TED2017
Ashton Applewhite: Let's end ageism
Ashton Applewhite: Hãy cùng chấm dứt phân biệt tuổi tác
Filmed:
Readability: 4.4
1,528,566 views
Không phải thời gian làm cho tuổi già trở nên khó khăn. Đó là phân biệt tuổi tác, một định kiến khiến chúng ta chống lại bản thân mình của tương lai, và chống lại nhau. Ashton Applewhite kêu gọi chúng ta từ bỏ nỗi sợ hãi và cùng lên tiếng về loại định kiến cuối cùng đang được xã hội chấp nhận. "Tuổi già không phải là vấn đề cần giải quyết hay một căn bệnh cần phải chữa," bà đã nói như vậy. "Đó là quá trình phát triển tự nhiên mạnh mẽ trong đời người, nó đến với tất cả chúng ta."
Ashton Applewhite - Author, activist
Ashton Applewhite asks us to look at ageism -- the assumption that older people are alike and that aging impoverishes us. Full bio
Ashton Applewhite asks us to look at ageism -- the assumption that older people are alike and that aging impoverishes us. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:13
What's one thing that every person
in this room is going to become?
in this room is going to become?
0
1058
4092
Điều gì rồi sẽ đến với mỗi người
trong căn phòng này?
trong căn phòng này?
Già đi.
00:17
Older.
1
5174
1177
00:18
And most of us are scared stiff
at the prospect.
at the prospect.
2
6375
2566
Và hầu như ai cũng lo sốt vó
về viễn cảnh đó.
về viễn cảnh đó.
00:20
How does that word make you feel?
3
8965
1672
Bạn cảm thấy như thế nào về từ đó?
Tôi cũng từng có cảm giác như vậy.
00:23
I used to feel the same way.
4
11813
1477
00:25
What was I most worried about?
5
13828
1782
Tôi từng lo lắng nhất điều gì?
00:27
Ending up drooling
in some grim institutional hallway.
in some grim institutional hallway.
6
15634
3301
Đó là cuối đời ngồi chảy dãi trên lối đi
ở một viện dưỡng u buồn nào đó.
ở một viện dưỡng u buồn nào đó.
00:31
And then I learned that only
four percent of older Americans
four percent of older Americans
7
19311
3183
Và rồi tôi biết chỉ bốn phần trăm
người cao tuổi ở Mỹ
người cao tuổi ở Mỹ
00:34
are living in nursing homes,
8
22518
1389
sống tại các viện dưỡng lão,
00:35
and the percentage is dropping.
9
23931
1564
và tỉ lệ này đang giảm xuống.
00:38
What else was I worried about?
10
26151
2095
Tôi còn lo lắng điều gì nữa?
00:40
Dementia.
11
28270
1410
Suy giảm trí nhớ.
00:41
Turns out that most of us
can think just fine to the end.
can think just fine to the end.
12
29704
3145
Hóa ra hầu hết chúng ta vẫn có thể
suy nghĩ khá tốt tới cuối đời.
suy nghĩ khá tốt tới cuối đời.
00:44
Dementia rates are dropping, too.
13
32873
1909
Tỷ lệ suy giảm trí nhớ cũng đang giảm.
00:46
The real epidemic is anxiety
over memory loss.
over memory loss.
14
34806
2905
Căn bệnh thật sự lại là
lo lắng bị mất trí nhớ.
lo lắng bị mất trí nhớ.
00:49
(Laughter)
15
37735
1860
(Cười)
00:51
I also figured that old people
were depressed
were depressed
16
39619
2516
Tôi cũng nhận thấy người già
thường hay buồn phiền
thường hay buồn phiền
vì họ đã già và sẽ sớm ra đi.
00:54
because they were old
and they were going to die soon.
and they were going to die soon.
17
42159
3449
00:57
(Laughter)
18
45632
1749
(Cười)
00:59
It turns out that the longer people live,
19
47405
1954
Thật ra thì, càng sống lâu,
01:01
the less they fear dying,
20
49383
1499
người ta càng ít sợ chết.
01:02
and that people are happiest at
the beginnings and the end of their lives.
the beginnings and the end of their lives.
21
50906
3729
và con người hạnh phúc nhất là
lúc đầu đời và giai đoạn cuối đời.
lúc đầu đời và giai đoạn cuối đời.
01:06
It's called the U-curve of happiness,
22
54659
1997
Đó được gọi là đường cong chữ U hạnh phúc,
01:08
and it's been borne out
by dozens of studies around the world.
by dozens of studies around the world.
23
56680
3305
nó được phát hiện sau hàng loạt
nghiên cứu khắp thế giới.
nghiên cứu khắp thế giới.
01:12
You don't have to be a Buddhist
or a billionaire.
or a billionaire.
24
60009
2576
Bạn không cần phải là một Phật tử
hay là một tỉ phú.
hay là một tỉ phú.
01:14
The curve is a function of the way
aging itself affects the brain.
aging itself affects the brain.
25
62609
3989
Đường cong này cho thấy cách
tuổi tác tác động lên não bộ của chúng ta.
tuổi tác tác động lên não bộ của chúng ta.
