TED2015
Maryn McKenna: What do we do when antibiotics don't work any more?
Maryn McKenna: Chúng ta sẽ làm gì khi thuốc kháng sinh không còn tác dụng?
Filmed:
Readability: 4.6
1,800,584 views
Penicillin đã thay đổi mọi thứ. Nhiễm trùng trước đây là hiểm họa chết người đột nhiên không còn nguy hiểm nữa. Maryn McKenna chia sẻ trong một buổi nói chuyện đáng suy nghĩ về việc chúng ta đã lãng phí những lợi thế được trang bị cho chúng ta bằng chính kháng sinh và những kháng sinh mới. Khi vi khuẩn kháng thuốc xuất hiện là lúc khởi đầu của thời kỳ hậu kháng sinh - và thời kỳ này sẽ không còn thuận lợi cho chúng ta nữa đâu. Tuy nhiên, có nhiều thứ chúng ta có thể làm ... nếu chúng ta bắt đầu ngay bây giờ.
Maryn McKenna - Public health journalist
Maryn McKenna recounts the often terrifying stories behind emerging drug-resistant diseases that medical science is barely keeping at bay. Full bio
Maryn McKenna recounts the often terrifying stories behind emerging drug-resistant diseases that medical science is barely keeping at bay. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
This is my great uncle,
0
921
1997
Đây là ông cậu tôi,
00:14
my father's father's younger brother.
1
2918
3018
em trai của ông nội tôi.
00:17
His name was Joe McKenna.
2
5936
1966
Ông tên là Joe McKenna.
00:20
He was a young husband
and a semi-pro basketball player
and a semi-pro basketball player
3
8142
4947
Lúc đó, ông là một người chồng trẻ,
là cầu thủ bóng rổ bán chuyên nghiệp
là cầu thủ bóng rổ bán chuyên nghiệp
00:25
and a fireman in New York City.
4
13089
3328
và là lính cứu hỏa thành phố New York.
00:29
Family history says
he loved being a fireman,
he loved being a fireman,
5
17407
2600
Gia đình hay kể rằng
ông thích làm lính cứu hỏa,
ông thích làm lính cứu hỏa,
00:32
and so in 1938, on one of his days off,
6
20007
3535
sau đó, vào năm 1983,
vào một ngày nghỉ,
vào một ngày nghỉ,
00:35
he elected to hang out at the firehouse.
7
23542
2777
ông nộp đơn vào đội cứu hỏa.
00:39
To make himself useful that day,
he started polishing all the brass,
he started polishing all the brass,
8
27019
4199
Để chuẩn bị cho ngày đó,
ông đánh bóng dàn đồng,
ông đánh bóng dàn đồng,
00:43
the railings on the fire truck,
the fittings on the walls,
the fittings on the walls,
9
31218
3394
các tay vịn trên xe cứu hỏa,
dụng cụ trên tường,
dụng cụ trên tường,
00:46
and one of the fire hose nozzles,
10
34612
2345
và những vòi phun chữa lửa,
00:48
a giant, heavy piece of metal,
11
36957
2508
rồi một thiết bị kim loại, to và nặng,
00:51
toppled off a shelf and hit him.
12
39465
3609
rơi khỏi giá và rơi trúng ông.
00:55
A few days later,
his shoulder started to hurt.
his shoulder started to hurt.
13
43574
3808
Vài ngày sau,
vai của ông bắt đầu đau.
vai của ông bắt đầu đau.
00:59
Two days after that, he spiked a fever.
14
47382
3274
Sau đó 2 này, ông phát sốt.
01:02
The fever climbed and climbed.
15
50656
2485
Cơn sốt tăng dần, tăng dần.
01:05
His wife was taking care of him,
16
53141
1950
Vợ ông chăm sóc cho ông,
01:07
but nothing she did made a difference,
and when they got the local doctor in,
and when they got the local doctor in,
17
55091
4302
nhưng không có gì thay đổi,
khi họ gọi bác sĩ địa phương,
khi họ gọi bác sĩ địa phương,
01:11
nothing he did mattered either.
18
59393
2286
bác sĩ này cũng không làm gì được.
01:14
They flagged down a cab
and took him to the hospital.
and took him to the hospital.
19
62149
3311
Họ gọi một chiếc taxi
và chở bệnh nhân đến bệnh viện.
và chở bệnh nhân đến bệnh viện.
01:17
The nurses there recognized right away
that he had an infection,
that he had an infection,
20
65911
3994
Y tá ở đó nhận thấy ngay là
ông bị nhiễm trùng,
ông bị nhiễm trùng,
01:21
what at the time they would
have called "blood poisoning,"
have called "blood poisoning,"
21
69905
4156
lúc đó người ta gọi là "nhiễm trùng máu,"
01:26
and though they probably didn't say it,
22
74061
2113
và dù họ không nói ra,
01:28
they would have known right away
23
76174
1857
họ vẫn biết ngay
01:30
that there was nothing they could do.
24
78031
3399
họ không làm gì được.
01:33
There was nothing they could do
because the things we use now
because the things we use now
25
81770
3018
Họ không can thiệp được vì
nhiều thứ mà chúng ta đang dùng
nhiều thứ mà chúng ta đang dùng
01:36
to cure infections didn't exist yet.
26
84788
2649
để chữa nhiễm trùng vào lúc đó chưa có.
01:39
The first test of penicillin,
the first antibiotic,
the first antibiotic,
27
87737
3436
Thử nghiệm đầu tiên của penicillin,
khánh sinh đầu tiên,
khánh sinh đầu tiên,
01:43
was three years in the future.
28
91173
2670
là 3 năm sau.
