TEDxWomen 2011
Jane Fonda: Life's third act
Jane Fonda: Hồi thứ ba của cuộc đời.
Filmed:
Readability: 3.9
2,712,903 views
Chỉ trong vòng một thế hệ, tuổi thọ ước lượng của chúng ta đã kéo dài thêm 30 năm - và những năm tháng ấy không chỉ có ý nghĩa như là một phần chú thích hay một nghiên cứu bệnh học. Tại TEDxWomen, Jane Fonda đã đặt ra câu hỏi: Chúng ta nên nhìn nhận như thế nào về phần cuộc đời mới mẻ này
Jane Fonda - Actor and activist
Jane Fonda has had three extraordinary careers (so far): Oscar-winning actor, fitness guru, impassioned activist. Full bio
Jane Fonda has had three extraordinary careers (so far): Oscar-winning actor, fitness guru, impassioned activist. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
There have been many revolutions
0
0
2000
Đã có rất nhiều cuộc cách mạng
00:17
over the last century,
1
2000
2000
trong thế kỉ vừa qua,
00:19
but perhaps none as significant
2
4000
2000
nhưng có lẽ không có cái nào có tầm vóc quan trọng
00:21
as the longevity revolution.
3
6000
3000
như cuộc cách mạng về sự trường thọ.
00:24
We are living on average today
4
9000
2000
Ngày nay chúng ta sống trung bình
00:26
34 years longer than our great-grandparents did.
5
11000
3000
34 năm lâu hơn các cụ của chúng ta đã từng sống.
00:29
Think about that.
6
14000
2000
Hãy nghĩ về chuyện đó.
00:31
That's an entire second adult lifetime
7
16000
3000
Đó là cả một quãng đời thứ hai trên cương vị người trưởng thành
00:34
that's been added to our lifespan.
8
19000
2000
được cộng thêm vào tuổi thọ của chúng ta.
00:36
And yet, for the most part,
9
21000
2000
Tuy nhiên, về phần lớn,
00:38
our culture has not come to terms with what this means.
10
23000
3000
văn hóa của chúng ta vẫn chưa làm quen được với ý nghĩa của việc này.
00:41
We're still living with the old paradigm
11
26000
3000
Chúng ta vẫn đang sống với lối suy nghĩ cũ
00:44
of age as an arch.
12
29000
2000
về tuổi tác như một vòng cung.
00:46
That's the metaphor, the old metaphor.
13
31000
2000
Đó là lối ẩn dụ, một lối ẩn dụ cũ.
00:48
You're born, you peak at midlife
14
33000
2000
Bạn được sinh ra, lên tới đỉnh cao tại tuổi trung niên
00:50
and decline into decrepitude.
15
35000
2000
rồi lùi dần vào sự già nua.
00:52
(Laughter)
16
37000
2000
(cười)
00:54
Age as pathology.
17
39000
2000
Tuổi tác như một căn bệnh.
00:56
But many people today --
18
41000
2000
Nhưng nhiều người ngày nay --
00:58
philosophers, artists, doctors, scientists --
19
43000
3000
triết gia, họa sĩ, bác sĩ, nhà khoa học -
01:01
are taking a new look at what I call the third act,
20
46000
3000
đang đánh giá lại thứ mà tôi gọi là hồi thứ ba,
01:04
the last three decades of life.
21
49000
3000
hay còn gọi là ba thập kỉ cuối của cuộc đời.
01:07
They realize that this is actually a developmental stage of life
22
52000
5000
Họ nhận ra rằng đây thật sự là giai đoạn sống dành cho sự phát triển
01:12
with its own significance --
23
57000
2000
với một tầm quan trọng riêng biệt -
01:14
as different from midlife
24
59000
3000
và khác với tuổi trung niên
01:17
as adolescence is from childhood.
25
62000
3000
như thời thiếu niên khác biệt với thời thiếu nhi vậy.
