TED@NYC
Joy Sun: Should you donate differently?
جۆی سەن: ئایا دەکرێت هاوکاری بە شێوازێکی جیاوازتر ببەخشیت؟
Filmed:
Readability: 3.7
1,304,324 views
ئەمڕۆ تەکنەلۆجیا ڕێگەمان پێدەدات بە گواستنەوەی پارە بۆ هەژارانی دونیا. ئایا پێویستە ئەمە بکەین؟ لەم ڤیدیۆیەدا، جۆی سەن باس لە دوو ڕێگە دەکات بۆ هاوکاری کردنی هەژاران.
Joy Sun - Veteran aid worker
TED Fellow Joy Sun helped to launch a rare type of charity. GiveDirectly lets donors transfer money directly into the hands of impoverished people — empowering them to set their own goals and priorities. Full bio
TED Fellow Joy Sun helped to launch a rare type of charity. GiveDirectly lets donors transfer money directly into the hands of impoverished people — empowering them to set their own goals and priorities. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
پێموایە
00:12
I suspect that
0
914
1409
هەر کارمەندێکی هاوکارییە
مرۆڤدۆستییەکان لە ئەفریقا
مرۆڤدۆستییەکان لە ئەفریقا
00:14
every aid worker in Africa
1
2323
1757
00:16
comes to a time in her career
2
4080
1593
لە پیشەکەیدا دەگاتە بارودۆخێک
00:17
when she wants to take all
the money for her project —
the money for her project —
3
5673
3316
کاتێک دەیەوێت هەموو پارەی پڕۆژەکەی
هەڵبگرێت —
هەڵبگرێت —
00:20
maybe it's a school or a training program —
4
8989
3102
لەوانەیە بۆ قوتابخانە یان
بەرنامەیەکی ڕاهێنان بێت —
بەرنامەیەکی ڕاهێنان بێت —
00:24
pack it in a suitcase,
5
12091
1889
لەناو جانتایەک هەڵی بگرێت،
00:25
get on a plane flying over the
poorest villages in the country,
poorest villages in the country,
6
13980
3984
بۆ هەژارترین گوندی وڵاتێک بفڕێت،
00:29
and start throwing that money out the window.
7
17964
3184
و پارەکانی لە پەنجەرەوە
فڕۆکەکەوە فڕێ دەدات خوارەوە.
فڕۆکەکەوە فڕێ دەدات خوارەوە.
00:33
Because to a veteran aid worker,
8
21148
2316
چونکە بۆ کارمەندێکی بەخشەری شارەزا،
00:35
the idea of putting cold, hard cash
9
23464
2707
بیرۆکەی پێدانی پارە
00:38
into the hands of the poorest people on Earth
10
26171
3039
بە هەژارترین خەڵکی سەرزەوی
00:41
doesn't sound crazy,
11
29210
1655
کارێکی شێتانە نییە،
00:42
it sounds really satisfying.
12
30865
4076
بەڵکو زۆر ئاسودە بەخشە.
00:46
I had that moment right about the 10-year mark,
13
34941
2902
بۆ ماوەی ١٠ ساڵ لەم دۆخەدا بووم،
00:49
and luckily, that's also when I learned
14
37843
2467
خۆشبەختانە، ئەو کاتە بوو فێری ئەوەبووم
00:52
that this idea actually exists,
15
40310
3664
کە ئەم بیرۆکەیە بوونی هەیە،
00:55
and it might be just what the aid system needs.
16
43974
3843
و لەوانەیە هەر ئەو شتە بێت کە
دەزگا خێرخوازییەکان پێویستە بیکەن.
دەزگا خێرخوازییەکان پێویستە بیکەن.
00:59
Economists call it an unconditional cash transfer,
17
47817
2703
ئابووریناسان بەمە دەڵێن
بەخشینی پارەی بێ مەرج،
بەخشینی پارەی بێ مەرج،
01:02
and it's exactly that: It's cash given
18
50520
2160
و ئەمەش ڕێک: پێدانی پارەیە
01:04
with no strings attached.
19
52680
2272
بێ هیچ مەرجێک.