01:45
People who got infections
either recovered, if they were lucky,
either recovered, if they were lucky,
29
93843
4704
Những người bị nhiễm trùng được cứu
sống trước đó, đều là do họ gặp may,
sống trước đó, đều là do họ gặp may,
01:50
or they died.
30
98547
1495
phần lớn không thể qua khỏi.
01:52
My great uncle was not lucky.
31
100322
2089
Ông cậu tôi không may.
01:54
He was in the hospital for a week,
shaking with chills,
shaking with chills,
32
102411
3297
Ông ở bệnh viện một tuần,
co giật với cơn nóng lạnh,
co giật với cơn nóng lạnh,
01:57
dehydrated and delirious,
33
105708
1858
bị mất nước và mê sảng,
01:59
sinking into a coma as his organs failed.
34
107566
2902
rồi lịm dần như là các bộ phận yếu dần.
02:02
His condition grew so desperate
35
110468
2136
Sức khỏe của ông ngày càng tuyệt vọng
02:04
that the people from his firehouse
lined up to give him transfusions
lined up to give him transfusions
36
112604
4630
mọi người từ trạm cứu hỏa
xếp hàng để cho máu
xếp hàng để cho máu
02:09
hoping to dilute the infection
surging through his blood.
surging through his blood.
37
117234
3863
với hy vọng làm giảm nhiễm trùng
bằng cách thay bớt máu.
bằng cách thay bớt máu.
02:13
Nothing worked. He died.
38
121497
3106
Không được. Ông đã ra đi.
02:17
He was 30 years old.
39
125143
2562
Lúc đó ông 30 tuổi.
02:20
If you look back through history,
40
128115
1973
Nếu bạn quay lại ngày xưa,
02:22
most people died the way
my great uncle died.
my great uncle died.
41
130088
3274
hầu hết mọi người chết giống
ông cậu của tôi.
ông cậu của tôi.
02:25
Most people didn't die
of cancer or heart disease,
of cancer or heart disease,
42
133362
2670
Hầu hết mọi người không chết
vì ung thư hay bệnh tim,
vì ung thư hay bệnh tim,
02:28
the lifestyle diseases that afflict us
in the West today.
in the West today.
43
136032
4088
những bệnh do lối sống, gây đau đớn
trong xã hội phương Tây ngày nay.
trong xã hội phương Tây ngày nay.
02:32
They didn't die of those diseases
because they didn't live long enough
because they didn't live long enough
44
140490
3739
Họ không chết vì những loại bệnh này
vì họ không sống đủ lâu để
vì họ không sống đủ lâu để
02:36
to develop them.
45
144229
1996
các loại bệnh phát triển.
02:38
They died of injuries --
46
146225
2113
Họ chết vì các vết thương--
02:40
being gored by an ox,
47
148338
2485
do con bò húc,
02:42
shot on a battlefield,
48
150823
1904
do trúng đạn ở chiến trường,
02:44
crushed in one of the new factories
of the Industrial Revolution --
of the Industrial Revolution --
49
152727
3738
do bị tai nạn trong nhà máy
của cuộc cách mạng công nghiệp --
của cuộc cách mạng công nghiệp --
02:48
and most of the time from infection,
50
156465
3381
và phần lớn là do là nhiễm trùng,
02:51
which finished what those injuries began.
51
159846
3506
chính nó chấm hết khi vết thương bắt đầu.
02:56
All of that changed
when antibiotics arrived.
when antibiotics arrived.
52
164492
3532
Tất cả đã thay đổi khi có kháng sinh.
03:00
Suddenly, infections that had
been a death sentence
been a death sentence
53
168599
3599
Trước đây nhiễm trùng bị
coi là án tử, đột nhiên
coi là án tử, đột nhiên
03:04
became something
you recovered from in days.
you recovered from in days.
54
172198
3390
nay trở thành cái có thể chữa được.
03:07
It seemed like a miracle,
55
175588
3042
Dường như đó là phép lạ,
03:10
and ever since, we have been living inside
the golden epoch of the miracle drugs.
the golden epoch of the miracle drugs.
56
178630
6324
và từ đó, chúng ta sống trong kỷ nguyên
vàng của thuốc tây thần dược.
vàng của thuốc tây thần dược.
03:17
And now, we are coming to an end of it.
57
185294
3947
Giờ đây, chúng ta đang đi đến
đoạn cuối của thời hoàng kim.
đoạn cuối của thời hoàng kim.
03:21
My great uncle died in the last days
of the pre-antibiotic era.
of the pre-antibiotic era.
58
189241
5062
Ông tôi chết trong thời kỳ cuối của
tiền-kháng-sinh.
tiền-kháng-sinh.
03:26
We stand today on the threshold
of the post-antibiotic era,
of the post-antibiotic era,
59
194303
5154
Nay chúng ta sắp bước qua ngưỡng
của thời hậu-kháng-sinh,
của thời hậu-kháng-sinh,
03:31
in the earliest days of a time
when simple infections
when simple infections
60
199457
3762
trong những ngày đầu của thời kỳ này,
nhiễm trùng đơn giản
nhiễm trùng đơn giản
03:35
such as the one Joe had
will kill people once again.
will kill people once again.
61
203219
4709
như trường hợp ông Joe của tôi
sẽ có thể giết người trở lại.
sẽ có thể giết người trở lại.
03:40
In fact, they already are.
62
208884
3131
Thật vậy, chúng đã sẵn sàng rồi.
03:44
People are dying of infections again
because of a phenomenon
because of a phenomenon
63
212785
2833
Người ta lại phải chết do nhiễm trùng
vì một hiện tượng
vì một hiện tượng
03:47
called antibiotic resistance.
64
215618
2343
được gọi là kháng thuốc.
03:50
Briefly, it works like this.
65
218381
1738
Vắn tắt, điều đó xảy ra thế này.
