرم پێ چوو تا دركم به‌مه كرد،،
زۆرم پێ چوو تا دركم به‌مه كرد،،
03:57
I was actually miserable.
68
225160
1456
له ڕاستيدا له دۆخێكدا بووم جێى به‌زه‌يى بوو.
03:58
And I shouldn't be miserable.
69
226640
1696
كه نه‌ده‌بوو وا بم.
04:00
And I went on a river-rafting trip --
by myself, because I had no social life.
by myself, because I had no social life.
70
228360
4456
هه‌روه‌ها بۆ گه‌شتێكى سه‌وڵلێدان له ئاوى ڕوباردا
به‌ته‌نيا هه‌ر خۆم چووم، چونكه هيچ ژيانێكى كۆمه‌ڵايه‌تيم نه‌بوو.
به‌ته‌نيا هه‌ر خۆم چووم، چونكه هيچ ژيانێكى كۆمه‌ڵايه‌تيم نه‌بوو.
04:04
And I came back --
71
232840
1256
گه‌ڕامه‌وه
04:06
(Laughter)
72
234120
1016
(پێكه‌نين)
بيرم ده‌كرده‌وه. "ئۆو خوايه گيان،
من لاوازترين كه‌س بووم له‌و گه‌شته‌دا." .
من لاوازترين كه‌س بووم له‌و گه‌شته‌دا." .
04:07
thinking, "Oh, my God,
I was the weakest person on that trip."
I was the weakest person on that trip."
73
235160
3456
هه‌روه‌ها به ئه‌ر‌كێكه‌وه گه‌ڕامه‌وه.
04:10
And I came back with a mission.
74
238640
1536
به خۆم وت، "هه‌رگيز جارێكى ديكه
ڕێگه ناده‌م ئاوا لاوازترين كه‌س بم ."
ڕێگه ناده‌م ئاوا لاوازترين كه‌س بم ."
04:12
I said, "I'm never going to feel
like the weakest person
like the weakest person
75
240200
2656
له گه‌شتى سه‌وڵلێدانى ڕوباردا."
04:14
on a river-rafting trip again."
76
242880
1496
04:16
And that's what made me go to the gym.
77
244400
1976
هه‌ر ئه‌مه‌ش واى لێ كردم
بۆ هۆڵى وه‌رزش بڕۆم.
بۆ هۆڵى وه‌رزش بڕۆم.
04:18
And I focused my type-A personality
78
246400
3496
هه‌روه‌ها بيرم چڕ كرده‌وه له‌سه‌ر
كه‌سێتى جۆرى -ئه‌ى-م.
كه‌سێتى جۆرى -ئه‌ى-م.
04:21
on going to all the exercise
classes at the gym.
classes at the gym.
79
249920
2936
له چوون بۆ هه‌موو وانەکانی
ڕاهێنان له هۆڵى وه‌رزش
ڕاهێنان له هۆڵى وه‌رزش
04:24
I tried everything.
80
252880
1896
هه‌موو شتێكم تاقى كرده‌وه.
04:26
I went to kickbox,
dance, yoga, step class,
dance, yoga, step class,
81
254800
3936
چووم بۆ يارى کیکبۆکس، سه‌ما، بۆگا،
وەرزشی ئەیرۆبیک، و
وەرزشی ئەیرۆبیک، و
04:30
and at first it was really hard.
82
258760
2136
سەرەتا بەڕاستی سەخت بوو.
04:32
But what I noticed is that after every
sweat-inducing workout that I tried,
sweat-inducing workout that I tried,
83
260920
4976
به‌ڵام تێبينيم كرد له دواى هه‌ر
ڕاهێنانێك كه هه‌وڵم ده‌دا و ئاره‌قم ده‌كرده‌وه،
ڕاهێنانێك كه هه‌وڵم ده‌دا و ئاره‌قم ده‌كرده‌وه،
04:37
I had this great mood boost
and this great energy boost.
and this great energy boost.
84
265920
3896
مه‌زاجم باشتر ده‌بوو، هه‌روه‌ها وزه‌يه‌كى زۆريشم هه‌بوو.
هه‌ر ئه‌مه‌ش بوو واى لێ ده‌كردم
به‌رده‌وام بۆ هۆڵى وه‌رزش بگه‌ڕێمه‌وه.
به‌رده‌وام بۆ هۆڵى وه‌رزش بگه‌ڕێمه‌وه.
04:41
And that's what kept me
going back to the gym.
going back to the gym.
85
269840
2736
04:44
Well, I started feeling stronger.
86
272600
2576
ئيدى هه‌ستم كرد به‌هێزترم.
04:47
I started feeling better,
I even lost that 25 pounds.
I even lost that 25 pounds.
87
275200
3616
هه‌ستم كرد باشترم، ته‌نانه‌ت
ئه‌و 25 پاوه‌نده زياده‌يه‌شم له‌ده‌ست دا
ئه‌و 25 پاوه‌نده زياده‌يه‌شم له‌ده‌ست دا
04:50
And now, fast-forward a year and a half
into this regular exercise program
into this regular exercise program
88
278840
5000
ئێستاش ساڵ و نیوێک دوای ئەو
پرۆگرامی وەرزشکردنە بەردەوامە و
پرۆگرامی وەرزشکردنە بەردەوامە و
04:56
and I noticed something that really
made me sit up and take notice.
made me sit up and take notice.
