TEDxEast
Sarah Kay: How many lives can you live?
Sarah Kay: ဘယ်နှစ်ဘဝ သင်နေနိုင်သလဲ။
Filmed:
Readability: 3.5
1,362,376 views
နှုတ်ပြော ကဗျာဆရာမ Sarah Kay ဟာ သူဟာ တစ်သက်တာမှာ မင်းသမီးတစ်ပါး၊ ဘဲလေးကချေသည်နဲ့ အာကာသယဉ်မှူးတစ်ဦး မဖြစ်နိုင်ဘူးဆိုတာ သိရတော့ ရင်သပ် ရှုမောဖြစ်ခဲ့ရပါတယ်။ ဒီဟောပြောချက်မှာ အခြားသူတွေရဲ့ဘဝတွေမှာ ကျွန်ုပ်တို့ ရှင်သန်နေထိုင်နည်းကို ပြသတဲ့ စွမ်းအားပြည့်လှတဲ့ ကဗျာနှစ်ပုဒ်ကို ဟောပြောခဲ့ပါတယ်။
Sarah Kay - Poet
A performing poet since she was 14 years old, Sarah Kay is the founder of Project VOICE, an organization that uses spoken word poetry as a literacy and empowerment tool. Full bio
A performing poet since she was 14 years old, Sarah Kay is the founder of Project VOICE, an organization that uses spoken word poetry as a literacy and empowerment tool. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
(Singing) I see the moon.
The moon sees me.
The moon sees me.
0
609
4688
(သီချင်းဆို) လကို ငါမြင်တယ်၊
လက ငါ့ကို မြင်တယ်။
လက ငါ့ကို မြင်တယ်။
00:21
The moon sees somebody that I don't see.
1
6296
5268
ငါမမြင်တဲ့ လူတစ်ဦးကို လက မြင်တယ်။
00:27
God bless the moon, and God bless me.
2
12708
5643
ဘုရားသခင်က လကို ကောင်းချီးပေး၊
ဘုရားသခင်က ငါ့ကို ကောင်းချီးပေးတယ်။
ဘုရားသခင်က ငါ့ကို ကောင်းချီးပေးတယ်။
00:34
And God bless the somebody
that I don't see.
that I don't see.
3
19243
5412
ငါ မမြင်တဲ့ လူတစ်ဦးကို
ဘုရားသခင်က ကောင်းချီးပေးတယ်။
ဘုရားသခင်က ကောင်းချီးပေးတယ်။
00:40
If I get to heaven, before you do,
4
25673
5658
ကောင်ကင်ဘုံကို မင်းအရင် ငါရောက်ရင်
00:46
I'll make a hole and pull you through.
5
31987
5783
အပေါက်တစ်ပေါက်ဖောက်ပြီး
မင်းကို ဆွဲခေါ်မယ်။
မင်းကို ဆွဲခေါ်မယ်။
00:52
And I'll write your name on every star,
6
38083
5469
ကြယ်တွေတိုင်းမှာ မင်းနာမည် ငါရေးမယ်။
00:58
and that way the world
7
44062
2642
ဒီလိုနဲ့ ကမ္ဘာကြီးက ဝေးလွန်းတယ်
01:02
won't seem so far.
8
47356
3282
မထင်ရတော့မယ့် ပုံမျိုးပေါ့။
01:05
The astronaut will not be at work today.
9
51079
3691
အာကာသယဉ်မှူး ဒီနေ့တော့
အလုပ်မှာရှိမှာမဟုတ်ဘူး။
အလုပ်မှာရှိမှာမဟုတ်ဘူး။
01:10
He has called in sick.
10
55111
1656
ဖျားနေတယ်လို့ အကြောင်းကြားတယ်။
01:11
He has turned off his cell phone,
his laptop, his pager, his alarm clock.
his laptop, his pager, his alarm clock.
11
56791
5128
သူ့ဆဲလ်ဖုန်း၊ လက်တော့ပ်၊ ပေဂျာ၊
နှိုးစက်ကို ပိတ်ထားတယ်။
နှိုးစက်ကို ပိတ်ထားတယ်။
01:16
There is a fat yellow cat
asleep on his couch,
asleep on his couch,
12
61943
3149
သူ့ခုတင်မှာ ကြောင်ဝါ ဝဝတစ်ကောင်
အိပ်မောကျနေတယ်။
အိပ်မောကျနေတယ်။
01:20
raindrops against the window
13
65116
1744
ပြတင်းကိုရိုက်ခတ်တဲ့ မိုးစက်တွေနဲ့
01:21
and not even the hint
of coffee in the kitchen air.
of coffee in the kitchen air.
14
66884
3715
မီးဖိုချောင် လေထဲမှာ
ကော်ဖီ အရိပ်အငွေ့တောင်မသန်း၊
ကော်ဖီ အရိပ်အငွေ့တောင်မသန်း၊
01:25
Everybody is in a tizzy.
15
70623
1249
လူတိုင်းဟာ ဗျာများနေတယ်။
01:26
The engineers on the 15th floor have
stopped working on their particle machine.
stopped working on their particle machine.
16
71896
3946
၁၅ ထပ်က အင်ဂျင်နီယာတွေ
သူတို့ရဲ့ ဒြပ်မှုန် စက်ကို ရပ်လိုက်ပြီ။
သူတို့ရဲ့ ဒြပ်မှုန် စက်ကို ရပ်လိုက်ပြီ။
01:30
The anti-gravity room is leaking,
17
75866
1778
ကမ္ဘာဆွဲအားဆန့်ကျင့်တဲ့ အခန်းက ယိုနေ
01:32
and even the freckled kid with glasses,
18
77668
1880
မျက်မှန်နဲ့ တင်းတိပ်ထူတဲ့ ကလေးတောင်
01:34
whose only job is to take
out the trash, is nervous,
out the trash, is nervous,
19
79572
2674
စိတ်ရှုပ်နေလေရဲ့၊ သူ့အလုပ်က
အမှိုက်ထုတ်ပစ်ဖို့ပဲရှိတာလေ၊
အမှိုက်ထုတ်ပစ်ဖို့ပဲရှိတာလေ၊
01:37
fumbles the bag, spills
a banana peel and a paper cup.
a banana peel and a paper cup.
20
82270
2709
အိတ်ကို စမ်း၊ ငှက်ပျောခွံနဲ့
စက္ကူညှပ်တစ်ခုကို သွန်ချတယ်။
စက္ကူညှပ်တစ်ခုကို သွန်ချတယ်။
01:39
Nobody notices.
21
85003
1422
ဘယ်သူမှ သတိမထားမိဘူး။
01:41
They are too busy recalculating
what this all mean for lost time.
what this all mean for lost time.
22
86449
3425
ဆုံးရှုံးသွားတဲ့အချိန်အတွက် အားလုံးက
ဘာလဲဆိုတာကို ပြန်တွက်ကာ ရှုပ်နေတယ်။
ဘာလဲဆိုတာကို ပြန်တွက်ကာ ရှုပ်နေတယ်။
01:44
How many galaxies
are we losing per second?
are we losing per second?
23
89898
2032
တစ်စက္ကန့် ကြယ်စု ဘယ်နှစ်ခု
ဆုံးရှုံးနေလဲ။
ဆုံးရှုံးနေလဲ။
01:46
How long before next rocket
can be launched?
can be launched?
24
91954
2050
နောက်ဒုံးပျံ မလွှတ်တင်နိုင်ခင်
ဘယ်လောက်ကြာလဲ
ဘယ်လောက်ကြာလဲ
01:48
Somewhere an electron
flies off its energy cloud.
flies off its energy cloud.
25
94028
2871
တစ်နေရာမှာ အီလက်ထရွန်တစ်ခု
၎င်းရဲ့စွမ်းအင်တိမ်ကနေ ကွာကျတယ်။
၎င်းရဲ့စွမ်းအင်တိမ်ကနေ ကွာကျတယ်။
01:51
A black hole has erupted.
26
96923
1966
တွင်းနက်တစ်ခု ပေါက်ကွဲသွားပြီ။
01:53
A mother finishes setting
the table for dinner.
the table for dinner.
27
98913
2301
အမေတစ်ယောက်ဟာ ညစာအတွက်
စားပွဲခင်းပြီးပြီ။
စားပွဲခင်းပြီးပြီ။
01:56
A Law & Order marathon is starting.
28
101238
2061
ငြိမ်ဝပ်ပိပြားရေး မာရသွန် စနေတယ်။
01:58
The astronaut is asleep.