03:52
Bacteria compete against each other
for resources, for food,
for resources, for food,
66
220119
4972
Vi khuẩn chiến đấu chống lại
nhau để có nơi sống và thức ăn,
nhau để có nơi sống và thức ăn,
03:57
by manufacturing lethal compounds
that they direct against each other.
that they direct against each other.
67
225091
4667
bằng cách tạo ra những hợp chất nguy hiểm
để triệt tiêu lẫn nhau.
để triệt tiêu lẫn nhau.
04:01
Other bacteria, to protect themselves,
68
229758
2345
Vi khuẩn khác, để tự bảo vệ,
04:04
evolve defenses against
that chemical attack.
that chemical attack.
69
232103
3251
phát triển hệ tự vệ chống lại
những tấn công hóa học này.
những tấn công hóa học này.
04:07
When we first made antibiotics,
70
235354
2322
Khi chúng ta tạo ra kháng sinh lần đầu,
04:09
we took those compounds into the lab
and made our own versions of them,
and made our own versions of them,
71
237676
4202
ta đưa những hợp chất này vào phòng
thí nghiệm và tạo những phiên bản riêng,
thí nghiệm và tạo những phiên bản riêng,
04:13
and bacteria responded to our attack
the way they always had.
the way they always had.
72
241878
4458
và vi khuẩn đáp trả lại những tấn công
của ta theo cách của chúng.
của ta theo cách của chúng.
04:19
Here is what happened next:
73
247674
2224
Đây là điều đã xảy ra:
04:22
Penicillin was distributed in 1943,
74
250098
3390
Penicillin được tung ra vào năm 1943,
04:25
and widespread penicillin resistance
arrived by 1945.
arrived by 1945.
75
253488
5131
và kháng penicillin rộng rãi
vào năm 1945.
vào năm 1945.
04:30
Vancomycin arrived in 1972,
76
258619
2949
Vancomycin ra đời năm 1972,
04:33
vancomycin resistance in 1988.
77
261568
3100
kháng vancomycin xuất hiện 1988.
04:37
Imipenem in 1985,
78
265028
2122
Imipenem ra đời năm 1985,
04:39
and resistance to in 1998.
79
267150
2772
và kháng imipenem xuất hiện năm 1998.
04:42
Daptomycin, one of
the most recent drugs, in 2003,
the most recent drugs, in 2003,
80
270192
3668
Daptomycin, một trong những thuốc mới,
ra đời năm 2003,
ra đời năm 2003,
04:45
and resistance to it
just a year later in 2004.
just a year later in 2004.
81
273860
4365
và kháng daptomycin xuất hiện liền
vào năm sau 2004.
vào năm sau 2004.
04:50
For 70 years, we played
a game of leapfrog --
a game of leapfrog --
82
278575
3760
Trong 70 năm, chúng ta đã chơi
trò nhảy cừu --
trò nhảy cừu --
04:54
our drug and their resistance,
83
282335
2926
đó là thuốc và kháng thuốc,
04:57
and then another drug,
and then resistance again --
and then resistance again --
84
285261
3645
và rồi thuốc khác,
rồi lại kháng thuốc khác --
rồi lại kháng thuốc khác --
05:00
and now the game is ending.
85
288906
2311
và bây giờ cuộc vui sắp tàn.
05:03
Bacteria develop resistance so quickly
that pharmaceutical companies
that pharmaceutical companies
86
291437
4040
Vi khuẩn phát triển kháng thuốc nhanh đến
mức mà các công ty dược
mức mà các công ty dược
05:07
have decided making antibiotics
is not in their best interest,
is not in their best interest,
87
295477
4365
nhận thấy việc sản xuất kháng sinh
không còn là quan tâm hàng đầu của họ nữa,
không còn là quan tâm hàng đầu của họ nữa,
05:11
so there are infections
moving across the world
moving across the world
88
299842
2810
vậy, có những nhiễm trùng lan rộng
khắp thế giới
khắp thế giới
05:14
for which, out of the more
than 100 antibiotics
than 100 antibiotics
89
302652
3459
trong trường hợp đó, hơn
100 loại kháng sinh
100 loại kháng sinh
05:18
available on the market,
90
306111
2229
có bán trên thị trường,
05:20
two drugs might work with side effects,
91
308340
3414
chỉ 2 loại thuốc thích hợp,
05:23
or one drug,
92
311754
2484
hay chỉ một,
05:26
or none.
93
314238
1408
hay là không có.
05:28
This is what that looks like.
94
316096
1572
Đây chính là trường hợp tương tự.
05:30
In 2000, the Centers for Disease
Control and Prevention, the CDC,
Control and Prevention, the CDC,
95
318278
4180
Năm 2000, Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh
và Phòng ngừa, gọi là CDC,
và Phòng ngừa, gọi là CDC,
05:34
identified a single case
96
322458
2043
xác định một trường hợp
05:36
in a hospital in North Carolina
97
324501
2252
trong một bệnh viện ở North Carolina
05:38
of an infection resistant
to all but two drugs.
to all but two drugs.
98
326753
3733
bị nhiễm trùng kháng tất cả
các loại thuốc trừ hai loại.
các loại thuốc trừ hai loại.
05:42
Today, that infection, known as KPC,
99
330886
4319
Hôm nay, nhiễm trùng đó, được
biết với tên gọi KPC,
biết với tên gọi KPC,
05:47
has spread to every state but three,
100
335205
2600
đã lan truyền khắp nước Mỹ ngoại trừ
3 tiểu ban,
3 tiểu ban,
05:49
and to South America, Europe
101
337805
2345
và đến Nam Mỹ, Châu Âu
05:52
and the Middle East.
102
340150
2207
và Trung Đông.
