TED2010
Bill Gates: Innovating to zero!
Բիլ Գեյթսը էներգիայի մասին. Նորարարություններ դեպի զրո:
Filmed:
Readability: 3.8
5,598,307 views
TED2010-ի ընթացքում, Բիլ Գեյթսը արտահայտում է իր տեսակետը աշխարհի էներգետիկայի ապագայի վերաբերյալ` ներկայացնելով «հրաշքների» կարիքը, որպեսզի խուսափենք համաշխարհային կործանումից և բացատրելով, թե ինչու է ինքն սկսել դրական արտահայտվել միջուկային մի տարբեր տեսակ ռեակտորների: Անհրաժեշտ նպատա՞կը: Ածխաթթու գազի զրո քանակության արտանետում մինչև 2050 թ.:
Bill Gates - Philanthropist
A passionate techie and a shrewd businessman, Bill Gates changed the world while leading Microsoft to dizzying success. Now he's doing it again with his own style of philanthropy and passion for innovation. Full bio
A passionate techie and a shrewd businessman, Bill Gates changed the world while leading Microsoft to dizzying success. Now he's doing it again with his own style of philanthropy and passion for innovation. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
I'm going to talk today about energy and climate.
0
1000
4000
Այսօր ես պատրաստվում եմ խոսել էներգիայի և կլիմայի մասին:
00:20
And that might seem a bit surprising because
1
5000
2000
Եվ դա կարող է փոքր-ինչ անակնկալ լինել, որովհետև
00:22
my full-time work at the Foundation is mostly about vaccines and seeds,
2
7000
5000
իմ աշխատանքը հիմնադրամում մեծամասնաբար կապված է պատվաստանյութերի և սերմերի հետ,
00:27
about the things that we need to invent and deliver
3
12000
3000
այն բաների վերաբերյալ, որոնք անհրաժեշտ են ստեղծել և ներմուծել`
00:30
to help the poorest two billion live better lives.
4
15000
5000
օգնելու երկու միլիարդ ամենաաղքատ մարդկանց, որպեսզի առավել լավ ապրեն:
00:35
But energy and climate are extremely important to these people --
5
20000
5000
Բայց էներգիան և կլիման չափազանց կարևոր են այդ մարդկանց համար,
00:40
in fact, more important than to anyone else on the planet.
6
25000
5000
առավել կարևոր, քան որևէ այլ մարդու աշխարհում:
00:45
The climate getting worse means that many years, their crops won't grow:
7
30000
5000
Կլիման ավելի ու ավելի վատանում է, ինչը նշանակում է, որ շատ տարիներ նրանց բերքը չի աճի:
00:50
There will be too much rain, not enough rain,
8
35000
3000
Կլինեն չափից ավելի անձրևներ, կամ՝ ոչ բավարար:
00:53
things will change in ways
9
38000
2000
Իրավիճակը կփոխվի այնպիսի ձևերով,
00:55
that their fragile environment simply can't support.
10
40000
4000
որ նրանց փխրուն միջավայրը պարզապես չի կարող տանել:
00:59
And that leads to starvation, it leads to uncertainty, it leads to unrest.
11
44000
5000
Դա կբերի սովի, անորոշության, անկարգությունների:
01:04
So, the climate changes will be terrible for them.
12
49000
4000
Այդպիսով, կլիմայի փոփոխությունը ահավոր վատ ազդեցություն կունենա նրանց վրա:
01:08
Also, the price of energy is very important to them.
13
53000
3000
Նաև էներգիայի գնի աճն է շատ կարևոր նրանց համար:
01:11
In fact, if you could pick just one thing to lower the price of,
14
56000
3000
Իսկապես, եթե պետք է ընտրվեր միայն մեկ բանի գինը նվազեցնել,
01:14
to reduce poverty, by far you would pick energy.
15
59000
4000
որպեսզի նվազվի աղքատությունը, այն անպայման կլիներ էներգիան:
01:18
Now, the price of energy has come down over time.
16
63000
4000
Հիմա, էներգիայի գինը ժամանակի ընթացքում իջել է:
01:22
Really advanced civilization is based on advances in energy.