29
103323
2221
အာကာသယာဉ်မှုး အိပ်ပျော်နေတယ်။.
02:00
He has forgotten to turn off his watch,
30
105568
1903
သူ့နာရီကို ပိတ်ပစ်ဖို့ မေ့သွားပြီ၊
02:02
which ticks, like a metal
pulse against his wrist.
pulse against his wrist.
31
107495
2751
လက်ကောက်ဝတ်က သတ္တု သွေးခုန်နှုန်း
တစ်ခုလို တတစ်တစ်မြည်နေ။
တစ်ခုလို တတစ်တစ်မြည်နေ။
02:05
He does not hear it.
32
110270
1575
သူ ဒါကို မကြားဘူး။
02:06
He dreams of coral reefs and plankton.
33
111869
3049
သန္တာကျောက်တန်းနဲ့ မျောလှေးကို
သူ အိပ်မက်တယ်။
သူ အိပ်မက်တယ်။
02:09
His fingers find
the pillowcase's sailing masts.
the pillowcase's sailing masts.
34
114942
3139
သူ့လက်ချောင်းတွေက ခေါင်းအုံးဖုံးရဲ့
ရွက်တိုင်တွေကို ရှာတွေ့တယ်။
ရွက်တိုင်တွေကို ရှာတွေ့တယ်။
02:13
He turns on his side,
opens his eyes at once.
opens his eyes at once.
35
118105
3068
သူ့ဘက်ကို လှည့်လိုက်ပြီး
မျက်လုံးတွေကို ချက်ချင်းဖွင့်တယ်။
မျက်လုံးတွေကို ချက်ချင်းဖွင့်တယ်။
02:16
He thinks that scuba divers must have
the most wonderful job in the world.
the most wonderful job in the world.
36
121197
4730
ရေငုပ်သမားတွေဟာ ကမ္ဘာ့ အံ့ဖွယ်အဖြစ်ဆုံး
ရှိတာဖြစ်ရမယ်လို့ သူထင်မိတယ်။
ရှိတာဖြစ်ရမယ်လို့ သူထင်မိတယ်။
02:20
So much water to glide through!
37
125951
2843
လျှောတိုက်သွားဖို့ ဒီလောက်ရေတွေ
အမျာကြီးရှိတဲ့ဟာ။
အမျာကြီးရှိတဲ့ဟာ။
02:25
(Applause)
38
131070
5228
(လက်ခုပ်သံများ)
02:31
Thank you.
39
136322
1781
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။
02:33
When I was little, I could
not understand the concept
not understand the concept
40
138127
4101
ကျွန်မ ငယ်ငယ်တုန်းက တစ်သက်မှာ တစ်ခါပဲ
နေနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆကို
နေနိုင်တယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆကို
02:37
that you could only live one life.
41
142996
2045
နားမလည်နိုင်ခဲ့ဘူး။
02:40
I don't mean this metaphorically.
42
145560
1580
စကားအဖြစ်သာ ဆိုလိုတာမဟုတ်ဘူး။
02:42
I mean, I literally thought
that I was going to get to do
that I was going to get to do
43
147164
2951
ဆိုလိုတာက လုပ်ဖို့လိုတာ မှန်သမျှနဲ့
ဖြစ်ဖို့လိုတာမှန်သမျှ
ဖြစ်ဖို့လိုတာမှန်သမျှ
02:45
everything there was to do
44
150433
2046
လုပ်ဖို့ အခွင့်အလမ်းရမယ်လို့
02:47
and be everything there was to be.
45
152503
2596
တကယ့်ကို ထင်ခဲ့တာပါ။
02:50
It was only a matter of time.
46
155123
1404
ဒါက အချိန်ရဲ့ ကိစ္စပါပဲ။
02:51
And there was no limitation
based on age or gender
based on age or gender
47
156899
3024
အသက် (သို့) လိင် (သို့)
လူမျိုး (သို့) သင့်တော်တဲ့
လူမျိုး (သို့) သင့်တော်တဲ့
02:54
or race or even appropriate time period.
48
159947
3087
အချိန်အပိုင်းအခြားဆိုတာကိုကောင်
အခြေခံတဲ့ ကန့်သတ်ချက်မရှိပါဘူး။
အခြေခံတဲ့ ကန့်သတ်ချက်မရှိပါဘူး။
02:57
I was sure that I was going
to actually experience
to actually experience
49
163058
3451
သေချာခဲ့တာက ပြည်သူ့ အခွင့်အရေး
လှုပ်ရှားမှု ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးလို
လှုပ်ရှားမှု ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးလို
03:01
what it felt like to be a leader
of the civil rights movement
of the civil rights movement
50
166533
3794
ဖြစ်ချင်တာကို တကယ် တွေ့ကြုံရတော့မယ်၊
03:05
or a ten-year old boy living
on a farm during the dust bowl
on a farm during the dust bowl
51
170351
3634
(သို့) ကုန်းခေါင်ခေါင်ကာလအတွင်း
လယ်ကွက်တစ်ခုမှာ နေထိုင်တဲ့ ၁၀ နှစ်သားလေး
လယ်ကွက်တစ်ခုမှာ နေထိုင်တဲ့ ၁၀ နှစ်သားလေး
03:08
or an emperor of the Tang
dynasty in China.
dynasty in China.
52
174009
3618
(သို့) တရုတ်ပြည် တန်မင်းဆက်ရဲ့
ဧကရာဇ်တစ်ပါးလိုပေါ့။
ဧကရာဇ်တစ်ပါးလိုပေါ့။
03:12
My mom says that when people asked me
53
177651
2001
အမေပြောတာက ကြီးလာရင် ဘာဖြစ်ချင်တာလဲလို့
03:14
what I wanted to be when I grew up,
my typical response was:
my typical response was:
54
179676
3579
လူတွေမေးတဲ့အခါ
ကျွန်မရဲ့ ဖြေနေကျအဖြေက
ကျွန်မရဲ့ ဖြေနေကျအဖြေက
03:18
princess-ballerina-astronaut.
55
183279
1768
မင်းသမီး-ဘဲလေး ကချေသည်-အာကာသယဉ်မှူးပါ
03:20
And what she doesn't understand
is that I wasn't trying to invent
is that I wasn't trying to invent
56
185458
3145
အမေ နားမလည်တာက ကျွန်မဟာ
ပေါင်းစပ်ထားတဲ့ ထိပ်တန်းအလုပ်အကိုင်ကို
ပေါင်းစပ်ထားတဲ့ ထိပ်တန်းအလုပ်အကိုင်ကို
03:23
some combined super profession.
57
188627
1983
ဖန်တီးဖို့ ကြိုးစားမနေဘူးပေါ့။
03:25
I was listing things I thought
I was gonna get to be:
I was gonna get to be:
58
190634
3377
ကျွန်မ ဖြစ်ခွင့်ရတော့မယ်လို့
ထင်တဲ့အရာတွေကို စာရင်းလုပ်နေခဲ့တယ်၊
ထင်တဲ့အရာတွေကို စာရင်းလုပ်နေခဲ့တယ်၊
03:28
a princess and a ballerina
and an astronaut.
and an astronaut.
59
194035
3061
မင်းသမီး၊ ဘဲလေးကချေသည်၊
အာကာသယာဉ်မှူးပါ၊
အာကာသယာဉ်မှူးပါ၊
03:32
and I'm pretty sure the list
probably went on from there.
probably went on from there.
60
197120
2739
စာရင်းက အဲဒီကနေ ဆက်ဖြစ်တာကို
ကျွန်မ အတော်လေး သေချာခဲ့တယ်။
ကျွန်မ အတော်လေး သေချာခဲ့တယ်။
03:34
I usually just got cut off.
61
199883
1998
ကျွန်မ အမြဲလိုလို ဖြတ်ပစ်ခဲ့တယ်။
03:36
It was never a question
of if I was gonna get to do something
of if I was gonna get to do something
62
201905
2866
ကျွန်မဟာ တစ်ခုခု လုပ်ရရင်၊
ဘယ်တော့ဆိုတဲ့ မေးခွန်းက
ဘယ်တော့ဆိုတဲ့ မေးခွန်းက
03:39
so much of a question of when.
