TED2018
Yuval Noah Harari: Why fascism is so tempting -- and how your data could power it
Yuval Noah Harari: Faşizmde insanları çeken şey ne ve verileriniz bunu nasıl etkileyebilir
Filmed:
Readability: 4.3
3,018,055 views
Teknoloji ve güç hakkındaki bu derin konuşmasında yazar ve tarihçi Yuval Noah Harari faşizm ve milliyetçilik arasındaki önemli farkı ve verilerimizin birleştirilmesinin demokrasinin geleceği için ne anlama geldiğini açıklıyor. Tel Aviv'den hologram olarak canlı katılım yapan Harari, bilgi teknolojisinin diktatörlüğü daha etkili kılarak kontrol gücünü artrmasının özgürlükçü demokrasinin önündeki en büyük tehlike olduğuna dikkat çekiyor. Harari'ye göre ''Özgürlükçü demokrasinin düşmanları korku, nefret ve kibir duygularımızı ele geçirerek bunları bizi kutuplaştırmak ve yok etmek için kullanacaklar. Zayıf yanlarımızın farkına vararak bunların silah olarak kullanılmasına engel olmak bizim sorumluluğumuz altında.'' (Konuşmanın hemen sonunda TED Organizatörü Chris Anderson'la soru ve cevaplar var)
Yuval Noah Harari - Historian, author
In his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake. Full bio
In his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Hello, everyone.
0
968
1150
Herkese merhaba.
00:15
It's a bit funny, because I did write
that humans will become digital,
that humans will become digital,
1
3562
4936
Bu biraz tuhaf, çünkü insanların
gelecekte dijital olacağını yazdım,
gelecekte dijital olacağını yazdım,
00:20
but I didn't think it will happen so fast
2
8522
2714
ama bu kadar hızlı olacağını
00:23
and that it will happen to me.
3
11260
1659
ve benim başıma geleceğini düşünmedim.
00:25
But here I am, as a digital avatar,
4
13649
2682
Ama dijital bir avatar olarak buradayım
00:28
and here you are, so let's start.
5
16355
2666
sizler de buradasınız, o hâlde başlayalım.
00:32
And let's start with a question.
6
20070
2133
Bir soruyla başlayalım.
00:34
How many fascists are there
in the audience today?
in the audience today?
7
22823
3534
Bugün izleyiciler arasında
kaç tane faşist var?
kaç tane faşist var?
00:38
(Laughter)
8
26381
1450
(Kahkahalar)
00:39
Well, it's a bit difficult to say,
9
27855
2349
Cevaplamak biraz zor,
00:42
because we've forgotten what fascism is.
10
30228
3467
çünkü faşizmin ne olduğunu
unutmuş hâldeyiz.
unutmuş hâldeyiz.
00:46
People now use the term "fascist"
11
34498
2579
İnsanlar bugün ''faşist'' kelimesini
00:49
as a kind of general-purpose abuse.
12
37101
3008
genel amaçlı hakaret olarak kullanıyor.
00:52
Or they confuse fascism with nationalism.
13
40133
3947
Veya milliyetçilikle karşılaştırıyorlar.
00:56
So let's take a few minutes
to clarify what fascism actually is,
to clarify what fascism actually is,
14
44863
5388
O yüzden faşizmin aslında ne olduğunu
ve milliyetçilikten farkını
ve milliyetçilikten farkını
01:02
and how it is different from nationalism.
15
50275
3120
birkaç dakika irdeleyelim.
01:05
The milder forms of nationalism
have been among the most benevolent
have been among the most benevolent
16
53838
5041
İnsanoğlunun hayırseverliğinde
milliyetçiliğin ılımlı biçimlerini
milliyetçiliğin ılımlı biçimlerini
01:10
of human creations.
17
58903
1458
gözlemliyoruz.
01:12
Nations are communities
of millions of strangers
of millions of strangers
18
60990
4111
Milletler aslında birbirini tanımayan
01:17
who don't really know each other.
19
65125
1713
milyonlarca yabancı toplulukları.
01:19
For example, I don't know
the eight million people
the eight million people
20
67489
3405
Örneğin İsrail vatandaşlığımı paylaştığım
01:22
who share my Israeli citizenship.
21
70918
2556
8 milyon insanı tanımıyorum.
01:26
But thanks to nationalism,
22
74109
2167
Ancak milliyetçilik sayesinde,
01:28
we can all care about one another
and cooperate effectively.
and cooperate effectively.
23
76300
3806
birbirimizi önemsiyor
ve birlikte çalışabiliyoruz.
ve birlikte çalışabiliyoruz.
01:32
This is very good.
24
80450
1200
Bu çok güzel.
01:34
Some people, like John Lennon,
imagine that without nationalism,
imagine that without nationalism,
25
82093
5738
John Lennon gibi kimileri
milliyetçilik olmadan
milliyetçilik olmadan
01:39
the world will be a peaceful paradise.
26
87855
3790
dünyanın cennet gibi
huzurlu olacağını hayal ediyor.
huzurlu olacağını hayal ediyor.
01:44
But far more likely,
27
92010
1428
Daha olası bir teori ise
01:45
without nationalism,
we would have been living in tribal chaos.
we would have been living in tribal chaos.
28
93462
4777
milliyetçilik olmadan
kabile karmaşası içinde yaşayacağımız.
kabile karmaşası içinde yaşayacağımız.
01:50
If you look today at the most prosperous
and peaceful countries in the world,
and peaceful countries in the world,
29
98684
5135
Bugün dünyanın en zengin
ve huzurlu ülkelerine baktığınızda
ve huzurlu ülkelerine baktığınızda
01:55
countries like Sweden
and Switzerland and Japan,
and Switzerland and Japan,
30
103843
4290
İsveç, İsviçre ve Japonya gibi ülkeler,
02:00
you will see that they have
a very strong sense of nationalism.
a very strong sense of nationalism.
31
108157
4963
bu ülkelerde güçlü bir milliyetçilik
anlayışı olduğunu görürsünüz.
anlayışı olduğunu görürsünüz.