89
284800
3216
تێبینی شتێکم کرد کە وایلێکردم
دانیشم و لە شتێکی نوێ بکۆڵمەوە.
دانیشم و لە شتێکی نوێ بکۆڵمەوە.
05:00
I was sitting at my desk,
writing a research grant,
writing a research grant,
90
288040
2976
لەسەر مێزەکەم دانیشتبووم توێژینەوەی
بەرزکردنەوەی پلەی زانستیم دەنوسی، و
بەرزکردنەوەی پلەی زانستیم دەنوسی، و
05:03
and a thought went through my mind
91
291040
2056
بيرۆكه‌يه‌ك به مێشكمدا هات
05:05
that had never gone
through my mind before.
through my mind before.
92
293120
2656
كه پێشتر به هيچ شێوه‌يه‌ك به ميشكمدا نه‌هاتبوو.
05:07
And that thought was,
93
295800
1856
ئه‌و بيرۆكه‌يه‌ش ئه‌وه بوو،
05:09
"Gee, grant-writing is going well today."
94
297680
3296
نووسينى توێژينه‌وه‌ى وه‌رگرتنى منحه له‌مڕۆدا
به شێوه‌يه‌كى باش به‌ڕێوه ده‌چێ.
به شێوه‌يه‌كى باش به‌ڕێوه ده‌چێ.
05:13
And all the scientists --
95
301000
1296
هه‌موو زاناكان--
05:14
(Laughter)
96
302320
1016
(پێكه‌نين)
05:15
yeah, all the scientists
always laugh when I say that,
always laugh when I say that,
97
303360
2576
بەڵێ، هەموو زاناکان پێدەکەنن
کاتێک ئەوە دەڵێم
کاتێک ئەوە دەڵێم
05:17
because grant-writing never goes well.
98
305960
2016
چونکە نوسینی ئەو توێژینەوانە
قەت بە باشی ناڕوات.
قەت بە باشی ناڕوات.
05:20
It is so hard; you're always
pulling your hair out,
pulling your hair out,
99
308000
2816
زۆريش سه‌خته: هه‌ميشه سه‌روقژت
ده‌ڕنيته‌وه لە داخدا،
ده‌ڕنيته‌وه لە داخدا،
05:22
trying to come up with that
million-dollar-winning idea.
million-dollar-winning idea.
100
310840
3256
هه‌وڵ ده‌ده‌ى بيرۆكه‌يه‌كی ملیۆن دۆلاری
بە مێشکتدا بێت.
بە مێشکتدا بێت.
05:26
But I realized that
the grant-writing was going well,
the grant-writing was going well,
101
314120
3256
بەڵام درکم بەوە کرد بۆ من نوسینی
توێژینەوەی پلە بەرزکردنەوەکە باش دەڕوات،
توێژینەوەی پلە بەرزکردنەوەکە باش دەڕوات،
05:29
because I was able
to focus and maintain my attention
to focus and maintain my attention
102
317400
4336
چونکە دەمتوانی تەرکیز بکەم و
سەرنجی خۆم ئاڕاستە بکەم
سەرنجی خۆم ئاڕاستە بکەم
05:33
for longer than I had before.
103
321760
2016
بۆ ماوه‌يه‌كى درێژتر له جاران بهێڵمه‌وه.
05:35
And my long-term memory --
what I was studying in my own lab --
what I was studying in my own lab --
104
323800
4976
هه‌روه‌ها ياده‌وه‌رى درێژخايه‌نم --
كه له تاقيگه‌كه‌ى خۆمدا ئيشم له‌سه‌ر ده‌كرد --
كه له تاقيگه‌كه‌ى خۆمدا ئيشم له‌سه‌ر ده‌كرد --
05:40
seemed to be better in me.
105
328800
1840
لەوە دەچوو باشتر بێت.
05:43
And that's when I put it together.
106
331560
2056
لەم کاتەدا بوو شتەکانم کۆکردەوە.
05:45
Maybe all that exercise
that I had included and added to my life
that I had included and added to my life
107
333640
5216
ده‌شێ هه‌موو ئه‌و ڕاهێنانه‌ى كه ئه‌نجامم دان و
بۆ ژيانى خۆمم زیادکرد:
بۆ ژيانى خۆمم زیادکرد:
05:50
was changing my brain.
108
338880
1216
مێشكميان گۆڕى بێت.
05:52
Maybe I did an experiment on myself
without even knowing it.
without even knowing it.
109
340120
3016
لەوانەیە بێ ئەوەی بەخۆم بزانم
تاقیکردنەوەم لەسەر خۆم کردبێت.
تاقیکردنەوەم لەسەر خۆم کردبێت.
