TED2013
ShaoLan: Learn to read Chinese ... with ease!
ШаоЛан: Хятад ханз сурах ийм амархан!
Filmed:
Readability: 3
4,781,742 views
Гадаад хүмүүст хятад хэлийг сурах нь хэцүү санагддаг. Гэвч түүний үзэсгэлэнтэй, бас ээдрээтэй бичгийн хэл буюу ханзыг уншиж сурах аргыг илүү хялбарчлах боломжтой. ШаоЛан энэхүү амархан хичээлдээ хэдхэн энгийн ханзнаас илүү төвөгтэйг үүсгэж, тэдгээрийн гол санаа болон цаад утгыг нь тайлбарлалаа. "Амархятад хэл" гээд л бодчих.
ShaoLan Hsueh - Technologist, entrepreneur
ShaoLan want to help people understand China's culture and language, and to bridge the gap between East and West. Full bio
ShaoLan want to help people understand China's culture and language, and to bridge the gap between East and West. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Growing up in Taiwan
0
754
2056
Тайваньд уран бичээчийн
00:14
as the daughter of a calligrapher,
1
2810
1612
охин болж өссөн болохоор
00:16
one of my most treasured memories
2
4422
2368
миний хамгийн нандин дурсамжуудын нэг бол
00:18
was my mother showing me the beauty, the shape
3
6790
3093
миний ээжийн надад үзүүлдэг байсан
хятад ханзны гоо үзэмж,
хэлбэр дүрс.
хэлбэр дүрс.
00:21
and the form of Chinese characters.
4
9883
2633
00:24
Ever since then, I was fascinated
5
12516
2507
Тэр цагаас хойш би
00:27
by this incredible language.
6
15023
2662
энэ гайхалтай хэлэнд дурласан.
00:29
But to an outsider, it seems to be
7
17685
2735
Гадны хүнд харин Цагаан Хэрэм шиг
00:32
as impenetrable as the Great Wall of China.
8
20420
3509
үл нэвтрэм санагддаг байх.
00:35
Over the past few years, I've been wondering
9
23929
2375
Сүүлийн жилүүдэд би
00:38
if I can break down this wall,
10
26304
2052
энэ ханыг эвдэж
00:40
so anyone who wants to understand and appreciate
11
28356
2594
энэ нарийн учир утгатай хэлний
00:42
the beauty of this sophisticated language could do so.
12
30950
3908
гоо сайхныг хүссэн хүн бүрт
ойлгож мэдрүүлэхийг оролдсон.
ойлгож мэдрүүлэхийг оролдсон.
00:46
I started thinking about how a new, fast method
13
34858
4312
Ингээд би хятад хэлийг сурах шинэлэг,
00:51
of learning Chinese might be useful.
14
39170
2848
хурдан аргыг хайж эхэлсэн.
00:54
Since the age of five, I started to learn how to draw
15
42018
3986
Би таван настайгаасаа эхлээд ханз болгоны
00:58
every single stroke for each character
16
46004
3005
зурлага нэг бүрийг хэрхэн
01:01
in the correct sequence.
17
49009
2544
зөв дарааллаар зурахыг заалгасан.
01:03
I learned new characters every day
18
51553
2057
Дараачийн 15 жилийн турш
01:05
during the course of the next 15 years.
19
53610
2727
өдөр бүр шинэ ханз сурсаар байсан.
01:08
Since we only have five minutes,
20
56337
2120
Бидэнд одоо тавхан минут байгаа учраас
01:10
it's better that we have a fast and simpler way.
21
58457
3635
илүү хурдан, амар арга
ашиглах нь дээр байх.
ашиглах нь дээр байх.
01:14
A Chinese scholar would understand 20,000 characters.
22
62092
3525
Хятад эрдэмтэн 20 000 орчим ханз мэднэ.
01:17
You only need 1,000 to understand the basic literacy.
23
65617
5112
Та 1000 ханз сурахад л бичиг үсэг
тайлагдана.
тайлагдана.
01:22
The top 200 will allow you to comprehend
24
70729
4016
Хамгийн чухал 200 нь
энгийн уран зохиолын
энгийн уран зохиолын
01:26
40 percent of basic literature --
25
74745
2896
40 хувийг ойлгуулна.