02:05
In contrast, countries that lack
a strong sense of nationalism,
a strong sense of nationalism,
32
113750
4160
Buna karşın, güçlü bir milliyetçilik
anlayışı olmayan ülkelerde,
anlayışı olmayan ülkelerde,
02:09
like Congo and Somalia and Afghanistan,
33
117934
3421
örneğin, Kongo, Somali ve Afganistan,
02:13
tend to be violent and poor.
34
121379
2174
şiddet ve yoksulluğa meyilli olurlar.
02:16
So what is fascism, and how
is it different from nationalism?
is it different from nationalism?
35
124855
4138
Peki faşizm ne
ve milliyetçilikten nasıl ayrılıyor?
ve milliyetçilikten nasıl ayrılıyor?
02:21
Well, nationalism tells me
that my nation is unique,
that my nation is unique,
36
129941
5403
Milliyetçiliğe göre milletiniz eşsizdir
02:27
and that I have special obligations
towards my nation.
towards my nation.
37
135368
3801
ve milletinize karşı
özel yükümlülükleriniz vardır.
özel yükümlülükleriniz vardır.
02:31
Fascism, in contrast, tells me
that my nation is supreme,
that my nation is supreme,
38
139641
6206
Buna karşın faşizmde
milletiniz üstündür
milletiniz üstündür
02:37
and that I have exclusive
obligations towards it.
obligations towards it.
39
145871
3912
ve milletinize karşı
harici yükümlülükleriniz vardır.
harici yükümlülükleriniz vardır.
02:42
I don't need to care about anybody
or anything other than my nation.
or anything other than my nation.
40
150895
4831
Milletiniz dışında kimseyi
veya hiçbir şeyi umursamazsınız.
veya hiçbir şeyi umursamazsınız.
02:48
Usually, of course,
people have many identities
people have many identities
41
156465
3603
Tabii genellikle insanların
değişik gruplara ilişkin
değişik gruplara ilişkin
02:52
and loyalties to different groups.
42
160092
2422
pek çok kimlik ve sadakatlari olabilir.
02:55
For example, I can be a good patriot,
loyal to my country,
loyal to my country,
43
163036
4804
Mesela ben iyi bir vatansever olabilirim,
ülkeme sadık da olabilirim,
ülkeme sadık da olabilirim,
02:59
and at the same time,
be loyal to my family,
be loyal to my family,
44
167864
3238
aynı zamanda aileme,
03:03
my neighborhood, my profession,
45
171126
2361
mahalleme, mesleğime,
03:05
humankind as a whole,
46
173511
1460
bütün olarak insanlığa,
03:06
truth and beauty.
47
174995
1604
gerçek ve güzele de sadık olabilirim.
03:09
Of course, when I have different
identities and loyalties,
identities and loyalties,
48
177370
4271
Farklı kimlik ve sadakatim olduğunda
03:13
it sometimes creates conflicts
and complications.
and complications.
49
181665
3333
bu durum bazen çatışma
ve karışıklık yaratacaktır.
ve karışıklık yaratacaktır.
03:17
But, well, who ever told you
that life was easy?
that life was easy?
50
185506
3634
Ama zaten hayat ne zaman basit oldu ki?
03:21
Life is complicated.
51
189649
2040
Hayat karışık.
03:23
Deal with it.
52
191713
1150
Başa çıkmamız lazım.
03:26
Fascism is what happens when people try
to ignore the complications
to ignore the complications
53
194331
6000
İnsanlar bu karışıklıkları görmezden gelip
hayatı çok kolay kılmaya çalıştıklarında
hayatı çok kolay kılmaya çalıştıklarında
03:32
and to make life too easy for themselves.
54
200355
3109
faşizm baş gösterir.
03:36
Fascism denies all identities
except the national identity
except the national identity
55
204128
5572
Faşizm milli kimlik dışındaki
tüm kimlikleri reddeder
tüm kimlikleri reddeder
03:41
and insists that I have obligations
only towards my nation.
only towards my nation.
56
209724
5109
ve yalnızca kendi milletinize karşı
yükümlülükleriniz olduğunu savunur.
yükümlülükleriniz olduğunu savunur.
03:47
If my nation demands
that I sacrifice my family,
that I sacrifice my family,
57
215421
4104
Eğer milletiniz
ailenizi feda etmenizi istiyorsa
ailenizi feda etmenizi istiyorsa
03:51
then I will sacrifice my family.
58
219549
2436
o hâlde ailenizi feda edersiniz.
03:54
If the nation demands
that I kill millions of people,
that I kill millions of people,
59
222009
4274
Eğer milletiniz milyonlarca insanı
katletmenizi istiyorsa
katletmenizi istiyorsa
03:58
then I will kill millions of people.
60
226307
2658
o hâlde milyonlarca insanı katledersiniz.
04:01
And if my nation demands
that I betray truth and beauty,
that I betray truth and beauty,
61
229442
6075
Ve milletiniz gerçek ve güzele
ihanet etmenizi istiyorsa
ihanet etmenizi istiyorsa
04:07
then I should betray truth and beauty.
62
235541
3023
o hâlde gerçek ve güzele ihanet edersiniz.
04:11
For example, how does
a fascist evaluate art?
a fascist evaluate art?
63
239587
4526
Örneğin, bir faşist
sanatı nasıl değerlendirir?
sanatı nasıl değerlendirir?
04:16
How does a fascist decide whether a movie
is a good movie or a bad movie?
is a good movie or a bad movie?
64
244615
5289
Bit filmin güzel mi yoksa kötü mü olduğuna
bir faşist nasıl karar verir?
bir faşist nasıl karar verir?
04:22
Well, it's very, very, very simple.
65
250728
4172
O kadar basit ki...
04:27
There is really just one yardstick:
66
255260
1928
Aslında tek bir ölçüm var.
04:29
if the movie serves
the interests of the nation,
the interests of the nation,
67
257593
3476
Eğer film milletin çıkarlarına
hizmet ediyorsa
hizmet ediyorsa
04:33
it's a good movie;
68
261093
1444
iyi bir filmdir;
04:34
if the movie doesn't serve
the interests of the nation,
the interests of the nation,
69
262561
3183
milletin çıkarlarına hizmet etmiyorsa
04:37
it's a bad movie.
70
265768
1222
kötü bir filmdir.
04:39
That's it.
71
267014
1150
İşte bu kadar.
