TED2012
Jon Ronson: Strange answers to the psychopath test
Jon Ronson: Những câu trả lời kỳ lạ cho bài kiểm tra tâm thần
Filmed:
Readability: 4
23,550,108 views
Liệu có một đường ranh giới rõ ràng giữa cái điên và không điên? Qua một màn trình bày dựng tóc gáy, Jon Ronson, tác giả của The Psychopath Test (Bài kiểm tra tâm thần) ghi dấu khoảng màu xám giữa hai khái niệm này. (Với âm thanh sống bởi Julian Treasure và minh họa bởi Evan Grant.)
Jon Ronson - Writer, filmmaker
Jon Ronson is a writer and documentary filmmaker who dips into every flavor of madness, extremism and obsession. Full bio
Jon Ronson is a writer and documentary filmmaker who dips into every flavor of madness, extremism and obsession. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
This story starts: I was at a friend's house,
0
0
4056
Câu chuyện này bắt đầu khi tôi ở nhà một người bạn,
00:19
and she had on her shelf a copy of the DSM manual,
1
4056
3735
và trên giá sách cô ấy có một cuốn DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders - sách về chẩn đoán và số liệu về các chứng rối loạn tâm thần)
00:23
which is the manual of mental disorders.
2
7791
2765
tức là sách hướng dẫn về các chứng rối loạn tâm thần.
00:26
It lists every known mental disorder.
3
10556
2600
Nó liệt kê mọi bệnh rối loạn tâm thần được biết đến.
00:29
And it used to be, back in the '50s, a very slim pamphlet.
4
13156
3652
Vào những năm 50 cuốn sách này đã từng rất mỏng.
00:32
And then it got bigger and bigger and bigger,
5
16808
2832
Và nó cứ dày lên theo năm tháng,
00:35
and now it's 886 pages long.
6
19640
3082
bây giờ nó dài đến 886 trang
00:38
And it lists currently 374 mental disorders.
7
22722
4085
với 374 chứng rối loạn.
00:42
So I was leafing through it,
8
26807
2049
Lúc đấy tôi có đọc lướt qua nó
00:44
wondering if I had any mental disorders,
9
28856
2167
xem mình có chứng bệnh rối loạn tâm thần nào không,
00:46
and it turns out I've got 12.
10
31023
2583
và hóa ra tôi có tới 12 bệnh rối loạn tâm thần.
00:49
(Laughter)
11
33606
1051
(Tiếng cười)
00:50
I've got generalized anxiety disorder,
12
34657
2115
Tôi bị chứng rối loạn lo âu,
00:52
which is a given.
13
36772
1551
điều đấy là tất nhiên rồi.
00:54
I've got nightmare disorder,
14
38323
1617
Rối loạn ác mộng,
00:55
which is categorized
15
39940
1816
được định nghĩa là
00:57
if you have recurrent dreams of being pursued or declared a failure --
16
41756
4133
nếu bạn có những giấc mơ lặp đi lặp lại về chuyện bị theo đuổi hoặc bị coi là một nỗi thất bại --
01:01
and all my dreams involve people chasing me down the street
17
45889
3952
và mọi giấc mơ của tôi đều có cảnh người ta đuổi theo tôi suốt dọc phố
01:05
going, "You're a failure."
18
49841
1648
và la lớn "Mày là một nỗi thất bại."
01:07
(Laughter)
19
51489
1734
(Tiếng cười)
01:09
I've got parent-child relational problems,
20
53223
2702
Tôi có vấn đề về quan hệ với cha mẹ,
01:11
which I blame my parents for.
21
55925
2466
và tôi đồ rằng là do bố mẹ tôi.
01:14
(Laughter)
22
58391
1249
(Tiếng cười)
01:15
I'm kidding. I'm not kidding.
23
59640
3052
Tôi đùa đấy. Mà cũng chẳng phải đùa đâu.
01:18
I'm kidding.
24
62692
1282
Tôi đùa đấy.
01:19
And I've got malingering.
25
63974
1966
Và tôi còn bị bệnh tưởng.
01:21
And I think it's actually quite rare
26
65940
1300
Tôi nghĩ khá hiếm gặp trường hợp mà
01:23
to have both malingering and generalized anxiety disorder,
27
67240
3449
có cả bệnh tưởng lẫn chứng rối loạn âu lo,
01:26
because malingering tends to make me feel very anxious.
28
70689
2734
bởi vì thường thì bệnh tưởng làm tôi cảm thấy liên tục lo âu.
01:29
Anyway I was looking through this book,
29
73423
1334
Dù sao thì khi tôi lật nhanh qua cuốn sách này,
01:30
wondering if I was much crazier than I thought I was,
30
74757
3015
và tự hỏi xem liệu tôi có điên hơn là tôi tưởng hay không,
01:33
or maybe it's not a good idea to diagnose yourself with a mental disorder
31
77772
3334
hay là việc tự chẩn đoán xem bạn có bị rối loạn tâm lý không không phải là một ý tưởng hay ho lắm
01:37
if you're not a trained professional,
32
81106
2102
nếu bạn không phải là một nhà chuyên môn được huấn luyện bài bản,
01:39
or maybe the psychiatry profession has a strange desire
33
83208
4732
hay là do ngành tâm thần học có một ham muốn kì lạ
01:43
to label what's essentially normal human behavior as a mental disorder.
34
87940
5250
về việc gắn mác các hành động thông thường của loài người với một chứng rối loạn tâm lý.
01:49
I didn't know which of these things was true,
35
93190
1800
Tôi không biết cái nào đúng,
01:50
but I thought it was kind of interesting.
36
94990
1700
nhưng tôi nghĩ nó khá thú vị,
01:52
And I thought maybe I should meet a critic of psychiatry
37
96690
3050
và tôi nghĩ tôi nên gặp một nhà phê bình tâm thần học
01:55
to get their view.
38
99740
1318
để tham khảo cách nhìn của họ.
01:56
Which is how I ended up having lunch with the Scientologists.
39
101058
4712
Và đó là lý do tôi xuất hiện trong một buổi hẹn ăn trưa với các nhà Luận giáo.
02:01
It was a man called Brian
40
105770
1363
Một gã tên Brian
02:03
who runs a crack team of Scientologists
41
107133
2882
đứng đầu một nhóm các nhà Luận giáo học
02:05
who are determined to destroy psychiatry wherever it lies.