17
67000
6000
Իսկապես, զարգացած քաղաքակրթությունը հիմնված է էներգիայի ոլորտի զարգացումների վրա:
01:28
The coal revolution fueled the Industrial Revolution,
18
73000
4000
Ածուխի հեղափոխությունը նպաստեց արդյունաբերական հեղափոխությանը,
01:32
and, even in the 1900s we've seen a very rapid decline in the price of electricity,
19
77000
6000
և, նույնիսկ 1900-ականներին, մենք տեսանք էլեկտրաէներգիայի գների կտրուկ նվազում
01:38
and that's why we have refrigerators, air-conditioning,
20
83000
3000
և հենց այդ պատճառով էլ մենք ունենք այսօր սառնարաններ, օդափոխիչներ,
01:41
we can make modern materials and do so many things.
21
86000
4000
մենք կարող ենք պատրաստել ժամանակակից ապրանքներ և շատ ու շատ բաներ:
01:45
And so, we're in a wonderful situation with electricity in the rich world.
22
90000
7000
Այսպիսով, մենք հրաշալի պահ ենք ապրում էլեկտրաէներգիայի հետ կապված հարուստ աշխարհում:
01:52
But, as we make it cheaper -- and let's go for making it twice as cheap --
23
97000
7000
Բայց, երբ մենք այն դարձնում ենք էժան՝ ասենք կրկնապատիկ էժան,
01:59
we need to meet a new constraint,
24
104000
2000
մենք պետք է հաղթահարենք մի նոր սահմանափակում,
02:01
and that constraint has to do with CO2.
25
106000
4000
և այդ սահմանափակումը կապված է ածխաթթու գազի հետ:
02:05
CO2 is warming the planet,
26
110000
3000
Ածխաթթու գազը տաքացնում է երկիր մոլորակը
02:08
and the equation on CO2 is actually a very straightforward one.
27
113000
6000
և այդ գազի հավասարումը իրականում չափազանց դյուրին է:
02:14
If you sum up the CO2 that gets emitted,
28
119000
4000
Եթե գումարենք արտանետված ածխաթթու գազի քանակը,
02:18
that leads to a temperature increase,
29
123000
3000
այն բերում է ջերմաստիճանի աճի,
02:21
and that temperature increase leads to some very negative effects:
30
126000
4000
իսկ վերջինիս աճը առաջացնում է շատ բացասական հետեւանքներ:
02:25
the effects on the weather; perhaps worse, the indirect effects,
31
130000
3000
Ազդեցություններ կապված եղանակի հետ ու, հավանաբար ավելի վատ, անուղղակի ազդեցությունները,
02:28
in that the natural ecosystems can't adjust to these rapid changes,
32
133000
5000
այն բանով, որ բնության էկոհամակարգը չի կարողանում հարմարվել այդ արագ փոփոխություններին
02:33
and so you get ecosystem collapses.
33
138000
3000
և որպես հետևանք ունենում ենք էկոհամակարգի ավերումներ:
02:36
Now, the exact amount of how you map
34
141000
3000
Հիմա, ճշգրտորեն հաշվարկել ածխաթթու գազի
02:39
from a certain increase of CO2 to what temperature will be
35
144000
4000
քանակի ավելացումը և դրա կապը ջերմաստիճանի հետ
02:43
and where the positive feedbacks are,
36
148000
2000
և որտեղ կան դրական արձագանքեր,
02:45
there's some uncertainty there, but not very much.
37
150000
3000
դրա մեջ կա որոշ անորոշություն, բայց ոչ շատ:
02:48
And there's certainly uncertainty about how bad those effects will be,
38
153000
3000
Եվ անպայման մեծ է անորոշությունը, թե ինչքանով վատ կարող են լինել հետեւանքները,
02:51
but they will be extremely bad.
39
156000
3000
բայց դրանք կլինեն չափազանց վատ:
02:54
I asked the top scientists on this several times:
40
159000
2000
Շատ անգամներ լավագույն գիտնականներին դիմեցի հարցով.
02:56
Do we really have to get down to near zero?
41
161000
3000
արդյո՞ք մենք իրապես պետք է հասնենք զրոյին:
02:59
Can't we just cut it in half or a quarter?