04:40
Similarly, how does a fascist decide
what to teach kids in school?
what to teach kids in school?
72
268496
4888
okulda çocuklara ne öğretileceğine
bir faşist nasıl karar verir?
bir faşist nasıl karar verir?
04:45
Again, it's very simple.
73
273877
2087
Yine çok basit.
04:47
There is just one yardstick:
74
275988
1945
Tek bir ölçüm var:
04:49
you teach the kids whatever serves
the interests of the nation.
the interests of the nation.
75
277957
4945
Çocuklara milletin çıkarları için
neyin iyi olduğunu öğretirsiniz.
neyin iyi olduğunu öğretirsiniz.
04:55
The truth doesn't matter at all.
76
283323
2587
Gerçeğin hiçbir önemi yoktur.
05:00
Now, the horrors of the Second World War
and of the Holocaust remind us
and of the Holocaust remind us
77
288372
5426
İkinci Dünya Savaşı ve
Yahudi soykırımı felaketi
Yahudi soykırımı felaketi
05:05
of the terrible consequences
of this way of thinking.
of this way of thinking.
78
293822
4133
bu düşünce şeklinin
dehşet verici sonuçları.
dehşet verici sonuçları.
05:10
But usually, when we talk
about the ills of fascism,
about the ills of fascism,
79
298508
4545
Genellikle faşizmin
kötü yanlarından konuşurken
kötü yanlarından konuşurken
05:15
we do so in an ineffective way,
80
303077
2960
bunu pek de etkili olmayan
bir şekilde yapıyoruz
bir şekilde yapıyoruz
05:18
because we tend to depict fascism
as a hideous monster,
as a hideous monster,
81
306061
4738
çünkü onu iğrenç bir canavar
olarak betimliyoruz
olarak betimliyoruz
05:22
without really explaining
what was so seductive about it.
what was so seductive about it.
82
310823
3906
ama onun çekici yanlarını açıklamıyoruz.
05:27
It's a bit like these Hollywood movies
that depict the bad guys --
that depict the bad guys --
83
315284
4714
Hollywood filmlerinin
kötü adamları göstermesi gibi --
kötü adamları göstermesi gibi --
05:32
Voldemort or Sauron
or Darth Vader --
or Darth Vader --
84
320022
4023
Voldemort, Sauron veya Darth Vader...
05:36
as ugly and mean and cruel.
85
324069
2632
çirkin, kaba ve zalim.
05:38
They're cruel even
to their own supporters.
to their own supporters.
86
326725
2538
Kendi yandaşlarına karşı bile zalimler.
05:41
When I see these movies,
I never understand --
I never understand --
87
329670
3621
Ben bu filmleri izlerken
bunu hiç anlamıyorum,
bunu hiç anlamıyorum,
05:45
why would anybody be tempted to follow
a disgusting creep like Voldemort?
a disgusting creep like Voldemort?
88
333315
6505
Voldemort gibi bir ucubeyi
kim destekleme isteği duyar ki?
kim destekleme isteği duyar ki?
05:52
The problem with evil
is that in real life,
is that in real life,
89
340895
3516
Gerçek hayattaki kötüyle ilgili sorun şu,
05:56
evil doesn't necessarily look ugly.
90
344435
2891
kötülük mutlaka çirkin değil.
05:59
It can look very beautiful.
91
347688
1892
Çok güzel de görünebilir.
06:02
This is something that
Christianity knew very well,
Christianity knew very well,
92
350354
2723
Bu aslında Hristiyanlığın
çok iyi bildiği bir şeydi,
çok iyi bildiği bir şeydi,
06:05
which is why in Christian art,
as [opposed to] Hollywood,
as [opposed to] Hollywood,
93
353101
3706
bu yüzden de Hollywood'a karşın
Hristiyan sanatında
Hristiyan sanatında
06:08
Satan is usually depicted
as a gorgeous hunk.
as a gorgeous hunk.
94
356831
3868
Şeytan genellikle çok çekici
bir erkek olarak gösterilir.
bir erkek olarak gösterilir.
06:13
This is why it's so difficult
to resist the temptations of Satan,
to resist the temptations of Satan,
95
361259
4596
Bu yüzden şeytanın baştan çıkarmalarına
direnmek bu kadar zordur
direnmek bu kadar zordur
06:17
and why it is also difficult
to resist the temptations of fascism.
to resist the temptations of fascism.
96
365879
4744
ve yine bu yüzde faşizmin
baştan çıkarmalarına direnmek zor.
baştan çıkarmalarına direnmek zor.
06:22
Fascism makes people see themselves
97
370980
2722
Faşizm insanların kendilerini
06:25
as belonging to the most beautiful
and most important thing in the world --
and most important thing in the world --
98
373726
5243
dünyadaki en güzel ve en önemli şeye
sahip olduğuna inandırır;
sahip olduğuna inandırır;
06:30
the nation.
99
378993
1302
milletlerine.
06:32
And then people think,
100
380319
1346
Ve insanlar şöyle düşünür:
06:33
"Well, they taught us
that fascism is ugly.
that fascism is ugly.
101
381689
3189
''Bize faşizmin
çirkin olduğunu öğrettiler.
çirkin olduğunu öğrettiler.
06:37
But when I look in the mirror,
I see something very beautiful,
I see something very beautiful,
102
385442
3024
Ancak aynaya baktığımda
çok güzel bir şey görüyorum,
çok güzel bir şey görüyorum,
06:40
so I can't be a fascist, right?"
103
388490
2191
o hâlde faşist olamam, değil mi?''
06:43
Wrong.
104
391022
1151
Yanlış.
06:44
That's the problem with fascism.
105
392197
1547
Faşizmle ilgili sorun işte bu.
06:45
When you look in the fascist mirror,
106
393768
2619
Faşist aynaya baktığınız zaman,
06:48
you see yourself as far more beautiful
than you really are.
than you really are.
107
396411
4534
kendinizi olduğunuzdan
çok daha güzel görüyorsunuz.
çok daha güzel görüyorsunuz.
06:53
In the 1930s, when Germans
looked in the fascist mirror,
looked in the fascist mirror,
108
401371
4293
1930'larda Almanlar
faşist aynaya baktıklarında
faşist aynaya baktıklarında
06:57
they saw Germany as the most
beautiful thing in the world.
beautiful thing in the world.