63
204795
2060
ဘယ်တော့မှ ပြဿနာတစ်ခုမဟုတ်ဘူး။
03:42
And I was sure that if I was going
to do everything,
to do everything,
64
207278
2477
သေချာခဲ့တာက ကျွန်မဟာ
အရာတိုင်းကို လုပ်တော့မယ်ဆိုရင်
အရာတိုင်းကို လုပ်တော့မယ်ဆိုရင်
03:44
that it probably meant I had
to move pretty quickly,
to move pretty quickly,
65
209779
2436
အတော်လေ။ သွက်လက်စွာ
ရွေ့ရှားဖို့ လိုတယ်ဆိုလိုတာပါ။
ရွေ့ရှားဖို့ လိုတယ်ဆိုလိုတာပါ။
03:47
because there was a lot
of stuff I needed to do.
of stuff I needed to do.
66
212239
2246
အကြောင်းက ကျွန်မလုပ်ဖို့လိုတာ
အများကြီးရှိလိုပါ။
အများကြီးရှိလိုပါ။
03:49
So my life was constantly
in a state of rushing.
in a state of rushing.
67
214509
2270
ဒီတော့ ကျွန်မဘဝဟာ အမြဲတစေ
တက်သုတ်ရိုက်နေခဲ့ပြီး
တက်သုတ်ရိုက်နေခဲ့ပြီး
03:51
I was always scared
that I was falling behind.
that I was falling behind.
68
216803
2167
နောက်ကျကျန်နေမှာ
အမြဲ ကြောက်နေခဲ့တယ်။
အမြဲ ကြောက်နေခဲ့တယ်။
03:53
And since I grew up
in New York City, as far as I could tell,
in New York City, as far as I could tell,
69
218994
3380
New York City မှာ ကျွန်မ ကြီးပြင်း
လာတာကြောင့် ပြောနိုင်သလောက်ကတော့
လာတာကြောင့် ပြောနိုင်သလောက်ကတော့
03:57
rushing was pretty normal.
70
222398
1826
တက်သုတ်ရိုက်တာဟာ
အတော် နေသားကျနေတာပါ။
အတော် နေသားကျနေတာပါ။
04:00
But, as I grew up, I had
this sinking realization,
this sinking realization,
71
225128
3635
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မ ကြီးပြင်းလာတာနဲ့
ဒီအခြေအနေသိပ်မဟန်တဲ့ သိနားလည်မှုက
ဒီအခြေအနေသိပ်မဟန်တဲ့ သိနားလည်မှုက
04:04
that I wasn't gonna get to live
any more than one life.
any more than one life.
72
229108
4290
ကျွန်မဟာ တစ်ဘဝထက် ပိုမနေရမှာ
မဟုတ်ဘူးဆိုတာပါ။
မဟုတ်ဘူးဆိုတာပါ။
04:08
I only knew what it felt like
to be a teenage girl
to be a teenage girl
73
233422
3006
New York City က ဆယ်ကျော်သက်
ကောင်မလေးတစ်ယောက်လို
ကောင်မလေးတစ်ယောက်လို
04:11
in New York City,
74
236452
1151
စိတ်အထင်ရောက်ဖို့ပဲသိတယ်
04:12
not a teenage boy in New Zealand,
75
237627
2291
New Zealand က ဆယ်ကျော်သက် ကောင်လေး
တစ်ယောက်လို၊
တစ်ယောက်လို၊
04:14
not a prom queen in Kansas.
76
239942
3077
Kansas က ကျောင်းကပွဲ ဘုရင်မလို
တော့ မဟုတ်ဘူး။
တော့ မဟုတ်ဘူး။
04:17
I only got to see through my lens.
77
243043
1921
ကျွန်မမှန်ဘီးလူးတွေနဲ့ပဲ
မြင်ခွင့်ရခဲ့တယ်
မြင်ခွင့်ရခဲ့တယ်
04:19
And it was around this time
that I became obsessed with stories,
that I became obsessed with stories,
78
244988
3308
ဇာတ်လမ်းတွေကို စွဲလမ်းလာခဲ့တာ
အဲဒီအချိန်လောက်မှာပါ၊
အဲဒီအချိန်လောက်မှာပါ၊
04:23
because it was through stories
that I was able to see
that I was able to see
79
248320
3127
အကြောင်းက ဇာတ်လမ်းတွေကနေ
အခြားသူတစ်ဦးရဲ့ မှန်ဘီလူးတွေကို
အခြားသူတစ်ဦးရဲ့ မှန်ဘီလူးတွေကို
04:26
through someone else's lens,
however briefly or imperfectly.
however briefly or imperfectly.
80
251471
3722
ဖောက်ပြီး ကျွန်မ မြင်နိုင်ခဲ့လိုပါ၊
တိုတောင်းတာ အပြစ်အနာအဆာရှိတာဆိုပေမယ့်ပေါ့။
တိုတောင်းတာ အပြစ်အနာအဆာရှိတာဆိုပေမယ့်ပေါ့။
04:30
And I started craving hearing
other people's experiences
other people's experiences
81
255589
3112
အခြားသူတွေရဲ့ အတွေ့အကြုံတွေကို
အငမ်းမရ နားထောင်ချင်လာတယ်၊
အငမ်းမရ နားထောင်ချင်လာတယ်၊
04:33
because I was so jealous
that there were entire lives
that there were entire lives
82
258725
3563
အကြောင်းက ကျွန်မ ဘယ်တော့မှ ရှင်သန်ခွင့်
မရတော့မယ့်
မရတော့မယ့်
04:37
that I was never gonna get to live,
83
262312
1691
ဘဝတွေရှိနေတာကို မနာလိုဖြစ်မိပြီး
04:38
and I wanted to hear
about everything that I was missing.
about everything that I was missing.
84
264027
2675
ကျွန်မ လွတ်နေတဲ့ အရာမှန်သမျှကို
ကြားချင်နေလို့ပါ။
ကြားချင်နေလို့ပါ။
04:41
And by transitive property,
85
266726
1294
ဒါနဲ့ ဆက်စပ်မှု ဂုဏ်သတ္တိအရ
04:42
I realized that some people
were never gonna get to experience
were never gonna get to experience
86
268044
3229
တစ်ချို့လူတွေဟာ New York မြို့ကြီးမှာ
ဆယ်ကျော်သက် မိန်းကလေးဖြစ်တဲ့
ဆယ်ကျော်သက် မိန်းကလေးဖြစ်တဲ့
04:46
what it felt like to be a teenage girl
in New York city.
in New York city.
87
271297
2684
အတွေအကြုံကို ဘယ်တော့မှ
ရမှာမဟုတ်ဘူးလို့ သဘောပေါက်ခဲ့တယ်။
ရမှာမဟုတ်ဘူးလို့ သဘောပေါက်ခဲ့တယ်။
04:48
Which meant that they weren't gonna know
88
274005
1905
ဆိုလိုတာက ပထမဆုံးအနမ်းလို
ခံစားရပြီးနောက်
ခံစားရပြီးနောက်
04:50
what the subway ride
after your first kiss feels like,
after your first kiss feels like,
89
275934
3222
ဘယ်မြေအောက်ရထားကို
စီးတာ
စီးတာ
04:54
or how quiet it gets when its snows.
90
279180
2818
(သို့) နှင်းကျတဲ့အခါ ဘယ်လောက်
တိတ်ဆိတ်တာ သူတို့သိမှာမဟုတ်ဘူး၊
တိတ်ဆိတ်တာ သူတို့သိမှာမဟုတ်ဘူး၊
04:56
And I wanted them to know,
I wanted to tell them.
I wanted to tell them.
91
282022
2612
သူတို့ကို သိစေချင်တာ
သူတို့ကို ပြောပြချင်တာပါ။
သူတို့ကို ပြောပြချင်တာပါ။
04:59
And this became the focus of my obsession.
92
284658
2427
ပြီးတော့ ဒါက ကျွန်မရဲ့ ဥပါဒါန်ရဲ့
ဆုံချက်ဖြစ်လာတယ်။
ဆုံချက်ဖြစ်လာတယ်။
05:02
I busied myself telling stories
and sharing stories and collecting them.
and sharing stories and collecting them.
93
287109
3625
ဇာတ်လမ်းတွေ ပြောရင်း၊ ဝေမျှရင်း၊
စုဆောင်းရင်း အလုပ်ရှုပ်နေလိုက်တယ်။
စုဆောင်းရင်း အလုပ်ရှုပ်နေလိုက်တယ်။
05:05
And it's not until recently
94
290758
1984
ကျွန်မဟာ ကဗျာကို အမြဲတမ်း
05:07
that I realized that
I can't always rush poetry.