01:19
So I started feeling a lot better
about getting older,
about getting older,
26
67128
3282
Vậy là tôi bắt đầu cảm thấy
thoải mái hơn với tuổi già,
thoải mái hơn với tuổi già,
01:22
and I started obsessing about why
so few people know these things.
so few people know these things.
27
70434
4901
và tôi bắt đầu thắc mắc
sao có quá ít người biết điều này.
sao có quá ít người biết điều này.
01:27
The reason is ageism:
28
75359
1646
Lý do là phân biệt tuổi tác:
01:29
discrimination and stereotyping
on the basis of age.
on the basis of age.
29
77029
3504
đó là phân biệt đối xử và định kiến
dựa vào độ tuổi.
dựa vào độ tuổi.
01:33
We experience it anytime someone assumes
we're too old for something,
we're too old for something,
30
81175
3887
Đâu đó ta luôn thấy một người
cho rằng ta quá già để làm gì đó,
cho rằng ta quá già để làm gì đó,
01:37
instead of finding out who we are
and what we're capable of,
and what we're capable of,
31
85086
3300
thay vì tìm hiểu xem chúng ta là ai
và năng lực của chúng ta thế nào,
và năng lực của chúng ta thế nào,
01:40
or too young.
32
88410
1473
hoặc cho là quá trẻ.
01:41
Ageism cuts both ways.
33
89907
1849
Phân biệt tuổi tác có cả hai chiều.
01:44
All -isms are socially constructed
ideas -- racism, sexism, homophobia --
ideas -- racism, sexism, homophobia --
34
92279
5291
Mọi phân biệt đều là ý niệm xã hội:
phân biệt chủng tộc, giới tính, đồng tính;
phân biệt chủng tộc, giới tính, đồng tính;
01:49
and that means we make them up,
35
97594
2180
có nghĩa là, chúng ta tạo ra chúng,
01:51
and they can change over time.
36
99798
1784
và chúng sẽ thay đổi theo thời gian.
01:54
All these prejudices
pit us against each other
pit us against each other
37
102128
2999
Tất cả những định kiến này
khiến chúng ta chống lại nhau
khiến chúng ta chống lại nhau
01:57
to maintain the status quo,
38
105151
2142
mà không thay đổi thực trạng,
01:59
like auto workers in the US competing
against auto workers in Mexico
against auto workers in Mexico
39
107317
4122
nó giống như công nhân ngành ô tô Mỹ
cạnh tranh với công nhân ngành ô tô Mehicô
cạnh tranh với công nhân ngành ô tô Mehicô
02:03
instead of organizing for better wages.
40
111463
2583
thay vì thoả thuận mức lương cao hơn.
02:06
(Applause)
41
114070
1889
(Vỗ tay)
02:07
We know it's not OK to allocate
resources by race or by sex.
resources by race or by sex.
42
115983
4391
Chúng ta biết rằng phân bổ nguồn lực theo
chủng tộc hay giới tính là không đúng.
chủng tộc hay giới tính là không đúng.
02:12
Why should it be OK to weigh
the needs of the young against the old?
the needs of the young against the old?
43
120398
3353
Có lý gì khi đặt nhu cầu của giới trẻ
trên người già là đúng?
trên người già là đúng?
02:16
All prejudice relies on "othering" --
seeing a group of people
seeing a group of people
44
124587
3636
Mọi thành kiến đều dựa trên cái "khác" --
là nhìn một nhóm người
là nhìn một nhóm người
02:20
as other than ourselves:
45
128247
1424
thuộc phe khác ngoài ta:
02:21
other race, other religion,
other nationality.
other nationality.
46
129695
3091
chủng tộc khác, tôn giáo khác,
quốc tịch khác.
quốc tịch khác.
02:25
The strange thing about ageism:
47
133196
2298
Điều kỳ lạ khi phân biệt tuổi tác là:
02:27
that other is us.
48
135518
1987
Phe khác lại là chính mình.
02:30
Ageism feeds on denial --
our reluctance to acknowledge
our reluctance to acknowledge
49
138226
2966
Nó được nuôi dưỡng
bằng tự phủ nhận bản thân --
bằng tự phủ nhận bản thân --
02:33
that we are going to become
that older person.
that older person.
50
141216
2950
như ta không chịu thừa nhận
sẽ trở thành người già đó.
sẽ trở thành người già đó.
02:36
It's denial when we try
to pass for younger
to pass for younger
51
144650
3150
Là sự phủ nhận khi chúng ta
cố gắng trông trẻ hơn tuổi,
cố gắng trông trẻ hơn tuổi,
02:39
or when we believe in anti-aging products,
52
147824
2914
hay chúng ta tin vào
những sản phẩm chống lão hóa,
những sản phẩm chống lão hóa,
02:42
or when we feel like our bodies
are betraying us,
are betraying us,
53
150762
2812
hay khi chúng ta tưởng rằng cơ thể
đang phản bội lại mình,
đang phản bội lại mình,
02:45
simply because they are changing.
54
153598
1930
chỉ với lý do đơn giản
là cơ thể đang thay đổi.
là cơ thể đang thay đổi.
02:48
Why on earth do we stop celebrating
the ability to adapt and grow
the ability to adapt and grow
55
156227
3942
Sao chúng ta phải thôi vui mừng
cho khả năng thích ứng và phát triển
cho khả năng thích ứng và phát triển
02:52
as we move through life?