05:54
In 2008, doctors in Sweden
103
342867
2322
Năm 2008, các bác sĩ ở Thụy Điển
05:57
diagnosed a man from India
with a different infection
with a different infection
104
345189
2786
chuẩn đoán một người đàn ông từ
Ấn Độ bị một nhiễm trùng lạ
Ấn Độ bị một nhiễm trùng lạ
05:59
resistant to all but one drug that time.
105
347975
3715
kháng lại tất cả các loại thuốc
chỉ trừ một loại.
chỉ trừ một loại.
06:03
The gene that creates that resistance,
106
351690
2229
Gen mà nhiễm trùng này
tạo ra kháng thuốc,
tạo ra kháng thuốc,
06:05
known as NDM, has now spread
from India into China, Asia, Africa,
from India into China, Asia, Africa,
107
353919
6525
được biết với tên gọi MDM, và lan truyền
từ Ấn đến Trung Quốc, Châu Á, Châu Phi,
từ Ấn đến Trung Quốc, Châu Á, Châu Phi,
06:12
Europe and Canada, and the United States.
108
360444
4365
Châu Âu và Canada, và Mỹ.
06:17
It would be natural to hope
109
365129
2559
Người ta hy vọng
06:19
that these infections
are extraordinary cases,
are extraordinary cases,
110
367688
3599
những loại nhiễm trùng này
chỉ là những ca đơn lẻ,
chỉ là những ca đơn lẻ,
06:23
but in fact,
111
371287
1858
nhưng trên thực tế,
06:25
in the United States and Europe,
112
373145
2461
ở Mỹ và Châu Âu,
06:27
50,000 people a year
113
375606
2716
trong 1 năm, 50.000 người
06:30
die of infections which no drugs can help.
114
378322
4124
chết vì nhiễm trùng mà
không có thuốc chữa.
không có thuốc chữa.
06:34
A project chartered
by the British government
by the British government
115
382966
3042
Một dự án được tài trợ
bởi chính phủ Anh
bởi chính phủ Anh
06:38
known as the Review
on Antimicrobial Resistance
on Antimicrobial Resistance
116
386008
3738
gọi là chương trình Đánh giá
Kháng Kháng sinh
Kháng Kháng sinh
06:41
estimates that the worldwide toll
right now is 700,000 deaths a year.
right now is 700,000 deaths a year.
117
389746
7372
ước tính tổng số tử vong trên toàn
thế giới là 700.000 trong 1 năm.
thế giới là 700.000 trong 1 năm.
06:50
That is a lot of deaths,
118
398291
4364
Đó là con số tử vong quá lớn,
06:54
and yet, the chances are good
that you don't feel at risk,
that you don't feel at risk,
119
402655
3112
chưa hết, còn trường hợp có nguy cơ mà
bạn không tính hết,
bạn không tính hết,
06:57
that you imagine these people
were hospital patients
were hospital patients
120
405767
3228
đó là những trường hợp
bệnh nhân ở bệnh viện
bệnh nhân ở bệnh viện
07:00
in intensive care units
121
408995
1718
những ca chăm sóc đặc biệt
07:02
or nursing home residents
near the ends of their lives,
near the ends of their lives,
122
410713
3947
hoặc bệnh nhân ngoại trú
ở giai đoạn cuối,
ở giai đoạn cuối,
07:06
people whose infections
are remote from us,
are remote from us,
123
414660
3181
những trường hợp nhiễm trùng
bị cách li với chúng ta,
bị cách li với chúng ta,
07:09
in situations we can't identify with.
124
417841
3204
trong các hoàn cảnh mà
chúng ta không thể xác định được.
chúng ta không thể xác định được.
07:14
What you didn't think about,
none of us do,
none of us do,
125
422455
3397
Điều bạn không nghĩ về,
không ai trong chúng ta nghĩ về cả,
không ai trong chúng ta nghĩ về cả,
07:17
is that antibiotics support
almost all of modern life.
almost all of modern life.
126
425852
4966
đó là kháng sinh nâng đỡ hầu hết
mọi sự sống hiện đại.
mọi sự sống hiện đại.
07:23
If we lost antibiotics,
127
431721
2211
Nếu chúng ta mất kháng sinh,
07:25
here's what else we'd lose:
128
433932
1454
đây là cái chúng ta sẽ mất:
07:27
First, any protection for people
with weakened immune systems --
with weakened immune systems --
129
435836
4179
Thứ nhất, chúng ta mất sự bảo vệ
cho con người có hệ miễn dịch yếu--
cho con người có hệ miễn dịch yếu--
07:32
cancer patients, AIDS patients,
130
440015
3460
bệnh nhân ung thư, SIDA,
07:35
transplant recipients, premature babies.
131
443475
4504
bệnh nhân cấy ghép, trẻ đẻ non.
07:39
Next, any treatment that installs
foreign objects in the body:
foreign objects in the body:
132
447979
4412
Tiếp đến, chúng ta mất cơ hội
xử lý cấy ghép vào cơ thể:
xử lý cấy ghép vào cơ thể:
07:44
stents for stroke, pumps for diabetes,
133
452391
3878
ống stent chống đột quỵ,
máy bơm cho bệnh tiểu đường,
máy bơm cho bệnh tiểu đường,
07:48
dialysis, joint replacements.
134
456269
3924
máy lọc máu, thay khớp nhân tạo.
07:52
How many athletic baby boomers
need new hips and knees?
need new hips and knees?
135
460193
3715
Bao nhiêu người độ tuổi "baby boom"
cần thay hông và đầu gối do chơi thể thao?
cần thay hông và đầu gối do chơi thể thao?
07:55
A recent study estimates
that without antibiotics,
that without antibiotics,
136
463908
2809
Một nghiên cứu mới đây thấy rằng
nếu không có kháng sinh,
nếu không có kháng sinh,
07:58
one out of ever six would die.