01:20
And they are asking -- we should all be asking --
26
65000
3000
Và họ đang hỏi - tất cả chúng ta đều nên hỏi -
01:23
how do we use this time?
27
68000
3000
chúng ta nên dùng khoảng thời gian này thế nào?
01:26
How do we live it successfully?
28
71000
2000
Làm thế nào để tận dụng nó một cách thành công nhất?
01:28
What is the appropriate new metaphor
29
73000
2000
Phép ẩn dụ mới nào sẽ là phù hợp hơn
01:30
for aging?
30
75000
2000
dành cho quá trình lão hóa?
01:32
I've spent the last year researching and writing about this subject.
31
77000
3000
Tôi dành một năm vừa qua để nghiên cứu và viết về chủ đề này.
01:35
And I have come to find
32
80000
2000
Và tôi đã tìm ra rằng
01:37
that a more appropriate metaphor for aging
33
82000
4000
một phép ẩn dụ phù hợp hơn cho sự lão hóa
01:41
is a staircase --
34
86000
2000
là một cái cầu thang --
01:43
the upward ascension of the human spirit,
35
88000
4000
sự đi lên của tinh thần,
01:47
bringing us into wisdom, wholeness
36
92000
2000
đưa chúng ta đến tri thức, sự trọn vẹn
01:49
and authenticity.
37
94000
2000
và tính xác thực.
01:51
Age not at all as pathology;
38
96000
2000
Tuổi già không đồng nghĩa với bệnh tật;
01:53
age as potential.
39
98000
2000
mà là tiềm năng.
01:55
And guess what?
40
100000
2000
Và đoán xem?
01:57
This potential is not for the lucky few.
41
102000
2000
Tiềm năng này không phải chỉ cho một số ít người may mắn.
01:59
It turns out,
42
104000
2000
Hóa ra,
02:01
most people over 50
43
106000
2000
phần lớn người trên 50 tuổi
02:03
feel better, are less stressed,
44
108000
2000
đều cảm thấy tốt hơn, ít bị căng thăng hơn
02:05
are less hostile, less anxious.
45
110000
2000
ít thù hằn và lo lắng hơn.
02:07
We tend to see commonalities
46
112000
2000
Chúng ta thường nhìn thấy những điểm tương đồng
02:09
more than differences.
47
114000
2000
hơn là những điểm khác biệt.
02:11
Some of the studies even say
48
116000
2000
Vài nghiên cứu thậm chí còn nói rằng
02:13
we're happier.
49
118000
2000
chúng ta hạnh phúc hơn.
02:15
This is not what I expected, trust me.
50
120000
2000
Tin tôi đi, đây không phải là điều tôi hằng mong đợi.
02:17
I come from a long line of depressives.
51
122000
3000
Tôi đã đi qua một con đường trầm cảm dài.
02:20
As I was approaching my late 40s,
52
125000
2000
Và ở đoạn cuối độ tuổi 40 của mình,
02:22
when I would wake up in the morning
53
127000
2000
mỗi khi tôi thức dậy vào buổi sáng
02:24
my first six thoughts would all be negative.
54
129000
2000
sáu ý nghĩ đầu tiên của tôi đều là tiêu cực.
02:26
And I got scared.
55
131000
2000
Và tôi đã rất sợ.
02:28
I thought, oh my gosh.
56
133000
2000
Tôi nghĩ, trời ơi,
02:30
I'm going to become a crotchety old lady.
57
135000
2000
Mình sắp sửa trở thành một bà già cáu kỉnh.
02:32
But now that I am actually smack-dab in the middle of my own third act,
58
137000
4000
Nhưng giờ đây tôi đang ở ngay giữa hồi thứ 3 của cuộc đời mình,
02:36
I realize I've never been happier.
59
141000
3000
tôi nhận ra rằng tôi chưa bao giờ cảm thấy hạnh phúc hơn thế.
02:39
I have such a powerful feeling of well-being.
60
144000
4000
Tôi có một cảm giác khỏe khoắn không lẫn vào đâu được.