01:29
enough to read road signs, restaurant menus,
26
77641
2876
Эдгээр нь замын тэмдэг, хоолны цэс,
01:32
to understand the basic idea of the web pages
27
80517
3004
цахим хуудас болон сонингийн
гол утга санааг
гол утга санааг
01:35
or the newspapers.
28
83521
1939
ойлгоход хангалттай.
01:37
Today I'm going to start with eight
29
85460
2199
Өнөөдөр би найман ханзаар жишээ авч
01:39
to show you how the method works.
30
87659
1892
энэ аргыг тайлбарлая.
01:41
You are ready?
31
89551
1921
Та нар бэлэн үү?
01:43
Open your mouth as wide as possible
32
91472
2683
Амаа дөрвөлжин болтол нь
01:46
until it's square.
33
94155
2046
том ангай.
01:48
You get a mouth.
34
96201
2682
"Ам" болно.
01:50
This is a person going for a walk.
35
98883
3088
Энэ бол алхаж байгаа хүн.
01:53
Person.
36
101971
3131
"Хүн".
01:57
If the shape of the fire is a person
37
105102
2709
Галны дүрс нь нэг хүн
01:59
with two arms on both sides,
38
107811
2270
хоёр гараа өргөөд
02:02
as if she was yelling frantically,
39
110081
2170
"Туслаарай! Би шатаж байна!" гэж
02:04
"Help! I'm on fire!" --
40
112251
3553
хашгирч байгаа мэт.
02:07
This symbol actually is originally from the shape of the flame,
41
115804
4167
Энэ ханз анх галны хэлбэрээс
үүсэн гарсан ч,
үүсэн гарсан ч,
02:11
but I like to think that way. Whichever works for you.
42
119971
3813
би ингэж бодох илүү дуртай.
Та аль дуртайгаараа цээжлээрэй.
Та аль дуртайгаараа цээжлээрэй.
02:15
This is a tree.
43
123784
2259
Энэ бол мод.
02:18
Tree.
44
126043
2098
"Мод".
02:20
This is a mountain.
45
128141
4425
Энэ бол "уул".
02:24
The sun.
46
132566
2601
"Нар".
02:29
The moon.
47
137458
4654
"Сар".
02:34
The symbol of the door
48
142112
1975
"Хаалга"-ны ханз өрнөдөд байдаг
02:36
looks like a pair of saloon doors in the wild west.
49
144087
5706
хаалга шиг харагдаж байна.
02:41
I call these eight characters radicals.
50
149793
3738
Эдгээрийг би ханзны найман язгуур
гэж нэрлэдэг.
гэж нэрлэдэг.
02:45
They are the building blocks
51
153531
1766
Тэд бол олон ханз зохиох
02:47
for you to create lots more characters.
52
155297
4130
үндэс суурь нь болдог.
02:51
A person.
53
159427
1738
Хүн.
02:53
If someone walks behind, that is "to follow."
54
161165
4268
Дахиад нэг хүн ард нь явж байвал "дагах".
02:57
As the old saying goes,
55
165433
2128
Хуучны зүйр үгт гардаг шиг
02:59
two is company, three is a crowd.
56
167561
3726
хоёулаа бол хамтрагч,
гурвуулаа бол "цугларалт".
гурвуулаа бол "цугларалт".
03:03
If a person stretched their arms wide,
57
171287
2915
Хэрвээ хүн хоёр гараа урт сунгавал
03:06
this person is saying, "It was this big."
58
174202
4647
"ийм том" гэсэн утга илэрхийлнэ.
03:10
The person inside the mouth, the person is trapped.
59
178849
3848
Аман дотор хүн орвол,
тэр хүн "занга"-нд орно.
тэр хүн "занга"-нд орно.
03:14
He's a prisoner, just like Jonah inside the whale.
60
182697
5846
Яг л халиманд идүүлсэн Жона шиг.
03:20
One tree is a tree. Two trees together, we have the woods.
61
188543
3494
Нэг мод байна, харин хоёр мод
нийлээд "модод".
нийлээд "модод".
03:24
Three trees together, we create the forest.
62
192037
3556
Гурван мод хамтдаа "ой мод" болно.