01:06
Governments in developing countries
20
54952
1564
دەسەڵاتدارانی وڵاتانی پێشکەوتوو
01:08
have been doing this for decades,
21
56516
1676
بۆ ماوەی دەیان ساڵ ئەمەیان کردووە،
01:10
and it's only now, with more evidence
22
58192
2532
و تەنها ئێستا، بە بەڵگەی زیاتر
01:12
and new technology that it's possible
23
60724
3191
و تەکنەلۆژیای نوێ، دەگونجێت کە
01:15
to make this a model for delivering aid.
24
63915
4319
ئەمە ببێت بە نموونەیەک بۆ ناردنی یارمەتی.
01:20
It's a pretty simple idea, right?
25
68234
2914
زۆر بیرۆکەیەکی سادەیە، وایە؟
01:23
Well, why did I spend a decade doing other stuff
26
71148
4106
باشە، بۆچی دەیان ساڵم لە
شتی تر بۆ هەژارەکان
شتی تر بۆ هەژارەکان
01:27
for the poor?
27
75254
2138
بەسەر برد؟
01:29
Honestly, I believed that I could do more good
28
77392
3543
بەڕاستی، بڕوام وابوو کە دەتوانم شتی باشتر
01:32
with money for the poor
29
80935
1946
بە پارە بۆ هەژارەکان بکەم
01:34
than the poor could do for themselves.
30
82881
2610
لەوەی خەڵکی هەژار دەتوانێت بۆ خۆی بیکات.
01:37
I held two assumptions:
31
85491
1033
دوو گریمانەم هەبوو:
01:38
One, that poor people are poor in part
32
86524
2589
یەکەمیان، خەڵک بۆیە هەژارن
01:41
because they're uneducated and
33
89113
2002
چونکە نەخوێندەوارن و
01:43
don't make good choices;
34
91115
2160
؛بڕیاری درووست نادەن
01:45
two is that we then need people like me
35
93275
2711
دووەمیش، ئێمە پێویستمان بە خەڵکانی وەک منە
01:47
to figure out what they need and get it to them.
36
95986
3738
تا بزانێت چیان پێویستە و بۆیان دابین بکات.
01:51
It turns out, the evidence says otherwise.
37
99724
4222
دەرکەوتووە و بەڵگەکانیش دووپاتی
دەکەنەوە کە هەڵەم.
دەکەنەوە کە هەڵەم.
01:55
In recent years, researchers have been studying
38
103946
2849
لە ساڵانی پێشوو، توێژەران توێژینەوەیان
سەبارەت بە ئەوەی کە
سەبارەت بە ئەوەی کە
01:58
what happens when we give poor people cash.
39
106795
3405
چی ڕوودەدات کاتێک پارە
بە خەڵکی هەژار دەدەین.
بە خەڵکی هەژار دەدەین.
02:02
Dozens of studies show across the board
40
110200
2671
زۆرێک لە توێژینەوەکان ئەوەیان دەرخستووە
02:04
that people use cash transfers
41
112871
2756
کە ئەو خەڵکانە پارەکە بەکار دەهێنن بۆ
02:07
to improve their own lives.
42
115627
2168
باشترکردنی ژیانی خۆیان.
02:09
Pregnant women in Uruguay buy better food
43
117795
2848
ئافرەتانی دووگیان لە ئۆرگوایی
خواردنی باشتر دەکڕن
خواردنی باشتر دەکڕن
02:12
and give birth to healthier babies.
44
120643
2234
و منداڵێکی تەندروستتر دەهێننە دونیاوە.
02:14
Sri Lankan men invest in their businesses.
45
122877
3094
پیاوانی سریلانکا پەرە بە کاروباریان دەدەن.