02:44
And I've discovered
61
149000
2000
Và tôi đã khám phá ra rằng
02:46
that when you're inside oldness,
62
151000
2000
khi bạn đặt mình vào trong tuổi già.
02:48
as opposed to looking at it from the outside,
63
153000
2000
thay vì nhìn vào nó từ phía ngoài,
02:50
fear subsides.
64
155000
2000
nỗi sợ hãi lắng dần.
02:52
You realize, you're still yourself --
65
157000
2000
Bạn nhận ra rằng, bạn vẫn là bản thân mình --
02:54
maybe even more so.
66
159000
2000
thậm chí còn là bản thân mình nhiều hơn trước kia.
02:56
Picasso once said, "It takes a long time to become young."
67
161000
4000
Picasso đã từng nói: "Cần phải trải qua rất lâu để trở nên trẻ trung."
03:00
(Laughter)
68
165000
2000
(cười)
03:02
I don't want to romanticize aging.
69
167000
2000
Tôi không muốn lãng mạn hóa sự già nua.
03:04
Obviously, there's no guarantee
70
169000
2000
Tất nhiên, không thể có sự bảo đảm
03:06
that it can be a time of fruition and growth.
71
171000
2000
rằng nó chắc chắn sẽ là quãng thời gian của sự gặt hái thành quả và sự trưởng thành.
03:08
Some of it is a matter of luck.
72
173000
2000
Một vài phần là yếu tố may mắn.
03:10
Some of it, obviously, is genetic.
73
175000
3000
Một số khác, đương nhiên, là di truyền.
03:13
One third of it, in fact, is genetic.
74
178000
2000
Thậm chí, một phần ba là yếu tố di truyền.
03:15
And there isn't much we can do about that.
75
180000
3000
Và chúng ta không thể làm gì nhiều để thay đổi điều đó.
03:18
But that means that two-thirds
76
183000
2000
Nhưng đó cũng có nghĩa là hai phần ba
03:20
of how well we do in the third act,
77
185000
2000
phụ thuộc vào việc chúng ta sẽ sống hồi thứ ba đó như thế nào,
03:22
we can do something about.
78
187000
3000
và chúng ta có thể làm một điều gì đó.
03:25
We're going to discuss what we can do
79
190000
3000
Chúng ta sẽ thảo luận xem chúng ta có thể làm gì
03:28
to make these added years really successful
80
193000
3000
để làm những năm tháng được cho thêm này thực sự thành công
03:31
and use them to make a difference.
81
196000
3000
và dùng chúng để tạo nên sự khác biêt.
03:34
Now let me say something about the staircase,
82
199000
2000
Bây giờ, hãy cho phép tôi nói vài điều về cái cầu thang,
03:36
which may seem like an odd metaphor for seniors
83
201000
4000
một ẩn dụ có vẻ như khá kì quặc về tuổi già,
03:40
given the fact that many seniors are challenged by stairs.
84
205000
3000
với một thực tế là có rất nhiều người già cảm thấy e ngại với cầu thang.
03:43
(Laughter)
85
208000
2000
(cười)
03:45
Myself included.
86
210000
3000
Bao gồm cả tôi nữa.
03:48
As you may know,
87
213000
2000
Như bạn biết đấy,
03:50
the entire world operates on a universal law:
88
215000
3000
cả thế giới vận động theo một quy tắc chung:
03:53
entropy, the second law of thermodynamics.
89
218000
4000
entropy, nguyên lý thứ hai của nhiêt động lực học.
03:57
Entropy means that everything in the world, everything,
90
222000
3000
Entropy nghĩa là mọi thứ trên thế giới, tất cả mọi thứ,
04:00
is in a state of decline and decay,
91
225000
2000
đều đang ở trong trạng thái suy giảm và phân rã,
04:02
the arch.
92
227000
2000
một vòng cung đi xuống.