137
466717
3517
thì trong sáu người đang sống,
một người sẽ bị chết.
một người sẽ bị chết.
08:02
Next, we'd probably lose surgery.
138
470664
3205
Tiếp đến, chúng ta có lẽ sẽ không làm
phẫu thuật được nữa.
phẫu thuật được nữa.
08:05
Many operations are preceded
139
473869
2322
Nhiều ca phẫu thuật được dự kiến
08:08
by prophylactic doses of antibiotics.
140
476191
2948
phải dùng kháng sinh phòng ngừa.
08:11
Without that protection,
141
479139
1672
Không được sự bảo vệ này,
08:12
we'd lose the ability to open
the hidden spaces of the body.
the hidden spaces of the body.
142
480811
4204
chúng ta mất đi khả năng mở
những nơi trú ẩn an toàn cho cơ thể.
những nơi trú ẩn an toàn cho cơ thể.
08:17
So no heart operations,
143
485015
2833
Vậy sẽ không thể mổ tim,
08:19
no prostate biopsies,
144
487848
2832
không thể sinh thiết tiền liệt tuyến,
08:22
no Cesarean sections.
145
490680
2702
không thể đẻ mổ.
08:25
We'd have to learn to fear infections
that now seem minor.
that now seem minor.
146
493792
4652
Chúng ta phải biết sợ nhiễm trùng
mà hiện tại nó có vẻ rất tầm thường.
mà hiện tại nó có vẻ rất tầm thường.
08:30
Strep throat used to cause heart failure.
147
498784
3808
Viêm họng liên cầu đã từng gây ra suy tim.
08:34
Skin infections led to amputations.
148
502592
2647
Nhiễm trùng da đã từng phải
phẫu thuật cắt bỏ.
phẫu thuật cắt bỏ.
08:37
Giving birth killed,
in the cleanest hospitals,
in the cleanest hospitals,
149
505819
2903
Dù ở trong những bệnh viện sạch nhất,
việc sinh con cũng giết
việc sinh con cũng giết
08:40
almost one woman out of every 100.
150
508722
2675
khoản 1 sản phụ trong số 100.
08:43
Pneumonia took three children
out of every 10.
out of every 10.
151
511717
4833
Viêm phổi lấy đi 3 trẻ em trong
số 10 trẻ mắc bệnh.
số 10 trẻ mắc bệnh.
08:49
More than anything else,
152
517220
2113
Còn nhiều thứ khác nữa,
08:51
we'd lose the confident way
we live our everyday lives.
we live our everyday lives.
153
519333
4375
chúng ta mất đi sự tự tin
trong cuộc sống hàng ngày.
trong cuộc sống hàng ngày.
08:56
If you knew that any injury
could kill you,
could kill you,
154
524836
4207
Nếu bạn biết rằng bất cứ tổn thương
nào cũng có thể giết chết bạn,
nào cũng có thể giết chết bạn,
09:01
would you ride a motorcycle,
155
529043
3246
bạn có dám cưỡi xe mô tô,
09:04
bomb down a ski slope,
156
532289
3211
lao xuống dốc trượt tuyết,
09:07
climb a ladder to hang
your Christmas lights,
your Christmas lights,
157
535500
3476
leo thang để trang trí đèn Noel,
09:10
let your kid slide into home plate?
158
538976
3667
thả con bạn trên sàn nhà láng bóng?
09:15
After all, the first person
to receive penicillin,
to receive penicillin,
159
543573
3065
Rồi, người đầu tiên dùng penicillin,
09:18
a British policeman named
Albert Alexander,
Albert Alexander,
160
546638
3878
một viên cảnh sát Anh tên là
Albert Alexander,
Albert Alexander,
09:22
who was so ravaged by infection
that his scalp oozed pus
that his scalp oozed pus
161
550516
4342
người bị nhiễm trùng đến mức
da đầu rỉ mủ
da đầu rỉ mủ
09:26
and doctors had to take out an eye,
162
554858
2925
và các bác sĩ đã phải bỏ đi một con mắt,
09:29
was infected by doing
something very simple.
something very simple.
163
557783
3379
anh ta bị nhiễm
bởi một việc rất đơn giản.
bởi một việc rất đơn giản.
09:34
He walked into his garden
and scratched his face on a thorn.
and scratched his face on a thorn.
164
562172
4816
Anh ta đi vào vườn
và bị bụi gai làm trầy sướt mặt.
và bị bụi gai làm trầy sướt mặt.
09:40
That British project I mentioned
which estimates that the worldwide toll
which estimates that the worldwide toll
165
568831
3650
Dự án Anh mà tôi nói đến
ước tính trên thế giới
ước tính trên thế giới
09:44
right now is 700,000 deaths a year
166
572481
3877
có 700.000 ca tử vong mỗi năm
09:48
also predicts that if we can't
get this under control by 2050,
get this under control by 2050,
167
576358
6177
và dự đoán nếu chúng ta không thể
giữ được sự kiểm soát đến 2050,
giữ được sự kiểm soát đến 2050,
09:54
not long, the worldwide toll
will be 10 million deaths a year.
will be 10 million deaths a year.
168
582535
7592
không lâu hơn, toàn thế giới sẽ có
10 triệu ca tử vong mỗi năm.
10 triệu ca tử vong mỗi năm.
10:02
How did we get to this point
169
590127
2702
Làm sao chúng ta ra đến mức này
10:04
where what we have to look forward to
170
592829
2035
với điều mà chúng ta phải dự đoán
10:06
is those terrifying numbers?
171
594864
3483
là những con số khủng khiếp?
10:10
The difficult answer is,
we did it to ourselves.
we did it to ourselves.
172
598347
4188
Câu trả lời khó khăn là,
do chính chúng ta.
do chính chúng ta.