56
160193
1546
khi ta bước đi trên đường đời?
02:54
Why should aging well mean
struggling to look and move
struggling to look and move
57
162200
3144
Sao về già khoẻ đẹp nghĩa là
phải vật lộn có dáng đi và vẻ ngoài
phải vật lộn có dáng đi và vẻ ngoài
02:57
like younger versions of ourselves?
58
165368
2084
như thời ta còn trẻ?
02:59
It's embarrassing
to be called out as older
to be called out as older
59
167877
2123
Chỉ đáng hổ thẹn khi bị gọi là già
03:02
until we quit being embarrassed about it,
60
170024
2071
khi mà ta còn cảm thấy hổ thẹn về điều đó.
03:04
and it's not healthy to go through life
dreading our futures.
dreading our futures.
61
172119
3134
Ta chẳng thể khoẻ mạnh
khi sống một cuộc đời lo sợ về tương lai.
khi sống một cuộc đời lo sợ về tương lai.
03:07
The sooner we get off
this hamster wheel of age denial,
this hamster wheel of age denial,
62
175277
3436
Chúng ta càng sớm bước ra khỏi
vòng luẩn quẩn của phủ nhận tuổi tác,
vòng luẩn quẩn của phủ nhận tuổi tác,
03:10
the better off we are.
63
178737
1848
thì càng tốt.
03:13
Stereotypes are always
a mistake, of course,
a mistake, of course,
64
181641
2078
Định kiến tất nhiên luôn là sai lầm,
03:15
but especially when it comes to age,
65
183743
1726
đặc biệt định kiến về tuổi tác,
03:17
because the longer we live,
66
185493
1337
vì càng sống về sau,
03:18
the more different
from one another we become.
from one another we become.
67
186854
2144
chúng ta càng trở nên khác nhau.
03:21
Right? Think about it.
68
189022
1377
Đúng không? Hãy nghĩ xem.
03:22
And yet, we tend to think of everyone
in a retirement home
in a retirement home
69
190423
2726
Nhưng chúng ta hay nghĩ
tất cả mọi người ở viện dưỡng lão
tất cả mọi người ở viện dưỡng lão
03:25
as the same age: old --
70
193173
1870
cùng một tuổi: tuổi già --
03:27
(Laughter)
71
195067
1517
(Cười)
03:28
when they can span four decades.
72
196608
2430
khi họ cách nhau bốn thập kỷ.
03:31
Can you imagine thinking that way
about a group of people
about a group of people
73
199062
2667
Bạn thử tưởng tượng
nếu suy nghĩ như vậy về nhóm người
nếu suy nghĩ như vậy về nhóm người
03:33
between the ages of 20 and 60?
74
201753
2142
độ tuổi từ 20 đến 60?
03:36
When you get to a party, do you head
for people your own age?
for people your own age?
75
204638
3223
Khi đi dự tiệc, có phải bạn sẽ tìm đến
những người trạc tuổi mình?
những người trạc tuổi mình?
03:39
Have you ever grumbled
about entitled millennials?
about entitled millennials?
76
207885
3086
Có bao giờ bạn càu nhàu
về thế hệ những năm 2000?
về thế hệ những năm 2000?
03:43
Have you ever rejected a haircut
or a relationship or an outing
or a relationship or an outing
77
211639
3502
Có bao giờ bạn từ chối một kiểu tóc,
một mối quan hệ hay đi chơi
một mối quan hệ hay đi chơi
03:47
because it's not age-appropriate?
78
215165
2350
vì nó không phù hợp lứa tuổi?
03:49
For adults, there's no such thing.
79
217539
1808
Với người lớn, không có suy nghĩ đó.
03:51
All these behaviors are ageist.
80
219783
2035
Đó là hành vi của người
phân biệt tuổi tác.
phân biệt tuổi tác.
03:53
We all do them,
81
221842
1671
Tất cả chúng ta đều có,
03:55
and we can't challenge bias
unless we're aware of it.
unless we're aware of it.
82
223537
3137
và chúng ta không thể bỏ đi
thành kiến nếu không nhận ra chúng.
thành kiến nếu không nhận ra chúng.
03:58
Nobody's born ageist,
83
226698
1336
Không ai sinh ra thành kiến,
04:00
but it starts at early childhood,
84
228058
1666
mà chúng manh nha từ rất sớm,
04:01
around the same time attitudes
towards race and gender start to form,
towards race and gender start to form,
85
229748
3450
cùng với giai đoạn bắt đầu
hình thành thái độ về chủng tộc và giới,
hình thành thái độ về chủng tộc và giới,
04:05
because negative messages
about late life bombard us
about late life bombard us
86
233222
3432
bởi chúng ta được nhồi nhét
những thông tin tiêu cực về tuổi già
những thông tin tiêu cực về tuổi già
04:08
from the media and popular
culture at every turn.
culture at every turn.
87
236678
3352
thông qua phương tiện đại chúng
và văn hoá quảng bá ở mọi ngóc ngách.
và văn hoá quảng bá ở mọi ngóc ngách.
04:12
Right? Wrinkles are ugly.
88
240054
1573
Đúng không? Nếp nhăn thật xấu.
04:13
Old people are pathetic.
89
241651
1517
Người già thật tội nghiệp.
04:15
It's sad to be old.
