TED2012
Jon Ronson: Strange answers to the psychopath test
Jon Ronson: Dziwne odpowiedzi na pytania z testu dla psychopatów
Filmed:
Readability: 4
23,550,108 views
Czy istnieje ostateczna granica dzieląca szaleństwo od normalności? W mrożący krew w żyłach sposób Jon Ronson, autor "The Psychopath Test”, odkrywa szarą strefę między nimi. (Efekty dźwiękowe: Julian Treasure, animacja: Evan Grant.)
Jon Ronson - Writer, filmmaker
Jon Ronson is a writer and documentary filmmaker who dips into every flavor of madness, extremism and obsession. Full bio
Jon Ronson is a writer and documentary filmmaker who dips into every flavor of madness, extremism and obsession. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
This story starts: I was at a friend's house,
0
0
4056
Zaczęło się tak: u znajomej na półce
00:19
and she had on her shelf a copy of the DSM manual,
1
4056
3735
stał egzemplarz podręcznika DSM,
00:23
which is the manual of mental disorders.
2
7791
2765
klasyfikujący zaburzenia psychiczne.
00:26
It lists every known mental disorder.
3
10556
2600
To spis wszelkich
znanych zaburzeń psychicznych.
znanych zaburzeń psychicznych.
00:29
And it used to be, back in the '50s, a very slim pamphlet.
4
13156
3652
W latach 50. była to cienka broszura,
00:32
And then it got bigger and bigger and bigger,
5
16808
2832
która stawała się coraz grubsza,
00:35
and now it's 886 pages long.
6
19640
3082
a teraz ma 886 stron.
00:38
And it lists currently 374 mental disorders.
7
22722
4085
Wymienia obecnie
374 zaburzenia psychiczne.
374 zaburzenia psychiczne.
00:42
So I was leafing through it,
8
26807
2049
Przeglądając zastanawiałem się,
00:44
wondering if I had any mental disorders,
9
28856
2167
czy sam mam
jakąś chorobę psychiczną,
jakąś chorobę psychiczną,
00:46
and it turns out I've got 12.
10
31023
2583
i okazało się, że mam ich 12.
00:49
(Laughter)
11
33606
1051
(Śmiech)
00:50
I've got generalized anxiety disorder,
12
34657
2115
Mam zespół lęku uogólnionego,
00:52
which is a given.
13
36772
1551
co jest oczywiste.
00:54
I've got nightmare disorder,
14
38323
1617
Cierpię też na koszmary senne,
00:55
which is categorized
15
39940
1816
co klasyfikuje się
jako zaburzenie psychiczne,
jako zaburzenie psychiczne,
00:57
if you have recurrent dreams of being pursued or declared a failure --
16
41756
4133
jeśli śnimy, że nas ścigają
bądź poniżają,
bądź poniżają,
01:01
and all my dreams involve people chasing me down the street
17
45889
3952
a zawsze śni mi się,
że goni mnie tłum,
że goni mnie tłum,
01:05
going, "You're a failure."
18
49841
1648
krzycząc: "Jesteś nieudacznikiem!”
01:07
(Laughter)
19
51489
1734
(Śmiech)
01:09
I've got parent-child relational problems,
20
53223
2702
Mam problemy
w relacjach rodzic-dziecko,
w relacjach rodzic-dziecko,
01:11
which I blame my parents for.
21
55925
2466
za które obwiniam moich rodziców.
01:14
(Laughter)
22
58391
1249
(Śmiech)
01:15
I'm kidding. I'm not kidding.
23
59640
3052
Żartuję. Nie żartuję.
01:18
I'm kidding.
24
62692
1282
Żartuję.
01:19
And I've got malingering.
25
63974
1966
Symuluję także choroby.
01:21
And I think it's actually quite rare
26
65940
1300
To raczej rzadkie, żeby symulować
01:23
to have both malingering and generalized anxiety disorder,
27
67240
3449
a jednocześnie mieć
zespół lęku uogólnionego,
zespół lęku uogólnionego,
01:26
because malingering tends to make me feel very anxious.
28
70689
2734
bo symulowanie zwykle mnie niepokoi.
01:29
Anyway I was looking through this book,
29
73423
1334
Przeglądając podręcznik rozmyślałem,
01:30
wondering if I was much crazier than I thought I was,
30
74757
3015
czy mam większego fioła
niż mi się zdawało,
niż mi się zdawało,
01:33
or maybe it's not a good idea to diagnose yourself with a mental disorder
31
77772
3334
albo że lepiej zostawić
diagnozy specjalistom,
diagnozy specjalistom,
01:37
if you're not a trained professional,
32
81106
2102
albo że lepiej zostawić
diagnozy specjalistom,
diagnozy specjalistom,
01:39
or maybe the psychiatry profession has a strange desire
33
83208
4732
albo że psychiatria ma dziwną chęć
01:43
to label what's essentially normal human behavior as a mental disorder.
34
87940
5250
traktowania normalnych zachowań
jako zaburzeń psychicznych.
jako zaburzeń psychicznych.
01:49
I didn't know which of these things was true,
35
93190
1800
Nie wiedziałem,
która z tych myśli była prawdziwa,
która z tych myśli była prawdziwa,
01:50
but I thought it was kind of interesting.
36
94990
1700
ale uznałem, że to całkiem interesujące.
01:52
And I thought maybe I should meet a critic of psychiatry
37
96690
3050
Postanowiłem porozmawiać
z krytykiem psychiatrii,
z krytykiem psychiatrii,
01:55
to get their view.
38
99740
1318
żeby poznać jego opinię.
01:56
Which is how I ended up having lunch with the Scientologists.
39
101058
4712
Wylądowałem na lunchu
ze scjentologami.
ze scjentologami.
02:01
It was a man called Brian
40
105770
1363
Spotkałem się z Brianem,
02:03
who runs a crack team of Scientologists
41
107133
2882
kierownikiem pierwszorzędnej
grupy scjentologów,
grupy scjentologów,
02:05
who are determined to destroy psychiatry wherever it lies.