10:14
Resistance is an inevitable
biological process,
biological process,
173
602875
2972
Kháng thuốc là một quá trình sinh
học không thể khác được,
học không thể khác được,
10:17
but we bear the responsibility
for accelerating it.
for accelerating it.
174
605847
4053
nhưng chúng ta chịu trách nhiệm
về việc làm nó xuất hiện nhanh.
về việc làm nó xuất hiện nhanh.
10:22
We did this by squandering antibiotics
175
610490
3553
Chúng ta làm điều đó khi dùng kháng
sinh vô tội vạ
sinh vô tội vạ
10:26
with a heedlessness
that now seems shocking.
that now seems shocking.
176
614043
4088
với sự cẩu thả khủng khiếp.
10:31
Penicillin was sold
over the counter until the 1950s.
over the counter until the 1950s.
177
619408
4086
Penicillin được bán khắp nơi cho đến
thập kỷ 1950.
thập kỷ 1950.
10:35
In much of the developing world,
most antibiotics still are.
most antibiotics still are.
178
623494
3335
Trong nhiều nước đang phát triển.
phần lớn kháng sinh này vẫn còn bán.
phần lớn kháng sinh này vẫn còn bán.
10:39
In the United States, 50 percent
179
627209
3762
Ở Hoa Kỳ, 50%
10:42
of the antibiotics given
in hospitals are unnecessary.
in hospitals are unnecessary.
180
630971
3692
kháng sinh này được dùng một cách
không cần thiết trong các bệnh viện.
không cần thiết trong các bệnh viện.
10:46
Forty-five percent of the prescriptions
written in doctor's offices
written in doctor's offices
181
634663
4374
45% đơn thuốc được viết trong
các phòng khám
các phòng khám
10:51
are for conditions
that antibiotics cannot help.
that antibiotics cannot help.
182
639037
3973
cho kháng sinh không hiệu quả.
10:56
And that's just in healthcare.
183
644577
2670
Đó đúng là điều xảy ra trong ngành y tế.
10:59
On much of the planet, most meat animals
get antibiotics every day of their lives,
get antibiotics every day of their lives,
184
647247
4853
Nhiều nơi trên thế giới, người ta ăn
phần lớn thịt động vật có kháng sinh,
phần lớn thịt động vật có kháng sinh,
11:04
not to cure illnesses,
185
652100
2276
không phải để chữa bệnh,
11:06
but to fatten them up
and to protect them against
and to protect them against
186
654376
3459
nhưng vì người ta vỗ béo chúng
và để phòng ngừa
và để phòng ngừa
11:09
the factory farm conditions
they are raised in.
they are raised in.
187
657835
3971
dịch bệnh trong các trang tại.
11:13
In the United States, possibly 80 percent
188
661806
3018
Ở Hoa kỳ, có thể 80%
11:16
of the antibiotics sold every year
go to farm animals, not to humans,
go to farm animals, not to humans,
189
664824
6703
kháng sinh được dùng mỗi năm
cho động vật chăn nuôi,
cho động vật chăn nuôi,
11:23
creating resistant bacteria
that move off the farm
that move off the farm
190
671527
3676
tạo ra vi khuẩn kháng
và lan truyền trong trang trại
và lan truyền trong trang trại
11:27
in water, in dust,
191
675203
2624
trong nguồn nước, trong rác thải,
11:29
in the meat the animals become.
192
677827
2868
trong thịt động vật.
11:32
Aquaculture depends on antibiotics too,
193
680985
2925
Nuôi trồng thủy sản cũng
phụ thuộc kháng sinh,
phụ thuộc kháng sinh,
11:35
particularly in Asia,
194
683910
1649
đặc biệt là ở châu Á,
11:37
and fruit growing relies on antibiotics
195
685559
3343
và trồng cây ăn trái cũng
cần kháng sinh
cần kháng sinh
11:40
to protect apples, pears,
citrus, against disease.
citrus, against disease.
196
688902
4899
để bảo vệ táo, lê, cam quít
chống sâu bệnh.
chống sâu bệnh.
11:46
And because bacteria can pass
their DNA to each other
their DNA to each other
197
694491
5626
Vì vi khuẩn có thể truyền
ADN của chúng cho nhau
ADN của chúng cho nhau
11:52
like a traveler handing off
a suitcase at an airport,
a suitcase at an airport,
198
700117
4435
như là một người đi du lịch
gửi hành lý tại sân bay,
gửi hành lý tại sân bay,
11:56
once we have encouraged
that resistance into existence,
that resistance into existence,
199
704552
4808
một khi chúng ta để kháng thuốc
xuất hiện,
xuất hiện,
12:01
there is no knowing where it will spread.
200
709360
2227
thì sẽ không biết chúng
lan truyền đến đâu.
lan truyền đến đâu.
12:05
This was predictable.
201
713723
1571
Điều đó đã có thể đoán trước.
12:07
In fact, it was predicted
202
715674
2832
Thực tế, điều đó đã được dự đoán
12:10
by Alexander Fleming,
the man who discovered penicillin.
the man who discovered penicillin.
203
718506
4435
bởi Alexander Fleming,
người đã tìm ra penicillin.
người đã tìm ra penicillin.
12:14
He was given the Nobel Prize
in 1945 in recognition,
in 1945 in recognition,
204
722941
3994
Ông ta được nhận giải Nobel
năm 1945,
năm 1945,
12:18
and in an interview shortly after,
this is what he said:
this is what he said:
205
726935
4347
trong buổi phỏng vấn ngay sau đó
ông ta đã nhấn mạnh:
ông ta đã nhấn mạnh:
12:23
"The thoughtless person playing
with penicillin treatment
with penicillin treatment
206
731282
4267
"Người vội vàng dùng penicillin
12:27
is morally responsible
for the death of a man
for the death of a man
207
735549
3274
phải chịu trách nhiệm về
cái chết của người
cái chết của người
12:30
who succumbs to infection
208
738823
2324
bị nhiễm trùng
12:33
with a pencillin-resistant organism."