90
243192
1827
Về già thật chán.
04:17
Look at Hollywood.
91
245043
1391
Hãy xem Hollywood.
04:18
A survey of recent
Best Picture nominations
Best Picture nominations
92
246458
2104
Một khảo sát về đề cử
Phim của năm gần đây
Phim của năm gần đây
04:20
found that only 12 percent
of speaking or named characters
of speaking or named characters
93
248586
3773
cho thấy chỉ 12 phần trăm nhân vật
công bố giải và được đề cử
công bố giải và được đề cử
04:24
were age 60 and up,
94
252383
1506
ở độ tuổi 60 hoặc hơn,
04:25
and many of them
were portrayed as impaired.
were portrayed as impaired.
95
253913
2621
và nhiều người trong số đó
được coi là rất già yếu.
được coi là rất già yếu.
04:29
Older people can be
the most ageist of all,
the most ageist of all,
96
257025
2042
Người già có khi là người
phân biệt tuổi tác nhất
phân biệt tuổi tác nhất
04:31
because we've had a lifetime
to internalize these messages
to internalize these messages
97
259091
3244
do chúng ta cả đời tiếp nhận
những thông tin trên
những thông tin trên
04:34
and we've never thought to challenge them.
98
262359
2480
và chúng ta không có ý định
đối mặt với nó.
đối mặt với nó.
04:36
I had to acknowledge it
99
264863
1486
Tôi phải nhận ra điều đó
04:38
and stop colluding.
100
266373
1324
và thôi đánh đồng.
04:40
"Senior moment" quips, for example:
101
268101
2223
Những kiểu đùa "già đãng trí" như:
04:42
I stopped making them when it dawned on me
102
270348
2024
Tôi đã ngừng đùa như vậy khi chợt nhận ra
04:44
that when I lost
the car keys in high school,
the car keys in high school,
103
272396
2118
lúc tôi làm mất chìa khoá xe ở trường,
04:46
I didn't call it a "junior moment."
104
274538
1736
tôi không gọi đó là "trẻ hay quên".
04:48
(Laughter)
105
276298
2437
(Cười)
04:50
I stopped blaming
my sore knee on being 64.
my sore knee on being 64.
106
278759
3127
Tôi không còn đổ lỗi bị đau gối
là do đã 64 tuổi.
là do đã 64 tuổi.
04:53
My other knee doesn't hurt,
107
281910
1544
Đầu gối bên kia đâu có đau,
chúng cùng tuổi mà.
04:55
and it's just as old.
108
283478
1476
04:56
(Laughter)
109
284978
2012
(Cười)
04:59
(Applause)
110
287014
1293
(Vỗ tay)
05:00
We are all worried about
some aspect of getting older,
some aspect of getting older,
111
288331
2938
Chúng ta đều lo lắng
rất nhiều thứ khi về già,
rất nhiều thứ khi về già,
05:03
whether running out of money,
112
291293
1588
liệu ta có còn tiền,
05:04
getting sick, ending up alone,
113
292905
2377
ốm yếu, cuối đời cô độc,
05:07
and those fears are legitimate and real.
114
295306
2463
và những nỗi sợ này là đúng và có thật.
Có điều hầu hết chúng ta không nhận ra
05:10
But what never dawns on most of us
115
298264
1712
05:12
is that the experience of reaching old age
116
300000
2110
là những trải nghiệm khi ta về già
05:14
can be better or worse
depending on the culture
depending on the culture
117
302134
2611
có thể tốt hơn hay tệ đi
tuỳ thuộc vào nền văn hoá
tuỳ thuộc vào nền văn hoá
05:16
in which it takes place.
118
304769
1507
của nơi đó.
05:18
It is not having a vagina
that makes life harder for women.
that makes life harder for women.
119
306755
3276
Không phải âm đạo làm cuộc sống
phụ nữ khó khăn hơn.
phụ nữ khó khăn hơn.
05:22
It's sexism.
120
310055
1214
Là phân biệt giới tính.
05:23
(Applause)
121
311293
1895
(Vỗ tay)
05:25
It's not loving a man that makes
life harder for gay guys.
life harder for gay guys.
122
313212
2749
Yêu đàn ông không làm cuộc sống
người đồng tính khổ sở.
người đồng tính khổ sở.
05:27
It's homophobia.
123
315985
1299
Là thù hận người đồng tính.
05:29
And it is not the passage of time
that makes getting older
that makes getting older
124
317308
3588
Và không phải quãng thời gian
về già trở nên đau khổ
về già trở nên đau khổ
05:32
so much harder than it has to be.
125
320920
1589
hơn nó vốn thế.
05:34
It is ageism.
126
322533
1329
Là phân biệt tuổi tác.
05:35
When labels are hard to read
127
323886
1582
Khi khó đọc các nhãn hàng,
05:37
or there's no handrail
128
325492
1341
hay không có chỗ vịn tay,
05:38
or we can't open the damn jar,
129
326857
1660
hay khi không mở nổi nắp cái lọ,
05:40
we blame ourselves,
130
328541
1374
ta tự trách bản thân,
05:41
our failure to age successfully,
131
329939
2364
trách mình về già vô dụng,
05:44
instead of the ageism that makes
those natural transitions shameful
those natural transitions shameful
132
332327
3994
thực ra phân biệt tuổi tác làm những
thay đổi tự nhiên này trở nên đáng hổ thẹn
thay đổi tự nhiên này trở nên đáng hổ thẹn
05:48
and the discrimination that makes
those barriers acceptable.
those barriers acceptable.