I can't always rush poetry.
95
292766
4309
အလောတကြီးမလုပ်နိုင်တာကို
သဘောပေါက်ခဲ့တာက မကြာသေးခင်ကမှပါ။
သဘောပေါက်ခဲ့တာက မကြာသေးခင်ကမှပါ။
05:12
In April for National Poetry Month,
there's this challenge
there's this challenge
96
297666
3338
ဧပြီလမှာ အမျိုးသား ကဗျာလအတွက်
ကဗျာစာပေ အသိုင်းအဝိုင်းက
ကဗျာစာပေ အသိုင်းအဝိုင်းက
05:15
that many poets in the poetry
community participate in,
community participate in,
97
301028
3118
ကဗျာစာဆို အများအပြား ပါဝင်တဲ့
စိန်ခေါ်မှုရှိတယ်၊
စိန်ခေါ်မှုရှိတယ်၊
05:19
and its called the 30/30 Challenge.
98
304170
2064
၃၀/၃၀ စိန်ခေါ်မှုလို့ခေါ်ပါတယ်။
05:21
The idea is you write a new poem
99
306551
2722
စိတ်ကူးက ဧပြီလတစ်လလုံး
05:24
every single day
for the entire month of April.
for the entire month of April.
100
309297
2937
နေ့စဉ်နေ့တိုင်း ကဗျာသစ်တစ်ပုဒ်ရေးတာပါ။
05:27
And last year, I tried it
for the first time
for the first time
101
312916
2056
မနှစ်က ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ်
ကျွန်မ စမ်းသပ်တော့
ကျွန်မ စမ်းသပ်တော့
05:29
and was thrilled by the efficiency
at which I was able to produce poetry.
at which I was able to produce poetry.
102
314996
4150
ကျွန်မ ကဗျာ ထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့
ကျွမ်းကျင်မှုကြောင့် ပီတိဖြာခဲ့တယ်။
ကျွမ်းကျင်မှုကြောင့် ပီတိဖြာခဲ့တယ်။
05:34
But at the end of the month, I looked
back at these 30 poems I had written
back at these 30 poems I had written
103
319765
3610
ဒါပေမဲ့ လကုန်တဲ့အခါ ရေးထားတဲ့
ကဗျာအပုဒ် ၃၀ ကို ပြန်ကြည့်တော့
ကဗျာအပုဒ် ၃၀ ကို ပြန်ကြည့်တော့
05:38
and discovered that they were
all trying to tell the same story,
all trying to tell the same story,
104
323399
4019
အားလုံးဟာ ဇာတ်လမ်းတစ်ခုတည်းကို
ပြောနေတာကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။
ပြောနေတာကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။
05:42
it had just taken me 30 tries to figure
out the way that it wanted to be told.
out the way that it wanted to be told.
105
327442
4809
ပြောစေလိုတာကို နည်းလမ်းကြံဆဖို့
ကျွန်မအတွက် အကြိမ် ၃၀ ကြိုးစားဖို့လိုတာပါ။
ကျွန်မအတွက် အကြိမ် ၃၀ ကြိုးစားဖို့လိုတာပါ။
05:47
And I realized that this is probably true
of other stories on an even larger scale.
of other stories on an even larger scale.
106
332275
3921
အခြားဇာတ်လမ်းတွရဲ့ပိုကျယ်ပြန့်တဲ့ ပမာဏ
မှာတောင် မှန်လောက်တာကို သဘောပေါက်ခဲ့တယ်။
မှာတောင် မှန်လောက်တာကို သဘောပေါက်ခဲ့တယ်။
05:51
I have stories that I have
tried to tell for years,
tried to tell for years,
107
336220
2428
နှစ်တေွချီကာ ပြောဖို့ကြိုးစားတဲ့
ဇာတ်လမ်းတွေရှိတာ။
ဇာတ်လမ်းတွေရှိတာ။
05:53
rewriting and rewriting and constantly
searching for the right words.
searching for the right words.
108
338672
4388
ပြန်ရေးရင်း၊ ပြန်ရေးရင်း၊ မှန်ကန်တဲ့
စကားလုံးတွေ အမြဲမပြတ် ရှာဖွေရင်းပါ။
စကားလုံးတွေ အမြဲမပြတ် ရှာဖွေရင်းပါ။
05:57
There's a French poet and essayist
by the name of Paul Valéry
by the name of Paul Valéry
109
343084
3285
Paul Valéry လို့ခေါ်တဲ့ ပြင်သစ်
ကဗျာဆရာနဲ့ ရသစာတမ်းရေးသူတစ်ဦးရှိတယ်။
ကဗျာဆရာနဲ့ ရသစာတမ်းရေးသူတစ်ဦးရှိတယ်။
06:01
who said a poem is never
finished, it is only abandoned.
finished, it is only abandoned.
110
346393
3476
သူပြောခဲ့တာ ကဗျာတစ်ပုဒ်ဟာ ဘယ်တော့မှ
မဆုံးဘူး၊ စွန့်ပစ်ခဲ့တာပဲရှိတယ်တဲ့။
မဆုံးဘူး၊ စွန့်ပစ်ခဲ့တာပဲရှိတယ်တဲ့။
06:05
And this terrifies me
111
350178
1151
ဒါက ကျွန်မကို လန့်စေတာက
06:06
because it implies that I could keep
re-editing and rewriting forever
re-editing and rewriting forever
112
351353
3379
ကျွန်မဟာ အမြဲပြန်တည်းဖြတ်နိုင်၊ ပြန်ရေး
နိုင်ကာ ဘယ်အခါ ကဗျာပြီးတယ်၊
နိုင်ကာ ဘယ်အခါ ကဗျာပြီးတယ်၊
06:09
and its up to me to decide
when a poem is finished
when a poem is finished
113
354756
3453
ဘယ်အခါ ခေါင်းရှောင်နိုင်တာကို
ဆုံးဖြတ်ဖို့နဲ့ကျွန်မအပေါ် မူတည်တယ်လို့
ဆုံးဖြတ်ဖို့နဲ့ကျွန်မအပေါ် မူတည်တယ်လို့
06:13
and when I can walk away from it.
114
358233
2111
သွယ်ဝိုက်ပြောတာကြောင့်ပါ
06:15
And this goes directly against
my very obsessive nature
my very obsessive nature
115
360978
2707
မှန်တဲ့ အဖြေ၊ အံကိုက်စကားလုံးတွေနဲ့
မှန်တဲ့ပုံစံရှာဖို့
မှန်တဲ့ပုံစံရှာဖို့
06:18
to try to find the right answer
and the perfect words and the right form.
and the perfect words and the right form.
116
363709
3619
ကျွန်မရဲ့အင်မတန် အစွဲအလမ်းကြီးတဲ့
သဘာဝနဲ့ တိုက်ရိုက်ဆန့်ကျင်တယ်။
သဘာဝနဲ့ တိုက်ရိုက်ဆန့်ကျင်တယ်။
06:22
And I use poetry in my life,
117
367352
2081
ကျွန်မရဲ့ဘဝမှာ ကဗျာကို
တစ်ချို့အရာတွေကို
တစ်ချို့အရာတွေကို
06:24
as a way to help me navigate
and work through things.
and work through things.
118
369457
2712
ဖြတ်ကျော်၊ ဖြေရှင်းဖို့
ကူညီတဲ့ နည်းတစ်ခုအဖြစ် သုံးတယ်။
ကူညီတဲ့ နည်းတစ်ခုအဖြစ် သုံးတယ်။
06:27
But just because I end the poem,
doesn't mean that I've solved
doesn't mean that I've solved
119
372193
3206
ဒါပေမဲ့ ကဗျာကို အဆုံးသတ်လိုက်တာကြောင့်
ကျွန်မတွေးရခက်တဲ့ဟာကို
ကျွန်မတွေးရခက်တဲ့ဟာကို
06:30
what it was I was puzzling through.
120
375423
1984
ဖြေရှင့်းလိုက်ပြီလို့ မဆိုလိုပါဘူး။
06:32
I like to revisit old poetry
121
378001
1834
ကဗျာဟောင်းဆီ
ပြန်လည်ပတ်ရတာကို ကြိုက်တာက
ပြန်လည်ပတ်ရတာကို ကြိုက်တာက
06:34
because it shows me exactly
where I was at that moment
where I was at that moment
122
379859
3815
ဒါက အဲဒီကာလတုန်းက ကိုယ်ရှိခဲ့တဲ့
နေရာ၊ ကိုယ် လမ်းကြောင်းရှာဖို့
နေရာ၊ ကိုယ် လမ်းကြောင်းရှာဖို့
06:38
and what it was I was trying to navigate
123
383698
1913
ကြိုးစားနေတာနဲ့ကိုယ့်ကို ကူညီဖို့
06:40
and the words that I chose to help me.