42
110015
4569
zdeterminowanych, by doszczętnie
zniszczyć psychiatrię.
zniszczyć psychiatrię.
02:10
They're called the CCHR.
43
114584
1482
Nazywają się CCHR.
02:11
And I said to him, "Can you prove to me
44
116066
2680
Zapytałem, czy może mi udowodnić,
02:14
that psychiatry is a pseudo-science that can't be trusted?"
45
118746
3853
że psychiatria to pseudonauka,
której nie można wierzyć?
której nie można wierzyć?
02:18
And he said, "Yes, we can prove it to you."
46
122599
2416
Odpowiedział, że tak.
02:20
And I said, "How?"
47
125015
1668
Zapytałem: "Jak?”
02:22
And he said, "We're going to introduce you to Tony."
48
126683
3544
Odparł: "Poznamy cię z Tonym”.
02:26
And I said, "Who's Tony?"
49
130227
2141
Spytałem, kto to jest Tony.
02:28
And he said, "Tony's in Broadmoor."
50
132368
3383
Powiedział: "Tony jest w Broadmoor”.
02:31
Now Broadmoor is Broadmoor Hospital.
51
135751
2667
Czyli w Szpitalu Broadmoor,
znanym dawniej
znanym dawniej
02:34
It used to be known as the Broadmoor Asylum for the Criminally Insane.
52
138418
4851
jako szpital psychiatryczny
dla obłąkanych przestępców.
dla obłąkanych przestępców.
02:39
It's where they send the serial killers
53
143269
2398
Wysyłano tam seryjnych morderców
02:41
and the people who can't help themselves.
54
145667
1969
i ludzi, którzy sobie nie radzili.
02:43
And I said to Brian, "What did Tony do?"
55
147636
2650
Zapytałem, za co Tony tam trafił.
02:46
And he said, "Hardly anything.
56
150286
2981
A on odpowiedział: "Nic takiego.
02:49
He beat someone up or something,
57
153267
3002
Poturbował kogoś,
02:52
and he decided to fake madness to get out of a prison sentence.
58
156269
5232
a potem udawał szaleńca,
żeby nie iść do więzienia.
żeby nie iść do więzienia.
02:57
But he faked it too well, and now he's stuck in Broadmoor
59
161501
4602
Udawanie wyszło mu za dobrze,
więc teraz utknął w Broadmoor,
więc teraz utknął w Broadmoor,
03:02
and nobody will believe he's sane.
60
166103
2882
bo nikt nie wierzy, że jest zdrowy.
03:04
Do you want us to try and get you into Broadmoor to meet Tony?"
61
168985
3668
Możemy ci pomóc się tam dostać,
to poznasz Tony'ego. Chcesz?
to poznasz Tony'ego. Chcesz?
03:08
So I said, "Yes, please."
62
172653
1615
Odpowiedziałem: "Tak, oczywiście".
03:10
So I got the train to Broadmoor.
63
174268
2667
Wsiadłem do pociągu do Broadmoor.
03:12
I began to yawn uncontrollably around Kempton Park,
64
176935
3618
W okolicach Kempton Park
zacząłem bez opanowania ziewać,
zacząłem bez opanowania ziewać,
03:16
which apparently is what dogs also do when anxious --
65
180553
3013
co ponoć robią także
zaniepokojone psy,
zaniepokojone psy,
03:19
they yawn uncontrollably.
66
183566
1936
ziewają bez opanowania.
03:21
And we got to Broadmoor.
67
185502
1335
Dotarliśmy do Broadmoor.
03:22
And I got taken through gate after gate after gate after gate
68
186837
4933
Minąłem jedną bramę,
a potem wiele następnych,
a potem wiele następnych,
03:27
into the wellness center,
69
191770
1566
aż do centrum dobrobytu,
03:29
which is where you get to meet the patients.
70
193336
1667
gdzie można spotykać się z pacjentami.
03:30
It looks like a giant Hampton Inn.
71
195003
3751
Było tam jak w ogromnym hotelu.
03:34
It's all peach and pine and calming colors.
72
198754
4084
Wnętrze w łagodnych kolorach
brzoskwini i sosny.
brzoskwini i sosny.
03:38
And the only bold colors are the reds of the panic buttons.
73
202838
5216
Wyróżniały się tylko
czerwone przyciski awaryjne.
czerwone przyciski awaryjne.
03:43
And the patients started drifting in.
74
208054
2884
Zaczęli pojawiać się pacjenci.
03:46
And they were quite overweight and wearing sweatpants
75
210938
4699
Wszyscy dosyć otyli, w dresach,
03:51
and quite docile looking.
76
215637
1902
wyglądali całkiem łagodnie.
03:53
And Brian the Scientologist whispered to me,
77
217539
1998
Brian-scjentolog wyszeptał:
03:55
"They're medicated,"
78
219537
2151
"Są na lekach”,
03:57
which to the Scientologists is like the worst evil in the world,
79
221688
3497
co dla scjentologów
jest najgorsze na świecie,
jest najgorsze na świecie,
04:01
but I'm thinking it's probably a good idea.
80
225185
2796
ale ja pomyślałem,
że to pewnie dobry pomysł.
że to pewnie dobry pomysł.
04:03
(Laughter)
81
227981
1869
(Śmiech)
04:05
And then Brian said, "Here's Tony."
82
229850
2424
Wtedy Brian powiedział: "Oto Tony".
04:08
And a man was walking in.
83
232274
1930
Do pokoju wchodził mężczyzna.
04:10
And he wasn't overweight, he was in very good physical shape.
84
234204
4069
W bardzo dobrej kondycji fizycznej.
04:14
And he wasn't wearing sweatpants,
85
238273
1750
Nie miał na sobie dresu,
04:15
he was wearing a pinstriped suit.
86
240023
2865
ale prążkowany garnitur.