133
336345
3520
và định kiến khiến những trở ngại
trở nên được chấp nhận.
trở nên được chấp nhận.
05:52
You can't make money off satisfaction,
134
340515
1990
Bạn không thể kiếm tiền từ hài lòng,
05:54
but shame and fear create markets,
135
342529
2678
mà hổ thẹn và sợ hãi
mới tạo ra thị trường,
mới tạo ra thị trường,
05:57
and capitalism always needs new markets.
136
345231
2508
và chủ nghĩa tư bản
luôn cần nhiều thị trường hơn.
luôn cần nhiều thị trường hơn.
06:00
Who says wrinkles are ugly?
137
348369
1711
Ai nói nếp nhăn là xấu?
06:02
The multi-billion-dollar
skin care industry.
skin care industry.
138
350104
2753
Ngành công nghiệp chăm sóc da bạc tỷ.
06:05
Who says perimenopause and low T
and mild cognitive impairment
and mild cognitive impairment
139
353302
3869
Ai nói tiền mãn kinh, thấp testosterone,
và suy giảm nhận thức
và suy giảm nhận thức
06:09
are medical conditions?
140
357195
1293
là các căn bệnh?
06:10
The trillion-dollar
pharmaceutical industry.
pharmaceutical industry.
141
358512
2390
Ngành công nghiệp dược phẩm hàng chục tỷ.
06:12
(Cheers)
142
360926
1031
(Cổ vũ)
06:13
The more clearly we see
these forces at work,
these forces at work,
143
361981
2130
Ta càng nhìn kỹ các ảnh hưởng này,
06:16
the easier it is to come up
with alternative, more positive
with alternative, more positive
144
364135
3280
ta càng dễ tìm thấy những giả thuyết khác
06:19
and more accurate narratives.
145
367439
2114
tích cực hơn và chính xác hơn.
06:22
Aging is not a problem to be fixed
or a disease to be cured.
or a disease to be cured.
146
370335
4545
Già không phải là một vấn đề
cần giải quyết, hay một bệnh phải chữa.
cần giải quyết, hay một bệnh phải chữa.
06:26
It is a natural, powerful,
lifelong process that unites us all.
lifelong process that unites us all.
147
374904
4840
Đó là sự phát triển tự nhiên, mạnh mẽ
của đời người, đến với tất cả chúng ta.
của đời người, đến với tất cả chúng ta.
06:32
Changing the culture is a tall order,
I know that, but culture is fluid.
I know that, but culture is fluid.
148
380732
4114
Tôi biết, thay đổi văn hoá là
một thách thức, nhưng văn hoá thay đổi.
một thách thức, nhưng văn hoá thay đổi.
06:36
Look at how much the position
of women has changed in my lifetime
of women has changed in my lifetime
149
384870
3315
Hãy xem địa vị người phụ nữ thay đổi
thế nào trong đời tôi,
thế nào trong đời tôi,
06:40
or the incredible strides
that the gay rights movement
that the gay rights movement
150
388209
2525
rồi những bước đi dài ngoạn mục
của các phong trào
của các phong trào
06:42
has made in just a few decades, right?
151
390758
2062
về quyền người đồng tính
trong vài thập kỷ.
trong vài thập kỷ.
06:44
(Applause)
152
392844
1024
(Vỗ tay)
06:45
Look at gender.
153
393892
1467
Hãy nhìn vào giới tính.
06:47
We used to think of it
as a binary, male or female,
as a binary, male or female,
154
395383
2657
Ta từng nghĩ chỉ có hai giới, nam và nữ,
06:50
and now we understand it's a spectrum.
155
398064
2166
và giờ ta biết đó là một dải đủ màu sắc.
06:52
It is high time to ditch
the old-young binary, too.
the old-young binary, too.
156
400254
3594
Đã đến lúc ta cũng phải bỏ đi
suy nghĩ hai phe đối lập già trẻ.
suy nghĩ hai phe đối lập già trẻ.
06:55
There is no line in the sand
between old and young,
between old and young,
157
403872
2650
Chẳng có ranh giới rõ ràng nào
giữa già và trẻ,
giữa già và trẻ,
06:58
after which it's all downhill.
158
406546
1952
khi mà tất cả rồi sẽ xế chiều.
07:00
And the longer we wait
to challenge that idea,
to challenge that idea,
159
408522
2261
Chúng ta càng trì hoãn đối mặt
với ý niệm này,
với ý niệm này,
07:02
the more damage it does
to ourselves and our place in the world,
to ourselves and our place in the world,
160
410807
4038
ta càng gây thiệt hai cho bản thân
và vị trí của chúng ta trên thế giới,
và vị trí của chúng ta trên thế giới,
07:06
like in the workforce,
where age discrimination is rampant.
where age discrimination is rampant.
161
414869
3349
như tại nơi làm việc, là nơi
phân biệt tuổi tác rất rõ ràng.
phân biệt tuổi tác rất rõ ràng.