02:17
Researchers who studied our work in Kenya
46
125971
2698
ئەو توێژەرانەی لەسەر
کارەکانمان توێژینەوەیان کردووە لە
کارەکانمان توێژینەوەیان کردووە لە
02:20
found that people invested in a range of assets,
47
128669
2917
کینییا، بۆیان دەرکەوتووە کە
خەڵکی پەرە بە سامانەکانیان دەدەن،
خەڵکی پەرە بە سامانەکانیان دەدەن،
02:23
from livestock to equipment
to home improvements,
to home improvements,
48
131586
4350
لە ئاژەڵەوە بۆ کەلوپەل و
گەشەپێدانی ماڵەکانیان،
گەشەپێدانی ماڵەکانیان،
02:27
and they saw increases in income
49
135936
2122
هەست بە بەرزبوونەوەی داهاتی دەکرێت و
02:30
from business and farming
50
138058
2383
دەستکەوتیان لە بازرگانی و کشتوکاڵدا
02:32
one year after the cash was sent.
51
140441
3690
زیاد دەکات و پەرەدەسەنێت.
02:36
None of these studies found that people
52
144131
2564
توێژینەوەکان ئاماژەییان بەوە
نە کردووە کە خەڵکەکە
نە کردووە کە خەڵکەکە
02:38
spend more on drinking or smoking
53
146695
2409
پارەی زیاتر لە خواردنەوە و
جگەرەدا خەرج دەکەن
جگەرەدا خەرج دەکەن
02:41
or that people work less.
54
149104
2505
یان خەڵکەکە کەمتر کار دەکەن.
02:43
In fact, they work more.
55
151609
4108
لە ڕاستیدا، زیاتر کار دەکەن.
02:47
Now, these are all material needs.
56
155717
3263
ئێستا، ئەمە هەموو پێداویستییەکانن.
02:50
In Vietnam, elderly recipients used
57
158980
3171
لە ڤێتنام، ئەو بەساڵاچووەی
کە یارمەتی دراون
کە یارمەتی دراون
02:54
their cash transfers to pay for coffins.
58
162151
4511
پارەکانیان لە کڕینی دارەمەیت خەرج دەکەن.
02:58
As someone who wonders if Maslow got it wrong,
59
166662
4011
لەوانەیە کەسێک پێی
وابێت کە ماسلۆ هەڵە بێت،
وابێت کە ماسلۆ هەڵە بێت،
03:02
I find this choice to prioritize spiritual needs
60
170673
4727
من پێموایە گرنگی پێدانی
یارمەتیدانی دەروونی
یارمەتیدانی دەروونی
03:07
deeply humbling.
61
175400
2267
بە تەواوی سادەیە.
03:09
I don't know if I would have chosen to give food
62
177667
2213
نازانم دەبێت خواردن ببەخشم
03:11
or equipment or coffins,
63
179880
3611
یان کەلوپەل یان تابوت،
03:15
which begs the question:
64
183491
2290
کامیان دەبێتە هۆی پرسیاری:
03:17
How good are we at allocating resources
65
185781
2996
چەندە سەرکەوتوانە
سامانەکەمان بەکاردەهێنین لە
سامانەکەمان بەکاردەهێنین لە
03:20
on behalf of the poor?
66
188777
1845
لە یارمەتیدانی هەژارەکان؟
03:22
Are we worth the cost?
67
190622
2895
ئایا تێچووەکە شایستە و گونجاوە؟
03:25
Again, we can look at empirical evidence
68
193517
1943
دووباره، دەتوانین سەیری بەڵگەکان بکەین
03:27
on what happens when we give people stuff
69
195460
2790
چ ڕوودەدات کاتێک بە هەڵبژاردەی خۆمان شت
03:30
of our choosing.
70
198250
2676
بە خەڵکی دەبەخشین.
03:32
One very telling study looked at a program in India
71
200926
2869
یەکێک لە توێژینەوەکان چاودێری
بەرنامەیەکی دەکرد لە هیندستان
بەرنامەیەکی دەکرد لە هیندستان
03:35
that gives livestock to the so-called ultra-poor,
72
203795
3307
کە کەلوپەلی دەدا بە خەڵکە هەرە-هەژارەکان،
03:39
and they found that 30 percent of recipients
73
207102
3921
و بۆیان دەرکەوت لە سەدا ٣٠ی وەرگرەکان
03:43
had turned around and sold the
livestock they had been given
livestock they had been given
74
211023
4153
ئەو کەلوپەلەی وەریانگرتبوو فرۆشتبویانەوە
03:47
for cash.
75
215176
3353
بە پارە.