04:18
And he had his arm outstretched
87
242888
2166
I miał wyciągniętą rękę,
04:20
like someone out of The Apprentice.
88
245054
2084
niczym ktoś z programu
"The Apprentice”.
"The Apprentice”.
04:23
He looked like a man who wanted to wear an outfit
89
247138
2767
Zupełnie jakby chciał ubiorem przekonać,
04:25
that would convince me that he was very sane.
90
249905
4334
że jest zdrowy umysłowo.
04:30
And he sat down.
91
254239
1833
Usiadł, a ja spytałem:
04:31
And I said, "So is it true that you faked your way in here?"
92
256072
2601
"Czy naprawdę znalazłeś się tu
przez symulację?”
przez symulację?”
04:34
And he said, "Yep. Yep. Absolutely. I beat someone up when I was 17.
93
258673
3782
Odpowiedział: "Tak.
Pobiłem kogoś, gdy miałem 17 lat.
Pobiłem kogoś, gdy miałem 17 lat.
04:38
And I was in prison awaiting trial,
94
262455
2320
W areszcie przed sprawą sądową
04:40
and my cellmate said to me,
95
264775
1512
towarzysz z celi powiedział mi:
04:42
'You know what you have to do?
96
266287
1552
"Wiesz, co musisz zrobić?
04:43
Fake madness.
97
267839
1484
Udawać wariata.
04:45
Tell them you're mad. You'll get sent to some cushy hospital.
98
269323
3284
Wyślą cię do przytulnego szpitala.
04:48
Nurses will bring you pizzas.
99
272607
2681
Pielęgniarki będą ci przynosiły pizzę.
04:51
You'll have your own Playstation.'"
100
275288
1817
Dostaniesz własne Playstation”.
04:53
So I said, "Well how did you do it?"
101
277105
1883
Zapytałem: "Jak to zrobiłeś?”
04:54
He said, "I asked to see the prison psychiatrist.
102
278988
2617
Odparł: „Poprosiłem o widzenie
z psychiatrą więziennym.
z psychiatrą więziennym.
04:57
And I'd just seen a film called 'Crash'
103
281605
2147
Tuż przedtem widziałem film
"Crash: Niebezpieczne Pożądanie”,
"Crash: Niebezpieczne Pożądanie”,
04:59
in which people get sexual pleasure from crashing cars into walls.
104
283752
3985
gdzie bohaterów podnieca
rozbijanie samochodów.
rozbijanie samochodów.
05:03
So I said to the psychiatrist,
105
287737
1633
Powiedziałem psychiatrze:
05:05
'I get sexual pleasure from crashing cars into walls.'"
106
289370
3982
"Podniecam się
rozbijając samochody o ściany”.
rozbijając samochody o ściany”.
05:09
And I said, "What else?"
107
293352
1754
Zapytałem: "Co jeszcze?"
05:11
He said, "Oh, yeah. I told the psychiatrist
108
295106
2346
"Powiedziałem psychiatrze,
05:13
that I wanted to watch women as they died
109
297452
3668
że chciałbym oglądać
umierające kobiety,
umierające kobiety,
05:17
because it would make me feel more normal."
110
301120
2348
bo wtedy czułbym się
bardziej normalny".
bardziej normalny".
05:19
And I said, "Where'd you get that from?"
111
303468
1653
Zapytałem: "Skąd ten pomysł?"
05:21
He said, "Oh, from a biography of Ted Bundy
112
305121
2750
Odparł: "Z biografii Teda Bundy'ego,
05:23
that they had at the prison library."
113
307871
1550
którą mieli w więziennej bibliotece".
05:25
Anyway he faked madness too well, he said.
114
309421
4319
W każdym razie wyszło mu za dobrze.
05:29
And they didn't send him to some cushy hospital.
115
313740
1901
Nie wysłali go do przytulnego szpitala.
05:31
They sent him to Broadmoor.
116
315641
2198
Tylko do Broadmoor.
05:33
And the minute he got there,
117
317839
2050
Jak tylko tam dotarł,
05:35
he said he took one look at the place, asked to see the psychiatrist,
118
319889
2767
rozejrzał się i poprosił
o spotkanie z psychiatrą,
o spotkanie z psychiatrą,
05:38
said, "There's been a terrible misunderstanding.
119
322656
1716
mówiąc mu:
"To okropne nieporozumienie.
"To okropne nieporozumienie.
05:40
I'm not mentally ill."
120
324372
2633
Nie jestem wcale psychicznie chory".
05:42
I said, "How long have you been here for?"
121
327005
2000
Zapytałem: "Jak długo już tu jesteś?”
05:44
He said, "Well, if I'd just done my time in prison for the original crime,
122
329005
4334
Odparł: "Gdybym odsiadywał karę,
05:49
I'd have got five years.
123
333339
1650
dostałbym pięć lat.
05:50
I've been in Broadmoor for 12 years."
124
334989
5540
W Broadmoor jestem już od dwunastu".
05:56
Tony said that it's a lot harder to convince people you're sane
125
340529
4074
Tony powiedział, że dużo trudniej
przekonać o zdrowiu psychicznym,
przekonać o zdrowiu psychicznym,
06:00
than it is to convince them you're crazy.
126
344603
2501
niż przekonać o szaleństwie.
06:03
He said, "I thought the best way to seem normal
127
347104
1981
"Myślałem, że najpewniej
wydam się normalny
wydam się normalny
06:04
would be to talk to people normally about normal things
128
349085
2601
normalne rozmawiając
o normalnych rzeczach,
o normalnych rzeczach,
06:07
like football or what's on TV.
129
351686
2035
jak piłka nożna czy telewizja.
06:09
I subscribe to New Scientist,
130
353721
2049
Prenumeruję tygodnik naukowy
06:11
and recently it had an article
131
355770
2199
i niedawno pisali jak armia USA
06:13
about how the U.S. Army was training bumblebees to sniff out explosives.
132
357969
4133
trenowała trzmiele do wykrywania węchem
materiałów wybuchowych.
materiałów wybuchowych.