124
385635
2134
ရွေးခဲ့တဲ့ စကားလုံးတွေကို
အတိအကျ ပြသလို့ပါ။
အတိအကျ ပြသလို့ပါ။
06:43
Now, I have a story
125
388468
1353
ကျွန်မမှာ ဇာတ်လမ်းရှိတယ်၊
06:44
that I've been stumbling
over for years and years
over for years and years
126
389845
2849
နှစ်များစွာ ကျွန်မ ခလုတ်တိုက်မိနေပြီး
06:47
and I'm not sure if I've found
the prefect form,
the prefect form,
127
392718
2650
အံကိုက် ပုံစံတစ်ခု တွေ့ပြီလား
(သို့) ကြိုးပမ်းမှုတစ်ခု
(သို့) ကြိုးပမ်းမှုတစ်ခု
06:50
or whether this is just one attempt
128
395392
1992
သက်သက်လားဆိုတာ မသေချာခဲ့ဘူး။
06:52
and I will try to rewrite it later
in search of a better way to tell it.
in search of a better way to tell it.
129
397408
3745
ဒါကို ပြောပြဖို့ ပိုကောင်းတဲ့နည်းရှာကာ
နောက်မှ ပြန်ရေးဖို့ ကြိုးစားမယ်။
နောက်မှ ပြန်ရေးဖို့ ကြိုးစားမယ်။
06:56
But I do know that later, when I look back
130
401177
3000
ဒါပေမဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ ကျွန်မ သိတာက
ပြန်ကြည့်လိုက်တဲ့အခါ
ပြန်ကြည့်လိုက်တဲ့အခါ
06:59
I will be able to know that
this is where I was at this moment
this is where I was at this moment
131
404201
3999
ဒါက ဒီအခိုက်မှာ ကျွန်မဘယ်မှာရှိခဲ့တာနဲ့
ဒါက ကျွန်မ လမ်းကြောင်းရှာဖို့
ဒါက ကျွန်မ လမ်းကြောင်းရှာဖို့
07:03
and this is what I was trying to navigate,
132
408224
2199
ကြိုးစားနေတာကို ကျွန်မ သိနိုင်လိမ့်မယ်၊
07:05
with these words, here,
in this room, with you.
in this room, with you.
133
410447
2827
ဒီမှာ ဒီစကားလုံးတွေနဲ့၊
ဒီအခန်းထဲမှာ သင်တို့နဲ့ပေါ့။
ဒီအခန်းထဲမှာ သင်တို့နဲ့ပေါ့။
07:11
So --
134
416105
1150
ဒီတော့........
07:13
Smile.
135
418652
1500
ပြုံးလိုက်ကြပါဦး။
07:20
It didn't always work this way.
136
425310
1484
အမြဲတော့ ဒီလို အလုပ်မဖြစ်ဘူး။
07:22
There's a time you had
to get your hands dirty.
to get your hands dirty.
137
427874
2407
သင့်လက်တွေကို ညစ်ပေစေဖို့
လိုတဲ့တစ်ချိန်တော့ရှိတယ်။
လိုတဲ့တစ်ချိန်တော့ရှိတယ်။
07:25
When you were in the dark,
for most of it, fumbling was a given.
for most of it, fumbling was a given.
138
430305
3785
အမှောင်မှာ သင်ရှိတဲ့အခါ၊ ဒါအများစုအတွက်
စမ်းတဝါးဝါးလုပ်တာက အလေ့တစ်ခုပါ။
စမ်းတဝါးဝါးလုပ်တာက အလေ့တစ်ခုပါ။
07:29
If you needed more
contrast, more saturation,
contrast, more saturation,
139
434416
3396
ပိုကွဲပြားမှု၊ ပိုပြည့်ဝမှု၊
ပိုမှောင်တဲ့ အမှောင်တွေ၊
ပိုမှောင်တဲ့ အမှောင်တွေ၊
07:32
darker darks and brighter brights,
140
437836
2103
ပိုလင်းတဲ့ အလင်းတွေလိုအပ်ရင်
07:34
they called it extended development.
141
439963
2697
ရှည်ကြာတဲ့ တိုးတက်မှုလို့ ခေါ်ကြတယ်။
07:37
It meant you spent longer inhaling
chemicals, longer up to your wrist.
chemicals, longer up to your wrist.
142
442684
3302
လက်ကောက်ဝတ်ထိ နစ်နေတဲ့ဓာတုပစ္စည်းတွေကို
ပိုကြာကြာရှူတာလို့ဆိုလိုတာပါ။
ပိုကြာကြာရှူတာလို့ဆိုလိုတာပါ။
07:40
It wasn't always easy.
143
446010
1292
အမြဲတော့ မလွယ်ဘူးလေ။
07:42
Grandpa Stewart was a Navy photographer.
144
447937
2770
အဖိုး Stewart က ရေတပ်
ဓာတ်ပုံဆရာ ဖြစ်ခဲ့တယ်။
ဓာတ်ပုံဆရာ ဖြစ်ခဲ့တယ်။
07:45
Young, red-faced
with his sleeves rolled up,
with his sleeves rolled up,
145
450731
2944
အင်္ကျီလက်ခေါက်တင်ထားတဲ့
ငယ်ရွယ်တဲ့ နီစပ်စပ်မျက်နှာ
ငယ်ရွယ်တဲ့ နီစပ်စပ်မျက်နှာ
07:48
fists of fingers like fat rolls of coins,
146
453699
2628
ဒင်္ဂါးလိပ်ဝဝတွေလို
၊
လက်ချောင်းတွေရဲ့လက်သီးဆုပ်
၊
လက်ချောင်းတွေရဲ့လက်သီးဆုပ်
07:51
he looked like Popeye
the sailor man come to life.
the sailor man come to life.
147
456351
2820
သူဟာ သင်္ဘောသား အသက်ဝင်လာတဲ့
Popeye နဲ့ဆင်တယ်။
Popeye နဲ့ဆင်တယ်။
07:54
Crooked smile, tuft of chest hair,
148
459195
2417
မဲ့ရွဲ့နေတဲ့ အပြုံး၊
ရင်ဘတ် မွေးဖုတ်သိုက်၊
ရင်ဘတ် မွေးဖုတ်သိုက်၊
07:56
he showed up to World War II,
with a smirk and a hobby.
with a smirk and a hobby.
149
461636
3381
လှောင်ပြုံးတစ်ခု၊ ဝါသနာတစ်ခုနဲ့
သူဟာ ဒုတိယ် ကမ္ဘာစစ်မှာ ပါလာတယ်။
သူဟာ ဒုတိယ် ကမ္ဘာစစ်မှာ ပါလာတယ်။
07:59
When they asked him if he knew
much about photography,
much about photography,
150
465041
2666
ဓာတ်ပုံပညာအကြောင်းသိလားလို့
သူကိုမေးတဲ့အခါ
သူကိုမေးတဲ့အခါ
08:02
he lied, learned to read
Europe like a map,
Europe like a map,
151
467731
3288
သူ ညာခဲ့တယ်၊ ဥရောပကို
မြေပုံတစ်ခုလိုဖတ်ဖို့ သင်ယူခဲ့တယ်။
မြေပုံတစ်ခုလိုဖတ်ဖို့ သင်ယူခဲ့တယ်။
08:05
upside down, from the height
of a fighter plane,
of a fighter plane,
152
471043
3190
ဇောက်ထိုးကြီး၊ တိုက်လေယာဉ်
အမြင်ကနေ၊
အမြင်ကနေ၊
08:09
camera snapping, eyelids flapping
153
474257
2501
ကင်မရာ တစ်ချပ်ချပ်၊
မျက်ခွံတွေက တဖျပ်ဖျပ်၊
မျက်ခွံတွေက တဖျပ်ဖျပ်၊
08:11
the darkest darks and brightest brights.
154
476782
2215
အမှောင်ဆုံး အမှောင်တွေ၊
အလင်းဆုံးအလင်းတွေ၊
အလင်းဆုံးအလင်းတွေ၊
08:13
He learned war like he could
read his way home.
read his way home.