04:04
There's only one exception to this universal law,
93
229000
3000
Và chỉ có một ngoại lệ cho nguyên lý quốc tế này,
04:07
and that is the human spirit,
94
232000
2000
đó là tinh thần con người.
04:09
which can continue to evolve upwards --
95
234000
3000
thứ mà có thể tiếp tục đi lên --
04:12
the staircase --
96
237000
2000
như một chiếc cầu thang --
04:14
bringing us into wholeness,
97
239000
2000
đưa chúng ta đến sự trọn vẹn,
04:16
authenticity and wisdom.
98
241000
3000
tính xác thực và tri thức.
04:19
And here's an example of what I mean.
99
244000
2000
Và đây là một ví dụ về điều tôi mà muốn nói đến.
04:21
This upward ascension
100
246000
2000
Sự đi lên này
04:23
can happen even in the face of extreme physical challenges.
101
248000
4000
có thể xảy ra ngay cả trong những thử thách sức lực khó khăn nhất.
04:27
About three years ago,
102
252000
2000
Khoảng ba năm về trước,
04:29
I read an article in the New York Times.
103
254000
2000
tôi đọc được một bài báo trên The New York Times.
04:31
It was about a man named Neil Selinger --
104
256000
2000
Nó nói về một người đàn ông tên là Neil Selinger --
04:33
57 years old, a retired lawyer --
105
258000
3000
57 tuổi, một luật sư đã về hưu --
04:36
who had joined the writers group at Sarah Lawrence
106
261000
3000
một người đã tham gia nhóm viết văn ở trường Sarah Lawrence
04:39
where he found his writer's voice.
107
264000
3000
nơi ông tìm thấy tiếng nói của con người văn chương nơi mình.
04:42
Two years later,
108
267000
2000
Hai năm sau đó,
04:44
he was diagnosed with ALS, commonly known as Lou Gehrig's disease.
109
269000
3000
ông được chẩn đoán bị ALS, tên thường gọi là bệnh Lou Gehrig.
04:47
It's a terrible disease. It's fatal.
110
272000
3000
Đó là một căn bệnh khủng khiếp. Chết người.
04:50
It wastes the body, but the mind remains intact.
111
275000
4000
Nó ăn mòn cơ thể, nhưng trí óc vẫn còn nguyên vẹn.
04:54
In this article, Mr. Selinger wrote the following
112
279000
3000
Trong bài báo này, ngài Selinger đã viết những dòng này
04:57
to describe what was happening to him.
113
282000
3000
để miêu tả những gì đang xảy ra với ông.
05:00
And I quote,
114
285000
3000
Và tôi xin trích dẫn lại:
05:03
"As my muscles weakened,
115
288000
2000
"Khi các cơ của tôi yếu dần,
05:05
my writing became stronger.
116
290000
3000
văn chương của tôi lại ngày càng mạnh lên.
05:08
As I slowly lost my speech,
117
293000
3000
Khi tôi dần mất đi khả năng phát âm,
05:11
I gained my voice.
118
296000
3000
tôi tìm thấy tiếng nói của mình.
05:14
As I diminished, I grew.
119
299000
2000
Khi tôi biến mất dần, tôi lớn dần lên.
05:16
As I lost so much,
120
301000
2000
Khi tôi mất đi biết bao nhiêu thứ,
05:18
I finally started to find myself."
121
303000
4000
tôi cuối cùng đã tìm thấy chính mình."
05:22
Neil Selinger, to me,
122
307000
2000
Neil Selinger, với tôi,
05:24
is the embodiment of mounting the staircase
123
309000
3000
là một biểu tượng của sự bước tới trên bậc cầu thang
05:27
in his third act.
124
312000
3000
trong hồi thứ ba của cuộc đời ông ấy.
05:30
Now we're all born with spirit, all of us,
125
315000
2000
Giờ đây, chúng ta đều được sinh ra với tinh thần ấy, tất cả chúng ta,
05:32
but sometimes it gets tamped down
126
317000
3000
nhưng đôi lúc nó bị chùng xuống
05:35
beneath the challenges of life,
127
320000
2000
giữa những thử thách của cuộc đời,
05:37
violence, abuse, neglect.