له‌به‌ر ئه‌وه وه‌ك زانايه‌كى بە حەسرەتی
بواری دەمارزانی،
بواری دەمارزانی،
05:55
So as a curious neuroscientist,
110
343160
1616
05:56
I went to the literature to see
what I could find about what we knew
what I could find about what we knew
111
344800
3696
پەنام بردە بەر لایەنی وێژەیی هەتا بزانم چیم
پێئەدۆزرێتەوە دەربارەی ئەوەی دەمانزانی
پێئەدۆزرێتەوە دەربارەی ئەوەی دەمانزانی
06:00
about the effects
of exercise on the brain.
of exercise on the brain.
112
348520
2096
سه‌باره‌ت به كاريگه‌رى
ڕاهێنان بۆ سه‌ر مێشك.
ڕاهێنان بۆ سه‌ر مێشك.
06:02
And what I found was an exciting
and a growing literature
and a growing literature
113
350640
4136
ئەوەی دۆزیمەوە دڵخۆشکەر بوو و
وێژەیەک بوو لە گەشەکردندا بوو
وێژەیەک بوو لە گەشەکردندا بوو
06:06
that was essentially showing everything
that I noticed in myself.
that I noticed in myself.
114
354800
4176
هەموو ئەوەی تێدا بوو کە من
لە خۆمدا هەستم پێکرد.
لە خۆمدا هەستم پێکرد.
06:11
Better mood, better energy,
better memory, better attention.
better memory, better attention.
115
359000
3960
مه‌زاجێكى باشتر، وزه‌يه‌كى باشتر،
ياده‌وه‌رييه‌كى باشتر، سه‌رنجدانى باشتر.
ياده‌وه‌رييه‌كى باشتر، سه‌رنجدانى باشتر.
06:15
And the more I learned,
116
363600
2176
چه‌نده زياتر شت فێر ده‌بووم،
06:17
the more I realized
how powerful exercise was.
how powerful exercise was.
117
365800
3376
زياتر دركم به گرنگى ڕاهێنانه‌كان ده‌كرد.
06:21
Which eventually
led me to the big decision
led me to the big decision
118
369200
3176
كه دواجار واى لێ كردم بڕيارێكى گه‌وره بده‌م،
06:24
to completely shift my research focus.
119
372400
3736
ئه‌ويش بريتى بوو له به ته‌واوى
گۆڕينى بوارى توێژينه‌وه‌كه‌م.
گۆڕينى بوارى توێژينه‌وه‌كه‌م.
06:28
And so now, after several years
of really focusing on this question,
of really focusing on this question,
120
376160
4896
له‌به‌ر ئه‌وه له دواى چه‌ندين ساڵ له به‌ڕاستى
سه‌رنج چڕكردنه‌وه له‌سه‌ر ئه‌م پرسياره،
سه‌رنج چڕكردنه‌وه له‌سه‌ر ئه‌م پرسياره،
06:33
I've come to the following conclusion:
121
381080
2896
گه‌يشتم به‌م ده‌رئه‌نجامه:
06:36
that exercise is
the most transformative thing
the most transformative thing
122
384000
3496
وەرزش کاریگەرترین شتە
06:39
that you can do for your brain today
123
387520
2256
کە دەتوانی بۆ مێشکتی بکەیت
06:41
for the following three reasons.
124
389800
2096
ئه‌ويش له‌به‌ر سێ هۆكار.
06:43
Number one: it has
immediate effects on your brain.
immediate effects on your brain.
125
391920
3776
يه‌كه‌م: كاريگه‌رييه‌كى هه‌نووكه‌يى
يه‌كسه‌رى هه‌يه له‌سه‌ر مێشك. .
يه‌كسه‌رى هه‌يه له‌سه‌ر مێشك. .
06:47
A single workout that you do
126
395720
2016
هه‌ر تاكه ڕاهێنانێك كه ئه‌نجامى ده‌ده‌يت،
06:49
will immediately increase
levels of neurotransmitters
levels of neurotransmitters
127
397760
3616
ڕاسته‌وخۆ يه‌كسه‌ر ڕێژەی
گوێزه‌ره‌وه ده‌ماريه‌كان زياد ده‌كات
گوێزه‌ره‌وه ده‌ماريه‌كان زياد ده‌كات
06:53
like dopamine, serotonin
and noradrenaline.
and noradrenaline.
128
401400
3536
وه‌ك دۆپامين، سيرۆتۆنين و نۆرئه‌درينالين.
06:56
That is going to increase your mood
right after that workout,
right after that workout,
129
404960
3256
به‌مه‌ش مه‌زاجت ڕاسته‌وخۆ
پاش ڕاهێنان باش ده‌بێت،
پاش ڕاهێنان باش ده‌بێت،
07:00
exactly what I was feeling.
130
408240
1576
ڕێک ئەوەی من هەستمپێدەکرد.