109
405688
4040
Almanya'yı dünyanın
en güzel ülkesi olarak görüyoylardı.
en güzel ülkesi olarak görüyoylardı.
07:02
If today, Russians look
in the fascist mirror,
in the fascist mirror,
110
410244
3436
Bugün Ruslar bu aynaya baktıklarında
07:05
they will see Russia as the most
beautiful thing in the world.
beautiful thing in the world.
111
413704
3559
Rusya'yı dünyanın en güzel şeyi
olarak göreceklerdir.
olarak göreceklerdir.
07:09
And if Israelis look
in the fascist mirror,
in the fascist mirror,
112
417577
3128
İsrailliler bu aynaya baktıklarında
07:12
they will see Israel as the most
beautiful thing in the world.
beautiful thing in the world.
113
420729
4380
İsrail'i dünyanın en güzel şeyi
olarak görecekler.
olarak görecekler.
07:18
This does not mean that we are now
facing a rerun of the 1930s.
facing a rerun of the 1930s.
114
426657
5057
Bu durum 1930'ları
yeniden yaşıyoruz demek değil.
yeniden yaşıyoruz demek değil.
07:24
Fascism and dictatorships might come back,
115
432304
3475
Faşizm ve diktatörlük geri gelebilir
07:27
but they will come back in a new form,
116
435803
3239
ama yeni bir biçimde ortaya çıkarlar,
07:31
a form which is much more relevant
117
439066
2741
21. yüzyılın teknolojik gerçekleriyle
07:33
to the new technological realities
of the 21st century.
of the 21st century.
118
441831
3809
çok daha ilgili bir biçimde.
07:38
In ancient times,
119
446538
1547
Çok eski zamanlarda
07:40
land was the most important
asset in the world.
asset in the world.
120
448109
4160
arazi dünyadaki en önemli varlıktı.
07:44
Politics, therefore,
was the struggle to control land.
was the struggle to control land.
121
452911
3864
Siyaset, arazileri kontrol mücadelesiydi.
07:49
And dictatorship meant that all the land
was owned by a single ruler
was owned by a single ruler
122
457141
5860
Diktatörlük ise
tüm arazilerin tek bir kişi
tüm arazilerin tek bir kişi
07:55
or by a small oligarch.
123
463025
1872
veya bir grup tarafından yönetilmesi.
07:57
And in the modern age,
machines became more important than land.
machines became more important than land.
124
465827
4819
Modern çağda,
makineler araziden daha önemli oldu.
makineler araziden daha önemli oldu.
08:03
Politics became the struggle
to control the machines.
to control the machines.
125
471347
3600
Siyaset de makineleri kontrol
mücadalesine dönüştü.
mücadalesine dönüştü.
08:07
And dictatorship meant
126
475354
1996
O hâlde diktatörlük de
08:09
that too many of the machines
became concentrated
became concentrated
127
477374
3910
makinelerinin aşırı çoğunluğunun
08:13
in the hands of the government
or of a small elite.
or of a small elite.
128
481308
3280
hükümet veya küçük bir elitist grubun
ellerinde olması demek.
ellerinde olması demek.
08:17
Now data is replacing
both land and machines
both land and machines
129
485109
4706
Artık veriler en önemli varlık olarak
08:21
as the most important asset.
130
489839
2111
arazi ve makinelerin yerini alıyor.
08:24
Politics becomes the struggle
to control the flows of data.
to control the flows of data.
131
492600
5340
Siyaset bu veri akışını kontrol
mücadelesine dönüşüyor.
mücadelesine dönüşüyor.
08:29
And dictatorship now means
132
497964
2708
Ve artık diktatörlük demek,
08:32
that too much data is being concentrated
in the hands of the government
in the hands of the government
133
500696
5780
aşırı fazlalıkta verinin
hükümetin veya elitist küçük bir grubun
hükümetin veya elitist küçük bir grubun
08:38
or of a small elite.
134
506500
1920
ellerinde olması demek.
08:40
The greatest danger
that now faces liberal democracy
that now faces liberal democracy
135
508871
4912
Bugün özgürlükçü demokrasinin
önündeki en büyük tehlike
önündeki en büyük tehlike
08:45
is that the revolution
in information technology
in information technology
136
513807
3270
bilgi teknolojisi devrimiyle
08:49
will make dictatorships
more efficient than democracies.
more efficient than democracies.
137
517101
4790
diktatörlüklerin
demokrasilerden daha etkili olması.
demokrasilerden daha etkili olması.
08:54
In the 20th century,
138
522760
1619
20. yüzyılda,
08:56
democracy and capitalism
defeated fascism and communism
defeated fascism and communism
139
524403
4960
demokrasi ve kapitalizm,
faşizm ve komünizmi yendi
faşizm ve komünizmi yendi
09:01
because democracy was better
at processing data and making decisions.
at processing data and making decisions.
140
529387
5202
çünkü demokrasi veri işleme
ve karar vermede daha iyiydi.
ve karar vermede daha iyiydi.
09:07
Given 20th-century technology,
141
535319
2366
20. yüzyıl teknolojisi düşünülünce
09:09
it was simply inefficient to try
and concentrate too much data
and concentrate too much data
142
537709
6035
çok fazla veri ve çok fazla gücün
tek bir yerde toplanması
tek bir yerde toplanması
09:15
and too much power in one place.
143
543768
2759
açık bir şekilde etkisizdi.
09:19
But it is not a law of nature
144
547244
4483
Ancak merkezi veri işlemenin
09:23
that centralized data processing
is always less efficient
is always less efficient
145
551751
5604
dağıtımlı veri işlemeden
daha az etkili olduğuna dair
daha az etkili olduğuna dair
09:29
than distributed data processing.
146
557379
2547
bir fizik kuralı yok.