42
164000
3000
Չե՞նք կարող այն նվազեցնել կես կամ քառորդ չափի:
03:02
And the answer is that until we get near to zero,
43
167000
4000
Եվ պատասխանն այսպիսին էր. մինչև մենք չմոտենանք զրոյին,
03:06
the temperature will continue to rise.
44
171000
2000
ջերմաստիճանը կշարունակի բարձրանալ:
03:08
And so that's a big challenge.
45
173000
2000
Ուրեմն, դա շատ մեծ մարտահրավեր է:
03:10
It's very different than saying "We're a twelve-foot-high truck trying to get under a ten-foot bridge,
46
175000
5000
Դա շատ տարբեր բան է նրանից, որ, ասենք, 12 ոտք բարձր բեռնատարը փորձի անցնել 10 ոտք բարձր կամրջի տակով
03:15
and we can just sort of squeeze under."
47
180000
3000
և կարելի է հազիվ ճզմվել դրա տակ:
03:18
This is something that has to get to zero.
48
183000
4000
Սա մի բան է, որ պետք է հասնի զրոյի:
03:22
Now, we put out a lot of carbon dioxide every year,
49
187000
4000
Հիմա, մենք բավական շատ ածխաթթու գազ ենք արտանետում ամեն տարի,
03:26
over 26 billion tons.
50
191000
2000
ավելի քան 26 միլիարդ տոննա:
03:28
For each American, it's about 20 tons;
51
193000
4000
Յուրաքանչյուր ամերիկացու հաշվարկով՝ այն կազմում է 20 տոննա:
03:32
for people in poor countries, it's less than one ton.
52
197000
3000
Աղքատ երկրների բնակիչների համար, այն մեկ տոննայից ավելի քիչ է:
03:35
It's an average of about five tons for everyone on the planet.
53
200000
4000
Միջինում կազմում է հինգ տոննա առ յուրաքանչյուր մարդ ողջ երկիր մոլորակում:
03:39
And, somehow, we have to make changes
54
204000
2000
Եվ մի կերպ մենք պետք է փոփոխություններ անենք,
03:41
that will bring that down to zero.
55
206000
3000
որոնք այն պետք է հասցնեն զրոյի:
03:44
It's been constantly going up.
56
209000
2000
Այն մշատպես աճի մեջ է:
03:46
It's only various economic changes that have even flattened it at all,
57
211000
5000
Միայն տարբեր տնտեսական փոփոխություններն են, որ դրան մի քիչ կայունացրել են,
03:51
so we have to go from rapidly rising
58
216000
3000
ուրեմն, մենք պետք է շարժվենք կտրուկ աճից
03:54
to falling, and falling all the way to zero.
59
219000
3000
դեպի նվազում, և նվազեցնել այն միչև զրո:
03:57
This equation has four factors,
60
222000
2000
Հավասարումն ունի չորս գործոն:
03:59
a little bit of multiplication:
61
224000
2000
Մի փոքր բազմապատկում:
04:01
So, you've got a thing on the left, CO2, that you want to get to zero,
62
226000
3000
Այսպիսով՝ ձախ կողմում ունենք ածխաթթու գազ, որ ցանկանում ենք հասցնել զրոյի,
04:04
and that's going to be based on the number of people,
63
229000
4000
և դա պետք է հիմնված լինի հետևյալի վրա՝ մարդկանց թվաքանակը,
04:08
the services each person's using on average,
64
233000
3000
յուրաքանչյուրին ծառայությունների օգտագործման միջին մակարդակը,
04:11
the energy on average for each service,
65
236000
3000
յուրաքանչյուր ծառայության համար էներգիայի միջին քանակը,
04:14
and the CO2 being put out per unit of energy.
66
239000
4000
և ածխաթթու գազի արտնետումն առ էներգիայի միավոր:
04:18
So, let's look at each one of these
67
243000
2000
Եկեք դիտարկենք յուրաքանչյուրը,
04:20
and see how we can get this down to zero.
68
245000
4000
եւ տեսնենք, թե ինչպես կարող ենք այն նվազեցնել մինչև զրո:
04:24
Probably, one of these numbers is going to have to get pretty near to zero.
69
249000
4000
Հավանաբար, այս թվերից որևէ մեկը պետք է հասնի զրոյին շատ մոտ:
04:28
Now that's back from high school algebra,
70
253000
3000
Իսկ դա դպրոցական հանրահաշվից է գալիս,
04:31
but let's take a look.