06:18
So I said to a nurse,
133
362102
985
Powiedziałem pielęgniarce:
06:18
'Did you know that the U.S. army is training bumblebees
134
363087
3081
"Wie pani, że armia trenuje trzmiele,
06:22
to sniff out explosives?'
135
366168
1352
by wyczuwały materiały wybuchowe?"
06:23
When I read my medical notes,
136
367520
1801
Przeglądając swoją kartę pacjenta,
06:25
I saw they'd written:
137
369321
1231
zobaczyłem, że napisali:
06:26
'Believes bees can sniff out explosives.'"
138
370552
4284
'Wierzy, że pszczoły
mogą wyczuwać materiały wybuchowe”.
mogą wyczuwać materiały wybuchowe”.
06:30
He said, "You know, they're always looking out
139
374836
2386
Oni zawsze szukają
06:33
for non-verbal clues to my mental state.
140
377222
2798
niewerbalnych wskazówek
co do mojego stanu psychicznego.
co do mojego stanu psychicznego.
06:35
But how do you sit in a sane way?
141
380020
3416
Ale jak siedzi ktoś normalny?
06:39
How do you cross your legs in a sane way?
142
383436
2416
Jak skrzyżować nogi w normalny sposób?
06:41
It's just impossible."
143
385852
1651
To po prostu niemożliwe".
06:43
And when Tony said that to me,
144
387503
1382
Kiedy mi to powiedział, pomyślałem:
06:44
I thought to myself, "Am I sitting like a journalist?
145
388885
3221
"Czy siedzę jak dziennikarz?
06:48
Am I crossing my legs like a journalist?"
146
392106
3447
Czy krzyżuję nogi jak dziennikarz?”
06:51
He said, "You know, I've got the Stockwell Strangler on one side of me
147
395553
5662
Powiedział: "Po jednej stronie
mam seryjnego mordercę,
mam seryjnego mordercę,
06:57
and I've got the 'Tiptoe Through the Tulips' rapist on the other side of me.
148
401231
3641
a z drugiej znanego gwałciciela.
07:00
So I tend to stay in my room a lot because I find them quite frightening.
149
404872
3334
Głównie siedzę w pokoju,
bo mnie przerażają.
bo mnie przerażają.
07:04
And they take that as a sign of madness.
150
408206
2382
A obsługa szpitala sądzi,
że to objaw szaleństwa.
że to objaw szaleństwa.
07:06
They say it proves that I'm aloof and grandiose."
151
410588
3133
Twierdzą, że trzymam się na uboczu
i jestem pretensjonalny”.
i jestem pretensjonalny”.
07:09
So only in Broadmoor would not wanting to hang out with serial killers
152
413721
4517
Tylko w Broadmoor
unikanie seryjnych morderców
unikanie seryjnych morderców
07:14
be a sign of madness.
153
418238
1450
może być uznane
za przejaw szaleństwa.
za przejaw szaleństwa.
07:15
Anyway he seemed completely normal to me -- but what did I know?
154
419688
3498
Wydawał mi się zupełnie normalny,
ale skąd mogłem to wiedzieć?
ale skąd mogłem to wiedzieć?
07:19
And when I got home I emailed his clinician, Anthony Maden.
155
423186
3489
Z domu napisałem do lekarza Tony'ego,
Anthony'ego Madena.
Anthony'ego Madena.
07:22
I said, "What's the story?"
156
426675
1284
Zapytałem, co z nim jest.
07:23
And he said, "Yep. We accept that Tony faked madness to get out of a prison sentence
157
427959
5282
Odparł: Przyjmujemy, że symulował,
by uniknąć wyroku,
by uniknąć wyroku,
07:29
because his hallucinations that had seemed quite cliché to begin with
158
433241
4517
bo zaburzenia, które od początku
brzmiały jak wymyślone,
brzmiały jak wymyślone,
07:33
just vanished the minute he got to Broadmoor.
159
437758
2450
zniknęły zaraz po przyjeździe
do Broadmoor.
do Broadmoor.
07:36
However, we have assessed him.
160
440208
2184
Ale po zbadaniu uznaliśmy,
07:38
And we have determined that what he is is a psychopath."
161
442392
4383
że w rzeczy samej jest psychopatą".
07:42
And in fact, faking madness
162
446775
1904
Otóż udawanie szaleństwa jest właśnie
07:44
is exactly the kind of cunning and manipulative act of a psychopath.
163
448679
4440
przebiegłym manipulatorstwem psychopaty.
07:49
It's on the checklist: cunning and manipulative.
164
453119
2533
Psychopata powinien być
przebiegłym manipulatorem.
przebiegłym manipulatorem.
07:51
So faking your brain going wrong
165
455652
2049
Udawanie zaburzeń mózgu
07:53
is evidence that your brain has gone wrong.
166
457701
3119
to dowód na zaburzenie mózgu.
07:56
And I spoke to other experts,
167
460820
1365
Inni eksperci też powiedzieli,
07:58
and they said the pinstriped suit -- classic psychopath.
168
462185
4050
że garnitur w paski to oznaka
klasycznego psychopaty.
klasycznego psychopaty.
08:02
Speaks to items one and two on the checklist --
169
466235
2167
Odnosi się do dwóch pierwszych
punktów na liście:
punktów na liście:
08:04
glibness, superficial charm and grandiose sense of self-worth.
170
468402
4194
swada, powierzchowny wdzięk
i wybujałe poczucie własnej wartości.
i wybujałe poczucie własnej wartości.
08:08
And I said, "Well, what, he didn't want to hang out with the other patients?"
171
472596
3317
Zapytałem: "A fakt, że nie chciał
przebywać z innymi pacjentami?”
przebywać z innymi pacjentami?”
08:11
Classic psychopath -- it speaks to grandiosity and also lack of empathy.
172
475913
4499
Klasyczna psychopatia -
pretensjonalność i brak empatii.
pretensjonalność i brak empatii.