03:50
The real irony is,
76
218529
1558
ئەوەی کە سەیرە:
03:52
for every 100 dollars worth of assets
77
220087
2581
بۆ هەر ١٠٠ دۆلارێک کە نرخی
ئەو کەلوپەلانە بوو کە
ئەو کەلوپەلانە بوو کە
03:54
this program gave someone,
78
222668
2152
کە دەیاندا بە کەسێک،
03:56
they spent another 99 dollars to do it.
79
224820
4686
٩٩ دۆلار تێچووی پڕۆسەی
ئەنجامدانی بەخشینەکە بوو.
ئەنجامدانی بەخشینەکە بوو.
04:01
What if, instead, we use technology to put cash,
80
229506
3646
دەشێت، ئەگەر لە جیاتی ئەمە، تەکنەلۆجیا
بەکاربهێنین بۆ بەخشیینی پارە
بەکاربهێنین بۆ بەخشیینی پارە
04:05
whether from aid agencies or from any one of us
81
233152
4587
ڕاستەوخۆ بە خەڵکە هەژارەکە. جا
پارەکە چ لە دەزگایەکی خێرخوازی بێت
پارەکە چ لە دەزگایەکی خێرخوازی بێت
04:09
directly into a poor person's hands.
82
237739
3770
یان هەر یەکێک لە ئێمە.
04:13
Today, three in four Kenyans use mobile money,
83
241509
2870
ئەمڕۆ، سێ لەسەر چواری کینییەکان
پارەی مۆبایل بەکاردەهێنن،
پارەی مۆبایل بەکاردەهێنن،
04:16
which is basically a bank account that can run
84
244379
2823
کە هەژمارێکی بانکییە و دەتوانرێت
لەسەر هەموو ئامێرێکی مۆبایل
لەسەر هەموو ئامێرێکی مۆبایل
04:19
on any cell phone.
85
247202
1498
کاری پێ بکرێت.
04:20
A sender can pay a 1.6 percent fee
86
248700
3466
بەخشەر تەنها ١،٦ سەنت دەدات
04:24
and with the click of a button
87
252166
2038
و تەنها بە یەک کرتە
04:26
send money directly to a recipient's account
88
254204
2951
بەبێ هیچ بەربەست و نێوانگیریەک دەتوانێت
04:29
with no intermediaries.
89
257155
2730
پارە بۆ هەژماری هەژارەکە بنێرێت.
04:31
Like the technologies that are disrupting industries
90
259885
2863
وەکو تەکنەلۆجیا کە تەشقەڵە بە
گەشەکردنی پیشەسازی لە ژیانماندا
گەشەکردنی پیشەسازی لە ژیانماندا
04:34
in our own lives,
91
262748
1799
دەکات.
04:36
payments technology in poor countries
92
264547
2563
پارەدان بە تەکنەلۆجیا لە وڵاتە هەژارەکاندا
04:39
could disrupt aid.
93
267110
3107
دەکرێت ڕێگر بێت لە کارە خێرخوازیەکان.
04:42
It's spreading so quickly that it's possible
94
270217
2312
کە بڵاوبوونەوەی زۆر خێرایە و دەکرێت
04:44
to imagine reaching billions
95
272529
2532
بەم ڕێگەیەوە هاوکاری بگات بە ملیۆنەها
04:47
of the world's poor this way.
96
275061
2799
هەژار لەم دونیایەدا.
04:49
That's what we've started to do at GiveDirectly.
97
277860
2621
ئەمە ئەوەیە کە ئێمە لە GiveDireclty
دەستمان پێ کردووە.
دەستمان پێ کردووە.
04:52
We're the first organization
98
280481
1665
ئێمە یەکەم ڕێکخراوین
04:54
dedicated to providing cash transfers to the poor.
99
282146
3173
پارەی نەخت دابین بکەین بۆ هەژاران.
04:57
We've sent cash to 35,000
people across rural Kenya
people across rural Kenya
100
285319
4668
پارەمان بۆ ٣٥,٠٠٠ کەس
بە درێژایی لادێکانی کینیا و
بە درێژایی لادێکانی کینیا و
05:01
and Uganda
101
289987
1167
ئۆگەندا ناردووە
05:03
in one-time payments of 1,000 dollars
102
291154
3178
بە هەر جارێک ١٠٠٠ دۆلار
05:06
per family.