42
110015
4569
quyết tâm phá đổ ngành tâm thần học và căn nguyên của nó.
02:10
They're called the CCHR.
43
114584
1482
Họ được gọi là nhóm CCHR.
02:11
And I said to him, "Can you prove to me
44
116066
2680
Và tôi hỏi anh ta, "Anh có thể chứng minh cho tôi
02:14
that psychiatry is a pseudo-science that can't be trusted?"
45
118746
3853
là Tâm thần học là một ngành hữu danh vô thực?
02:18
And he said, "Yes, we can prove it to you."
46
122599
2416
và anh ta trả lời, "Tất nhiên tôi có thể chứng minh điều đấy cho anh."
02:20
And I said, "How?"
47
125015
1668
Và tôi nói, "Bằng cách nào?"
02:22
And he said, "We're going to introduce you to Tony."
48
126683
3544
Anh ta bảo, "Chúng tôi sẽ giới thiệu anh với Tony."
02:26
And I said, "Who's Tony?"
49
130227
2141
Tôi thắc mắc, "Tony nào?"
02:28
And he said, "Tony's in Broadmoor."
50
132368
3383
"Tony ở Broadmoor ấy."
02:31
Now Broadmoor is Broadmoor Hospital.
51
135751
2667
Broadmoor ở đây là bệnh viện Broadmoor.
02:34
It used to be known as the Broadmoor Asylum for the Criminally Insane.
52
138418
4851
Từng được biết đến dưới cái tên "Trại tập trung Broadmoor cho những tội phạm tâm thần"
02:39
It's where they send the serial killers
53
143269
2398
Đó là nơi giam giữ những kẻ giết người hàng loạt
02:41
and the people who can't help themselves.
54
145667
1969
và những người mất năng lực hành vi.
02:43
And I said to Brian, "What did Tony do?"
55
147636
2650
Và tôi hỏi Brian, "Tony đã làm gì?"
02:46
And he said, "Hardly anything.
56
150286
2981
Anh ta trả lời "Chả làm gì mấy.
02:49
He beat someone up or something,
57
153267
3002
Hình như anh ta có đánh lộn với ai đó,
02:52
and he decided to fake madness to get out of a prison sentence.
58
156269
5232
và rồi định giả điên để đỡ phải vào tù.
02:57
But he faked it too well, and now he's stuck in Broadmoor
59
161501
4602
Nhưng anh ta đóng đạt quá nên giờ bị nhốt ở Broadmoor
03:02
and nobody will believe he's sane.
60
166103
2882
và chả ai tin rằng anh ta hoàn toàn bình thường.
03:04
Do you want us to try and get you into Broadmoor to meet Tony?"
61
168985
3668
Anh có muốn thử vào Broadmoor gặp Tony không?"
03:08
So I said, "Yes, please."
62
172653
1615
Và tôi nói "Vâng"
03:10
So I got the train to Broadmoor.
63
174268
2667
Tôi lên tàu tới Broadmoor.
03:12
I began to yawn uncontrollably around Kempton Park,
64
176935
3618
Tôi bắt đầu ngáp liên tục khi qua khúc công viên Kempton,
03:16
which apparently is what dogs also do when anxious --
65
180553
3013
và có vẻ như đó là việc loài chó làm khi lo lắng --
03:19
they yawn uncontrollably.
66
183566
1936
chúng ngáp liên tục,
03:21
And we got to Broadmoor.
67
185502
1335
Và chúng tôi đến Broadmoor.
03:22
And I got taken through gate after gate after gate after gate
68
186837
4933
Tôi bị đưa qua hết cửa này đến cửa khác
03:27
into the wellness center,
69
191770
1566
tới trung tâm y tế,
03:29
which is where you get to meet the patients.
70
193336
1667
nơi gặp bệnh nhân.
03:30
It looks like a giant Hampton Inn.
71
195003
3751
Nó trông như một cái nhà trọ Hampton cỡ đại.
03:34
It's all peach and pine and calming colors.
72
198754
4084
Sơn màu hồng đào, màu gỗ thông, và các màu tạo cảm giác bình tĩnh.
03:38
And the only bold colors are the reds of the panic buttons.
73
202838
5216
Và màu chói duy nhất là màu đỏ của những nút báo hiệu khẩn cấp.
03:43
And the patients started drifting in.
74
208054
2884
Và các bệnh nhân lần lượt lướt vào.
03:46
And they were quite overweight and wearing sweatpants
75
210938
4699
Họ hơi thừa cân và mặc những chiếc quần thùng thình
03:51
and quite docile looking.
76
215637
1902
và trông hơi ngờ nghệch.
03:53
And Brian the Scientologist whispered to me,
77
217539
1998
Brian nhà Luận giáo thì thâm với tôi,
03:55
"They're medicated,"
78
219537
2151
"Bọn họ bị cho uống thuốc,"
03:57
which to the Scientologists is like the worst evil in the world,
79
221688
3497
điều mà đối với các nhà luận giáo là thứ đen tối quỷ quái nhất trên đời,
04:01
but I'm thinking it's probably a good idea.
80
225185
2796
nhưng tôi nghĩ thế có khi lại là ý hay.
04:03
(Laughter)
81
227981
1869
(Tiếng cười)
04:05
And then Brian said, "Here's Tony."
82
229850
2424
Rồi thì Brian bảo "Đây là Tony."
04:08
And a man was walking in.
83
232274
1930
Một người đàn ông bước vào.
04:10
And he wasn't overweight, he was in very good physical shape.
84
234204
4069
Anh ta không hề sồ sề, anh ta có dáng người khỏe mạnh.
04:14
And he wasn't wearing sweatpants,
85
238273
1750
Và anh ta không mặc quần thùng thình,
04:15
he was wearing a pinstriped suit.
86
240023
2865
anh ta mặc một bộ đồ kẻ sọc.
04:18
And he had his arm outstretched
87
242888
2166
Và tay anh ta vươn ra
04:20
like someone out of The Apprentice.
88
245054
2084
như ai đó bước ra từ phim truyền hình "The Apprentice"
04:23
He looked like a man who wanted to wear an outfit
89
247138
2767
Anh ta trông như một người muốn mặc một bồ quần áo
04:25
that would convince me that he was very sane.