09:32
With the rise of artificial intelligence
and machine learning,
and machine learning,
147
560605
3437
Yapay zekâ ve makine
öğreniminin yükselişiyle
öğreniminin yükselişiyle
09:36
it might become feasible to process
enormous amounts of information
enormous amounts of information
148
564066
5837
dev miktarlarda bilgilerin
tek bir yerde etkin şekilde işlenmesi
tek bir yerde etkin şekilde işlenmesi
09:41
very efficiently in one place,
149
569927
2610
tüm fikirlerin tek bir yerde alınması
09:44
to take all the decisions in one place,
150
572561
3191
mümkün olabilir
09:47
and then centralized data processing
will be more efficient
will be more efficient
151
575776
4420
ve merkezi veri işleme,
dağıtımlı veri işlemeden
dağıtımlı veri işlemeden
09:52
than distributed data processing.
152
580220
2200
çok daha etkili olur.
09:55
And then the main handicap
of authoritarian regimes
of authoritarian regimes
153
583053
3760
20. yüzyılda otoriter rejimlerin önündeki
09:58
in the 20th century --
154
586837
1637
asıl engel,
10:00
their attempt to concentrate
all the information in one place --
all the information in one place --
155
588498
4516
yani tüm bilgileri
tek bir yerde toplama çabası,
tek bir yerde toplama çabası,
10:05
it will become their greatest advantage.
156
593038
3366
en büyük avantajları hâline gelecek.
10:10
Another technological danger
that threatens the future of democracy
that threatens the future of democracy
157
598768
4907
Demokrasinin geleceğini tehdit eden
diğer bir teknolojik engel
diğer bir teknolojik engel
10:15
is the merger of information technology
with biotechnology,
with biotechnology,
158
603699
5159
bilgi teknolojisiyle
biyoteknolojinin birleşmesi,
biyoteknolojinin birleşmesi,
10:20
which might result
in the creation of algorithms
in the creation of algorithms
159
608882
4005
bu durum da
beni kendimden daha iyi tanıyan
beni kendimden daha iyi tanıyan
10:24
that know me better than I know myself.
160
612911
4316
algoritmaların ortaya
çıkmasıyla sonuçlanacak.
çıkmasıyla sonuçlanacak.
10:29
And once you have such algorithms,
161
617688
2080
Bu tür algoritmalara sahip olduğunuzda da
10:31
an external system, like the government,
162
619792
2849
hükümet gibi dış bir sistem
10:34
cannot just predict my decisions,
163
622665
3524
sizin kararlarınızı tahmin edebilir,
10:38
it can also manipulate
my feelings, my emotions.
my feelings, my emotions.
164
626213
3921
ayrıca duygularınızı manipüle edebilir.
10:42
A dictator may not be able
to provide me with good health care,
to provide me with good health care,
165
630641
5245
Bir diktatör bana
iyi bir sağlık imkânı sunamayabilir
iyi bir sağlık imkânı sunamayabilir
10:47
but he will be able to make me love him
166
635910
3373
ama onu sevmemi sağlayacak
10:51
and to make me hate the opposition.
167
639307
2667
ve muhalefetten nefret etmemi sağlayacak.
10:55
Democracy will find it difficult
to survive such a development
to survive such a development
168
643037
5463
Demokrasi böyle bir ortamda
sağ kalmakta zorlanacak
sağ kalmakta zorlanacak
11:00
because, in the end,
169
648524
2150
çünkü işin sonunda
11:02
democracy is not based
on human rationality;
on human rationality;
170
650698
4127
demokrasi insan mantığı üzerine
kurulu değildir;
kurulu değildir;
11:06
it's based on human feelings.
171
654849
2420
insan hisleri üzerine kuruludur.
11:10
During elections and referendums,
172
658355
2500
Seçim ve referandumlar olduğunda
11:12
you're not being asked,
"What do you think?"
"What do you think?"
173
660879
2696
size ''Ne düşünüyorsunuz?'' diye değil,
11:15
You're actually being asked,
"How do you feel?"
"How do you feel?"
174
663998
3396
''Ne hissediyorsunuz?'' diye soruluyor.
11:20
And if somebody can manipulate
your emotions effectively,
your emotions effectively,
175
668228
4627
Ve birisi duygularınızı etkili bir şekilde
manipüle edebiliyorsa
manipüle edebiliyorsa
11:24
democracy will become
an emotional puppet show.
an emotional puppet show.
176
672879
3753
demokrasi yalnızca
bir kukla gösterisinden ibaret olur.
bir kukla gösterisinden ibaret olur.
11:30
So what can we do to prevent
the return of fascism
the return of fascism
177
678006
4515
Peki faşizmin geri dönüşü
ve yeni diktatörülüğün yükselişini
ve yeni diktatörülüğün yükselişini
11:34
and the rise of new dictatorships?
178
682545
2650
nasıl önleyebiliriz?
11:37
The number one question that we face
is: Who controls the data?
is: Who controls the data?
179
685990
6310
Önümüzdeki bir numaralı soru:
Veriler kimin kontrolünde?
Veriler kimin kontrolünde?
11:44
If you are an engineer,
180
692823
1675
Eğer mühendisseniz
11:46
then find ways to prevent too much data
181
694522
3968
çok fazla verinin birkaç kişide
toplanmasını engelleyecek
toplanmasını engelleyecek
11:50
from being concentrated in too few hands.
182
698514
2825
yeni yollar bulun.
11:53
And find ways to make sure
183
701752
2944
Ayrıca öyle yollar bulun ki
11:56
the distributed data processing
is at least as efficient
is at least as efficient
184
704720
4413
dağıtımlı veri işleme
en az merkezi veri işleme kadar
en az merkezi veri işleme kadar
12:01
as centralized data processing.
185
709157
2396
etkili olabilsin.
12:04
This will be the best
safeguard for democracy.
safeguard for democracy.
186
712077
3841
Bu demokrasi için en iyi kalkan olacaktır.
12:07
As for the rest of us
who are not engineers,
who are not engineers,
187
715942
3326
Mühendis olmayanlar,
12:11
the number one question facing us
188
719292
3444
bizim önümüzdeki soru da şu;
12:14
is how not to allow
ourselves to be manipulated
ourselves to be manipulated
189
722760
4647
verileri kontrol altında tutanların
12:19
by those who control the data.
190
727431
2806
bizi yönetememesini nasıl sağlarız.
12:23
The enemies of liberal democracy,
they have a method.
they have a method.
191
731387
4106
Özgürlükçü demokrasi düşmanlarının
bize karşı bir yöntemi var.
bize karşı bir yöntemi var.