71
256000
2000
բայց եկեք դիտարկենք:
04:33
First, we've got population.
72
258000
2000
Առաջին հերթին մենք ունենք բնակչություն:
04:35
The world today has 6.8 billion people.
73
260000
3000
Աշխարհում այսօր ապրում են 6.8 միլիարդ մարդ:
04:38
That's headed up to about nine billion.
74
263000
2000
Այն մոտենում է ինը միլիարդին:
04:40
Now, if we do a really great job on new vaccines,
75
265000
4000
Հիմա, եթե մենք կատարենք շատ լավ աշխատանք նոր պատվաստանյութերի հետ,
04:44
health care, reproductive health services,
76
269000
2000
առողջապահության, վերարտադրողականության հետ,
04:46
we could lower that by, perhaps, 10 or 15 percent,
77
271000
4000
մենք այն կարող ենք նվազեցնել, հավանաբար, 10 կամ 15 տոկոսով,
04:50
but there we see an increase of about 1.3.
78
275000
4000
բայց տեսնում ենք մոտավորապես 1.3 անգամի աճ:
04:54
The second factor is the services we use.
79
279000
3000
Երկրորդ գործոնը ծառայությունների օգտագործումն է:
04:57
This encompasses everything:
80
282000
2000
Սա ներառում է ամեն ինչ՝
04:59
the food we eat, clothing, TV, heating.
81
284000
4000
սնունդ, հագուստ, հեռուստացույց, ջեռուցում:
05:03
These are very good things:
82
288000
3000
Սրանք շատ լավ բաներ են,
05:06
getting rid of poverty means providing these services
83
291000
3000
և աղքատությունից դուրս գալ նշանակում է ապահովել այս ծառայությունները
05:09
to almost everyone on the planet.
84
294000
2000
աշխարհում գրեթե բոլոր մարդկանց համար:
05:11
And it's a great thing for this number to go up.
85
296000
4000
Շատ լավ բան է այսպիսի քանակի աճը:
05:15
In the rich world, perhaps the top one billion,
86
300000
2000
Հարուստ աշխարհում, հավանաբար վերին մակարդակի մեկ միլիարդը,
05:17
we probably could cut back and use less,
87
302000
2000
մենք հավանաբար կարող ենք տնտեսել և օգտագործել ավելի քիչ,
05:19
but every year, this number, on average, is going to go up,
88
304000
4000
բայց ամեն տարի այս թիվը շարունակաբար աճելու է միջինում
05:23
and so, over all, that will more than double
89
308000
4000
և, այդպիսով, այն կարող է ավելի քան կրկնապատկվել
05:27
the services delivered per person.
90
312000
3000
յուրաքանչյուր մարդու հասանելի ծառայությունների մատուցումը:
05:30
Here we have a very basic service:
91
315000
2000
Այստեղ մենք ունենք շատ հիմնական ծառայություն:
05:32
Do you have lighting in your house to be able to read your homework?
92
317000
3000
Դուք ունե՞ք լուսավորություն ձեր տանը՝ տնային առաջադրանքը կարդալու համար,
05:35
And, in fact, these kids don't, so they're going out
93
320000
2000
իսկ, փաստորեն, այս երեխաները չունեն, և նրանք գնում են դուրս
05:37
and reading their school work under the street lamps.
94
322000
4000
և կարդում են իրենց դպրոցի դասերը փողոցի լույսերի տակ:
05:42
Now, efficiency, E, the energy for each service,
95
327000
4000
Հիմա, արդյունավետությունը՝ «E», յուրաքանչյուր ծառայության համար օգտագործվող էներգիան,
05:46
here finally we have some good news.
96
331000
2000
այստեղ վերջապես մենք ունենք որոշ լավ լուրեր:
05:48
We have something that's not going up.
97
333000
2000
Մենք ունենք մի բան, որը չի աճում:
05:50
Through various inventions and new ways of doing lighting,
98
335000
3000
Տարբեր հայտնագործությունների և լուսավորության ստացման տարբեր ձևերի,
05:53
through different types of cars, different ways of building buildings --
99
338000
5000
ավտոմեքենաների տարբեր տեսակների, շենքերի կառուցման տարբեր ձևերի միջոցով,
05:58
there are a lot of services where you can bring
100
343000
3000
կան բազում ծառայություններ, որտեղ կարելի է
06:01
the energy for that service down quite substantially.