90
249905
4334
để thuyết phục tôi rằng anh ta không điên.
04:30
And he sat down.
91
254239
1833
Rồi anh ta ngồi xuống.
04:31
And I said, "So is it true that you faked your way in here?"
92
256072
2601
Và tôi hỏi "Có thật là anh đã giả vờ để bị vào đây không?"
04:34
And he said, "Yep. Yep. Absolutely. I beat someone up when I was 17.
93
258673
3782
Anh ta bảo "Vâng. Vâng. Chính thế. Tôi gây lộn với một người khi tôi mới 17."
04:38
And I was in prison awaiting trial,
94
262455
2320
Và tôi đang chờ án ở trong tù,
04:40
and my cellmate said to me,
95
264775
1512
thì một người cùng xà lim bỏ nhỏ,
04:42
'You know what you have to do?
96
266287
1552
"Mày biết mày phải làm gì không?
04:43
Fake madness.
97
267839
1484
Giả điên.
04:45
Tell them you're mad. You'll get sent to some cushy hospital.
98
269323
3284
Nói với họ là mày bị điên. Họ sẽ gửi mày đến một bệnh viên êm đẹp nào đó.
04:48
Nurses will bring you pizzas.
99
272607
2681
Y tá sẽ mang pizza cho mày.
04:51
You'll have your own Playstation.'"
100
275288
1817
Mày sẽ có một cái Playstation của riêng mày."
04:53
So I said, "Well how did you do it?"
101
277105
1883
Tôi hỏi "Thế anh đã giả điên như thế nào?"
04:54
He said, "I asked to see the prison psychiatrist.
102
278988
2617
Anh ta nói "Tôi yêu cầu được gặp nhân viên tâm thần học của nhà tù.
04:57
And I'd just seen a film called 'Crash'
103
281605
2147
Và tôi lúc đó mới xem một bộ phim tên là "Crash"
04:59
in which people get sexual pleasure from crashing cars into walls.
104
283752
3985
mà trong đó người ta có khoái cảm tình dục từ việc đâm xe vào tường.
05:03
So I said to the psychiatrist,
105
287737
1633
Và tôi bảo nhà tâm thần học,
05:05
'I get sexual pleasure from crashing cars into walls.'"
106
289370
3982
"Tôi có khoái cảm tình dục từ việc cán xe vào tường."
05:09
And I said, "What else?"
107
293352
1754
Và tôi hỏi "Gì nữa?"
05:11
He said, "Oh, yeah. I told the psychiatrist
108
295106
2346
Anh ta trả lời "À, tôi còn bảo nhà tâm thần học
05:13
that I wanted to watch women as they died
109
297452
3668
là tôi thích ngắm phụ nữ chết
05:17
because it would make me feel more normal."
110
301120
2348
bởi vì thế sẽ làm tôi thấy bình thường hơn."
05:19
And I said, "Where'd you get that from?"
111
303468
1653
Và tôi hỏi "Anh nghĩ ra cái đấy ở đâu ra thế?"
05:21
He said, "Oh, from a biography of Ted Bundy
112
305121
2750
"À, trong một hồi ký của Ted Bundy
05:23
that they had at the prison library."
113
307871
1550
mà họ có trong thư viện nhà tù."
05:25
Anyway he faked madness too well, he said.
114
309421
4319
Nói chung là anh ta đã giả mạo quá hoàn hảo.
05:29
And they didn't send him to some cushy hospital.
115
313740
1901
Và họ không đưa anh ta đến bệnh viện trải đệm êm ái nào cả.
05:31
They sent him to Broadmoor.
116
315641
2198
Họ tống anh ta vào Broadmoor.
05:33
And the minute he got there,
117
317839
2050
Ngay từ phút anh ta đặt chân tới đây,
05:35
he said he took one look at the place, asked to see the psychiatrist,
118
319889
2767
anh ta nhìn quanh một lượt, và đòi gặp nhà tâm thần học,
05:38
said, "There's been a terrible misunderstanding.
119
322656
1716
nói rằng "Có một sự hiểu nhầm nghiêm trọng.
05:40
I'm not mentally ill."
120
324372
2633
Tôi không có chứng bệnh tâm lý nào cả."
05:42
I said, "How long have you been here for?"
121
327005
2000
Tôi hỏi "Anh ở đây bao nhiêu lâu rồi?"
05:44
He said, "Well, if I'd just done my time in prison for the original crime,
122
329005
4334
Anh ta đáp "Nếu tôi nhận án phạt ban đầu,
05:49
I'd have got five years.
123
333339
1650
thì chỉ mất có 5 năm.
05:50
I've been in Broadmoor for 12 years."
124
334989
5540
Tôi ở Broadmoor được 12 năm rồi."
05:56
Tony said that it's a lot harder to convince people you're sane
125
340529
4074
Tony nói rằng thuyết phục người ta rằng bạn tỉnh táo khó hơn rất nhiều
06:00
than it is to convince them you're crazy.
126
344603
2501
so với việc thuyết phục họ rằng bạn bị điên.
06:03
He said, "I thought the best way to seem normal
127
347104
1981
Anh ta nói "Tôi cứ tưởng cách tốt nhất để trông bình thường
06:04
would be to talk to people normally about normal things
128
349085
2601
là nói chuyện bình thường với mọi người về những chuyện bình thường
06:07
like football or what's on TV.
129
351686
2035
như là bóng bầu dục hay là các chương trình TV.
06:09
I subscribe to New Scientist,
130
353721
2049
Tôi đặt dài hạn tờ New Scientist,
06:11
and recently it had an article
131
355770
2199
và gần đây có một bài
06:13
about how the U.S. Army was training bumblebees to sniff out explosives.
132
357969
4133
về việc quân đội Mỹ huấn luyện ong bắp cày để ngửi các chất cháy nố.
06:18
So I said to a nurse,
133
362102
985
Và tôi kể cho một cô y tá,
06:18
'Did you know that the U.S. army is training bumblebees
134
363087
3081
'Cô có biết là quân đội Mỹ đang huấn luyện ong bắp cày
06:22
to sniff out explosives?'
135
366168
1352
đánh hơi các chất nổ?'