12:27
They hack our feelings.
192
735919
2372
Hislerimiz ele geçiriyorlar.
12:30
Not our emails, not our bank accounts --
193
738315
2452
Epostalarımızı, banka hesaplarımızı değil.
12:32
they hack our feelings of fear
and hate and vanity,
and hate and vanity,
194
740791
5207
Korku, nefret ve kibir
duygularımızı ele geçirip
duygularımızı ele geçirip
12:38
and then use these feelings
195
746022
2428
sonra bu hisleri bizi kutuplaştırmak
12:40
to polarize and destroy
democracy from within.
democracy from within.
196
748474
3952
ve demokrasiyi
içten yıkmak için kullanıyorlar.
içten yıkmak için kullanıyorlar.
12:44
This is actually a method
197
752903
1920
Bu aslında Silikon Vadisi'nin
12:46
that Silicon Valley pioneered
in order to sell us products.
in order to sell us products.
198
754847
5049
ürünlerini satmak için
öncülük ettiği bir yöntem.
öncülük ettiği bir yöntem.
12:52
But now, the enemies of democracy
are using this very method
are using this very method
199
760381
5022
Şimdi ise demokrasi düşmanları
korku, nefret ve kibir satmak için
korku, nefret ve kibir satmak için
12:57
to sell us fear and hate and vanity.
200
765427
3724
bu yöntemin aynını kullanıyorlar.
13:01
They cannot create
these feelings out of nothing.
these feelings out of nothing.
201
769863
3659
Bu duyguları yokta var edemezler.
13:06
So they get to know our own
preexisting weaknesses.
preexisting weaknesses.
202
774212
3831
Bizim zaten var olan zayıflıklarımızı
öğrenmek zorundalar.
öğrenmek zorundalar.
13:10
And then use them against us.
203
778403
2571
Sonra bunu bize karşı kullanacaklar.
13:13
And it is therefore
the responsibility of all of us
the responsibility of all of us
204
781482
3508
Bu yüzden zayıf yanlarımızın
farkına vararak
farkına vararak
13:17
to get to know our weaknesses
205
785014
2634
bunların demokrasi düşmanlarının elinde
13:19
and make sure that they
do not become a weapon
do not become a weapon
206
787672
3635
bize karşı bir silah olarak
kullanılmasına engel olmak
kullanılmasına engel olmak
13:23
in the hands of the enemies of democracy.
207
791331
2883
hepimizin sorumluluğu altında.
13:27
Getting to know our own weaknesses
208
795315
2548
Zayıf yanlarımızın farkına varmak
13:29
will also help us to avoid the trap
of the fascist mirror.
of the fascist mirror.
209
797887
5583
faşist ayna tuzağından da
kaçınmamızda yardım edecek.
kaçınmamızda yardım edecek.
13:36
As we explained earlier,
fascism exploits our vanity.
fascism exploits our vanity.
210
804204
4151
Daha önce açıkladığımız gibi,
faşizm kibirimizden faydalanıyor.
faşizm kibirimizden faydalanıyor.
13:40
It makes us see ourselves
as far more beautiful than we really are.
as far more beautiful than we really are.
211
808805
5746
Kendimizi olduğumuzdan
çok daha güzel görmemizi sağlıyor.
çok daha güzel görmemizi sağlıyor.
13:46
This is the seduction.
212
814575
1467
Bu bir baştan çıkarma.
13:48
But if you really know yourself,
213
816424
2447
Ancak kendinizi gerçekten tanıyorsanız
13:50
you will not fall
for this kind of flattery.
for this kind of flattery.
214
818895
3468
bu övgü seline kendinizi kaptırmazsınız.
13:54
If somebody puts a mirror
in front of your eyes
in front of your eyes
215
822879
4063
Birisi tüm kusurlarınızı kapatan
13:58
that hides all your ugly bits
and makes you see yourself
and makes you see yourself
216
826966
5060
sizi olduğunuzdan çok daha güzel
14:04
as far more beautiful
and far more important
and far more important
217
832050
4284
ve çok daha önemli gösteren bir aynayı
14:08
than you really are,
218
836358
1591
gözlerinizn önüne koyarsa
14:09
just break that mirror.
219
837973
2864
o aynayı kırın.
14:13
Thank you.
220
841696
1151
Teşekkür ederim.
14:14
(Applause)
221
842871
6382
(Alkışlar)
Chris Anderson: Yuval, teşekkürler.
14:22
Chris Anderson: Yuval, thank you.
222
850677
1632
14:24
Goodness me.
223
852333
1151
Oh Tanrım.
14:25
It's so nice to see you again.
224
853958
1940
Seni tekrar görmek ne güzel.
14:27
So, if I understand you right,
225
855922
1591
Seni iyi anladıysam
14:29
you're alerting us
to two big dangers here.
to two big dangers here.
226
857537
2667
bizi iki tehlike hakkında uyarıyorsun.
14:32
One is the possible resurgence
of a seductive form of fascism,
of a seductive form of fascism,
227
860228
4492
Birisi daha baştan çıkarıcı
yeni bir faşizm türünün çıkması,
yeni bir faşizm türünün çıkması,
14:36
but close to that, dictatorships
that may not exactly be fascistic,
that may not exactly be fascistic,
228
864744
4254
bununla birlikte diktatörlüklerin
tam olarak faşist olmayabileceği
tam olarak faşist olmayabileceği
14:41
but control all the data.
229
869022
2563
ama tüm verileri
kontrol altına alabileceği.
kontrol altına alabileceği.
14:43
I wonder if there's a third concern
230
871609
2096
Burada bazı kimselerin dile getirdiği
üçüncü bir sorun olup olmadığını
merak ediyorum,
merak ediyorum,
14:45
that some people here
have already expressed,
have already expressed,
231
873729
2118
14:47
which is where, not governments,
but big corporations control all our data.
but big corporations control all our data.
232
875871
4897
hükûmetlerin değil, büyük şirketlerin
tüm verilerimizi kontrol etmesi.
tüm verilerimizi kontrol etmesi.
14:52
What do you call that,
233
880792
1309
Buna ne dersiniz
14:54
and how worried should we be about that?