07:01
My lab showed, that a single workout
131
409840
2456
تاقيگه‌كه‌م ئه‌وه‌ى ئاشكرا كرد
هه‌ر به‌ته‌نيا يه‌ك ڕاهێنان
هه‌ر به‌ته‌نيا يه‌ك ڕاهێنان
07:04
can improve your ability
to shift and focus attention,
to shift and focus attention,
132
412320
3576
ده‌کرێت تواناى گۆڕين و سه‌رنج
چڕكردنه‌وه‌ت به‌ره‌وپێش ببات،
چڕكردنه‌وه‌ت به‌ره‌وپێش ببات،
07:07
and that focus improvement
will last for at least two hours.
will last for at least two hours.
133
415920
3936
ئەم باشبوونەش لە سەرنجداندا بەلایەنی کەمەوە
بۆ دوو کاتژمێر بەردەوام دەبێت.
بۆ دوو کاتژمێر بەردەوام دەبێت.
07:11
And finally, studies have shown
134
419880
1616
لە کۆتاییشدا، توێژینەوەکان دەریانخستووە
07:13
that a single workout
will improve your reaction times
will improve your reaction times
135
421520
3376
کە تەنیا یەکجار وەرزشکردنیش
کاتی کاردانەوەت باشتر دەکات
کاتی کاردانەوەت باشتر دەکات
07:16
which basically means
136
424920
1256
ئەمەش واتای ئەوەیە
07:18
that you are going to be faster
at catching that cup of Starbucks
at catching that cup of Starbucks
137
426200
3336
خێراتر ئەو کوپە ستاربەکسە ئەگریتەوە
07:21
that falls off the counter,
138
429560
1736
کە لەسەر کەوانتەرەکەوە
دەکەوێتە خوارەوە،
دەکەوێتە خوارەوە،
07:23
which is very, very important.
139
431320
1736
كه ئه‌مه‌ش زۆر زۆر گرنگه.
07:25
(Laughter)
140
433080
1016
(پێكه‌نين)
07:26
But these immediate effects are transient,
they help you right after.
they help you right after.
141
434120
3920
بەڵام ئەم کاریگەرییە یەکسەرییانە کاتین،
ڕێک دوای ڕاهێنانەکە یارمەتیت ئەیات.
ڕێک دوای ڕاهێنانەکە یارمەتیت ئەیات.
07:30
What you have to do is do what I did,
142
438720
1816
ئه‌وه‌ى پێويسته بيكه‌يت، ئه‌وه‌يه كه من كردم
07:32
that is change your exercise regime,
increase your cardiorespiratory function,
increase your cardiorespiratory function,
143
440560
4016
ئه‌ويش ئه‌وه‌يه سيستمى ڕاهێنانه‌كانت بگۆڕيت،
به‌مه کرداری هه‌ناسه‌دان و دڵيش باشتر ده‌بن،
به‌مه کرداری هه‌ناسه‌دان و دڵيش باشتر ده‌بن،
07:36
to get the long-lasting effects.
144
444600
2336
بۆ ماوه‌يه‌كى درێژ ئه‌م
كاريگه‌رييانە ده‌مێنێته‌وه.
كاريگه‌رييانە ده‌مێنێته‌وه.
07:38
And these effects are long-lasting
145
446960
2256
ئه‌م كاريگه‌رييانە بۆ
ماوه‌يه‌كى درێژخايه‌ن ده‌مێنێته‌وه،
ماوه‌يه‌كى درێژخايه‌ن ده‌مێنێته‌وه،
07:41
because exercise actually
changes the brain's anatomy,
changes the brain's anatomy,
146
449240
4416
چونكه له‌ڕاستيدا ڕاهێنانه‌كان
گۆڕانكارى له توێكارى مێشكدا،
گۆڕانكارى له توێكارى مێشكدا،
07:45
physiology and function.
147
453680
2000
له فسيۆلۆژى و له فرماندا دروست ده‌كه‌ن.
07:48
Let's start with my favorite
brain area, the hippocampus.
brain area, the hippocampus.
148
456360
3240
با بچینە سەر ئەو بەشەی مێشک کە لای
من خوازراوترینە، هایپۆکامپەس.
من خوازراوترینە، هایپۆکامپەس.
07:52
The hippocampus --
149
460360
1376
هايپۆكه‌مپه‌س –
07:53
or exercise actually
produces brand new brain cells,
produces brand new brain cells,
150
461760
4456
یان لە ڕاستیدا وەرزشکردن خانەی نوێی
مێشک درووست دەکەن،
مێشک درووست دەکەن،
07:58
new brain cells in the hippocampus,
that actually increase its volume,
that actually increase its volume,
151
466240
4656
خانەی نوێی مێشک لە هایپۆکامپەسدا،
کە قەبارەیان زیاد دەکات،
کە قەبارەیان زیاد دەکات،
08:02
as well as improve
your long-term memory, OK?
your long-term memory, OK?
152
470920
4336
هاوكات ياده‌وه‌رى درێژخايه‌نت
به‌ره‌وپيش ده‌بات، باشە؟
به‌ره‌وپيش ده‌بات، باشە؟
08:07
And that including in you and me.
153
475280
2440
ئه‌مه له ئێوە و منيشدا ڕوو ده‌دات.