06:23
When I read my medical notes,
136
367520
1801
Khi tôi đọc các ghi chép tiến triển của mình,
06:25
I saw they'd written:
137
369321
1231
tôi thấy họ viết:
06:26
'Believes bees can sniff out explosives.'"
138
370552
4284
'Tin rằng ong có thể ngửi được chất nổ.'"
06:30
He said, "You know, they're always looking out
139
374836
2386
Anh ta bảo "Anh biết đấy, người ta luôn cố tìm ra
06:33
for non-verbal clues to my mental state.
140
377222
2798
các dấu hiệu không lời cho tình trạng tâm thần của tôi.
06:35
But how do you sit in a sane way?
141
380020
3416
Nhưng ngồi như thế nào để được coi là bình thường?
06:39
How do you cross your legs in a sane way?
142
383436
2416
Vắt chéo chân theo kiểu nào là kiểu bình thường?
06:41
It's just impossible."
143
385852
1651
Không tưởng."
06:43
And when Tony said that to me,
144
387503
1382
Và khi Tony nói thế với tôi,
06:44
I thought to myself, "Am I sitting like a journalist?
145
388885
3221
tôi thầm nghĩ "Mình có đang ngồi như một nhà báo không nhỉ?
06:48
Am I crossing my legs like a journalist?"
146
392106
3447
Mình có đang vắt chân giống một nhà báo không?"
06:51
He said, "You know, I've got the Stockwell Strangler on one side of me
147
395553
5662
Anh ta tiếp "Anh biết đấy, phòng bên tôi có "Kẻ siết cổ xứ Stockwell"
06:57
and I've got the 'Tiptoe Through the Tulips' rapist on the other side of me.
148
401231
3641
bên kia thì là kẻ hiếp dâm "nhón chân qua những bông Tulip".
07:00
So I tend to stay in my room a lot because I find them quite frightening.
149
404872
3334
Tôi khá e ngại họ nên thường ở trong phòng.
07:04
And they take that as a sign of madness.
150
408206
2382
Và họ cho là đó là triệu chứng bệnh điên.
07:06
They say it proves that I'm aloof and grandiose."
151
410588
3133
Họ nói nó minh chứng rằng tôi cho mình hơn người và thờ ơ với xung quanh."
07:09
So only in Broadmoor would not wanting to hang out with serial killers
152
413721
4517
Chỉ ở Broadmoor thì việc không thích dây dưa với các sát nhân hàng loạt
07:14
be a sign of madness.
153
418238
1450
mới là dấu hiệu của bệnh tâm thần.
07:15
Anyway he seemed completely normal to me -- but what did I know?
154
419688
3498
Dù gì thì tôi cũng cho rằng anh ta cũng khá là bình thường -- nhưng tôi thì biết cái gì?
07:19
And when I got home I emailed his clinician, Anthony Maden.
155
423186
3489
Và khi tôi về nhà tôi viết email cho bác sĩ của anh ta, Anthony Maden.
07:22
I said, "What's the story?"
156
426675
1284
Tôi hỏi "Thế chuyện là thế nào?"
07:23
And he said, "Yep. We accept that Tony faked madness to get out of a prison sentence
157
427959
5282
Và anh ta trả lời "Chúng tôi đồng ý rằng Tony giả điên để trốn án tù
07:29
because his hallucinations that had seemed quite cliché to begin with
158
433241
4517
bởi những hoang tưởng sến súa của anh ta
07:33
just vanished the minute he got to Broadmoor.
159
437758
2450
đã biến mất ngay khi anh ta tới Broadmoor.
07:36
However, we have assessed him.
160
440208
2184
Tuy nhiên chúng tôi đã đánh giá anh ta.
07:38
And we have determined that what he is is a psychopath."
161
442392
4383
Và đưa ra quyết định rằng anh ta thực chất là một kẻ tâm thần."
07:42
And in fact, faking madness
162
446775
1904
Và thực ra là, giả điên
07:44
is exactly the kind of cunning and manipulative act of a psychopath.
163
448679
4440
chính là kiểu hành động gian xảo và mang tính thâu tóm của một kẻ tâm thần.
07:49
It's on the checklist: cunning and manipulative.
164
453119
2533
Nó nằm trên danh sách: gian xảo và mang tính thâu tóm.
07:51
So faking your brain going wrong
165
455652
2049
Vì thế giả vờ là bạn có vấn đề
07:53
is evidence that your brain has gone wrong.
166
457701
3119
chứng tỏ rằng bạn có vấn đề.
07:56
And I spoke to other experts,
167
460820
1365
Và tôi cũng nói chuyện với các chuyên gia khác,
07:58
and they said the pinstriped suit -- classic psychopath.
168
462185
4050
và họ nói bộ đồ kẻ sọc ấy cho thấy một thằng điên điển hình.
08:02
Speaks to items one and two on the checklist --
169
466235
2167
Nhân nói đến hai điều trong bản danh sách --
08:04
glibness, superficial charm and grandiose sense of self-worth.
170
468402
4194
dẻo mép, vẻ dễ gần giả tạo, và cho rằng mình hơn người.
08:08
And I said, "Well, what, he didn't want to hang out with the other patients?"
171
472596
3317
Và tôi nói "Ừ thì sao nào, anh ta không muốn dây dưa đến những bệnh nhân khác?"
08:11
Classic psychopath -- it speaks to grandiosity and also lack of empathy.
172
475913
4499
Một tên điên điển hình -- tự cho mình hơn người và không đồng cảm với kẻ khác.
08:16
So all the things that had seemed most normal about Tony
173
480412
3733
Và những thứ mà có vẻ như là bình thường nhất ở Tony
08:20
was evidence, according to his clinician,
174
484145
2519
là bằng chứng. theo như bác sỹ của anh ta,
08:22
that he was mad in this new way.
175
486664
2434
cho việc anh ta bị điên theo một cách khác.
08:24
He was a psychopath.
176
489098
1834
Anh ta là một thằng điên.
08:26
And his clinician said to me,
177
490932
1215
Và bác sỹ của anh ta bảo tôi,
08:28
"If you want to know more about psychopaths,
178
492147
2017
"Nếu anh muốn biết thêm về các bệnh nhân tâm thần,
08:30
you can go on a psychopath spotting course
179
494164
3067
anh có thể theo một khóa tìm kiếm kẻ tâm thần
08:33
run by Robert Hare who invented the psychopath checklist."