03:27
Put a plank underneath the tree, we have the foundation.
63
195593
4072
Модны доор хөндлөн мод тавиад суурь үүснэ.
03:31
Put a mouth on the top of the tree, that's "idiot." (Laughter)
64
199665
4135
Модон дээр ам зураад "тэнэг".
03:35
Easy to remember,
65
203800
2081
Цээжлэхэд амархан,
03:37
since a talking tree is pretty idiotic.
66
205881
4942
яагаад гэвэл ярьдаг модыг
төсөөлөхөд тэнэг санагдах байх.
төсөөлөхөд тэнэг санагдах байх.
03:42
Remember fire?
67
210823
2042
Галыг санаж байна уу?
03:44
Two fires together, I get really hot.
68
212865
2661
Хоёр гал нийлэхээрээ "маш халуун".
03:47
Three fires together, that's a lot of flames.
69
215526
2859
Гурван гал маш их "дөл".
03:50
Set the fire underneath the two trees, it's burning.
70
218385
4601
Хоёр модны доор гал асаахад "шатах".
03:54
For us, the sun is the source of prosperity.
71
222986
3092
Бидний хувьд нар бол
хөгжил цэцэглэлийн эх үүсвэр.
хөгжил цэцэглэлийн эх үүсвэр.
03:58
Two suns together, prosperous.
72
226078
2179
Хоёр нар бол "хөгжин цэцэглэсэн".
04:00
Three together, that's sparkles.
73
228257
2358
Гурвуулаа "гялалзана".
04:02
Put the sun and the moon shining together,
74
230615
2021
Нар, сар хоёрыг хамтад нь гэрэлтүүлэхэд
04:04
it's brightness.
75
232636
1308
"гэрэл гэгээ".
04:05
It also means tomorrow, after a day and a night.
76
233944
4225
Энэ мөн маргааш буюу нэг өдөр,
нэг шөнийн дараах өдөр.
нэг шөнийн дараах өдөр.
04:10
The sun is coming up above the horizon. Sunrise.
77
238169
4483
Нар тэнгэрийн хаяагаар мандаж байна,
"нар мандах".
"нар мандах".
04:14
A door. Put a plank inside the door,
78
242652
3103
Хаалга байна.
Хаалган дотор зураас тавилаа,
"хаалганы түгжээ".
"хаалганы түгжээ".
04:17
it's a door bolt.
79
245755
2057
04:19
Put a mouth inside the door, asking questions.
80
247812
2964
Хаалганы дотор ам зурлаа,
"асуулт асуух".
"асуулт асуух".
04:22
Knock knock. Is anyone home?
81
250776
3331
Тог тог. Хүн байна уу?
04:26
This person is sneaking out of a door,
82
254107
2888
Энэ хүн нууцаар хаалгаар гарч байна,
04:28
escaping, evading.
83
256995
2832
"зугтах, зайлах".
04:31
On the left, we have a woman.
84
259827
2153
Зүүн талд нь "эмэгтэй" байна.
04:33
Two women together, they have an argument.
85
261980
2162
Хоёр эмэгтэй хамтдаа "маргалдаж" байна.
04:36
(Laughter)
86
264142
2133
(Инээд)
04:38
Three women together, be careful, it's adultery.
87
266275
6518
Гурван эмэгтэй хамтдаа байвал
болгоомжлоорой, "завхайрал".
болгоомжлоорой, "завхайрал".
04:44
So we have gone through almost 30 characters.
88
272793
3509
Бид бараг 30 ханз үзчихлээ.
04:48
By using this method, the first eight radicals
89
276302
3337
Энэ аргаар суурь найман ханзнаас
04:51
will allow you to build 32.
90
279639
2001
32 өөр ханзыг бүтээж болно.
04:53
The next group of eight characters
91
281640
1763
Дараагийн найм нь
04:55
will build an extra 32.
92
283403
2192
дахиад 32-ыг бүтээнэ.
04:57
So with very little effort,
93
285595
2302
Ингээд маш бага хүч зарцуулан
04:59
you will be able to learn a couple hundred characters,
94
287897
2266
хоёр зуу орчмыг сурна.
05:02
which is the same as a Chinese eight-year-old.