08:10
Number two: the most common finding
in neuroscience studies,
in neuroscience studies,
154
478400
3616
دووه‌م: ديارترين ئه‌و شته باوانه‌ى كه له
لێكۆڵينه‌وه‌كانى ده‌مارزانيدا ده‌دۆزرێنه‌وه،.
لێكۆڵينه‌وه‌كانى ده‌مارزانيدا ده‌دۆزرێنه‌وه،.
08:14
looking at effects of long-term exercise,
155
482040
2616
به سەیرکردنی كاريگه‌رى
درێژخايه‌نى ڕاهێنانه‌كان،
درێژخايه‌نى ڕاهێنانه‌كان،
08:16
is improved attention function
dependent or your prefrontal cortex.
dependent or your prefrontal cortex.
156
484680
4376
ئه‌وه‌يه به‌ره‌وپێشچوون له فرمانى سه‌رنجدان
پشت ده‌به‌ستێت به ناوچه‌ى توێكڵى ناوچه‌وانه پل.
پشت ده‌به‌ستێت به ناوچه‌ى توێكڵى ناوچه‌وانه پل.
08:21
You not only get
better focus and attention,
better focus and attention,
157
489080
2456
تۆ ته‌نيا ته‌ركيز و سه‌رنجدانێكى
باشترت ده‌ست ناكه‌وێت،
باشترت ده‌ست ناكه‌وێت،
08:23
but the volume of the hippocampus
increases as well.
increases as well.
158
491560
3576
به‌ڵكو قه‌باره‌ى هايپۆكامپه‌سيشت زياد ده‌كات.
08:27
And finally, you not only get
immediate effects of mood with exercise
immediate effects of mood with exercise
159
495160
4976
دواجار تۆ به هۆى ڕاهێنانه‌وه ته‌نيا كاريگه‌رييه‌كى
یەکسەری باشبوونى ميزاجت دەست ناكه‌وێت،
یەکسەری باشبوونى ميزاجت دەست ناكه‌وێت،
08:32
but those last for a long time.
160
500160
1656
بەڵام ئەوانە بۆ ماوەیەکی
زۆر دەمێننەوە.
زۆر دەمێننەوە.
08:33
So you get long-lasting increases
in those good mood neurotransmitters.
in those good mood neurotransmitters.
161
501840
5360
کەواتە زیادبوونی درێژخایەن دەبێت
لەو گەیەنەرە دەماریانەی مەزاجی باشدا.
لەو گەیەنەرە دەماریانەی مەزاجی باشدا.
08:39
But really, the most transformative thing
that exercise will do
that exercise will do
162
507920
4576
بەڵام، له ڕاستيدا، هه‌ره گرنگترين
گۆڕانكارى ڕيشه‌يى كه ڕاهێنان ده‌يكات.
گۆڕانكارى ڕيشه‌يى كه ڕاهێنان ده‌يكات.
08:44
is its protective effects on your brain.
163
512520
3176
کاریگەری پاراستنە لەسەر مێشک.
08:47
Here you can think
about the brain like a muscle.
about the brain like a muscle.
164
515720
2856
لێرەدا دەتوانیت وەک ماسولکەیەک
سەیری مێشک بکەیتز
سەیری مێشک بکەیتز
08:50
The more you're working out,
165
518600
1656
چه‌نده زياتر مه‌شق بكه‌يت،
08:52
the bigger and stronger your hippocampus
and prefrontal cortex gets.
and prefrontal cortex gets.
166
520280
4840
هایپۆکامپەس و توێکڵی پلی پێشەوەی مێشک
گەورەتر و بەهێزتر دەبن.
گەورەتر و بەهێزتر دەبن.
08:57
Why is that important?
167
525640
1296
بۆچى ئه‌مه گرنگه؟
08:58
Because the prefrontal cortex
and the hippocampus
and the hippocampus
168
526960
2776
چونكه توێكڵى ناوچه‌وانه پل و
هايپۆكه‌مپەس
هايپۆكه‌مپەس
09:01
are the two areas that are most
susceptible to neurodegenerative diseases
susceptible to neurodegenerative diseases
169
529760
5776
ئەو دوو بەشەن کە زیاتر لەژێر هەڕەشەدان
بۆ نەخۆشییەکانی پووکانەوەی دەماری و
بۆ نەخۆشییەکانی پووکانەوەی دەماری و
09:07
and normal cognitive decline in aging.
170
535560
2920
کەمبوونەوەی توانای درککردن بەهۆی تەمەنەوە.
09:10
So with increased exercise
over your lifetime,
over your lifetime,
171
538960
3176
كه‌واته له‌گه‌ڵ زيادكردنى
ڕاهێناندا به درێژايى ژیان،
ڕاهێناندا به درێژايى ژیان،
09:14
you're not going to cure
dementia or Alzheimer's disease,
dementia or Alzheimer's disease,
172
542160
3136
بە تەواوەتی چارەسەری نەخۆشیی مێشک پووکانەوە
یان ئەلزەهایمەر ناکەیت،
یان ئەلزەهایمەر ناکەیت،
09:17
but what you're going to do
is you're going to create
is you're going to create
173
545320
2496
به‌ڵكو كاتێك تۆ ڕاهێنان ده‌كه‌يت،
09:19
the strongest, biggest hippocampus
and prefrontal cortex
and prefrontal cortex
174
547840
2656
هايپۆكه‌مپه‌س و توێكڵى ناوچه‌وانه پل
گه‌وره‌تر و به‌هێزتر ده‌كه‌يت،
گه‌وره‌تر و به‌هێزتر ده‌كه‌يت،
09:22
so it takes longer for these diseases
to actually have an effect.
to actually have an effect.