07:10
In Silicon Valley, engineers
are getting Botoxed and hair-plugged
are getting Botoxed and hair-plugged
162
418646
3445
Ở thung lũng Silicon, các kỹ sư
bơm botox, nối tóc
bơm botox, nối tóc
khi có phỏng vấn quan trọng,
07:14
before key interviews --
163
422115
1328
07:15
and these are skilled
white men in their 30s,
white men in their 30s,
164
423467
2481
và đó là đàn ông da trắng
ở tuổi 30 có tay nghề,
ở tuổi 30 có tay nghề,
07:17
so imagine the effects
further down the food chain.
further down the food chain.
165
425972
2472
thử tưởng tượng nếu nó
lan đến cấp dưới của họ.
lan đến cấp dưới của họ.
07:20
(Laughter)
166
428468
2162
(Cười)
07:22
The personal and economic
consequences are devastating.
consequences are devastating.
167
430654
3371
Hậu quả về con người
và kinh tế là rất lớn.
và kinh tế là rất lớn.
07:26
Not one stereotype about older workers
holds up under scrutiny.
holds up under scrutiny.
168
434049
4146
Nếu được xem xét chặt chẽ, sẽ không có
định kiến về người lao động có tuổi.
định kiến về người lao động có tuổi.
07:30
Companies aren't adaptable and creative
because their employees are young;
because their employees are young;
169
438219
4078
Các công ty không năng động và sáng tạo
nhờ họ có đội ngũ nhân viên trẻ;
nhờ họ có đội ngũ nhân viên trẻ;
07:34
they're adaptable and creative despite it.
170
442321
2272
họ năng động và sáng tạo
bất chấp điều đó.
bất chấp điều đó.
07:37
Companies --
171
445294
1155
Các công ty --
07:38
(Laughter)
172
446473
1064
(Cười)
07:39
(Applause)
173
447561
2592
(Vỗ tay)
07:42
We know that diverse companies
aren't just better places to work;
aren't just better places to work;
174
450177
3078
Công ty có sự đa dạng
không chỉ là một chỗ làm tốt,
không chỉ là một chỗ làm tốt,
công ty đó thực sự làm việc tốt.
07:45
they work better.
175
453279
1185
07:46
And just like race and sex,
age is a criterion for diversity.
age is a criterion for diversity.
176
454488
3678
Cũng như chủng tộc và giới tính,
tuổi tác cũng là tiêu chí của đa dạng.
tuổi tác cũng là tiêu chí của đa dạng.
07:51
A growing body of fascinating research
177
459053
2036
Một phần trong một nghiên cứu lý thú
07:53
shows that attitudes towards aging
178
461113
1693
cho thấy thái độ đối với tuổi
07:54
affect how our minds and bodies
function at the cellular level.
function at the cellular level.
179
462830
3526
có ảnh hưởng hoạt động của tâm trí
và cơ thể tới từng tế bào.
và cơ thể tới từng tế bào.
07:58
When we talk to older people
like this (Speaks more loudly)
like this (Speaks more loudly)
180
466380
2846
Khi chúng ta nói chuyện với người già
thế này (Nói lớn hơn)
thế này (Nói lớn hơn)
08:01
or call them "sweetie" or "young lady" --
181
469250
1975
hoặc gọi họ là "cưng" hay "cô gái" --
đó là kiểu nói với người già --
08:03
it's called elderspeak --
182
471249
1327
08:04
they appear to instantly age,
183
472600
2003
họ lập tức trông già đi,
08:06
walking and talking less competently.
184
474627
2409
đi lại và nói chuyện khó khăn hơn.
08:09
People with more positive
feelings towards aging
feelings towards aging
185
477575
2292
Những người có thái độ tích cực
hơn với tuổi tác
hơn với tuổi tác
08:11
walk faster,
186
479891
1172
đi lại nhanh hơn,
08:13
they do better on memory tests,
187
481087
1587
làm bài kiểm tra trí nhớ tốt hơn,
08:14
they heal quicker, and they live longer.
188
482698
2633
họ bình phục tốt hơn và sống lâu hơn.
08:18
Even with brains
full of plaques and tangles,
full of plaques and tangles,
189
486014
2617
thậm chí với bộ não gặp vài trục trặc,
08:20
some people stayed sharp to the end.
190
488655
1980
vài người vẫn sống tốt đến cuối đời.
08:23
What did they have in common?
191
491175
1654
Họ có điểm gì chung vậy?
08:24
A sense of purpose.
192
492853
1306
Mục đích sống.
08:26
And what's the biggest obstacle
to having a sense of purpose in late life?
to having a sense of purpose in late life?
193
494183
3478
Điều gì là cản trở lớn nhất để có
mục đích sống lúc cuối đời?
mục đích sống lúc cuối đời?
08:29
A culture that tells us that getting older
means shuffling offstage.
means shuffling offstage.
194
497685
4118
Văn hoá nói với ta rằng về già nghĩa là
lê bước khỏi sân khấu.
lê bước khỏi sân khấu.
08:33
That's why the World Health
Organization is developing
Organization is developing
195
501827
2771
Đấy là lí do Tổ chức sức khoẻ
thế giới đang phát triển
thế giới đang phát triển
08:36
a global anti-ageism initiative
196
504622
1588
sáng kiến không phân biệt tuổi
08:38
to extend not just
life span but health span.
life span but health span.