180
497231
3315
của Robert Hare người phát minh ra danh sách dấu hiệu tâm thần."
08:36
So I did.
181
500546
1184
Và tôi làm như lời anh ta bảo.
08:37
I went on a psychopath spotting course,
182
501730
2067
Tôi theo một khóa học tìm kiếm dấu hiệu tâm thần,
08:39
and I am now a certified --
183
503797
3816
và giờ tôi đã được công nhận
08:43
and I have to say, extremely adept --
184
507613
3096
là một người tìm kiếm dấu hiệu tâm thần
08:46
psychopath spotter.
185
510709
1804
-- phải nói rằng, vô cùng tinh tường.
08:48
So here's the statistics:
186
512513
2968
Và đây là con số thống kê:
08:51
One in a hundred regular people is a psychopath.
187
515481
4858
Một trên một trăm người bình thường là một người tâm thần.
08:56
So there's 1,500 people in his room.
188
520339
3484
Và có 1500 người trong phòng này.
08:59
Fifteen of you are psychopaths.
189
523823
5808
15 người trong số các bạn bị tâm thần.
09:05
Although that figure rises to four percent
190
529631
2283
Mặc dù tỉ lệ có thể đạt tới 4%
09:07
of CEO's and business leaders.
191
531914
2950
với những CEO và thương gia.
09:10
So I think there's a very good chance
192
534864
2732
Vì thế tôi nghĩ có khả năng là
09:13
there's about 30 or 40 psychopaths in this room.
193
537596
5001
có khoảng 30 40 kẻ tâm thần trong phòng này.
09:18
It could be carnage by the end of the night.
194
542597
2583
Tối nay chúng ta có thể sẽ có một cuộc thảm sát đây.
09:21
(Laughter) (Laughs)
195
545192
3705
(Tiếng cười) (Cười)
09:24
Hare said the reason why is because capitalism at its most ruthless
196
548897
5545
Hare nói rằng lý do là hệ thống tư bản khi ở mức nhẫn tâm nhất
09:30
rewards psychopathic behavior --
197
554442
2818
sẽ đem lại thành quả cho những hành vi tâm thần --
09:33
the lack of empathy, the glibness,
198
557260
4961
sự thiếu quan tâm, dẻo mép,
09:38
cunning, manipulative.
199
562221
2240
gian xảo, tính thâu tóm.
09:40
In fact, capitalism, perhaps at its most remorseless,
200
564461
2717
Thực tế cho thấy rằng chủ nghĩa tư bản khi không thương tiếc ai nhất
09:43
is a physical manifestation of psychopathy.
201
567178
4400
thì là một biểu hiện vật lý của chứng tâm thần.
09:47
It's like a form of psychopathy
202
571578
1917
Nó là một dạng của bệnh tâm thần
09:49
that's come down to affect us all.
203
573495
4147
mà ảnh hưởng đến tất cả chúng ta.
09:53
And Hare said to me, "You know what? Forget about some guy at Broadmoor
204
577642
2468
Và Hare nói với tôi "Anh biết không? Quên cái gã ở Broadmoor đi
09:56
who may or may not have faked madness.
205
580110
1951
cái kẻ mà có thể hoặc không hẳn đã giả điên đi.
09:57
Who cares? That's not a big story.
206
582061
1498
Ai quan tâm? Đó không phải là chuyện lớn.
09:59
The big story," he said, "is corporate psychopathy.
207
583559
2651
Chuyện lớn," anh ta nói, "là hiện tượng tập đoàn tâm thần.
10:02
You want to go and interview yourself some corporate psychopaths."
208
586210
4533
Điều anh nên muốn ấy là đi phỏng vấn những kẻ tâm thần trong các tập đoàn."
10:06
So I gave it a try. I wrote to the Enron people.
209
590743
3093
Và tôi đã thử. Tôi viết cho những người ở Enron.
10:09
I said, "Could I come and interview you in prison
210
593843
1849
Tôi hỏi, "Liệu tôi có thể đến và phỏng vấn các anh ở trong tù
10:11
to find out it you're psychopaths?"
211
595692
2034
để xem các anh có phải là những người tâm thần không?"
10:13
And they didn't reply.
212
597726
4268
Họ không thèm trả lời.
10:17
So I changed tack.
213
601994
2382
Vậy là tôi đổi phương pháp.
10:20
I emailed "Chainsaw Al" Dunlap,
214
604376
3300
Tôi viết email cho "Chainsaw Al" Dunlap,
10:23
the asset stripper from the 1990s.
215
607676
3119
kẻ bóc lột tài sản từ những năm 90.
10:26
He would come into failing businesses and close down 30 percent of the workforce,
216
610795
4734
Ông ta làm lũng đoạn thương trường và mất đi 30% lực lượng lao động,
10:31
just turn American towns into ghost towns.
217
615529
3168
biến các thị trấn của nước Mũ hành các thị trấn ma.
10:34
And I emailed him and I said,
218
618697
1630
Và tôi email hỏi
10:36
"I believe you may have a very special brain anomaly
219
620327
2068
"Tôi tin rằng ông bị căn bệnh não bất thường rất đặc biệt
10:38
that makes you special
220
622395
2399
khiến ông trở nên đặc biệt
10:40
and interested in the predatory spirit and fearless.
221
624794
4499
và trở nên thích thú với tâm hồn dã thú và trở nên không sợ hãi với bất kỳ điều gì.
10:45
Can I come and interview you
222
629293
1768
Liệu tôi có thể đến và phỏng vấn ông
10:46
about your special brain anomaly?"
223
631061
1667
về căn bệnh não đặc biệt này của ông?"
10:48
And he said, "Come on over."
224
632728
3483
Ông ta trả lời "Anh cứ qua đi."
10:52
So I went to Al Dunlap's grand Florida mansion
225
636211
2899
Và tôi đến biệt thự hoành tráng tại Florida của Al Dunlap
10:55
that was filled with sculptures of predatory animals.
226
639110
4734
chứa đầy các tượng điêu khắc thú săn mồi.
10:59
There were lions and tigers.
227
643844
3085
Sư tử và hổ.