209
741147
2903
do vi khuẩn kháng penicillin."
12:36
He added, "I hope this evil
can be averted."
can be averted."
210
744050
4285
Ông ta nói thêm : "Tôi hy vọng thứ
nguy hiểm này cần được hạn chế."
nguy hiểm này cần được hạn chế."
12:40
Can we avert it?
211
748986
2856
Chúng ta có thể ngăn
chặn được không?
chặn được không?
12:43
There are companies working
on novel antibiotics,
on novel antibiotics,
212
751842
3668
Có những công ty sản xuất
kháng sinh mới,
kháng sinh mới,
12:47
things the superbugs
have never seen before.
have never seen before.
213
755510
3576
loại siêu vi này
chưa bao giờ xuất hiện.
chưa bao giờ xuất hiện.
12:51
We need those new drugs badly,
214
759086
2717
Tệ thật, chúng ta cần những
thuốc mới này,
thuốc mới này,
12:53
and we need incentives:
215
761803
2252
chúng ta lại khuyến khích:
12:56
discovery grants, extended patents,
216
764055
2531
tài trợ phát hiện, bằng sáng chế,
12:58
prizes, to lure other companies
into making antibiotics again.
into making antibiotics again.
217
766586
6757
giải thưởng, để nhử các công ty khác
tiếp tục tìm kháng sinh.
tiếp tục tìm kháng sinh.
13:05
But that probably won't be enough.
218
773343
2366
Nhưng điều đó có lẽ không đủ.
13:08
Here's why: Evolution always wins.
219
776059
4104
Đây là lý do: sự phát triển luôn đi trước.
13:12
Bacteria birth a new generation
every 20 minutes.
every 20 minutes.
220
780703
3924
Cứ trong 20 phút, vi khuẩn
tạo một thế hệ mới.
tạo một thế hệ mới.
13:16
It takes pharmaceutical chemistry
10 years to derive a new drug.
10 years to derive a new drug.
221
784627
4783
Thế mà các công ty dược phải cần
10 năm để tìm ra được một thuốc mới.
10 năm để tìm ra được một thuốc mới.
13:21
Every time we use an antibiotic,
222
789410
2856
Mỗi thời chúng ta dùng một loại
kháng sinh,
kháng sinh,
13:24
we give the bacteria billions of chances
223
792266
3274
chúng ta cho hàng triệu vi khuẩn
cơ hội
cơ hội
13:27
to crack the codes
224
795540
1741
giải mã
13:29
of the defenses we've constructed.
225
797281
3205
hệ thống miễn dịch của mình.
13:32
There has never yet been a drug
226
800486
2391
Không có một loại thuốc nào
13:34
they could not defeat.
227
802877
2554
mà chúng không thể đánh bại.
13:37
This is asymmetric warfare,
228
805431
3530
Đây là cuộc chiến không cân sức,
13:40
but we can change the outcome.
229
808961
4008
nhưng chúng ta có thể thay đổi.
13:45
We could build systems to harvest data
to tell us automatically and specifically
to tell us automatically and specifically
230
813929
6405
Ta có thể xây dựng hệ thống nhận dữ liệu
để báo một cách tự động và chuyên biệt
để báo một cách tự động và chuyên biệt
13:52
how antibiotics are being used.
231
820334
2929
về cách dùng kháng sinh.
13:55
We could build gatekeeping
into drug order systems
into drug order systems
232
823263
2833
Ta có thể thiết lập cổng kiểm soát
cho việc kê đơn thuốc
cho việc kê đơn thuốc
13:58
so that every prescription
gets a second look.
gets a second look.
233
826096
3715
để mọi đơn thuốc phải được kiểm tra
lại.
lại.
14:01
We could require agriculture
to give up antibiotic use.
to give up antibiotic use.
234
829811
6109
Chúng ta có thể đòi hỏi ngành nông nghiệp
từ bỏ dùng kháng sinh.
từ bỏ dùng kháng sinh.
14:08
We could build surveillance systems
235
836243
3032
Chúng ta có thể xây dựng một hệ
thống giám sát
thống giám sát
14:11
to tell us where resistance
is emerging next.
is emerging next.
236
839275
4226
để cho chúng ta biết kháng thuốc sắp
đến sẽ ở đâu.
đến sẽ ở đâu.
14:15
Those are the tech solutions.
237
843501
2313
Đó là những giải pháp kỹ thuật.
14:18
They probably aren't enough either,
238
846264
2624
Có thể chúng chưa đủ,
14:20
unless we help.
239
848888
3229
trừ phi chính chúng ta phải tự giúp mình.
14:27
Antibiotic resistance is a habit.
240
855785
2314
Kháng thuốc là một thói quen.
14:30
We all know how hard it is
to change a habit.
to change a habit.
241
858479
3088
Tất cả chúng ta biết sẽ rất khó
để thay đổi thói quen này.
để thay đổi thói quen này.
14:33
But as a society,
we've done that in the past.
we've done that in the past.
242
861567
4530
Nhưng trong xã hội,
chúng ta đã làm được trong quá khứ.
chúng ta đã làm được trong quá khứ.
14:38
People used to toss litter
into the streets,
into the streets,
243
866397
3575
Người ta đã từng xả rác ra đường,
14:41
used to not wear seatbelts,
244
869972
1765
không mang dây an toàn trên xe,
14:43
used to smoke inside public buildings.
245
871737
4257
hút thuốc lá nơi công cộng trong nhà.
14:48
We don't do those things anymore.