197
506234
3319
không dừng ở tuổi thọ
mà còn ở "tuổi sức khoẻ".
mà còn ở "tuổi sức khoẻ".
08:42
Women experience the double whammy
198
510074
2009
Phụ nữ chịu thiệt thòi gấp đôi
từ cả phân biệt tuổi tác và giới tính,
08:44
of ageism and sexism,
199
512107
1640
08:45
so we experience aging differently.
200
513771
2141
vì vậy họ trải qua tuổi già khác nhau.
08:48
There's a double standard
at work here -- shocker --
at work here -- shocker --
201
516300
2847
Một tiêu chuẩn kép ở nơi làm việc,
08:51
(Laughter)
202
519171
1268
(Cười)
08:52
the notion that aging enhances men
and devalues women.
and devalues women.
203
520463
3674
là quan điểm đàn ông sung sức về già
và phụ nữ yếu đi.
và phụ nữ yếu đi.
08:56
Women reinforce this double standard
when we compete to stay young,
when we compete to stay young,
204
524637
4325
Phụ nữ còn nhân thêm tiêu chuẩn kép
đó khi thi đua nhau trẻ hơn,
đó khi thi đua nhau trẻ hơn,
09:00
another punishing and losing proposition.
205
528986
2651
một vị thế nhọc nhằn và thua thiệt.
09:03
Does any woman in this room really believe
206
531661
2720
Có phụ nữ nào trong căn phòng này
thực sự tin rằng
thực sự tin rằng
09:06
that she is a lesser version --
207
534405
1986
cô ấy là phiên bản kém hơn --
09:08
less interesting, less fun in bed,
less valuable --
less valuable --
208
536415
3396
kém thú vị hơn, kém hứng thú tình dục,
kém giá trị hơn --
kém giá trị hơn --
09:11
than the woman she once was?
209
539835
1991
của cô ấy trước kia?
09:14
This discrimination affects our health,
210
542434
1884
Định kiến này ảnh hưởng sức khoẻ,
09:16
our well-being and our income,
211
544342
1729
hạnh phúc và thu nhập của chúng ta,
09:18
and the effects add up over time.
212
546095
2188
và nó càng tăng lên cùng với thời gian.
09:20
They are further compounded
by race and by class,
by race and by class,
213
548600
2631
Chúng còn được bồi đắp thêm
với chủng tộc và tầng lớp,
với chủng tộc và tầng lớp,
09:23
which is why, everywhere in the world,
214
551255
2212
đó là lý do ở mọi nơi trên thế giới
09:25
the poorest of the poor
are old women of color.
are old women of color.
215
553491
2703
nghèo nhất trong người nghèo là
phụ nữ già, da màu.
phụ nữ già, da màu.
09:29
What's the takeaway from that map?
216
557488
1997
Điều gì rút ra từ bản đồ này?
09:31
By 2050, one out of five of us,
217
559509
2408
Tới năm 2050,
một trong năm người chúng ta,
một trong năm người chúng ta,
09:33
almost two billion people,
218
561941
1746
trong gần hai tỷ dân,
09:35
will be age 60 and up.
219
563711
2022
sẽ đến tuổi 60 hoặc già hơn.
09:37
Longevity is a fundamental hallmark
of human progress.
of human progress.
220
565757
3471
Tuổi già là một cột mốc cơ bản
trong quá trình sống của mỗi người.
trong quá trình sống của mỗi người.
09:41
All these older people represent a vast
unprecedented and untapped market.
unprecedented and untapped market.
221
569252
5234
Những người già đại diện cho thị trường
lớn chưa từng có và chưa khai thác hết.
lớn chưa từng có và chưa khai thác hết.
09:47
And yet, capitalism and urbanization
have propelled age bias
have propelled age bias
222
575269
3912
Nhưng, tư bản và đô thị hoá
đang đẩy định kiến tuổi tác
đang đẩy định kiến tuổi tác
09:51
into every corner of the globe,
223
579205
2039
tới từng ngóc ngách của địa cầu,
09:53
from Switzerland,
where elders fare the best,
where elders fare the best,
224
581268
2418
từ Thuỵ Sỹ, nơi người già
có phúc lợi tốt nhất,
có phúc lợi tốt nhất,
09:55
to Afghanistan, which sits at the bottom
of the Global AgeWatch Index.
of the Global AgeWatch Index.
225
583710
4986
tới Afghanistan, nằm cuối trong danh sách
chỉ số Agewatch toàn cầu.
chỉ số Agewatch toàn cầu.
10:00
Half of the world's countries
aren't mentioned on that list
aren't mentioned on that list
226
588720
2861
Một nửa số nước không có tên
trong danh sách này
trong danh sách này
10:03
because we don't bother to collect data
on millions of people
on millions of people
227
591605
3592
do chúng ta không bận tâm thu thập
số liệu về hàng triệu người
số liệu về hàng triệu người
10:07
because they're no longer young.
228
595221
1684
vì họ không còn trẻ nữa.
10:09
Almost two-thirds of people
over 60 around the world
over 60 around the world
229
597596
2834
Gần hai phần ba dân số
trên 60 tuổi trên thế giới
trên 60 tuổi trên thế giới
10:12
say they have trouble
accessing healthcare.
accessing healthcare.