08:16
So all the things that had seemed most normal about Tony
173
480412
3733
To, co wydawało się w nim normalne,
08:20
was evidence, according to his clinician,
174
484145
2519
według lekarza dowodziło,
08:22
that he was mad in this new way.
175
486664
2434
że to szaleniec.
08:24
He was a psychopath.
176
489098
1834
Był psychopatą.
08:26
And his clinician said to me,
177
490932
1215
Ten lekarz powiedział mi:
08:28
"If you want to know more about psychopaths,
178
492147
2017
"Jeśli chcesz lepiej poznać psychopatów,
08:30
you can go on a psychopath spotting course
179
494164
3067
możesz iść na kurs o tym,
jak ich rozróżniać.
jak ich rozróżniać.
08:33
run by Robert Hare who invented the psychopath checklist."
180
497231
3315
Prowadzi go Robert Hare,
twórca listy cech psychopatów".
twórca listy cech psychopatów".
08:36
So I did.
181
500546
1184
Więc poszedłem.
08:37
I went on a psychopath spotting course,
182
501730
2067
Zapisałem się na kurs
rozpoznawania psychopatów,
rozpoznawania psychopatów,
08:39
and I am now a certified --
183
503797
3816
ukończyłem go
08:43
and I have to say, extremely adept --
184
507613
3096
i muszę przyznać,
że jestem niezwykle biegły
że jestem niezwykle biegły
08:46
psychopath spotter.
185
510709
1804
w rozpoznawaniu psychopatów.
08:48
So here's the statistics:
186
512513
2968
Oto statystyki:
08:51
One in a hundred regular people is a psychopath.
187
515481
4858
jedna na sto osób jest psychopatą.
08:56
So there's 1,500 people in his room.
188
520339
3484
Jeśli na tej sali jest 1500 osób,
08:59
Fifteen of you are psychopaths.
189
523823
5808
15 z was jest psychopatami.
09:05
Although that figure rises to four percent
190
529631
2283
Wśród dyrektorów i czołowych biznesmenów
09:07
of CEO's and business leaders.
191
531914
2950
liczba ta wzrasta do 4%.
09:10
So I think there's a very good chance
192
534864
2732
Są więc bardzo duże szanse,
09:13
there's about 30 or 40 psychopaths in this room.
193
537596
5001
że na sali mamy
30-40 psychopatów.
30-40 psychopatów.
09:18
It could be carnage by the end of the night.
194
542597
2583
Do wieczora może się tu zrobić rzeź.
09:21
(Laughter) (Laughs)
195
545192
3705
(Śmiech) (Śmieje się)
09:24
Hare said the reason why is because capitalism at its most ruthless
196
548897
5545
Według Hare'a to kapitalizm,
w najbardziej bezwzględnej formie,
w najbardziej bezwzględnej formie,
09:30
rewards psychopathic behavior --
197
554442
2818
wynagradza psychopatyczne zachowanie:
09:33
the lack of empathy, the glibness,
198
557260
4961
brak empatii, łatwość wypowiedzi,
09:38
cunning, manipulative.
199
562221
2240
przebiegłość, manipulację.
09:40
In fact, capitalism, perhaps at its most remorseless,
200
564461
2717
Bezwzględny kapitalizm
09:43
is a physical manifestation of psychopathy.
201
567178
4400
jest fizyczną manifestacją psychopatii.
09:47
It's like a form of psychopathy
202
571578
1917
Jest formą psychopatii,
09:49
that's come down to affect us all.
203
573495
4147
która dotyka nas wszystkich.
09:53
And Hare said to me, "You know what? Forget about some guy at Broadmoor
204
577642
2468
Hare powiedział:
"Zapomnij o gościu z Broadmoor,
"Zapomnij o gościu z Broadmoor,
09:56
who may or may not have faked madness.
205
580110
1951
który może udawał, może nie.
09:57
Who cares? That's not a big story.
206
582061
1498
Z tego niewiele wynika.
09:59
The big story," he said, "is corporate psychopathy.
207
583559
2651
Lepiej zajmij się
psychopatią w korporacjach.
psychopatią w korporacjach.
10:02
You want to go and interview yourself some corporate psychopaths."
208
586210
4533
Porozmawiaj z korporacyjnymi psychopatami".
10:06
So I gave it a try. I wrote to the Enron people.
209
590743
3093
Spróbowałem. Zapytałem ludzi z Enronu,
10:09
I said, "Could I come and interview you in prison
210
593843
1849
w więzieniach, czy mogę z nimi porozmawiać.
10:11
to find out it you're psychopaths?"
211
595692
2034
o tym, czy są psychopatami.
10:13
And they didn't reply.
212
597726
4268
Nie odpowiedzieli.
10:17
So I changed tack.
213
601994
2382
Zmieniłem więc kurs.
10:20
I emailed "Chainsaw Al" Dunlap,
214
604376
3300
Napisałem do Alberta J. Dunlapa,
10:23
the asset stripper from the 1990s.
215
607676
3119
który w latach 90.
wyprzedawał aktywa nabytych spółek.
wyprzedawał aktywa nabytych spółek.
10:26
He would come into failing businesses and close down 30 percent of the workforce,
216
610795
4734
W upadających firmach
zwalniał po 30% pracowników,
zwalniał po 30% pracowników,
10:31
just turn American towns into ghost towns.
217
615529
3168
zamieniając miasta USA
w miasta duchów.
w miasta duchów.
10:34
And I emailed him and I said,
218
618697
1630
W liście do niego napisałem:
10:36
"I believe you may have a very special brain anomaly
219
620327
2068
"Sądzę, że anomalia mózgu
10:38
that makes you special
220
622395
2399
czyni pana wyjątkowym,
10:40
and interested in the predatory spirit and fearless.
221
624794
4499
nieugiętym i walecznym.
10:45
Can I come and interview you
222
629293
1768
Czy mogę przeprowadzić
z panem wywiad
z panem wywiad
10:46
about your special brain anomaly?"