128
322000
3000
bạo lực, ngược đãi, quên lãng.
05:40
Perhaps our parents suffered from depression.
129
325000
2000
Có thể cha mẹ chúng ta đã trải qua sự trầm cảm.
05:42
Perhaps they weren't able to love us
130
327000
2000
Có thể họ đã không thể yêu chúng ta
05:44
beyond how we performed in the world.
131
329000
4000
hơn những gì chúng ta làm được trong cuộc sống.
05:48
Perhaps we still suffer
132
333000
2000
Có thể chúng ta vẫn đang vật lộn
05:50
from a psychic pain, a wound.
133
335000
2000
với một nỗi đau tâm lý, một vết thương.
05:52
Perhaps we feel that many of our relationships have not had closure.
134
337000
4000
Có thể chúng ta đang cảm thấy nhiều mối quan hệ của mình chưa có một kết thúc rõ ràng.
05:56
And so we can feel unfinished.
135
341000
4000
Và vì vậy chúng ta cảm thấy dang dở.
06:00
Perhaps the task of the third act
136
345000
3000
Có lẽ nhiệm vụ của hồi thứ ba này
06:03
is to finish up the task of finishing ourselves.
137
348000
5000
là hoàn thành nhiệm vụ dang dở để làm trọn vẹn bản thân.
06:08
For me, it began as I was approaching my third act,
138
353000
4000
Đối với tôi, nó bắt đầu khi tôi tiến gần đến hồi thứ ba của mình,
06:12
my 60th birthday.
139
357000
2000
sinh nhật thứ 60.
06:14
How was I supposed to live it?
140
359000
2000
Tôi phải sống nó như thế nào đây?
06:16
What was I supposed to accomplish in this final act?
141
361000
3000
Tôi phải đạt được điều gì trong hồi cuối cùng này?
06:19
And I realized that, in order to know where I was going,
142
364000
4000
Và tôi nhận ra rằng, để biết mình nên đi đâu,
06:23
I had to know where I'd been.
143
368000
2000
tôi phải biết mình đã ở đâu.
06:25
And so I went back
144
370000
2000
Và thế nên tôi quay lại
06:27
and I studied my first two acts,
145
372000
2000
và tìm hiểu về hai hồi đầu tiên của mình,
06:29
trying to see who I was then,
146
374000
3000
cố gắng nhìn lại xem tôi đã là ai hồi ấy,
06:32
who I really was --
147
377000
2000
tôi đã thực sự là ai --♪
06:34
not who my parents or other people told me I was,
148
379000
3000
chứ không phải người mà cha mẹ hay người khác bảo tôi phải trở thành,
06:37
or treated me like I was.
149
382000
2000
hay đối xử với tôi như thể tôi là người ấyi.
06:39
But who was I? Who were my parents --
150
384000
2000
Nhưng tôi đã là ai? Cha mẹ tôi đã là ai --
06:41
not as parents, but as people?
151
386000
3000
không phải với cương vị là cha mẹ, mà như những con người?
06:44
Who were my grandparents?
152
389000
2000
Ông bà tôi đã là ai?
06:46
How did they treat my parents?
153
391000
2000
Họ đã đối xử với cha mẹ tôi như thế nào?
06:48
These kinds of things.
154
393000
3000
Những chuyện đại loại như vậy
06:51
I discovered a couple of years later
155
396000
3000
Tôi đã khám phá ra vài năm sau đó
06:54
that this process that I had gone through
156
399000
3000
rằng quá trình mà tôi đã trải qua này
06:57
is called by psychologists
157
402000
2000
được các nhà tâm lí học gọi là
06:59
"doing a life review."
158
404000
2000
"thực hiện một bản đánh giá về cuộc đời."