230
600454
2575
nói rằng họ gặp khó khăn
trong tiếp cận y tế.
trong tiếp cận y tế.
Gần 3/4 nói rằng thu nhập của họ không đủ
trang trải cho các dịch vụ cơ bản
trang trải cho các dịch vụ cơ bản
10:15
Almost three-quarters say their income
doesn't cover basic services
doesn't cover basic services
231
603053
3807
10:18
like food, water, electricity,
and decent housing.
and decent housing.
232
606884
3757
như thực phẩm, nước sạch,
điện và nơi ở tử tế.
điện và nơi ở tử tế.
10:23
Is this the world we want our children,
who may well live to be a hundred,
who may well live to be a hundred,
233
611214
4031
Có phải đây là thế giới ta muốn
để lại cho con cháu, những người có thể
để lại cho con cháu, những người có thể
10:27
to inherit?
234
615269
1261
sẽ sống tới trăm tuổi?
10:28
Everyone -- all ages,
all genders, all nationalities --
all genders, all nationalities --
235
616554
4015
Mọi người - ở mọi lứa tuổi,
mọi giới tính, mọi quốc tịch --
mọi giới tính, mọi quốc tịch --
10:32
is old or future-old,
236
620593
2212
đang già và sẽ già,
10:34
and unless we put an end to it,
ageism will oppress us all.
ageism will oppress us all.
237
622829
3865
nếu không chấm dứt phân biệt tuổi tác,
nó sẽ đè bẹp tất cả chúng ta.
nó sẽ đè bẹp tất cả chúng ta.
10:38
And that makes it a perfect target
for collective advocacy.
for collective advocacy.
238
626718
3394
Chúng ta cần đứng lên vì quyền lợi chung.
10:43
Why add another -ism to the list
when so many, racism in particular,
when so many, racism in particular,
239
631295
4009
Sao phải thêm một thành kiến nữa
khi đã có quá nhiều, đặc biệt
khi đã có quá nhiều, đặc biệt
là phân biệt chủng tộc,
đang ở ngay trước mắt ta?
đang ở ngay trước mắt ta?
10:47
call out for action?
240
635328
1788
10:49
Here's the thing:
241
637140
1233
Điều quan trọng là:
10:50
we don't have to choose.
242
638397
1770
Chúng ta cần phải lựa chọn.
10:52
When we make the world
a better place to grow old in,
a better place to grow old in,
243
640191
2695
Khi chúng ta tạo một thế giới
thành nơi tốt hơn để sống,
thành nơi tốt hơn để sống,
10:54
we make it a better place
in which to be from somewhere else,
in which to be from somewhere else,
244
642910
3141
nơi tốt hơn là ở đó bạn
có thể đến bất kỳ từ đâu,
có thể đến bất kỳ từ đâu,
10:58
to have a disability,
245
646075
1534
có khuyết điểm,
10:59
to be queer, to be non-rich,
to be non-white.
to be non-white.
246
647633
3104
là người đồng tính, người không giàu,
không phải da trắng.
không phải da trắng.
11:03
And when we show up at all ages
for whatever cause matters most to us --
for whatever cause matters most to us --
247
651289
4397
Và khi ta mọi lứa tuổi đồng lòng
đấu tranh có những gì quan trọng nhất-
đấu tranh có những gì quan trọng nhất-
11:07
save the whales, save the democracy --
248
655710
2725
cứu cá voi, xây dựng nền dân chủ--
11:10
we not only make
that effort more effective,
that effort more effective,
249
658459
2530
chúng ta không chỉ khiến
nỗ lực đó hiệu quả hơn,
nỗ lực đó hiệu quả hơn,
11:13
we dismantle ageism in the process.
250
661013
2503
ta còn dần chấm dứt phân biệt tuổi tác.
11:16
Longevity is here to stay.
251
664036
2317
Tuổi thọ cao rồi sẽ đến.
11:18
A movement to end ageism is underway.
252
666377
2511
Vận động chống phân biệt tuổi tác
cần tiếp tục.
cần tiếp tục.
11:20
I'm in it, and I hope you will join me.
253
668912
2946
Tôi ủng hộ và hi vọng bạn cùng tham gia.
11:24
(Applause and cheers)
254
672239
3794
(Vỗ tay và cổ vũ)
11:28
Thank you. Let's do it! Let's do it!
255
676595
4165
Cảm ơn. Hãy cùng làm điều đó.
11:33
(Applause)
256
681207
2895
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Ashton Applewhite - Author, activistAshton Applewhite asks us to look at ageism -- the assumption that older people are alike and that aging impoverishes us.
Why you should listen
Ashton Applewhite would like us to think differently about growing older. As she writes: "Aging is a natural, lifelong, powerful process that unites us all. So how come so many of us unthinkingly assume that depression, diapers, and dementia lie ahead? Because of ageism -- the last socially sanctioned prejudice."
She's the author of This Chair Rocks: A Manifesto Against Ageism and is the voice of the Yo, Is This Ageist? blog. She is also the author of Cutting Loose: Why Women Who End Their Marriages Do So Well -- and was a clue on Jeopardy! as the author of the mega bestseller series, Truly Tasteless Jokes. (Who is Blanche Knott?)
Ashton Applewhite | Speaker | TED.com