234
882125
2387
ve bu konuda ne kadar endişelenmeliyiz?
14:56
Yuval Noah Harari: Well, in the end,
there isn't such a big difference
there isn't such a big difference
235
884536
3339
Yuval Noah Harari: Bu işte
hükûmetler ve şirketler arasında
hükûmetler ve şirketler arasında
14:59
between the corporations
and the governments,
and the governments,
236
887899
2426
çok büyük bir fark olduğunu sanmıyorum
15:02
because, as I said, the questions is:
Who controls the data?
Who controls the data?
237
890349
3420
çünkü söylediğim gibi asıl soru:
Veriler kimin kontrolünde?
Veriler kimin kontrolünde?
15:05
This is the real government.
238
893793
1395
Gerçek hükümet bu.
15:07
If you call it a corporation
or a government --
or a government --
239
895212
2444
Buna büyük şirket veya hükûmet diyorsanız,
15:09
if it's a corporation
and it really controls the data,
and it really controls the data,
240
897680
3155
yani büyük bir şirketse
ve gerçekten veriler kontrolü altındaysa
ve gerçekten veriler kontrolü altındaysa
15:12
this is our real government.
241
900859
1928
gerçek hükûmet odur.
15:14
So the difference
is more apparent than real.
is more apparent than real.
242
902811
3067
Yani fark gerçekten çok görünende.
15:18
CA: But somehow,
at least with corporations,
at least with corporations,
243
906529
2858
CA: Ama nasılsa
en azından büyük şirketlerde
en azından büyük şirketlerde
15:21
you can imagine market mechanisms
where they can be taken down.
where they can be taken down.
244
909411
3519
bunların kaldırılabileceği
pazar mekanizmaları var.
pazar mekanizmaları var.
15:24
I mean, if consumers just decide
245
912954
1917
Eğer tüketiciler,
15:26
that the company is no longer
operating in their interest,
operating in their interest,
246
914895
2754
şirketin kendi çıkarları için
çalışmadığına karar verirse
çalışmadığına karar verirse
15:29
it does open the door to another market.
247
917673
1913
kesinlikle başka bir pazara kapı açar.
15:31
It seems easier to imagine that
248
919610
1546
Şunu düşünmek daha kolay olur,
15:33
than, say, citizens rising up
and taking down a government
and taking down a government
249
921180
3151
vatandaşlar ayaklanıyor
ve her şeyi kontrolü altında tutan
ve her şeyi kontrolü altında tutan
15:36
that is in control of everything.
250
924355
1612
hükûmeti deviriyorlar.
15:37
YNH: Well, we are not there yet,
251
925991
1555
YNH: Daha o aşamada değiliz,
15:39
but again, if a corporation really
knows you better than you know yourself --
knows you better than you know yourself --
252
927570
5158
ama yine de bir şirket gerçekten sizi
kendinizden daha iyi tanıyorsa --
kendinizden daha iyi tanıyorsa --
15:44
at least that it can manipulate
your own deepest emotions and desires,
your own deepest emotions and desires,
253
932752
5254
en azından en derin duygu
ve isteklerinizi manipüle edebilir
ve isteklerinizi manipüle edebilir
15:50
and you won't even realize --
254
938030
1666
ve bunun farkına bile varmazsınız,
15:51
you will think this is
your authentic self.
your authentic self.
255
939720
2579
bunun kendinz olduğunu sanırsınız.
15:54
So in theory, yes, in theory,
you can rise against a corporation,
you can rise against a corporation,
256
942768
4055
Yani teorik olarak evet,
bir şirkete karşı ayaklanabilirsiniz.
bir şirkete karşı ayaklanabilirsiniz.
15:58
just as, in theory, you can rise
against a dictatorship.
against a dictatorship.
257
946847
3733
Tıpkı teoride bir diktatörlüğe
ayaklanabileceğiniz gibi.
ayaklanabileceğiniz gibi.
16:02
But in practice,
it is extremely difficult.
it is extremely difficult.
258
950982
3283
Ancak uygulamada,
bunu yapmak aşırı zor.
bunu yapmak aşırı zor.
16:07
CA: So in "Homo Deus," you argue
that this would be the century
that this would be the century
259
955281
4082
CA: ''Homo Deus'' kitabında
insanların tantı gibi olacağı
insanların tantı gibi olacağı
16:11
when humans kind of became gods,
260
959387
3411
bir yüzyıl olacağını savunuyorsun,
16:14
either through development
of artificial intelligence
of artificial intelligence
261
962822
2993
yapay zekâ ilerlemesiyle
16:17
or through genetic engineering.
262
965839
2929
veya genetik mühendislikle.
16:20
Has this prospect of political
system shift, collapse
system shift, collapse
263
968792
5468
Konuşmanda bahsettiğin
siyasi sistem değişikliği ve düşüş
siyasi sistem değişikliği ve düşüş
16:26
impacted your view on that possibility?
264
974284
2664
kitabındaki bu beklentiyi hiç etkiledi mi?
16:29
YNH: Well, I think it makes it
even more likely,
even more likely,
265
977553
3095
YNH: Bence bu beklentimi
daha da mümkün kıldı
daha da mümkün kıldı
16:32
and more likely
that it will happen faster,
that it will happen faster,
266
980672
2929
ve daha hızlı olması da muhtemel
16:35
because in times of crisis,
people are willing to take risks
people are willing to take risks
267
983625
5023
çünkü kriz zamanında
insanlar başka koşullarda almayacakları
insanlar başka koşullarda almayacakları
16:40
that they wouldn't otherwise take.
268
988672
1984
riskleri almaya istekli olurlar.
16:42
And people are willing to try
269
990680
2818
Yüksek risk taşıyan
getirisi fazla teknolojileri
getirisi fazla teknolojileri
16:45
all kinds of high-risk,
high-gain technologies.
high-gain technologies.
270
993522
3873
denemeye de istekli olurlar.
16:49
So these kinds of crises
might serve the same function
might serve the same function
271
997760
4230
Bu türdeki krizler
20. yüzyıldaki iki dünya savaşıyla
20. yüzyıldaki iki dünya savaşıyla
16:54
as the two world wars in the 20th century.
272
1002014
3214
aynı işleve sahip olabilir.