95
290163
2552
Энэ нь найман настай хятад
хүүхэдтэй адилхан гэсэн үг.
хүүхэдтэй адилхан гэсэн үг.
05:04
So after we know the characters, we start building phrases.
96
292715
3547
Ханзнуудаа сурсны дараа
нийлбэр үг зохиож эхэлнэ.
нийлбэр үг зохиож эхэлнэ.
05:08
For example, the mountain and the fire together,
97
296262
2697
Жишээ нь, уул, гал хоёр нийлж
05:10
we have fire mountain. It's a volcano.
98
298959
2928
"галт уул" болно.
05:13
We know Japan is the land of the rising sun.
99
301887
3320
Японыг бид мандаж буй
нарны орон гэдгээр мэддэг.
нарны орон гэдгээр мэддэг.
05:17
This is a sun placed with the origin,
100
305207
3418
Энд нар газраас суурилсан байна.
05:20
because Japan lies to the east of China.
101
308625
3127
Учир нь Япон Хятадаас зүүн зүгт байрладаг.
05:23
So a sun, origin together, we build Japan.
102
311752
3890
Тэгэхээр нар, суурь хоёр нийлээд
"Япон" болно.
"Япон" болно.
05:27
A person behind Japan, what do we get?
103
315642
2958
Японы ард хүн бичээд юу болох вэ?
05:30
A Japanese person.
104
318600
3102
"Япон хүн".
05:33
The character on the left is two mountains
105
321702
2801
Зүүн талд байгаа ханз бол давхарлуулж
05:36
stacked on top of each other.
106
324503
2107
бичсэн хоёр "уул".
05:38
In ancient China, that means in exile,
107
326610
3217
Эртний Хятадад энэ "цөллөг" гэсэн утгатай,
05:41
because Chinese emperors, they put their political enemies
108
329827
2438
яагаад гэвэл Хятадын хаад
улс төрийн дайснуудаа
улс төрийн дайснуудаа
05:44
in exile beyond mountains.
109
332265
2371
хэдэн уулын тэртээ
цөллөгт явуулдаг байжээ.
цөллөгт явуулдаг байжээ.
05:46
Nowadays, exile has turned into getting out.
110
334636
5011
Харин өнөөдөр "гарах" гэсэн
утгатай болсон.
утгатай болсон.
05:51
A mouth which tells you where to get out
111
339647
2571
Хаагуур гарахыг хэлж байгаа ам бол
05:54
is an exit.
112
342218
1928
"гарц".
05:56
This is a slide to remind me that I should stop talking
113
344146
3641
Энэ зураг надад яриагаа дуусгаж
эндээс гарахыг сануулах үүрэгтэй.
Баярлалаа.
Баярлалаа.
05:59
and get off of the stage. Thank you.
114
347787
1883
06:01
(Applause)
115
349670
3969
(Алга ташилт)
ABOUT THE SPEAKER
ShaoLan Hsueh - Technologist, entrepreneurShaoLan want to help people understand China's culture and language, and to bridge the gap between East and West.
Why you should listen
ShaoLan is an entrepreneur, angel investor, geek, writer, traveller and dreamer. She is the founder and creator of Chineasy, which she launched after her TED Talk in Long Beach, California in 2013.
In just over three years, she has built Chineasy into one of the most popular methods of learning Chinese across the Internet with several hundred thousand fellow learners. Her first book, Chineasy, The New Way to Read Chinese, was launched in March 2014 and has been translated into 18 languages. Her next book, Chineasy Everyday, was launched in March 2016.
ShaoLan is a tech entrepreneur with extensive business experience. At the age of 22, while studying for her MBA, she wrote four best-selling books on software in Taiwan, and her books were bundled by Microsoft. She co-founded pAsia, one of the major players on Internet in Asia in 1990’s. After a second masters degree at the University of Cambridge, she began Caravel Capital in 2005 to advise young tech companies.
Chineasy represents a return for ShaoLan to her artistic upbringing and in many ways a design project. This project is the culmination of her life’s journey through the East and West. Her aim is to help people to understand China, Chinese culture, its language and to bridge the gap between East and West. Her next step is to help Chinese children to enjoy and appreciate the beauty of their own language.
ShaoLan Hsueh | Speaker | TED.com