175
550520
4440
کەواتە ئەم نەخۆشییانە درەنگتر
کاریگەری خۆیان درووست ئەکەن.
کاریگەری خۆیان درووست ئەکەن.
09:27
You can think of exercise, therefore,
176
555560
2776
كه‌واته ده‌توانى به جۆرێ بير له ڕاهێنان بكه‌يته‌وه
09:30
as a supercharged 401K for your brain, OK?
177
558360
5416
وەک ئەوەی شەحنکردنەوەیەکی
خێرا بێت بۆ مێشکت، باشە؟
خێرا بێت بۆ مێشکت، باشە؟
09:35
And it's even better, because it's free.
178
563800
2880
لەوەش باشترە، چونکە بێبەرامبەرە.
09:39
So this is the point in the talk
where everybody says,
where everybody says,
179
567880
2896
ئەمە ئەو خاڵەی باسەکەیە کە
تیایدا هەمووان دەڵێن،
تیایدا هەمووان دەڵێن،
09:42
"That sounds so interesting, Wendy,
180
570800
2136
ئه‌مه سه‌رنجڕاكێشه‌ر دياره، وێندى"
09:44
but I really will only
want to know one thing.
want to know one thing.
181
572960
2536
به‌ڵام له ڕاستيدا من ته‌نيا ده‌مه‌وێت ئه‌وه بزانم
09:47
And that is, just tell me
the minimum amount of exercise
the minimum amount of exercise
182
575520
3896
كه كه‌مترين بڕى ڕاهێنان
چه‌نده كه پێويستم پێيه‌تى
چه‌نده كه پێويستم پێيه‌تى
09:51
I need to get all these changes."
183
579440
1856
بۆ ده‌ستكه‌وتنى هه‌موو ئه‌م گۆڕانكارييانه."
09:53
(Laughter)
184
581320
1016
(پێكه‌نين)
09:54
And so I'm going to tell you
the answer to that question.
the answer to that question.
185
582360
2816
بۆیە منیش وەڵامی
ئەو پرسیارەتان پێدەڵێم.
ئەو پرسیارەتان پێدەڵێم.
09:57
First, good news: you don't have to become
a triathlete to get these effects.
a triathlete to get these effects.
186
585200
4296
یەکەم، هەواڵە خۆشەکە: پێویست ناکات ببیت
بە وەرزشەوانێکی قورس بۆ ئەم کاریگەرییانە.
بە وەرزشەوانێکی قورس بۆ ئەم کاریگەرییانە.
10:01
The rule of thumb is you want to get
three to four times a week exercise
three to four times a week exercise
187
589520
4536
ياسا نموونه‌ييه‌كه هه‌فته‌ى سێ بۆ چوار جار ڕاهێنان،
10:06
minimum 30 minutes an exercise session,
188
594080
3416
هه‌ر جاره‌ى به لايه‌نى كه‌مه‌وه نيو کاتژمێر،
10:09
and you want to get aerobic exercise in.
189
597520
2656
هه‌روه‌ها ڕاهێنانى ئيرۆبيكيش له خۆ بگرێ.
10:12
That is, get your heart rate up.
190
600200
1976
لێدانی دڵت بەرزدەکاتەوە.
10:14
And the good news is,
you don't have to go to the gym
you don't have to go to the gym
191
602200
2496
هەواڵە خۆشەکە ئەوەیە پێویست ناکات
بچیت بۆ جیم
بچیت بۆ جیم
10:16
to get a very expensive gym membership.
192
604720
2016
ببيت به ئه‌ندام له هۆڵێكى وه‌رزشى گرانبه‌هادا.
10:18
Add an extra walk around the block
in your power walk.
in your power walk.
193
606760
3696
له ده‌وروبه‌رى ماڵه‌كه‌ى خۆت زياتر به پێ بڕۆ،
10:22
You see stairs -- take stairs.
194
610480
2456
ئەگەر پلیکانەت بینی -- بە پلیکانەدا سەرکەوە.
10:24
And power-vacuuming can be as good
as the aerobics class
as the aerobics class
195
612960
4096
هەروەها ڕاهێنانی بەرزکردنەوەی کێشیش
دەکرێت هێندەی وەرزشی ئەیرۆبیک باشبێت
دەکرێت هێندەی وەرزشی ئەیرۆبیک باشبێت
10:29
that you were going to take at the gym.
196
617080
1880
كه له هۆڵى وه‌رزش وه‌ريده‌گريت.
10:31
So I've gone from memory pioneer
197
619800
4056
بەم شێوەیە لە زانایەکی پێشەنگ
لە بواری یادەوەرییەوە
لە بواری یادەوەرییەوە
10:35
to exercise explorer.