101
346000
4000
էներգիայի օգտագործվող ծավալը նկատելիորեն նվազեցնել,
06:05
Some individual services even bring it down by 90 percent.
102
350000
3000
որոշ ծառայությունների դեպքում՝ նույնիսկ այն նվազեցվում է 90 տոկոսով:
06:08
There are other services like how we make fertilizer,
103
353000
3000
Կան այլ տարբեր ծառայություններ, օրինակ, ինչպես ենք մենք ստանում պարարտանյութեր,
06:11
or how we do air transport,
104
356000
2000
կամ ինչպես ենք կազմակերպում օդային ճամբորդություն,
06:13
where the rooms for improvement are far, far less.
105
358000
4000
որտեղ զարգացումների շատ, չափազանց շատ քիչ տեղ կա:
06:17
And so, overall here, if we're optimistic,
106
362000
2000
Ուրեմն, ընդհանրացնելով, եթե լավատես լինենք,
06:19
we may get a reduction of a factor of three to even, perhaps, a factor of six.
107
364000
7000
մենք կարող ենք ունենալ այդ գործոնների երեք, գուցե նաև վեց անգամ նվազում:
06:26
But for these first three factors now,
108
371000
3000
Բայց այս երեք առաջին գործոնների համար
06:29
we've gone from 26 billion to, at best, maybe 13 billion tons,
109
374000
5000
մենք գնում ենք 26 միլիարդից, լավագույն դեպքում՝ 13 միլիարդ տոննա,
06:34
and that just won't cut it.
110
379000
2000
և դա պարզապես բավարար չէ:
06:36
So let's look at this fourth factor --
111
381000
2000
Այսպիսով, եկեք դիտարկենք այս չորրորդ գործոնը,
06:38
this is going to be a key one --
112
383000
2000
սա ամենաառանցքայինն է լինելու,
06:40
and this is the amount of CO2 put out per each unit of energy.
113
385000
6000
այն է ածխաթթու գազի արտանետման քանակը՝ էներգիայի յուրաքանչյուր միավորի դիմաց:
06:46
And so the question is: Can you actually get that to zero?
114
391000
4000
Ուրեմն հարցադրումն այսպիսին է. կարո՞ղ ենք իրականում այն հասցնել զրոյի:
06:50
If you burn coal, no.
115
395000
2000
Եթե վառենք ածուխ, ապա` ոչ:
06:52
If you burn natural gas, no.
116
397000
2000
Եթե վառենք բնական գազ, ապա` ոչ:
06:54
Almost every way we make electricity today,
117
399000
3000
Էլեկտրականության ստացման ներկայիս գրեթե բոլոր ձևերը՝
06:57
except for the emerging renewables and nuclear, puts out CO2.
118
402000
6000
բացառությամբ էներգիայի վերարտադրվող տեսակներից և միջուկայինից, արտանետում են ածխաթթու գազ:
07:03
And so, what we're going to have to do at a global scale,
119
408000
3000
Այսպիսով, ինչ որ մենք պատրաստվում ենք անել համաշխարհային մակարդակով
07:06
is create a new system.
120
411000
3000
մի նոր համակարգի ստեղծումն է:
07:09
And so, we need energy miracles.
121
414000
2000
Ուրեմն մենք կարիքն ունենք էներգիայի հրաշքների:
07:11
Now, when I use the term "miracle," I don't mean something that's impossible.
122
416000
4000
Հիմա՝ օգտագործելով «հրաշք» եզրույթը, ես նկատի չունեմ անհնարին ինչ-որ մի բան:
07:15
The microprocessor is a miracle. The personal computer is a miracle.
123
420000
5000
Միկրոպրոցեսորը հրաշք է: Համակարգիչը հրաշք է:
07:20
The Internet and its services are a miracle.
124
425000
3000
Համացանցը և նրա ծառայությունները հրաշք են:
07:23
So, the people here have participated in the creation of many miracles.