07:01
And they say it can give new significance
159
406000
2000
Họ nói rằng nó có thể mang lại tầm quan trọng mới
07:03
and clarity and meaning
160
408000
2000
,sự rõ ràng và ý nghĩa
07:05
to a person's life.
161
410000
2000
cho cuộc sống của một con người.
07:07
You may discover, as I did,
162
412000
3000
Bạn có thể nhận ra, như tôi đã từng,
07:10
that a lot of things that you used to think were your fault,
163
415000
3000
rằng có rất hiều việc bạn từng nghĩ là lỗi của bạn,
07:13
a lot of things you used to think about yourself,
164
418000
3000
nhiều thứ bạn từng nghĩ về bản thân,
07:16
really had nothing to do with you.
165
421000
3000
thật ra chẳng hề liên quan đến bạn.
07:19
It wasn't your fault; you're just fine.
166
424000
3000
Nó không phải là lỗi của bạn, bạn hoàn toàn ổn.
07:22
And you're able to go back
167
427000
2000
Và bạn vẫn có thể quay lại
07:24
and forgive them
168
429000
2000
và tha thứ cho chúng
07:26
and forgive yourself.
169
431000
2000
và tha thứ cho chính mình.
07:28
You're able to free yourself
170
433000
3000
Bạn có thể giải phóng bản thân
07:31
from your past.
171
436000
2000
khỏi quá khứ của mình.
07:33
You can work to change
172
438000
2000
Bạn có thể cố gắng để thay đổi
07:35
your relationship to your past.
173
440000
2000
mối quan hệ của bạn với quá khứ.
07:37
Now while I was writing about this,
174
442000
2000
Giờ đây,khi viết về vấn đề này,
07:39
I came upon a book called "Man's Search for Meaning"
175
444000
3000
tôi vô tình tìm thấy một quyển sách tên là "Cuộc tìm kiếm của loài người về ý nghĩa"
07:42
by Viktor Frankl.
176
447000
2000
bởi Viktor Frankl.
07:44
Viktor Frankl was a German psychiatrist
177
449000
3000
Viktor Frankl là một nhà ngoại cảm người Đức
07:47
who'd spent five years in a Nazi concentration camp.
178
452000
3000
người đã từng sống 5 năm ở một trại tập trung của Đức quốc xã.
07:50
And he wrote that, while he was in the camp,
179
455000
3000
Ông viết rằng, khi đang ở trong trại,
07:53
he could tell, should they ever be released,
180
458000
4000
ông có thể đoán trước người nào sẽ được thả,
07:57
which of the people would be okay
181
462000
2000
người nào sẽ ổn
07:59
and which would not.
182
464000
2000
và người nào không.
08:01
And he wrote this:
183
466000
5000
Và ông viết rằng:
08:06
"Everything you have in life can be taken from you
184
471000
3000
Tất cả mọi thứ bạn có trong cuộc đời đều có thể bị tước khỏi bạn
08:09
except one thing,
185
474000
2000
ngoại trừ một việc,
08:11
your freedom to choose
186
476000
2000
tự do trong việc chọn lựa
08:13
how you will respond
187
478000
2000
cách bạn ứng xử
08:15
to the situation.
188
480000
2000
trước những tình huống.
08:17
This is what determines
189
482000
2000
Đây là điều quyết định
08:19
the quality of the life we've lived --
190
484000
2000
chất lượng của cuộc sống chúng ta --
08:21
not whether we've been rich or poor,
191
486000
2000
không phải là sự giàu nghèo,
08:23
famous or unknown,
192
488000
2000
nổi tiếng hay vô danh,
08:25
healthy or suffering.
193
490000
2000
khỏe mạnh hay đau đớn.