223
631061
1667
na temat tej niezwykłej anomalii mózgu?”
10:48
And he said, "Come on over."
224
632728
3483
Odpowiedział: "Przyjeżdżaj”.
10:52
So I went to Al Dunlap's grand Florida mansion
225
636211
2899
Rezydencja Ala Dunlapa na Florydzie
10:55
that was filled with sculptures of predatory animals.
226
639110
4734
jest pełna rzeźb drapieżnych zwierząt.
10:59
There were lions and tigers.
227
643844
3085
Były tam lwy i tygrysy.
11:02
He was taking me through the garden.
228
646929
1051
Zabrał mnie na spacer po ogrodzie.
11:03
There were falcons and eagles.
229
647980
2719
Były tam sokoły i orły.
11:06
He was saying to me, "Over there you've got sharks."
230
650699
1730
Powiedział mi: "Tam masz rekiny".
11:08
He was saying this in a less effeminate way.
231
652429
2685
Mówił to mniej zniewieściale.
11:11
"You've got more sharks and you've got tigers."
232
655114
5721
"Tam więcej rekinów, a tam tygrysy".
11:16
It was like Narnia.
233
660835
1995
Zupełnie jak w Narnii.
11:18
(Laughter)
234
662830
3290
(Śmiech)
11:22
And then we went into his kitchen.
235
666120
2652
Później przeszliśmy do kuchni.
11:24
Now Al Dunlap would be brought in to save failing companies.
236
668772
4176
Al Dunlap trudnił się
ratowaniem upadających spółek.
ratowaniem upadających spółek.
11:28
He'd close down 30 percent of the workforce.
237
672948
2181
Zwalniał 30% pracowników.
11:31
And he'd quite often fire people with a joke.
238
675129
3271
Często robił to żartując.
11:34
For instance, one famous story about him,
239
678400
2805
Według znanej anegdoty
11:37
somebody came up to him and said, "I've just bought myself a new car."
240
681205
2915
ktoś powiedział mu,
że właśnie kupił nowy samochód.
że właśnie kupił nowy samochód.
11:40
And he said, "You may have a new car,
241
684120
1993
Na co on: "Może i masz
nowy samochód,
nowy samochód,
11:42
but I'll tell you what you don't have, a job."
242
686113
5723
ale nie masz pracy".
11:47
So in his kitchen -- he was standing there with his wife, Judy,
243
691836
2820
Stał w kuchni z żoną i ochroniarzem.
11:50
and his bodyguard Sean -- and I said, "You know how I said in my email
244
694656
2873
Powiedziałem: "Pamiętasz, że pisałem,
11:53
that you might have a special brain anomaly that makes you special?"
245
697529
3814
że może to anomalia mózgu
czyni cię wyjątkowym?”
czyni cię wyjątkowym?”
11:57
He said, "Yeah, it's an amazing theory.
246
701343
1600
Odpowiedział: „Tak,
to niesamowita teoria.
to niesamowita teoria.
11:58
It's like Star Trek. You're going where no man has gone before."
247
702943
3233
Jak w "Star Trek". Idziesz tam,
gdzie nikt dotąd nie dotarł".
gdzie nikt dotąd nie dotarł".
12:02
And I said, "Well, some psychologists might say
248
706176
7851
Ja na to:
"Niektórzy psychologowie powiedzieliby,
"Niektórzy psychologowie powiedzieliby,
12:09
that this makes you ... " (Mumbles)
249
714027
2949
że to czyni cię ...” (Mamrocze)
12:12
(Laughter)
250
716976
1651
(Śmiech)
12:14
And he said, "What?"
251
718627
1767
Zapytał: "Czym?”
12:16
And I said, "A psychopath."
252
720394
2033
Odpowiedziałem: "Psychopatą
12:18
And I said, "I've got a list of psychopathic traits in my pocket.
253
722427
4182
Mam tu listę cech psychopatów,
12:22
Can I go through them with you?"
254
726609
2284
czy mógłbym je z tobą omówić?”
12:24
And he looked intrigued despite himself,
255
728893
2617
Był zaintrygowany wbrew sobie
12:27
and he said, "Okay, go on."
256
731510
1399
i powiedział: "Pewnie, spróbujmy".
12:28
And I said, "Okay. Grandiose sense of self-worth."
257
732909
3434
Powiedziałem: "Ogromne poczucie
własnej wartości".
własnej wartości".
12:32
Which, I have to say, would have been hard for him to deny
258
736343
2499
Trudno byłoby mu się tego wyprzeć,
12:34
because he was standing underneath a giant oil painting of himself.
259
738842
3201
bo stał pod własnym portretem olejnym.
12:37
(Laughter)
260
742043
4477
(Śmiech)
12:42
He said, "Well, you've got to believe in you!"
261
746520
3553
Powiedział: "Trzeba wierzyć w siebie!”.
12:45
And I said, "Manipulative."
262
750073
2595
Kontynuowałem: "Manipuluje ludźmi".
12:48
He said, "That's leadership."
263
752668
3051
Odpowiedział: "To umiejętność przewodzenia".
12:51
And I said, "Shallow affect:
264
755719
1866
Powiedziałem: "Brak reakcji emocjonalnych,
12:53
an inability to experience a range of emotions."
265
757585
2284
niezdolność do odczuwania wielu emocji".
12:55
He said, "Who wants to be weighed down by some nonsense emotions?"
266
759869
3617
Odparł: "Kto chciałby się obciążać
bezsensownymi emocjami?”
bezsensownymi emocjami?”
12:59
So he was going down the psychopathic checklist,
267
763486
2467
Przebrnął ze mną przez tę listę,
13:01
basically turning it into "Who Moved My Cheese?"
268
765953
3233
zamieniając ją w "Kto zabrał mój ser?”
13:05
(Laughter)
269
769186
3995
(Śmiech)
13:09
But I did notice something happening to me the day I was with Al Dunlap.