11:02
He was taking me through the garden.
228
646929
1051
Ông ta dẫn tôi qua vườn.
11:03
There were falcons and eagles.
229
647980
2719
Ở đó có chim cắt và đại bàng.
11:06
He was saying to me, "Over there you've got sharks."
230
650699
1730
Ông ta bảo "Đằng kia là cá mập"
11:08
He was saying this in a less effeminate way.
231
652429
2685
Tât nhiên là cách nói của ông ạ không mềm mại như thế này.
11:11
"You've got more sharks and you've got tigers."
232
655114
5721
"Kia là cá mập và kia là hổ."
11:16
It was like Narnia.
233
660835
1995
Như là Narnia vậy.
11:18
(Laughter)
234
662830
3290
(Tiếng cười)
11:22
And then we went into his kitchen.
235
666120
2652
Và chúng tôi quay lại căn bếp của ông ta.
11:24
Now Al Dunlap would be brought in to save failing companies.
236
668772
4176
Giờ thì Al Dunlap được đưa ra để cứu các công ty thua lỗ.
11:28
He'd close down 30 percent of the workforce.
237
672948
2181
Ông ta đóng lại 30% lực lượng lao động.
11:31
And he'd quite often fire people with a joke.
238
675129
3271
Và thường đuổi việc người ta với một câu chuyện đùa.
11:34
For instance, one famous story about him,
239
678400
2805
Ví dụ, một câu chuyện nổi tiếng về ông ta,
11:37
somebody came up to him and said, "I've just bought myself a new car."
240
681205
2915
có ai đó đến gặp ông ta và khoe anh ta mới mua một chiếc xe mới
11:40
And he said, "You may have a new car,
241
684120
1993
và ông ta bảo "Có thể anh có một cái xe mới,
11:42
but I'll tell you what you don't have, a job."
242
686113
5723
nhưng tôi sẽ cho anh biết anh không có cái gì, anh không có một công việc."
11:47
So in his kitchen -- he was standing there with his wife, Judy,
243
691836
2820
Và trong bếp -- ông ta đứng đó với bà vợ Judy,
11:50
and his bodyguard Sean -- and I said, "You know how I said in my email
244
694656
2873
và vệ sĩ Sean và tôi bảo "Ông biết là trong email tôi có đề cập
11:53
that you might have a special brain anomaly that makes you special?"
245
697529
3814
đến chuyện ông có thể có một căn bệnh não đặc biệt mà làm cho ông đặc biệt chứ?"
11:57
He said, "Yeah, it's an amazing theory.
246
701343
1600
Ông ta bảo "Ừ, đó là một giả thuyết tuyệt vời.
11:58
It's like Star Trek. You're going where no man has gone before."
247
702943
3233
Như là Star Trek. Anh đang đến một nơi mà chưa ai đặt chân tới."
12:02
And I said, "Well, some psychologists might say
248
706176
7851
Và tôi bảo "Ừm các nhà tâm lý học có thể nói
12:09
that this makes you ... " (Mumbles)
249
714027
2949
điều này chứng minh ông là một kẻ ..." (lẩm bẩm)
12:12
(Laughter)
250
716976
1651
(Tiếng cười)
12:14
And he said, "What?"
251
718627
1767
"Gì cơ?"
12:16
And I said, "A psychopath."
252
720394
2033
và tôi bảo "Một kẻ tâm thần."
12:18
And I said, "I've got a list of psychopathic traits in my pocket.
253
722427
4182
Và tôi bảo tôi có một danh sách các tính cách của một bệnh nhân tâm thần.
12:22
Can I go through them with you?"
254
726609
2284
Tôi có thể thử kiểm tra với ông không?"
12:24
And he looked intrigued despite himself,
255
728893
2617
Và ông ta có vẻ rất hiếu kì,
12:27
and he said, "Okay, go on."
256
731510
1399
và bảo "Được thôi."
12:28
And I said, "Okay. Grandiose sense of self-worth."
257
732909
3434
Và tôi bảo "Okay. Quả là một cảm giác tự trọng to lớn."
12:32
Which, I have to say, would have been hard for him to deny
258
736343
2499
điều mà tôi khi ông ta khó có thể từ chối
12:34
because he was standing underneath a giant oil painting of himself.
259
738842
3201
bởi vì ông ta đang đứng dưới một bức tranh màu dầu to tướng vẽ ông ta.
12:37
(Laughter)
260
742043
4477
(Tiếng cười)
12:42
He said, "Well, you've got to believe in you!"
261
746520
3553
Ông ta bảo "Hừm anh phải tin vào mình thôi!"
12:45
And I said, "Manipulative."
262
750073
2595
Và tôi bảo "Điều khiển người khác"
12:48
He said, "That's leadership."
263
752668
3051
Ông ta đáp "đó là phẩm chất lãnh đạo."
12:51
And I said, "Shallow affect:
264
755719
1866
Và tôi nói "Ảnh hưởng tầm thấp:
12:53
an inability to experience a range of emotions."
265
757585
2284
ít khả năng cảm nhận một số cảm xúc."
12:55
He said, "Who wants to be weighed down by some nonsense emotions?"
266
759869
3617
Ông ta đáp "Ai mà muốn bị kéo chìm xuống với mấy thứ cảm xúc vớ vẩn cơ chứ?"
12:59
So he was going down the psychopathic checklist,
267
763486
2467
Và ông ta lướt theo danh sách dấu hiệu tâm thần,
13:01
basically turning it into "Who Moved My Cheese?"
268
765953
3233
và đơn thuần là biến nó thành "Who Moved My Cheese?" (Ai lấy miếng Pho-mát của tôi?"
13:05
(Laughter)
269
769186
3995
(Tiếng cười)
13:09
But I did notice something happening to me the day I was with Al Dunlap.
270
773181
2700
Nhưng tôi có nhận ra những điều xảy đến với tôi ngày tôi gặp Al Dunlap.
13:11
Whenever he said anything to me that was kind of normal --
271
775881
2588
Bất kể khi nào ông ta nói với tôi những điều bình thường --
13:14
like he said no to juvenile delinquency.
272
778469
3166
như là nói không với tội phạm tuổi vị thành niên.