08:27
What determines our quality of life
194
492000
3000
Điều quyết định chất lượng cuộc sống chúng ta
08:30
is how we relate to these realities,
195
495000
3000
là cách chúng ta nhìn nhận những thực tế ấy,
08:33
what kind of meaning we assign them,
196
498000
2000
những ý nghĩa mà chúng ta gắn cho chúng,
08:35
what kind of attitude we cling to about them,
197
500000
3000
thái độ mà chúng ta bấu víu vào trước chúng,
08:38
what state of mind we allow them to trigger."
198
503000
4000
và tâm thế mà chúng ta cho phép chúng khơi gợi nên."
08:42
Perhaps the central purpose of the third act
199
507000
3000
Có lẽ mục đích trung tâm của hồi thứ ba
08:45
is to go back and to try, if appropriate,
200
510000
4000
là quay lại và cố gắng, nếu hợp lí,
08:49
to change our relationship
201
514000
2000
để thay đổi mối quan hệ của ta
08:51
to the past.
202
516000
2000
với quá khứ.
08:53
It turns out that cognitive research shows
203
518000
3000
Hóa ra là nghiên cứu về não bộ cho thấy
08:56
when we are able to do this,
204
521000
2000
khi chúng ta có thể làm được điều này,
08:58
it manifests neurologically --
205
523000
3000
nó thể hiện qua não bộ --
09:01
neural pathways are created in the brain.
206
526000
3000
liên kết nơ ron được tạo ra.
09:04
You see, if you have, over time,
207
529000
2000
Bạn thấy đấy, nếu theo thời gian, bạn
09:06
reacted negatively to past events and people,
208
531000
3000
ứng xử một cách tiêu cực trước các sự kiện và con người trong quá khứ,
09:09
neural pathways are laid down
209
534000
3000
liên kết nơ ron được tạo ra
09:12
by chemical and electrical signals that are sent through the brain.
210
537000
3000
bởi các tín hiệu điện và hóa học gửi đến não bộ.
09:15
And over time, these neural pathways become hardwired,
211
540000
3000
Theo thời gian, những liên kết nơ ron này tiếp tục được gia cố,
09:18
they become the norm --
212
543000
2000
và trở thành một chuẩn mực--
09:20
even if it's bad for us
213
545000
2000
ngay cả khi đó là một điều xấu đối với chúng ta
09:22
because it causes us stress and anxiety.
214
547000
3000
vì chúng khiến ta bị căng thẳng và lo lắng.
09:25
If however,
215
550000
2000
Tuy nhiên,
09:27
we can go back and alter our relationship,
216
552000
4000
nếu ta có thể quay lại và thay đổi mối quan hệ của mình,
09:31
re-vision our relationship
217
556000
2000
nhìn nhận lại mối quan hệ
09:33
to past people and events,
218
558000
2000
với những con người và sự kiện trong quá khứ,
09:35
neural pathways can change.
219
560000
2000
các liên kết nơ ron có thể thay đổi.
09:37
And if we can maintain
220
562000
2000
Và nếu ta có thể duy trì
09:39
the more positive feelings about the past,
221
564000
3000
những cảm xúc tích cực về quá khứ,
09:42
that becomes the new norm.
222
567000
2000
nó sẽ trở thành một chuẩn mực mới.
09:44
It's like resetting a thermostat.
223
569000
3000
Như thể cài đặt lại bộ điều chỉnh nhiệt vậy.
09:47
It's not having experiences
224
572000
3000
Không phải là việc có được nhiều kinh nghiệm
09:50
that make us wise,
225
575000
3000
khiến chúng ta thông thái hơn,
09:53
it's reflecting on the experiences that we've had
226
578000
4000
mà là sự đánh giá lại những kinh nghiệm đã có
09:57
that makes us wise --
227
582000
2000
giúp chúng ta trở nên thông thái --
09:59
and that helps us become whole,
228
584000
2000
và hoàn thiện,
10:01
brings wisdom and authenticity.
229
586000
2000
mang đến (cho ta) sự thông thái và tính xác thực.
10:03
It helps us become what we might have been.
230
588000
4000
Điều đó giúp ta trở thành những gì chúng ta mà lẽ ra chúng ta đã có thể trở thành.