198
623880
1776
چوومە سەر لێکۆڵینەوە لە وەرزش.
10:37
From going into the innermost
workings of the brain,
workings of the brain,
199
625680
3816
له كاركردن له‌سەر قوڵايى مێشكه‌وه،
10:41
to trying to understand how exercise
can improve our brain function,
can improve our brain function,
200
629520
4216
بۆ هه‌وڵدان بۆ تێگه‌يشتن له‌وه‌ى چۆن
ڕاهێنان فرمانى مێشكمان به‌ره‌وپێش ده‌بات،
ڕاهێنان فرمانى مێشكمان به‌ره‌وپێش ده‌بات،
10:45
and my goal in my lab right now
201
633760
2816
هه‌روه‌ها ئامانجى من له تاقيگه‌كه‌مدا لە ئێستادا
10:48
is to go beyond that rule of thumb
that I just gave you --
that I just gave you --
202
636600
3136
ئه‌وه‌يه بۆ ئه‌وديوى ئه‌و ياسا نموونه‌ييه
بڕۆم كه ئێستاكه پێم دان --
بڕۆم كه ئێستاكه پێم دان --
10:51
three to four times a week, 30 minutes.
203
639760
1896
–سێ بۆ چوار جار له هه‌فته‌يه‌دا، 30 خولەک- .
10:53
I want to understand
the optimum exercise prescription
the optimum exercise prescription
204
641680
5216
دەمەوێت لە نمونەیترین ڕەچەتەی
ڕاهێنان کردن تێبگەم
ڕاهێنان کردن تێبگەم
10:58
for you, at your age,
at your fitness level,
at your fitness level,
205
646920
3976
بۆ ئێوە، و تەمەنی ئێوە و
ئاستی لەباربوونی لەشتان،
ئاستی لەباربوونی لەشتان،
11:02
for your genetic background,
206
650920
1896
بۆ ئه‌و باكگراونده بۆماوه‌يه‌ى كه هه‌ته،
11:04
to maximize the effects of exercise today
207
652840
3776
بۆ باشترینکردنی کاریگەرییەکانی
ڕاهێنانەکانی ئەمڕۆ و
ڕاهێنانەکانی ئەمڕۆ و
11:08
and also to improve your brain
and protect your brain the best
and protect your brain the best
208
656640
5296
هەروەها باشترکردنی مێشکت و
پاراستنی مێشکت بە باشترین شێوە
پاراستنی مێشکت بە باشترین شێوە
11:13
for the rest of your life.
209
661960
1776
هەتا کۆتایی ژیانت.
11:15
But it's one thing to talk about exercise,
and it's another to do it.
and it's another to do it.
210
663760
4056
به‌ڵام قسه‌كردن ده‌رباره‌ى ڕاهێنان
شتێكه و ئه‌نجامدانى شتێكى ديكه‌يه.
شتێكه و ئه‌نجامدانى شتێكى ديكه‌يه.
11:19
So I'm going to invoke my power
as a certified exercise instructor,
as a certified exercise instructor,
211
667840
3736
له‌به‌ر ئه‌وه هێزى خۆم وه‌ك ڕاهێنه‌رێكى
خاوه‌ن بڕوانامه به‌كار ده‌هێنم و
خاوه‌ن بڕوانامه به‌كار ده‌هێنم و
11:23
to ask you all to stand up.
212
671600
1576
داوا ئەکەم هەموو هەستنە سەر پێ.
11:25
(Laughter)
213
673200
1856
پێكه‌نين
11:27
We're going to do
just one minute of exercise.
just one minute of exercise.
214
675080
2256
ته‌نيا يه‌ك خولەک ڕاهێنان ده‌كه‌ين.
11:29
It's call-and-response,
just do what I do, say what I say,
just do what I do, say what I say,
215
677360
3496
تەنیا کردنی ئەوەیە کە دەیڵێم، بۆیە
ئەوە بکەنەوە کە دەیڵێم، و
ئەوە بکەنەوە کە دەیڵێم، و
11:32
and make sure you don't punch
your neighbor, OK?
your neighbor, OK?
216
680880
3136
هەر ئاگاتان لەوەبێت مست نەکێشن
بە کەسی تەنیشتتان، باشە؟
بە کەسی تەنیشتتان، باشە؟
11:36
Music!
217
684040
1216
ميوزيك!
11:37
(Upbeat music)
218
685280
1616
(موزیکی هيوابه‌خش)
11:38
Five, six, seven, eight,
it's right, left, right, left.
it's right, left, right, left.
219
686920
4496
پێنج، شه‌ش، حه‌وت،
لاى ڕاست، چه‌پ، ڕاست، چه‌پ.
لاى ڕاست، چه‌پ، ڕاست، چه‌پ.
11:43
And I say, I am strong now.
220
691440
4696
هه‌روه‌ها من ده‌ڵێم، من ئێستا بەهێزم.
11:48
Let's hear you.
221
696160
1216
ده‌ى با گوێم لێتان بێت.