155
479021
2986
စစ်ပွဲကို သူ့အိမ်လမ်းကို ဖတ်နိုင်သလိုမျိုး
သင်ယူခဲ့တယ်။
သင်ယူခဲ့တယ်။
08:17
When other men returned,
they would put their weapons out to rest,
they would put their weapons out to rest,
156
482520
3104
အခြားလူတွေ ပြန်လာတဲ့အခါ သူတို့
လက်နက်တွေကို အနားပေးဖို့ ချထားပေမဲ့
လက်နက်တွေကို အနားပေးဖို့ ချထားပေမဲ့
08:20
but he brought the lenses
and the cameras home with him.
and the cameras home with him.
157
485648
2627
သူကတော့ မှန်ဘီလူးတွေနဲ့ ကင်မရာတွေကို
အိမ်ကိုယူလာခဲ့တယ်။
အိမ်ကိုယူလာခဲ့တယ်။
08:23
Opened a shop, turned it
into a family affair.
into a family affair.
158
488299
3063
ဆိုင်တစ်ဆိုင်ဖွင့်တယ်၊ ဒါကို
မိသားစုအရေးအဖြစ် ပြောင်းလိုက်တယ်။
မိသားစုအရေးအဖြစ် ပြောင်းလိုက်တယ်။
08:26
My father was born into this
world of black and white.
world of black and white.
159
491386
3420
ကျွန်မရဲ့အဖေဟာ ဒီအဖြူနဲ့ အမည်း
လောကထဲမှာ မွေးဖွားခဲ့တယ်။
လောကထဲမှာ မွေးဖွားခဲ့တယ်။
08:29
His basketball hands learned
the tiny clicks and slides
the tiny clicks and slides
160
494830
3170
သူ့ရဲ့ ဘေ့စ်ဘော လက်တွေက
မှန်းဘီလူးတွေရဲ့ခလုတ်လေးတွေ၊ ဆလိုက်တွေ
မှန်းဘီလူးတွေရဲ့ခလုတ်လေးတွေ၊ ဆလိုက်တွေ
08:32
of lens into frame, film into camera,
161
498024
2571
ဘောင်တွေ၊ ကင်မရာထဲက
ဖလင်၊ ပလပ်စတစ်အမှိုက်ပုံးထဲက
ဖလင်၊ ပလပ်စတစ်အမှိုက်ပုံးထဲက
08:35
chemical into plastic bin.
162
500619
1477
ဓာတုဆေးတွေကို ကို သင်ယူတယ်။
08:37
His father knew the equipment
but not the art.
but not the art.
163
502120
2824
သူ့အဖေက ကိရိယာကို
သိပေမဲ့ အနုပညာတော့မဟုတ်။
သိပေမဲ့ အနုပညာတော့မဟုတ်။
08:40
He knew the darks but not the brights.
164
505308
1843
သူသိတာက အမှောင်တွေပါ၊
အလင်းတွေတော့မဟုတ်။
အလင်းတွေတော့မဟုတ်။
08:42
My father learned the magic,
spent his time following light.
spent his time following light.
165
507175
3675
အလင်းနောက်လိုက်ကာ အချိန်ကုန်ဆုံးရင်း
ကျွန်မအဖေ မှော်ပညာ သင်ယူခဲ့တယ်၊
ကျွန်မအဖေ မှော်ပညာ သင်ယူခဲ့တယ်၊
08:45
Once he traveled across the country
to follow a forest fire,
to follow a forest fire,
166
510874
3634
တစ်ခါက တောမီးနောက်လိုက်ဖို့
တောလမ်းမှာ ခရီးထွက်ခဲ့တယ်၊
တောလမ်းမှာ ခရီးထွက်ခဲ့တယ်၊
08:49
hunted it with his camera for a week.
167
514532
2555
တစ်ပတ်တာ သူ့ကင်မရာနဲ့
ဒါကို လိုက်ဖမ်းခဲ့တယ်။
ဒါကို လိုက်ဖမ်းခဲ့တယ်။
08:52
"Follow the light," he said.
168
517929
1452
"အလင်းနောက်ကို လိုက်"တဲ့။
08:54
"Follow the light."
169
519698
1176
"အလင်းနောက်ကို လိုက်။"
08:55
There are parts of me
I only recognize from photographs.
I only recognize from photographs.
170
520898
3173
ကျွန်မရဲ့အပိုင်းတွေက
ဓာတ်ပုံတွေကနေပဲ မှတ်မိခဲ့တာပါ။
ဓာတ်ပုံတွေကနေပဲ မှတ်မိခဲ့တာပါ။
08:58
The loft on Wooster Street
with the creaky hallways,
with the creaky hallways,
171
524095
2706
Wooster လမ်းပေါ်က ထပ်ခိုး
တကျွိကျွိ စင်္ကြံတွေနဲ့၊
တကျွိကျွိ စင်္ကြံတွေနဲ့၊
09:01
the twelve-foot ceilings,
white walls and cold floors.
white walls and cold floors.
172
526825
2700
ဆယ့်နှစ်ပေ မျက်နှာကြက်တွေ
နံရံဖြူတွေ၊ အေးစက်တဲ့ကြမ်းပြင်တွေ
နံရံဖြူတွေ၊ အေးစက်တဲ့ကြမ်းပြင်တွေ
09:04
This was my mother's home,
before she was mother.
before she was mother.
173
529549
2799
ဒါက ကျွန်မရဲ့ အမေ့အိမ်၊
သူ မိခင်မဖြစ်ခင်ကပေါ့။
သူ မိခင်မဖြစ်ခင်ကပေါ့။
09:07
Before she was wife, she was artist.
174
532372
2857
ဇနီးမဖြစ်ခင်ကတော့
သူဟာ အနုပညာရှင်ပါ။
သူဟာ အနုပညာရှင်ပါ။
09:10
And the only two rooms in the house,
175
535253
1739
အိမ်ထဲမှာ အခန်း နှစ်ခန်းပဲ
09:11
with walls that reached
all the way up to the ceiling,
all the way up to the ceiling,
176
537016
2531
မျက်နှာကြက်ထိရောက်တဲ့ နံရံတွေနဲ့၊
09:14
and doors that opened and closed,
177
539571
1587
ဖွင့်လိုက်၊ ပိတ်လိုက် တံခါးတွေ၊
09:16
were the bathroom and the darkroom.
178
541182
2261
ရေချိုးခန်းနဲ့ ဓာတ်ပုံခန်းတွေပေါ့။
09:18
The darkroom she built herself,
179
543814
2079
ဓာတ်ပုံခန်းက သူကိုယ်တိုင်ဆောက်ခဲ့တာ၊
09:20
with custom-made stainless steel sinks,
an 8x10 bed enlarger
an 8x10 bed enlarger
180
545917
4595
စိတ်ကြိုက်လုပ်ထားတဲ့ သံမဏိ
လက်ဆေးကန်တွေနဲ့၊ လက်လှည့် ကောက်တံကြီးနဲ့
လက်ဆေးကန်တွေနဲ့၊ လက်လှည့် ကောက်တံကြီးနဲ့
09:25
that moved up and down
by a giant hand crank,
by a giant hand crank,
181
550536
2412
ထက်၊အောက်ရွေ့တဲ့
၈x၁၀ ပုံကြီးချဲ့ကရိယာတစ်ခု၊
၈x၁၀ ပုံကြီးချဲ့ကရိယာတစ်ခု၊
09:27
a bank of color-balanced lights,
182
552972
1683
အရောင်ထိန်း အလင်း အစဉ်အတန်းတစ်ခု၊
09:29
a white glass wall for viewing prints,
183
554679
1965
ဓာတ်ပုံတွေ ကြည့်ဖို့
ဖန်သားနံရံဖြူတစ်ချပ်
ဖန်သားနံရံဖြူတစ်ချပ်
09:31
a drying rack that moved
in and out from the wall.
in and out from the wall.
184
556668
2342
နံရံကနေ ဝင်လိုက်၊ထွက်လိုက်နဲ့
အခြောက်ခံစင်တစ်ခု
အခြောက်ခံစင်တစ်ခု
09:33
My mother built herself a darkroom.
185
559034
2086
အမေကိုယ်တိုင် ဓာတ်ပုံခန်းတစ်ခန်း
ဆောက်တယ်
ဆောက်တယ်
09:36
Made it her home.