13:17
He said he got accepted into West Point,
273
781635
1386
Ông ta kể rằng ông ta được nhận vào West Point,
13:18
and they don't let delinquents in West Point.
274
783021
3248
và họ không nhận những tội phạm vị thành niên vào West Point.
13:22
He said no to many short-term marital relationships.
275
786269
2849
Ông ta nói không với những cuộc hôn nhân chóng vánh.
13:25
He's only ever been married twice.
276
789118
1485
Ông ta mới cưới có 2 lần.
13:26
Admittedly, his first wife cited in her divorce papers
277
790603
3234
Phải thừa nhận rằng, vợ đầu của ông ta khai trong đơn ly dị
13:29
that he once threatened her with a knife
278
793837
2167
rằng có lần ông dọa bà với một con dao
13:31
and said he always wondered what human flesh tasted like,
279
796004
2566
và bảo rằng ông luôn tự hỏi thịt người có vị như thế nào,
13:34
but people say stupid things to each other in bad marriages in the heat of an argument
280
798570
3967
nhưng người ta nói những thứ ngốc nghếch với nhau trong những cuộc hôn nhân tệ hại trong lúc cãi nhau
13:38
and his second marriage has lasted 41 years.
281
802537
3099
và cuộc hôn nhân thứ hai của ông đã kéo dài được 41 năm.
13:41
So whenever he said anything to me that just seemed kind of non-psychopathic,
282
805636
3619
Vì thế khi nào ông ta nói với tôi những thứ mà có vẻ là bình thường
13:45
I thought to myself, well I'm not going to put that in my book.
283
809255
3514
tôi bèn nghĩ là tôi sẽ không ghi lại điều đó vào sách của tôi.
13:48
And then I realized that becoming a psychopath spotter
284
812769
3967
Và rồi tôi nhận ra rằng trở thành một người tìm kiếm dấu hiệu tâm thần
13:52
had turned me a little bit psychopathic.
285
816736
3700
đã biến tôi trở nên hơi tâm thần.
13:56
Because I was desperate to shove him in a box marked psychopath.
286
820436
4968
Bởi vì tôi quá tuyệt vọng muốn tống ông ta vào một cái hộp đánh dấu 'kẻ tâm thần'
14:01
I was desperate to define him by his maddest edges.
287
825404
4666
tôi đã định hình ông ta bằng những góc điên rồ nhất trong con người ông ta.
14:05
And I realized, oh my God. This is what I've been doing for 20 years.
288
830070
3267
Và tôi nhận ra rằng, Chúa ơi. Tôi đã làm điều này suốt 20 năm qua.
14:09
It's what all journalists do.
289
833337
1700
Đó là điều mọi nhà báo làm.
14:10
We travel across the world with our notepads in our hands,
290
835037
3484
Chúng tôi du hành quanh thế giới với tập ghi chú trong tay,
14:14
and we wait for the gems.
291
838521
1899
và chờ đợi những viên ngọc quý.
14:16
And the gems are always the outermost aspects
292
840420
4528
Và những viên ngọc luôn là khía cạnh xa cách nhau nhất
14:20
of our interviewee's personality.
293
844948
2039
trong cá tính của những người chúng tôi phỏng vấn.
14:22
And we stitch them together like medieval monks.
294
846987
3252
Rồi chúng tôi nối chúng lại với nhau như những thầy tu trung cổ.
14:26
And we leave the normal stuff on the floor.
295
850239
3865
Và để lại những thứ bình thường trên sàn.
14:30
And this is a country that over-diagnoses certain mental disorders hugely.
296
854104
7167
Và đây là một đất nước chẩn đoán quá đà trên diện rộng một số chứng rối loạn tâm thần.
14:37
Childhood bipolar -- children as young as four
297
861271
3066
Rối loạn đa tâm lý ở thiếu nhi -- trẻ con bốn tuổi
14:40
are being labeled bipolar
298
864337
1950
bị gắn mác là đa tâm lý
14:42
because they have temper tantrums,
299
866287
2383
bởi chúng hay quấy nhiễu,
14:44
which scores them high on their bipolar checklist.
300
868670
4384
dấu hiệu của bệnh đa tâm lý
14:48
When I got back to London, Tony phoned me.
301
873054
4383
Khi tôi trở lại London, Tony gọi tôi.
14:53
He said, "Why haven't you been returning my calls?"
302
877437
2850
Anh ta bảo "Sao anh không trả lời các cuộc điện thoại của tôi?"
14:56
I said, "Well they say that you're a psychopath."
303
880287
3392
Tôi bảo "Ừ thì họ nói anh bị tâm thần."
14:59
And he said, "I'm not a psychopath."
304
883679
2294
Và anh ta bảo "Tôi không bị tâm thần."
15:01
He said, "You know what, one of the items on the checklist is lack of remorse,
305
885973
2896
Anh ta bảo "Anh biết không, một trong những dấu hiệu là thiếu tính ăn năn,
15:04
but another item on the checklist is cunning, manipulative.
306
888869
3285
nhưng dấu hiệu khác lại là gian xảo, có tính thâu tóm.
15:08
So when you say you feel remorse for your crime,
307
892154
2585
Và khi anh nói anh cảm thấy ăn năn cho tội của mình,
15:10
they say, 'Typical of the psychopath
308
894739
1764
họ nói "điển hình cho kẻ tâm thần, nói
15:12
to cunningly say he feels remorse when he doesn't.'
309
896503
3385
một cách gian xảo là anh ta thấy ăn năn khi anh ta không ăn năn.'
15:15
It's like witchcraft. They turn everything upside-down."
310
899888
3499
Như một trò phù thủy. Họ làm đảo lộn mọi thứ."
15:19
He said, "I've got a tribunal coming up.
311
903387
2482
Anh ta kể "Tôi chuẩn bị có một phiên tòa.
15:21
Will you come to it?"
312
905869
2371
Anh có đến không?"
15:24
So I said okay.
313
908240
1915
Tôi đồng ý.
15:26
So I went to his tribunal.
314
910155
2892
Và tôi đến phiên xử.
15:28
And after 14 years in Broadmoor, they let him go.
315
913047
4457
Sau 14 năm ở Broadmoor, họ trả tự do cho anh ta.