103
294332
2585
بۆ هەر خێزانێک.
05:08
So far, we've looked for the poorest people
104
296917
2260
هەتا ئێستا، بە دوای هەژارترین خەڵک
05:11
in the poorest villages, and in this part of the world,
105
299177
3303
لە هەژارترین گوندەکاندا گەڕاوین،
و لەم بەشەی جیهاندا
و لەم بەشەی جیهاندا
05:14
they're the ones living in homes
106
302480
1444
تاکە کەسن لە خانووی دروستکراو
05:15
made of mud and thatch,
107
303924
1178
لە قوڕ و قامیشدا دەژین،
05:17
not cement and iron.
108
305102
2460
نەک لە چەمەنتۆ و ئاسن.
05:19
So let's say that's your family.
109
307562
2222
کەوایە با وای دابنێین ئەوە خێزانی تۆیە.
05:21
We show up at your door with an Android phone.
110
309784
2452
لە دەرگەی ماڵتانەوە
بە مۆبایلێکەوە دەردەکەوین.
بە مۆبایلێکەوە دەردەکەوین.
05:24
We'll get your name, take your photo
111
312236
2327
ناوەکەت وەردەگرین، وێنەی خۆت و
05:26
and a photo of your hut
112
314563
1416
و ماڵەکەشت دەگرین
05:27
and grab the GPS coordinates.
113
315979
2475
لەگەڵ ناونیشانەکەت بە GPS
05:30
That night, we send all the data to the cloud,
114
318454
2100
شەوەکە، هەموو زانییارییەکان دەنێرین بۆ
05:32
and each piece gets checked
115
320554
2280
بۆ بنکەی زانییارییەکان و تیمێکی سەربەخۆ
05:34
by an independent team
116
322834
1878
پشکنین بۆ هەموو زانییارییەکان دەکات
05:36
using, for one example, satellite images.
117
324712
3391
بۆ نموونە وێنەی مانگە دەست کردەکان.
05:40
Then, we'll come back,
118
328103
1996
پاشان دەگەڕێینەوە،
05:42
we'll sell you a basic cell phone
119
330099
2391
مۆبایلێکی سادەت پێ دەفرۆشین
05:44
if you don't have one already,
120
332490
2267
ئەگەر خۆت نەتبوو و،
05:46
and a few weeks later,
121
334757
2321
دوای چەند هەفتەیەکی تر،
05:49
we send money to it.
122
337078
2291
پارە بۆ مۆبایلەکە دەنێرین.
05:51
Something that five years ago
123
339369
1561
شتێکە کە ٥ ساڵ لەمەوبەر
05:52
would have seemed impossible
124
340930
1528
ئەستەم دیاربوو
05:54
we can now do efficiently
125
342458
2885
ئێستا دەتوانین بە کارامەیی و
05:57
and free of corruption.
126
345343
2138
بێ گەندەڵی ئەنجامی بدەین.
05:59
The more cash we give to the poor,
127
347481
2316
چەن پارەی زیاتر بدەین بە هەژاران ئەوا
06:01
and the more evidence we have that it works,
128
349797
3656
بەڵگەیەی زیاترمان دەبێت
کە ئەمە سوودی هەیە،
کە ئەمە سوودی هەیە،
06:05
the more we have to reconsider
129
353453
2408
بۆیە پێویستە زیار چاو بەم شتانە بخشێنینەوە
06:07
everything else we give.
130
355861
2489
کە دەیانبەخشین.
06:10
Today, the logic behind aid is too often,
131
358350
3588
ئەمڕۆ بیرۆکەی هاوکاری کردن زۆر گرنگە،
06:13
well, we do at least some good.
132
361938
3112
باشە، لانی کەم دەتوانن
هەندێ شتی باش بکەین.
هەندێ شتی باش بکەین.