246
876404
2220
Chúng ta không làm những việc đó nữa.
14:51
We don't trash the environment
247
879144
2322
Chúng ta không coi thường môi trường nữa
14:53
or court devastating accidents
248
881466
3157
không đùa với những tai nạn nữa
14:56
or expose others
to the possibility of cancer,
to the possibility of cancer,
249
884623
2972
không để người khác có nguy cơ
bị ung thư,
bị ung thư,
14:59
because we decided those things
were expensive,
were expensive,
250
887595
3507
vì chúng ta biết những thứ này
quá đắc đỏ
quá đắc đỏ
15:03
destructive, not in our best interest.
251
891102
4073
và gây thiệt hại, nên ta không làm nữa.
15:07
We changed social norms.
252
895815
2900
Chúng ta đã thay đổi quy định xã hội.
15:11
We could change social norms
around antibiotic use too.
around antibiotic use too.
253
899135
4144
Chúng ta cũng có thể thay đổi tiêu chuẩn
về cách dùng kháng sinh.
về cách dùng kháng sinh.
15:17
I know that the scale
of antibiotic resistance
of antibiotic resistance
254
905499
2275
Theo tôi quy mô của
kháng thuốc
kháng thuốc
15:19
seems overwhelming,
255
907774
1904
là quá lớn,
15:21
but if you've ever bought
a fluorescent lightbulb
a fluorescent lightbulb
256
909678
3460
nhưng nếu bạn đã từng mua
một bóng đèn huỳnh quang
một bóng đèn huỳnh quang
15:25
because you were concerned
about climate change,
about climate change,
257
913138
2716
vì bạn lo ngại cho môi trường,
15:27
or read the label on a box of crackers
258
915854
3135
hoặc đọc nhãn hiệu trên một hộp bánh
15:30
because you think about
the deforestation from palm oil,
the deforestation from palm oil,
259
918989
4481
vì bạn nghĩ về việc phá rừng để
trồng cọ lấy dầu,
trồng cọ lấy dầu,
15:35
you already know what it feels like
260
923470
2879
bạn biết điều đó như là
15:38
to take a tiny step to address
an overwhelming problem.
an overwhelming problem.
261
926349
5000
làm một bước nhỏ để giải quyết
vấn đề vô cùng to lớn.
vấn đề vô cùng to lớn.
15:43
We could take those kinds of steps
for antibiotic use too.
for antibiotic use too.
262
931829
4481
Chúng ta cũng có thể làm những việc
tương tự cho vấn đề kháng sinh.
tương tự cho vấn đề kháng sinh.
15:48
We could forgo giving an antibiotic
if we're not sure it's the right one.
if we're not sure it's the right one.
263
936310
7637
Chúng ta có thể không kê đơn kháng sinh
khi không chắc điều đó là đúng đắn.
khi không chắc điều đó là đúng đắn.
15:56
We could stop insisting on a prescription
for our kid's ear infection
for our kid's ear infection
264
944251
6313
Chúng ta có thể dừng việc ra
đơn thuốc cho trẻ nhiễm trùng tai
đơn thuốc cho trẻ nhiễm trùng tai
16:02
before we're sure what caused it.
265
950564
1898
trước khi không chắc hậu quả của nó.
16:05
We could ask every restaurant,
266
953678
3367
Chúng ta có thể hỏi các nhà hàng,
16:09
every supermarket,
267
957045
1811
các siêu thị,
16:10
where their meat comes from.
268
958856
1620
về nguồn gốc các thực phẩm.
16:12
We could promise each other
269
960806
1834
Chúng ta có thể hứa với mọi người
16:14
never again to buy chicken
or shrimp or fruit
or shrimp or fruit
270
962640
4105
không bao giờ mua thức ăn,
tôm hoặc trái cây
tôm hoặc trái cây
16:18
raised with routine antibiotic use,
271
966745
2884
có dùng kháng sinh,
16:21
and if we did those things,
272
969629
2694
và nếu chúng ta đã làm những điều đó,
16:24
we could slow down the arrival
of the post-antibiotic world.
of the post-antibiotic world.
273
972323
4492
chúng ta có thể làm chậm lại
thời hậu kháng sinh.
thời hậu kháng sinh.
16:29
But we have to do it soon.
274
977547
4133
Nhưng chúng ta phải làm sớm đi.
16:33
Penicillin began
the antibiotic era in 1943.
the antibiotic era in 1943.
275
981680
4505
Penicillin đã bắt đầu
thời kháng sinh vào năm 1943.
thời kháng sinh vào năm 1943.
16:38
In just 70 years, we walked ourselves
up to the edge of disaster.
up to the edge of disaster.
276
986185
5706
Đúng 70 năm sau, chính chúng ta bước lên
làn ranh của thảm họa.
làn ranh của thảm họa.
16:44
We won't get 70 years
277
992291
2322
Chúng ta sẽ không có 70 năm
16:46
to find our way back out again.
278
994613
3726
để tìm ra đường để quay lại đâu.
16:50
Thank you very much.
279
998769
1510
Cám ơn rất nhiều.
16:52
(Applause)
280
1000789
5851
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Maryn McKenna - Public health journalistMaryn McKenna recounts the often terrifying stories behind emerging drug-resistant diseases that medical science is barely keeping at bay.
Why you should listen
Maryn McKenna’s harrowing stories of hunting down anthrax with the CDC and her chronicle of antibiotic-resistant staph infections in Superbug earned her the nickname “scary disease girl” among her colleagues.
But her investigations into public health don’t stop there: she blogs and writes on the history of epidemics and the public health challenges posed by factory farming. For her forthcoming book, McKenna is researching the symbiotic history of food production and antibiotics, and how their use impacts our lives, societies and the potential for illness.
Maryn McKenna | Speaker | TED.com