186
561144
1263
သူ့အိမ်အဖြစ် ဖန်တီးတယ်။
09:37
Fell in love with a man
with basketball hands,
with basketball hands,
187
562431
2660
ဘက်စကက်ဘော လက်တွေနဲ့
အလင်းကို သူကြည့်ခဲ့တဲ့ပုံနဲ့
အလင်းကို သူကြည့်ခဲ့တဲ့ပုံနဲ့
09:40
with the way he looked at light.
188
565115
1880
လူတစ်ယောက်ကို ချစ်မိခဲ့။
09:42
They got married. Had a baby.
189
567375
2083
သူတို့ လက်ထပ်ခဲ့တယ်၊
ကလေးတစ်ယောက်ရခဲ့တယ်။
ကလေးတစ်ယောက်ရခဲ့တယ်။
09:44
Moved to a house near a park.
190
569482
2190
ပန်းခြံတစ်ခုနားက အိမ်ကိုပြောင်းခဲ့တယ်။
09:46
But they kept the loft on Wooster Street
191
571696
1913
ဒါပေမဲ့ Wooster လမ်းက
ထပ်ခိုးတော့ထားတယ်
ထပ်ခိုးတော့ထားတယ်
09:48
for birthday parties and treasure hunts.
192
573633
2549
မွေးနေ့ပွဲတွေနဲ့ ပစ္စည်းဝှက်တမ်း
ကစားဖို့ပါ။
ကစားဖို့ပါ။
09:51
The baby tipped the grayscale,
193
576206
2404
ကလေးက မီးခိုးရောင်စဉ် နိမိတ်ပေးတယ်၊
09:53
filled her parents' photo albums
with red balloons and yellow icing.
with red balloons and yellow icing.
194
578634
3635
မိဘတွေရဲ့ ဓာတ်ပုံအယ်လ်ဘန်တွေကို
အနီရောင်ပူဖောင်းတွေ၊ သကာရည်နဲ့ဖြည့်တယ်။
အနီရောင်ပူဖောင်းတွေ၊ သကာရည်နဲ့ဖြည့်တယ်။
09:57
The baby grew into a girl
without freckles,
without freckles,
195
582293
2769
ကလေးက ကောင်မလေးအဖြစ်
ကြီးပြင်းခဲ့တယ်၊ တင်းတိပ်တွေမပါတဲ့၊
ကြီးပြင်းခဲ့တယ်၊ တင်းတိပ်တွေမပါတဲ့၊
09:59
with a crooked smile,
196
585086
1492
မဲ့ရွဲ့နေတဲ့ အပြုံးမပါတဲ့၊
10:01
who didn’t understand why her friends
did not have darkrooms in their houses,
did not have darkrooms in their houses,
197
586602
4460
သူ့သူငယ်ချင်းတွေရဲ့အိမ်တွေမှာ ဘာလို့
ဓာတ်ပုံခန်းမရှိတာလဲဆိုတာ၊နားမလည်ခဲ့သူ၊
ဓာတ်ပုံခန်းမရှိတာလဲဆိုတာ၊နားမလည်ခဲ့သူ၊
10:05
who never saw her parents kiss,
198
591086
1912
သူ့မိဘတွေ နမ်းတာ တစ်ခါမှမမြင်ဖူးသူ၊
10:07
who never saw them hold hands.
199
593022
1532
လက်ကိုင်တာ တစ်ခါမှမမြင်ဖူးသူ
10:09
But one day, another baby showed up.
200
595006
1738
တစ်နေ့မှာ နောက်ထပ်ကလေး ရောက်လာတယ်။
10:11
This one with perfect straight
hair and bubble gum cheeks.
hair and bubble gum cheeks.
201
596768
3183
ဆံပင်တွေက ဖြောင်စင်းပြီး
ပါးဖောင်းဖောင်းတွေရှိသူပေါ့။
ပါးဖောင်းဖောင်းတွေရှိသူပေါ့။
10:14
They named him sweet potato.
202
599975
1626
သူ့ကို ကန်းစွန်းဥလို့ အမည်ပေးတယ်။
10:16
When he laughed, he laughed so loudly
203
601625
1932
သူရယ်တဲ့အခါ အကျယ်ကြီးရယ်တော့
10:18
he scared the pigeons on the fire escape
204
603581
2158
မီး အရေးပေါ်လှေခါးက ခိုတွေကို လန့်စေတယ်။
10:20
And the four of them lived
in that house near the park.
in that house near the park.
205
605763
2976
သူတို့လေးယောက်ဟာ ပန်းခြံအနီးက
အဲဒီအိမ်ထဲမှာ နေထိုင်ခဲ့တယ်။
အဲဒီအိမ်ထဲမှာ နေထိုင်ခဲ့တယ်။
10:23
The girl with no freckles,
the sweet potato boy,
the sweet potato boy,
206
608763
2555
တင်းတိပ်မရှိတဲ့ ကောင်မလေး
ကန်စွန်းဥ ကောင်လေး၊
ကန်စွန်းဥ ကောင်လေး၊
10:26
the basketball father and darkroom mother
207
611342
2126
ဘက်စက်ဘော အဖေနဲ့
ဓာတ်ပုံခန်း အမေတို့ဟာ
ဓာတ်ပုံခန်း အမေတို့ဟာ
10:28
and they lit their candles
and said their prayers,
and said their prayers,
208
613492
2628
ဖယောင်တိုင်တွေထွန်းပြီး
ဘုရာရှိခိုးကြတယ်၊
ဘုရာရှိခိုးကြတယ်၊
10:31
and the corners of the photographs curled.
209
616144
2054
ထောင့်တွေမှာ ဓာတ်ပုံတွေက
တွန့်လိပ်နေတယ်။
တွန့်လိပ်နေတယ်။
10:33
One day, some towers fell.
210
618959
2508
တစ်နေ့တော့ မျှော်စင်တွေ ပြိုကျခဲ့တယ်။
10:36
And the house near the park
became a house under ash, so they escaped
became a house under ash, so they escaped
211
621491
3729
ပန်းခြံအနီးက အိမ်ဟာ ပြာအောက်က
အိမ်တစ်လုံးဖြစ်လာခဲ့တော့
အိမ်တစ်လုံးဖြစ်လာခဲ့တော့
10:40
in backpacks, on bicycles to darkrooms
212
625244
3263
ကျောပိုးအိတ်တွေနဲ့ ဓာတ်ပုံခန်းဆီကို
စက်ဘီးစီးပြီး ရှောင်တိမ်းကြတယ်၊
စက်ဘီးစီးပြီး ရှောင်တိမ်းကြတယ်၊
10:43
But the loft of Wooster Street
was built for an artist,
was built for an artist,
213
628531
2829
ဒါပေမဲ့ Wooster လမ်းရဲ့ ထပ်ခိုးက
အနုပညာရှင်အတွက် ဆောက်ခဲ့တာ၊
အနုပညာရှင်အတွက် ဆောက်ခဲ့တာ၊
10:46
not a family of pigeons,
214
631384
2754
ခိုမိသားစုတစ်ခု မဟုတ်ဘူး၊
10:49
and walls that do not reach the ceiling
do not hold in the yelling
do not hold in the yelling
215
634162
3372
မျက်နှာကျက်အထိ မရောက်တဲ့
နံရံတွေက အော်ဟစ်သံထဲမှာ တောင့်မခံဘူး၊
နံရံတွေက အော်ဟစ်သံထဲမှာ တောင့်မခံဘူး၊
10:52
and the man with basketball hands
put his weapons out to rest.
put his weapons out to rest.
216
637558
4242
ဘက်စကက်ဘေးလက်တွေနဲ့ လူဟာ
သူ့လက်နက်တွေကို အနားပေး ထားတယ်။
သူ့လက်နက်တွေကို အနားပေး ထားတယ်။
10:56
He could not fight this war,
and no maps pointed home.
and no maps pointed home.
217
641824
3239
ဒီစစ်ပွဲကို သူ မတိုက်နိုင်ခဲ့ဘူး။
အိမ်ကို ညွှန်ပြတဲ့မြေပုံတွေမရှိဘူး။
အိမ်ကို ညွှန်ပြတဲ့မြေပုံတွေမရှိဘူး။
11:00
His hands no longer fit his camera,
218
645442
2199
သူ့လက်တွေဟာ ကင်မရာနဲ့ အံမကိုက်တော့ဘူး၊
11:02
no longer fit his wife's,
219
647665
1587
သူ့ဇနီးနဲ့ အံမကိုက်တော့ဘူး။
11:04
no longer fit his body.