06:17
When we're complacent
133
365050
1416
کاتێک کە ئێمە دڵنیا بووین
06:18
with that as our bar,
134
366466
2370
لەو کۆسپەی هەمانە،
06:20
when we tell ourselves that giving aid
135
368836
2592
کاتێک بە خۆمان دەڵێین بەخشینی هاوکاری
06:23
is better than no aid at all,
136
371428
2914
لە نەبەخشین هەر باشترە،
06:26
we tend to invest inefficiently,
137
374342
2272
بەردەوامین لە هاوکاریکردن
بە کات و وزەیەکی کەمتر
بە کات و وزەیەکی کەمتر
06:28
in our own ideas that strike us as innovative,
138
376614
3982
بە بەکارهێنانی بیرۆکە نوێکانمان،
06:32
on writing reports,
139
380596
2154
لە نووسینی ڕاپۆرتەکاندا،
06:34
on plane tickets and SUVs.
140
382750
3846
لە بلیتی فڕۆکە و لە ئۆتۆمبێلدا.
06:38
What if the logic was,
141
386596
2324
ئەی ئەگەر لۆجیکەکە ئەمە بوایە،
06:40
will we do better than cash given directly?
142
388920
5271
دەتوانین کاری باشتر بکەین
لە بری پێدانی پارەی نەخت؟
لە بری پێدانی پارەی نەخت؟
06:46
Organizations would have to prove
143
394191
1510
ڕێکخراوەکان دەبێت بۆ هەژارەکان
06:47
that they're doing more good for the poor
144
395701
2229
بیسەلمێنن کە کاری باشتر دەکەن
06:49
than the poor can do for themselves.
145
397930
2756
وەک لەوەیی هەژارەکان
دەتوانن بۆخۆیانی بکەن.
دەتوانن بۆخۆیانی بکەن.
06:52
Of course, giving cash won't create public goods
146
400686
2948
بێگومان، پێدانی پارە بەرژەوەندی
گشتی دابین ناکات
گشتی دابین ناکات
06:55
like eradicating disease or
building strong institutions,
building strong institutions,
147
403634
5318
وەکو لەناوبردنی نەخۆشی و
دروست کردنی دامودەزگای بە هێز.
دروست کردنی دامودەزگای بە هێز.
07:00
but it could set a higher bar
148
408952
2226
بەڵکو شتێکی باشتر دەکات
07:03
for how we help individual families
149
411178
2962
لەوەی چۆن یارمەتی خێزانەکان لە باشترکردنی
07:06
improve their lives.
150
414140
3026
ژیانیان دەدەین.
07:09
I believe in aid.
151
417166
1563
بڕوام بە بەخشین هەیە.
07:10
I believe most aid is better than just
152
418729
3099
بڕوام وایە زۆرێک لە کۆمەکەکان باشترن لە
07:13
throwing money out of a plane.
153
421828
1912
فڕێدانی پارە لە فڕۆکەوە.
07:15
I am also absolutely certain
154
423740
2548
هەروەها تەواو دڵنیام لەوەی
07:18
that a lot of aid today
155
426288
2233
کاریگەری زۆرێک لە بەخشینەکانی ئەمڕۆ
07:20
isn't better than giving directly to the poor.
156
428521
3525
باشتر نییە لە پێدانی
ڕاستەوخۆی پارە بە هەژاران.
ڕاستەوخۆی پارە بە هەژاران.
07:24
I hope that one day, it will be.
157
432046
3876
هیوادارم ڕۆژێک بێت کە باشتربن.
07:27
Thank you.
158
435922
2056
سوپاستان دەکەم.
(چەپڵە ڕێزان)
07:29
(Applause)
159
437978
3967
ABOUT THE SPEAKER
Joy Sun - Veteran aid workerTED Fellow Joy Sun helped to launch a rare type of charity. GiveDirectly lets donors transfer money directly into the hands of impoverished people — empowering them to set their own goals and priorities.
Why you should listen
The idea of using mobile technology to put cash directly into the hands of the poorest people on earth doesn’t sound crazy to veteran aid worker Joy Sun — it sounds deeply satisfying. In this talk, she talks about what happens when we use technology to give cash instead of services to the poor.
Joy Sun | Speaker | TED.com