11:49
Audience: I am strong now.
222
697400
3016
جه‌ماوه‌ر: "من ئێستا بەهێزم."
11:52
Wendy Suzuki: Ladies,
I am Wonder Woman-strong.
I am Wonder Woman-strong.
223
700440
3656
وێندى سوزوكى: خانمان،
من تواناى ژنه سەرسوڕهێنەرەکەم هه‌يه.
من تواناى ژنه سەرسوڕهێنەرەکەم هه‌يه.
11:56
Let's hear you!
224
704120
1216
با گوێم له تۆ بێت!
11:57
Audience: I am Wonder Woman-strong.
225
705360
2896
جه‌ماوه‌ر: من تواناى ژنه
سەرسوڕهێنەرەکەم هه‌يه.
سەرسوڕهێنەرەکەم هه‌يه.
12:00
WS: New move -- uppercut, right and left.
226
708280
2616
جوڵەیەکی نوێ -- مست بۆ سەرەوە
ڕاست و چەپ.
ڕاست و چەپ.
12:02
I am inspired now. You say it!
227
710920
3896
ئیلهامم پێبەخشراوە. دەی بیڵێن!
12:06
Audience: I am inspired now.
228
714840
3336
جه‌ماوه‌ر: من ئیلهامم پێبەخشراوە ئێستا.
12:10
WS: Last move -- pull it down,
right and left, right and left.
right and left, right and left.
229
718200
3896
دوایین جوڵە -- ڕایکێشە خوارەوە،
ڕاست و چەپ، ڕاست و چەپ.
ڕاست و چەپ، ڕاست و چەپ.
12:14
I say, I am on fire now! You say it.
230
722120
4776
بلێ، زۆر گەرم بووم بۆ ڕاهێنان!
دەی بیڵێن.
دەی بیڵێن.
12:18
Audience: I am on fire now.
231
726920
3296
جه‌ماوه‌ر: من گەرمبووم بۆ ڕاهێنان.
12:22
WS: And done! OK, good job!
232
730240
2496
تەواو! باشە، کارێکی باشتان کرد!
12:24
(Applause)
233
732760
5216
(چه‌پڵه‌لێدان)
12:30
Thank you.
234
738000
1616
سوپاستان ده‌كه‌م.
12:31
I want to leave you with one last thought.
235
739640
2776
ده‌مه‌وێت به‌م دوا بيرۆكه‌يه به‌جێتان بێڵم.
12:34
And that is, bringing
exercise in your life
exercise in your life
236
742440
3456
هه‌ر ئه‌وه‌نده و ته‌واو، هێنانه ناوه‌وه‌ى
ڕاهێنان بۆ ناو ژيانت،
ڕاهێنان بۆ ناو ژيانت،
12:37
will not only give you
a happier, more protective life today,
a happier, more protective life today,
237
745920
4976
ته‌نيا به‌خته‌وه‌رى و پاراستنى زياترت پێنابه‌خشێت،
12:42
but it will protect your brain
from incurable diseases.
from incurable diseases.
238
750920
4576
به‌ڵكو مێشكت له هه‌موو ئه‌و نه‌خۆشييانه
ده‌پارێزێت كه قابيلى چاكبوونه‌وه نين.
ده‌پارێزێت كه قابيلى چاكبوونه‌وه نين.
12:47
And in this way it will change
the trajectory of your life
the trajectory of your life
239
755520
5136
هه‌روه‌ها به‌م شێوه‌يه ده‌توانى ڕێڕه‌وى ژيانت
12:52
for the better.
240
760680
1216
بۆ باشتر بگۆڕيت.
12:53
Thank you very much.
241
761920
1216
زۆر سوپاستان ده‌كه‌م
12:55
(Applause)
242
763160
3256
چه‌پڵه‌لێدان
12:58
Thank you.
243
766440
1216
سوپاس بۆ ئێوه
12:59
(Applause)
244
767680
2200
چه‌پڵه‌لێدان
ABOUT THE SPEAKER
Wendy Suzuki - Neuroscientist, authorWendy Suzuki is researching the science behind the extraordinary, life-changing effects that physical activity can have on the most important organ in your body: your brain.
Why you should listen
Dr. Wendy A. Suzuki is a Professor of Neural Science and Psychology in the Center for Neural Science at New York University, an author, storyteller and fitness instructor. She received her undergraduate degree in physiology and human anatomy at the University of California, Berkeley in 1987 studying with Prof. Marion C. Diamond, a leader in the field of brain plasticity. She went on to earn her PhDin Neuroscience from U.C. San Diego in 1993 and completed a post-doctoral fellowship at the National Institutes of Health before accepting her faculty position at New York University in 1998.
Suzuki's major research interest continues to be brain plasticity. She is best known for her extensive work studying areas in the brain critical for our ability to form and retain new long-term memories. More recently, her work has focused on understanding how aerobic exercise can be used to improve learning, memory and higher cognitive abilities in humans. She is passionate about teaching, about exercise (intenSati) and about supporting and mentoring up and coming scientists.
Wendy Suzuki | Speaker | TED.com