270
773181
2700
Podczas tej wizyty coś się ze mną działo.
13:11
Whenever he said anything to me that was kind of normal --
271
775881
2588
Kiedy mówił coś całkiem normalnego,
13:14
like he said no to juvenile delinquency.
272
778469
3166
na przykład, że nie był
młodocianym przestępcą,
młodocianym przestępcą,
13:17
He said he got accepted into West Point,
273
781635
1386
albo że dostał się do West Point,
13:18
and they don't let delinquents in West Point.
274
783021
3248
gdzie nie przyjmują przestępców,
13:22
He said no to many short-term marital relationships.
275
786269
2849
albo że nie zawierał krótkich małżeństw.
13:25
He's only ever been married twice.
276
789118
1485
Był żonaty tylko dwa razy.
13:26
Admittedly, his first wife cited in her divorce papers
277
790603
3234
Co prawda, pierwsza żona
napisała w pozwie
napisała w pozwie
13:29
that he once threatened her with a knife
278
793837
2167
że groził jej raz nożem,
13:31
and said he always wondered what human flesh tasted like,
279
796004
2566
mówiąc że zawsze ciekawiło go,
jak smakuje ludzkie mięso.
jak smakuje ludzkie mięso.
13:34
but people say stupid things to each other in bad marriages in the heat of an argument
280
798570
3967
Ale ludzie mówią różne głupie rzeczy
podczas kłótni.
podczas kłótni.
13:38
and his second marriage has lasted 41 years.
281
802537
3099
A jego drugie małżeństwo trwało już 41 lat.
13:41
So whenever he said anything to me that just seemed kind of non-psychopathic,
282
805636
3619
Kiedy mówił do mnie coś,
co wydawało się dość normalne,
co wydawało się dość normalne,
13:45
I thought to myself, well I'm not going to put that in my book.
283
809255
3514
myślałem: "Nie będę przecież tego notował”.
13:48
And then I realized that becoming a psychopath spotter
284
812769
3967
Zrozumiałem, że ucząc odróżniać psychopatów,
13:52
had turned me a little bit psychopathic.
285
816736
3700
sam zacząłem przejawiać
psychopatyczne zachowania.
psychopatyczne zachowania.
13:56
Because I was desperate to shove him in a box marked psychopath.
286
820436
4968
Desperacko chciałem
zaszufladkować go jako psychopatę,
zaszufladkować go jako psychopatę,
14:01
I was desperate to define him by his maddest edges.
287
825404
4666
przypisać mu najbardziej szalone cechy.
14:05
And I realized, oh my God. This is what I've been doing for 20 years.
288
830070
3267
Pojąłem, że postępuję tak od 20 lat.
14:09
It's what all journalists do.
289
833337
1700
Właśnie to robią wszyscy dziennikarze.
14:10
We travel across the world with our notepads in our hands,
290
835037
3484
Przemierzamy świat z notatnikami
14:14
and we wait for the gems.
291
838521
1899
i czekamy na coś wyjątkowego,
14:16
And the gems are always the outermost aspects
292
840420
4528
czyli najbardziej ekstremalne cechy
14:20
of our interviewee's personality.
293
844948
2039
naszych rozmówców.
14:22
And we stitch them together like medieval monks.
294
846987
3252
Łączymy je skrupulatnie,
niczym średniowieczni mnisi,
niczym średniowieczni mnisi,
14:26
And we leave the normal stuff on the floor.
295
850239
3865
pomijając wszystko, co normalne.
14:30
And this is a country that over-diagnoses certain mental disorders hugely.
296
854104
7167
Za często diagnozuje się u nas
pewne zaburzenia psychiczne.
pewne zaburzenia psychiczne.
14:37
Childhood bipolar -- children as young as four
297
861271
3066
Na przykład chorobę maniakalno-depresyjną.
14:40
are being labeled bipolar
298
864337
1950
Wykrywa się ją nawet u czterolatków,
14:42
because they have temper tantrums,
299
866287
2383
bo mają napady złości,
14:44
which scores them high on their bipolar checklist.
300
868670
4384
co sugeruje, że mogą mieć tę chorobę.
14:48
When I got back to London, Tony phoned me.
301
873054
4383
Gdy wróciłem do Londynu, zadzwonił do mnie Tony.
14:53
He said, "Why haven't you been returning my calls?"
302
877437
2850
Zapytał: "Czemu nie odbierasz, jak dzwonię?”
14:56
I said, "Well they say that you're a psychopath."
303
880287
3392
Odparłem: "Mówią, że jesteś psychopatą”.
14:59
And he said, "I'm not a psychopath."
304
883679
2294
On na to; "Nie jestem psychopatą.
15:01
He said, "You know what, one of the items on the checklist is lack of remorse,
305
885973
2896
Jedną z cech psychopatów
jest brak wyrzutów sumienia,
jest brak wyrzutów sumienia,
15:04
but another item on the checklist is cunning, manipulative.
306
888869
3285
a do tego przebiegłość i manipulatorstwo.
15:08
So when you say you feel remorse for your crime,
307
892154
2585
Jeśli mówisz, że masz wyrzuty sumienia
15:10
they say, 'Typical of the psychopath
308
894739
1764
lekarze mówią: "Typowy psychopata,
15:12
to cunningly say he feels remorse when he doesn't.'
309
896503
3385
chytrze udaje wyrzuty sumienia".
15:15
It's like witchcraft. They turn everything upside-down."
310
899888
3499
To jak czarna magia. Wszystko stawiają na głowie".
15:19
He said, "I've got a tribunal coming up.
311
903387
2482
Powiedział: "Niedługo mam przesłuchanie.
15:21
Will you come to it?"
312
905869
2371
Przyjdziesz?”
15:24
So I said okay.
313
908240
1915
Zgodziłem się.
15:26
So I went to his tribunal.
314
910155
2892
Poszedłem na jego przesłuchanie.
15:28
And after 14 years in Broadmoor, they let him go.
315
913047
4457
Po 14 latach w Broadmoor w końcu go wypuścili.