15:33
They decided that he shouldn't be held indefinitely
316
917504
3248
Họ cho rằng anh ta không nên bị giam cả đời
15:36
because he scores high on a checklist
317
920752
3136
bởi vì anh ta đã đạt điểm cao trên bản danh sách
15:39
that might mean that he would have a greater than average chance of recidivism.
318
923888
5383
điểu mà có thể cho thấy anh ta có cơ hội tái phạm lớn hơn trung bình.
15:45
So they let him go.
319
929271
1883
Nên họ cho anh ta đi.
15:47
And outside in the corridor he said to me,
320
931154
1709
Và ra ngoài hành lang anh ta bảo tôi,
15:48
"You know what, Jon?
321
932863
1543
"Anh biết không, Jon?
15:50
Everyone's a bit psychopathic."
322
934406
2423
Ai cũng tâm thầnh một chút."
15:52
He said, "You are. I am. Well obviously I am."
323
936829
4082
Anh ta bảo "Anh cũng thế. Tôi cũng vậy. Tất nhiên là tôi cũng vậy."
15:56
I said, "What are you going to do now?"
324
940911
2500
Tôi hỏi, "Thế bây giờ anh định làm gì?"
15:59
He said, "I'm going to go to Belgium
325
943411
2718
Anh ta bảo "Tôi sẽ đến Bỉ
16:02
because there's a woman there that I fancy.
326
946129
1800
bởi vì tôi yêu một người phụ nữ ở đó.
16:03
But she's married, so I'm going to have to get her split up from her husband."
327
947929
3199
Nhưng nàng có chồng rồi nên tôi sẽ phải khiến bọn họ phải chia tay."
16:07
(Laughter)
328
951128
4593
(Tiếng cười)
16:11
Anyway, that was two years ago,
329
955721
3056
Dù gì thì đó là chuyện 2 năm về trước,
16:14
and that's where my book ended.
330
958777
2007
và đó là điểm kết trong cuốn sách của tôi.
16:16
And for the last 20 months everything was fine.
331
960784
4467
Và suốt 20 tháng qua mọi việc vẫn suôn sẻ.
16:21
Nothing bad happened.
332
965251
2134
Chưa có gì xấu xảy ra.
16:23
He was living with a girl outside London.
333
967385
1871
Anh ta đang sống với một cô gái ở ngoại ô London.
16:25
He was, according to Brian the Scientologist,
334
969256
1978
Anh ta, theo lời Brian nhà Luận giáo,
16:27
making up for lost time -- which I know sounds ominous,
335
971234
3364
đang bù lại thời gian đã mất -- tôi biết, nghe hơi ghê rợn,
16:30
but isn't necessarily ominous.
336
974600
1700
nhưng không nhất thiết là thực chất là ghê rợn.
16:32
Unfortunately, after 20 months,
337
976300
2583
Không may là, sau 20 tháng,
16:34
he did go back to jail for a month.
338
978883
2384
anh ta lại vào tù mất một tháng.
16:37
He got into a fracas in a bar, he called it --
339
981267
4366
Anh ta can dự vào một cuộc khẩu chiến ở một quán bar, theo lời anh ta --
16:41
ended up going to jail for a month,
340
985633
2068
và phải vào tù mất một tháng,
16:43
which I know is bad,
341
987701
1050
tôi biết cũng không hay hớm gì,
16:44
but at least a month implies that whatever the fracas was,
342
988751
3233
nhưng mốc một tháng cho thấy là dù cuộc khẩu chiến có là gì,
16:47
it wasn't too bad.
343
991984
2533
thì nó cũng không quá tệ.
16:50
And then he phoned me.
344
994517
3288
Và anh ta gọi cho tôi.
16:53
And you know what, I think it's right that Tony is out.
345
997805
4549
Và bạn biết không, tôi nghĩ Tony được ra tù là đúng.
16:58
Because you shouldn't define people by their maddest edges.
346
1002354
3901
Vì bạn không nên đánh giá người ta bằng khía cạnh điên rồ nhât của họ.
17:02
And what Tony is, is he's a semi-psychopath.
347
1006255
3482
Và Tony là một kẻ-điên-một-nửa
17:05
He's a gray area in a world that doesn't like gray areas.
348
1009737
5700
Anh ta nằm trong vùng màu xám trong một thế giới không thích phần màu xám.
17:11
But the gray areas are where you find the complexity,
349
1015437
4418
Nhưng phần màu xám là nơi bạn tìm thấy sự phức tạp,
17:15
it's where you find the humanity
350
1019855
3382
nơi bạn tìm thấy tính người
17:19
and it's where you find the truth.
351
1023237
2902
và nơi bạn tìm thấy sự thật.
17:22
And Tony said to me,
352
1026139
2114
Và Tony kể với tôi,
17:24
"Jon, could I buy you a drink in a bar?
353
1028253
3885
"Jon, tôi có thể mời anh uống nước không?
17:28
I just want to thank you for everything you've done for me."
354
1032138
3307
Tôi chỉ muốn cảm ơn anh vì những gì anh làm cho tôi."
17:31
And I didn't go. What would you have done?
355
1035445
5056
Tôi đã không đi. Nếu là bạn, bạn sẽ làm gì?
17:36
Thank you.
356
1040501
1310
Cảm ơn.
17:37
(Applause)
357
1041811
16761
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Jon Ronson - Writer, filmmakerJon Ronson is a writer and documentary filmmaker who dips into every flavor of madness, extremism and obsession.
Why you should listen
For his latest book, So You've Been Publicly Shamed, Jon Ronson spent three years traveling the world and talking to people who'd been subjected to high-profile public shamings. Whatever their transgression, the response was to be faced by an angry mob, as Ronson calls them "collective outrage circles" devoted to tearing down said person from any position of power. It does not, Ronson suggests gently, reflect so well on society as a whole.
In a previous book, The Psychopath Test, Ronson explored the unnerving world of psychopaths -- a group that includes both incarcerated killers and, one of his subjects insists, plenty of CEOs. In his books, films and articles, Ronson explores madness and obsession of all kinds, from the US military's experiments in psychic warfare to the obscene and hate-filled yet Christian rap of the Insane Clown Posse. He wrote a column for the Guardian, hosted an essay program on Radio 4 in the United Kingdom, and contributes to This American Life.
Jon Ronson | Speaker | TED.com