16:57
The two world wars greatly accelerated
273
1005252
3212
İki dünya savaşı büyük ölçüde
17:00
the development of new
and dangerous technologies.
and dangerous technologies.
274
1008488
3612
yeni ve tehlikeli teknolojilerin
gelişimini hızlandırdı.
gelişimini hızlandırdı.
17:04
And the same thing might happen
in the 21st century.
in the 21st century.
275
1012124
3284
Aynı şey 21. yüzyılda da yaşanabilir.
17:07
I mean, you need to be
a little crazy to run too fast,
a little crazy to run too fast,
276
1015721
3897
Tabii genetik mühendislik gibi bir konuda
17:11
let's say, with genetic engineering.
277
1019642
2325
çok hızlı davranmak için
çıldırmış olmak lazım.
çıldırmış olmak lazım.
17:13
But now you have more
and more crazy people
and more crazy people
278
1021991
3110
Ancak artık dünyanın
değişik ülkelerinden sorumlu
değişik ülkelerinden sorumlu
17:17
in charge of different
countries in the world,
countries in the world,
279
1025125
2681
çok daha fazla çılgın insan var,
17:19
so the chances are getting
higher, not lower.
higher, not lower.
280
1027830
3067
yani aslında olasılık azalmıyor,
aksine yükseliyor.
aksine yükseliyor.
17:23
CA: So, putting it all together, Yuval,
you've got this unique vision.
you've got this unique vision.
281
1031647
3365
CA: Hepsini birden düşününce Yuval,
eşsiz bir vizyona sahipsin.
eşsiz bir vizyona sahipsin.
17:27
Roll the clock forward 30 years.
282
1035036
1587
Zamanı 30 yıl ileriye alalım.
17:28
What's your guess --
does humanity just somehow scrape through,
does humanity just somehow scrape through,
283
1036647
3263
Tahminin nedir?
insanoğlu geçmişe bakıp
insanoğlu geçmişe bakıp
17:31
look back and say, "Wow,
that was a close thing. We did it!"
that was a close thing. We did it!"
284
1039934
3135
''Vay be, çok yaklaşmışız.
Başardık!'' diyor mu?
Başardık!'' diyor mu?
17:35
Or not?
285
1043093
1436
Yoksa demiyor mu?
17:36
YNH: So far, we've managed
to overcome all the previous crises.
to overcome all the previous crises.
286
1044553
3848
YNH: Şimdiye dek tüm önceki krizlerin
üstesinden gelmeyi başardık.
üstesinden gelmeyi başardık.
17:40
And especially if you look
at liberal democracy
at liberal democracy
287
1048425
2819
Özellikle özgürlükçü demokrasiye bakıp
17:43
and you think things are bad now,
288
1051268
2944
işlerin kötü olduğunu düşünüyorsanız
17:46
just remember how much worse
things looked in 1938 or in 1968.
things looked in 1938 or in 1968.
289
1054236
6466
1938'de veya 1968'de ne kadar
daha kötü olduğunu hatırlayın.
daha kötü olduğunu hatırlayın.
17:52
So this is really nothing,
this is just a small crisis.
this is just a small crisis.
290
1060726
2991
Yani bu aslında hiçbir şey.
Sadece küçük bir kriz.
Sadece küçük bir kriz.
17:56
But you can never know,
291
1064167
1969
Ama asla bilemezsiniz,
17:58
because, as a historian,
292
1066160
2131
çünkü bir tarihçi olarak
18:00
I know that you should never
underestimate human stupidity.
underestimate human stupidity.
293
1068315
4774
insanoğlunun aptallığını asla
yabana atmamak gerektiğini savunuyorum.
yabana atmamak gerektiğini savunuyorum.
18:05
(Laughter) (Applause)
294
1073113
1155
(Kahkahalar) (Alkışlar)
18:06
It is one of the most powerful forces
that shape history.
that shape history.
295
1074292
4004
Tarihe yön veren en büyük güçlerden biri.
18:11
CA: Yuval, it's been an absolute delight
to have you with us.
to have you with us.
296
1079433
2865
CA: Yuval, bizimle olman harikaydı.
18:14
Thank you for making the virtual trip.
297
1082322
1817
Bu sanal yolculuk için teşekkürler.
18:16
Have a great evening there in Tel Aviv.
298
1084163
1873
Tel Aviv'de iyi bir akşam diliyorum.
18:18
Yuval Harari!
299
1086060
1151
Yuval Harari!
18:19
YNH: Thank you very much.
300
1087235
1376
YNH: Çok teşekkürler.
18:20
(Applause)
301
1088635
1150
(Alkışlar)
ABOUT THE SPEAKER
Yuval Noah Harari - Historian, authorIn his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake.
Why you should listen
In his book, Homo Deus: A Brief History of Tomorrow, Yuval Noah Harari explores the projects, dreams and nightmares that will shape the 21st century -- from overcoming death to creating artificial life. He maps the future and asks fundamental questions: Where do we go from here? How will we protect this fragile world from our own destructive powers? The book has sold four million copies since its publication in 2016.
Harari's previous book, Sapiens: A Brief History of Humankind, explores what made homo sapiens the most successful species on the planet. His answer: We are the only animal that can believe in things that exist purely in our imagination, such as gods, states, money, human rights, corporations and other fictions, and we have developed a unique ability to use these stories to unify and organize groups and ensure cooperation. Sapiens has sold eight million copies and been translated into more than 50 languages. Bill Gates, Mark Zuckerberg and President Barack Obama have recommended it as a must-read.
Harari lectures as a Professor of history at The Hebrew University of Jerusalem, where he specializes in world history, medieval history and military history. His current research focuses on macro-historical questions: What is the relationship between history and biology? What is the essential difference between Homo sapiens and other animals? Is there justice in history? Does history have a direction? Did people become happier as history unfolded? Harari has written for newspapers such as The Guardian, Financial Times, the Times, Nature magazine and the Wall Street Journal.
Harari's new book, 21 Lessons for the 21st Century, will take the pulse of our current global climate, focusing on the biggest questions of the present moment: What is really happening right now? What are today’s greatest challenges and choices? What should we pay attention to? The book will be published in multiple languages in September 2018.
Yuval Noah Harari | Speaker | TED.com