15:33
They decided that he shouldn't be held indefinitely
316
917504
3248
Zdecydowali, że nie będą go dłużej trzymać,
15:36
because he scores high on a checklist
317
920752
3136
bo znaleźli u niego wiele cech psychopaty,
15:39
that might mean that he would have a greater than average chance of recidivism.
318
923888
5383
co zwiększało szanse na recydywę.
15:45
So they let him go.
319
929271
1883
Więc go wypuścili.
15:47
And outside in the corridor he said to me,
320
931154
1709
Już na korytarzu, powiedział do mnie:
15:48
"You know what, Jon?
321
932863
1543
"Wiesz co, Jon?
15:50
Everyone's a bit psychopathic."
322
934406
2423
Każdy ma coś z psychopaty".
15:52
He said, "You are. I am. Well obviously I am."
323
936829
4082
Powiedział: Ty masz. Ja mam. Pewnie, że mam".
15:56
I said, "What are you going to do now?"
324
940911
2500
Zapytałem go: "Co zrobisz teraz?”
15:59
He said, "I'm going to go to Belgium
325
943411
2718
Odpowiedział: "Jadę do Belgii,
16:02
because there's a woman there that I fancy.
326
946129
1800
bo mieszka tam kobieta, która mi się podoba.
16:03
But she's married, so I'm going to have to get her split up from her husband."
327
947929
3199
Jest mężatką, więc muszę ją skłócić z mężem”.
16:07
(Laughter)
328
951128
4593
(Śmiech)
16:11
Anyway, that was two years ago,
329
955721
3056
To było dwa lata temu,
16:14
and that's where my book ended.
330
958777
2007
i na tym zakończyłem książkę.
16:16
And for the last 20 months everything was fine.
331
960784
4467
Przez ostatnie 20 miesięcy
wszystko było w porządku.
wszystko było w porządku.
16:21
Nothing bad happened.
332
965251
2134
Nie wydarzyło się nic złego.
16:23
He was living with a girl outside London.
333
967385
1871
Tony mieszkał z dziewczyną pod Londynem.
16:25
He was, according to Brian the Scientologist,
334
969256
1978
Jak mówił Brian, scjentolog,
16:27
making up for lost time -- which I know sounds ominous,
335
971234
3364
nadrabiał stracony czas,
co brzmi złowieszczo,
co brzmi złowieszczo,
16:30
but isn't necessarily ominous.
336
974600
1700
ale wcale nie musi być złowieszcze.
16:32
Unfortunately, after 20 months,
337
976300
2583
Niestety, po 20 miesiącach
16:34
he did go back to jail for a month.
338
978883
2384
Tony wrócił na miesiąc do więzienia.
16:37
He got into a fracas in a bar, he called it --
339
981267
4366
Rozpętał jakąś burdę w barze
16:41
ended up going to jail for a month,
340
985633
2068
i wylądował na miesiąc w więzieniu.
16:43
which I know is bad,
341
987701
1050
Wiem, że to źle,
16:44
but at least a month implies that whatever the fracas was,
342
988751
3233
ale skoro trafił tam tylko na miesiąc,
16:47
it wasn't too bad.
343
991984
2533
to nie mogło to być nic poważnego.
16:50
And then he phoned me.
344
994517
3288
Później do mnie zadzwonił.
16:53
And you know what, I think it's right that Tony is out.
345
997805
4549
To chyba dobrze, że jest na wolności.
16:58
Because you shouldn't define people by their maddest edges.
346
1002354
3901
Bo nie należy charakteryzować ludzi
według najbardziej szalonych cech.
według najbardziej szalonych cech.
17:02
And what Tony is, is he's a semi-psychopath.
347
1006255
3482
A Tony jest tylko na wpół psychopatą.
17:05
He's a gray area in a world that doesn't like gray areas.
348
1009737
5700
Jest czymś nieokreślonym w świecie,
który nie lubi nieokreślonych rzeczy.
który nie lubi nieokreślonych rzeczy.
17:11
But the gray areas are where you find the complexity,
349
1015437
4418
Ale w nieokreślonych rzeczach
odnajdujemy złożoność,
odnajdujemy złożoność,
17:15
it's where you find the humanity
350
1019855
3382
odnajdujemy człowieczeństwo,
17:19
and it's where you find the truth.
351
1023237
2902
i to w nich można znaleźć prawdę.
17:22
And Tony said to me,
352
1026139
2114
Tony zapytał mnie
17:24
"Jon, could I buy you a drink in a bar?
353
1028253
3885
czy może mnie zaprosić na drinka,
17:28
I just want to thank you for everything you've done for me."
354
1032138
3307
bo chciałby podziękować za pomoc.
17:31
And I didn't go. What would you have done?
355
1035445
5056
Nie poszedłem. A wy byście poszli?
17:36
Thank you.
356
1040501
1310
Dziękuję.
17:37
(Applause)
357
1041811
16761
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Jon Ronson - Writer, filmmakerJon Ronson is a writer and documentary filmmaker who dips into every flavor of madness, extremism and obsession.
Why you should listen
For his latest book, So You've Been Publicly Shamed, Jon Ronson spent three years traveling the world and talking to people who'd been subjected to high-profile public shamings. Whatever their transgression, the response was to be faced by an angry mob, as Ronson calls them "collective outrage circles" devoted to tearing down said person from any position of power. It does not, Ronson suggests gently, reflect so well on society as a whole.
In a previous book, The Psychopath Test, Ronson explored the unnerving world of psychopaths -- a group that includes both incarcerated killers and, one of his subjects insists, plenty of CEOs. In his books, films and articles, Ronson explores madness and obsession of all kinds, from the US military's experiments in psychic warfare to the obscene and hate-filled yet Christian rap of the Insane Clown Posse. He wrote a column for the Guardian, hosted an essay program on Radio 4 in the United Kingdom, and contributes to This American Life.
Jon Ronson | Speaker | TED.com