10:07
Women start off whole, don't we?
231
592000
2000
Phụ nữ bắt đầu một cách trọn vẹn, đúng không?
10:09
I mean, as girls, we start off feisty -- "Yeah, who says?"
232
594000
3000
Ý tôi là, khi còn là những bé gái, chúng ta bắt đầu một cách mạnh mẽ và đầy quyết tâm -- "Yeah, ai bảo đấy?"
10:12
We have agency.
233
597000
2000
Chúng ta có khả năng hành động.
10:14
We are the subjects of our own lives.
234
599000
2000
Chúng ta là chủ thể của cuộc sống của chính mình.
10:16
But very often,
235
601000
2000
Nhưng rất thường xuyên,
10:18
many, if not most of us, when we hit puberty,
236
603000
3000
rất nhiều người, nếu không muốn nói là phần lớn chúng ta, khi đến độ tuổi dậy thì,
10:21
we start worrying about fitting in and being popular.
237
606000
3000
ta bắt đầu lo lắng về việc hòa nhập và cố gắng để được yêu thích.
10:24
And we become the subjects and objects of other people's lives.
238
609000
4000
Và chúng ta trở thành chủ thể và vật thể của cuộc sống của những người khác.
10:28
But now, in our third acts,
239
613000
3000
Nhưng giờ đấy, đến hồi thứ ba của chính mình,
10:31
it may be possible
240
616000
2000
chúng ta hoàn toàn có thể,
10:33
for us to circle back to where we started
241
618000
3000
có thể quay lại điểm khởi đầu
10:36
and know it for the first time.
242
621000
2000
và thật sự làm quen với nó như lần gặp gỡ vậy.
10:38
And if we can do that,
243
623000
3000
Và nếu chúng ta có thể thực hiện điều đó,
10:41
it will not just be for ourselves.
244
626000
3000
sẽ là không chỉ tốt cho chúng ta mà còn hơn thế nữa.
10:44
Older women
245
629000
2000
Phụ nữ lớn tuổi
10:46
are the largest demographic in the world.
246
631000
2000
là thành phần lớn nhất trong dân số thế giới.
10:48
If we can go back and redefine ourselves
247
633000
3000
Nếu chúng ta có thể quay lại và định nghĩa lại bản thân
10:51
and become whole,
248
636000
2000
và trở nên hoàn thiện,
10:53
this will create a cultural shift in the world,
249
638000
5000
điều đó sẽ tạo ra một xu hướng văn hóa mới trên thế giới,
10:58
and it will give an example to younger generations
250
643000
3000
và đưa ra cho giới trẻ một tấm gương
11:01
so that they can reconceive their own lifespan.
251
646000
3000
để chúng có thể tự nhìn nhận lại cuộc sống trong quãng đời riêng của chúng.
11:04
Thank you very much.
252
649000
2000
Cảm ơn các bạn rất nhiều.
11:06
(Applause)
253
651000
7000
(vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Jane Fonda - Actor and activistJane Fonda has had three extraordinary careers (so far): Oscar-winning actor, fitness guru, impassioned activist.
Why you should listen
Jane Fonda is an actor, author, producer and activist supporting environmental issues, peace and female empowerment. She founded the Georgia Campaign for Adolescent Pregnancy Prevention, and established the Jane Fonda Center for Adolescent Reproductive Health at Emory. She cofounded the Women’s Media Center, and sits on the board of V-Day, a global effort to stop violence against women and girls.
Fonda's remarkable screen and stage career includes two Best Actress Oscars, an Emmy, a Tony Award nomination and an Honorary Palme d’Or from the Cannes Film Festival. Offstage, she revolutionized the fitness industry in the 1980s with Jane Fonda’s Workout — the all-time top-grossing home video. She has written a best-selling memoir, My Life So Far, and Prime Time, a comprehensive guide to living life to the fullest.
Jane Fonda | Speaker | TED.com