220
649276
1436
သူ့ကိုယ်နဲ့ အံမကိုက်တော့ဘူး။
11:06
The sweet potato boy mashed
his fists into his mouth
his fists into his mouth
221
651299
2684
ကန်စွန်းဥ ကောင်လေးက လက်သီးတွေကို
ဘာမှထပ်ပြောစရာမရှိတဲ့အထိ
ဘာမှထပ်ပြောစရာမရှိတဲ့အထိ
11:08
until he had nothing more to say.
222
654007
1573
သူ့ပါးစပ်ထဲမှာ ကြိတ်နယ်တယ်။
11:10
So, the girl without freckles
went treasure hunting on her own.
went treasure hunting on her own.
223
655604
3298
ဒီတော့ တင်းတိပ်မရှိတဲ့ ကောင်မလေးက
သူ့ဘာသာ ပစ္စည်းဝှက်တမ်း ကစားတယ်။
သူ့ဘာသာ ပစ္စည်းဝှက်တမ်း ကစားတယ်။
11:14
And on Wooster Street, in a building
with the creaky hallways
with the creaky hallways
224
659497
3411
Wooster လမ်းပေါ်က
တကျွိကျွိ စင်္ကြံတွေနဲ့ အဆောက်အအုံထဲမှာနဲ့
တကျွိကျွိ စင်္ကြံတွေနဲ့ အဆောက်အအုံထဲမှာနဲ့
11:17
and the loft with the 12-foot ceilings
225
662932
1828
ဆယ်နှစ်ပေ မျက်နှာကြက်တွေနဲ့
ထပ်ခိုး၊
ထပ်ခိုး၊
11:19
and the darkroom with too many sinks
226
664784
1968
အရောင်ထိန်းပေးတဲ့ အလင်းတွေရဲ့
အောက်က
အောက်က
11:21
under the color-balanced lights,
she found a note,
she found a note,
227
666776
2522
များလွန်းလှတဲ့
လက်ဆေးကန်တွေနဲ့ ဓာတ်ပုံခန်း
လက်ဆေးကန်တွေနဲ့ ဓာတ်ပုံခန်း
11:24
tacked to the wall with a thumb-tack,
left over from a time before towers,
left over from a time before towers,
228
669322
4253
မျှော်စင်တွေမတိုင်ခင် အချိန်တစ်ခုက၊
ကလေးတွေမရှိခင် အချိန်က ကြွင်းကျန်ခဲ့တဲ့
ကလေးတွေမရှိခင် အချိန်က ကြွင်းကျန်ခဲ့တဲ့
11:28
from the time before babies.
229
673933
2631
သံမှိုတစ်ခုနဲ့ တွဲထားတဲ့
စာတိုတစ်စောင် သူတွေ့တယ်၊
စာတိုတစ်စောင် သူတွေ့တယ်၊
11:31
And the note said: "A guy sure loves
the girl who works in the darkroom."
the girl who works in the darkroom."
230
676588
4932
ရေးထားတာက "ဓာတ်ပုံခန်းထဲမှာအလုပ်လုပ်တဲ့
ကောင်မလေးကို လူတစ်ယောက်က တကယ်ချစ်တယ်။"
ကောင်မလေးကို လူတစ်ယောက်က တကယ်ချစ်တယ်။"
11:37
It was a year before my father
picked up a camera again.
picked up a camera again.
231
682758
2952
ဒါက ကျွန်မအဖေ ကင်မဦတစ်လုံးကို
ပြန်မကိုင်ခင် တစ်နှစ်ကပါ။
ပြန်မကိုင်ခင် တစ်နှစ်ကပါ။
11:41
His first time out, he followed
the Christmas lights,
the Christmas lights,
232
686238
2538
သူ့ပထမဆုံး အထွက်မှာ
ခရစ်စမတ် မီးတွေနောက် သူလိုက်တယ်
ခရစ်စမတ် မီးတွေနောက် သူလိုက်တယ်
11:43
dotting their way through
New York City's trees,
New York City's trees,
233
688800
2483
New York City ရဲ့ သစ်ပင်တွေကနေ
လမ်းကို အစက်ချမှတ်ရင်း
လမ်းကို အစက်ချမှတ်ရင်း
11:46
tiny dots of light, blinking out at him
from out of the darkest darks.
from out of the darkest darks.
234
691307
4699
အလင်းစက်လေးတွေက အမှောင်ဆုံးအမှောင်တွေ
ကနေ သူကို မှိတ်တုပ်၊ မှိတ်တုပ်လုပ်ပြနေတယ်။
ကနေ သူကို မှိတ်တုပ်၊ မှိတ်တုပ်လုပ်ပြနေတယ်။
11:50
A year later he traveled
across the country to follow a forest fire
across the country to follow a forest fire
235
696030
3898
တောမီးတစ်ခု နောက်လိုက်ဖို့
တိုင်းပြည်ကိုဖြတ်ပြီး တစ်နှစ်အကြာမှာ
တိုင်းပြည်ကိုဖြတ်ပြီး တစ်နှစ်အကြာမှာ
11:54
stayed for a week hunting
it with his camera,
it with his camera,
236
699952
2512
သူ့ကင်မရာနဲ့ ဒါကို လိုက်ဖမ်းရင်း
တစ်ပတ်တာ တည်းခဲ့တယ်။
တစ်ပတ်တာ တည်းခဲ့တယ်။
11:57
it was ravaging the West Coast
237
702488
1852
ဒါက West Coast ကို ဖျက်ဆီးရင်း၊
11:59
eating 18-wheeler trucks in its stride.
238
704364
2230
ခြေလှမ်းကျဲထဲက ၁၈ ဘီး
ကုန်တင်ကားကို စားရင်းပါ။
ကုန်တင်ကားကို စားရင်းပါ။
12:01
On the other side of the country,
239
706618
1579
တိုင်းပြည်ရဲ့ အခြားဘက်မှာ
12:03
I went to class and wrote a poem
in the margins of my notebook.
in the margins of my notebook.
240
708221
3358
ကျွန်မဟာ အတန်းတက်ပြီး မှတ်စုစာအုပ်
ဘေးမျဉ်းမှာ ကဗျာတစ်ပုဒ်ရေးခဲ့တယ်။
ဘေးမျဉ်းမှာ ကဗျာတစ်ပုဒ်ရေးခဲ့တယ်။
12:06
We have both learned the art of capture.
241
711603
1960
ဖမ်းစားမှု အတတ်ပညာနှစ်ခုစလုံး
သင်ယူခဲ့တယ်။
သင်ယူခဲ့တယ်။
12:08
Maybe we are learning
the art of embracing.
the art of embracing.
242
714059
2853
ကျွန်မတို့ လက်ခံယုံကြည်မှု အတတ်ပညာကို
သင်ယူနေတာဖြစ်နိုင်တယ်။
သင်ယူနေတာဖြစ်နိုင်တယ်။
12:11
Maybe we are learning
the art of letting go.
the art of letting go.
243
716936
3103
ကျွန်မတို့ စွန့်လွှတ်ခြင်းအနုပညာကို
သင်ယူနေတာဖြစ်နိုင်တယ်။
သင်ယူနေတာဖြစ်နိုင်တယ်။
12:16
(Applause)
244
721357
4666
(လက်ခုပ်သံများ)
ABOUT THE SPEAKER
Sarah Kay - PoetA performing poet since she was 14 years old, Sarah Kay is the founder of Project VOICE, an organization that uses spoken word poetry as a literacy and empowerment tool.
Why you should listen
Plenty of 14-year-old girls write poetry. But few hide under the bar of the famous Bowery Poetry Club in Manhattan’s East Village absorbing the talents of New York’s most exciting poets. Not only did Sarah Kay do that -- she also had the guts to take its stage and hold her own against performers at least a decade her senior. Her talent for weaving words into poignant, funny, and powerful performances paid off.
Sarah holds a Masters degree in the art of teaching from Brown University and an honorary doctorate in humane letters from Grinnell College. Her first book, B, was ranked the number one poetry book on Amazon.com. Her second book, No Matter the Wreckage, is available from Write Bloody Publishing.
Sarah also founded Project VOICE, an organization that uses spoken word poetry as a literacy and empowerment tool. Project VOICE runs performances and workshops to encourage people to engage in creative self-expression in schools and communities around the world.
Sarah Kay | Speaker | TED.com