125
428000
5000
Ուրեմն, այստեղ գտնվող մարդիկ շատ հրաշքների ստեղծման գործում մասնակցություն են ունեցել:
07:28
Usually, we don't have a deadline,
126
433000
2000
Սովորաբար, մենք չենք ունենում վերջնաժամկետ,
07:30
where you have to get the miracle by a certain date.
127
435000
2000
թե երբ պետք է ստացվի հրաշքը՝ մինչև որոշ թվական:
07:32
Usually, you just kind of stand by, and some come along, some don't.
128
437000
4000
Սովորաբար, մի տեսակ սպասում ենք, և որոշները գալիս են, որոշները` ոչ:
07:36
This is a case where we actually have to drive at full speed
129
441000
4000
Սա այն դեպքն է, որտեղ մենք իրականում պետք է արագություն ցույց տանք
07:40
and get a miracle in a pretty tight timeline.
130
445000
5000
և կազմակերպենք հրաշքը շատ կարճ ժամանակահատվածում:
07:45
Now, I thought, "How could I really capture this?
131
450000
3000
Հիմա, մտածեցի, թե ինչպե՞ս կարելի է այն ներկայացնել:
07:48
Is there some kind of natural illustration,
132
453000
2000
Կա՞ արդյոք որեւէ բնական երևույթ,
07:50
some demonstration that would grab people's imagination here?"
133
455000
5000
ինչ-որ ցուցադրում, որ կաշխատեցներ մարդկանց երևակայությունն այստեղ:
07:55
I thought back to a year ago when I brought mosquitos,
134
460000
4000
Ես հիշեցի, երբ մեկ տարի առաջ մոծակ էի բերել,
07:59
and somehow people enjoyed that.
135
464000
2000
մարդիկ, չգիտես ինչու, հաճույք ստացան դրանից:
08:01
(Laughter)
136
466000
2000
(Ծիծաղ)
08:03
It really got them involved in the idea of,
137
468000
3000
Ես նրանց իսկապես ներգրավեցի գաղափարի մեջ.
08:06
you know, there are people who live with mosquitos.
138
471000
3000
գիտե՞ք կան մարդիկ, ովքեր ապրում են մոծակների հետ:
08:09
So, with energy, all I could come up with is this.
139
474000
5000
Ուրեմն, էներգիայի դեպքում, միայն սա կարողացա անել:
08:14
I decided that releasing fireflies
140
479000
3000
Ես որոշեցի, որ լուսատիտիկներ արձակել
08:17
would be my contribution to the environment here this year.
141
482000
4000
կլինի իմ ներդրումը տվյալ միջավայրում այս տարի:
08:21
So here we have some natural fireflies.
142
486000
3000
Ահա որոշ քանակի բնական լուսատիտիկներ:
08:24
I'm told they don't bite; in fact, they might not even leave that jar.
143
489000
3000
Ինձ ասել էին, որ նրանք չեն խայթում, նրանք նույնիսկ գուցե դուրս չգան այդ անոթից:
08:27
(Laughter)
144
492000
3000
(Ծիծաղ)
08:30
Now, there's all sorts of gimmicky solutions like that one,
145
495000
5000
Հիմա, կան բազում գովազդային հնարքներ՝ այս մեկի նման,
08:35
but they don't really add up to much.
146
500000
2000
բայց նրանք իրականում այդքան էլ արդյունքի չեն հասցնում:
08:37
We need solutions -- either one or several --
147
502000
4000
Մեզ անհրաժեշտ են լուծումներ, մեկ կամ մի քանի,
08:41
that have unbelievable scale
148
506000
4000
որոնք կունենան անհավատալի ծավալ,
08:45
and unbelievable reliability,
149
510000
2000
և անհավատալի հաստատունություն,
08:47
and, although there's many directions people are seeking,
150
512000
3000
և՝ չնայած կան բազում ուղղություններ, որ մարդիկ փնտրում են,
08:50
I really only see five that can achieve the big numbers.
151
515000
4000
ես իրականում տեսնում եմ դրանցից միան հինգը, որոնք կարող են հասցնել մեծ ծավալի:
08:54
I've left out tide, geothermal, fusion, biofuels.
152
519000
5000
Ես չեմ հաշվում մակընթացություններից, ջերմային աղբյուրներից, միաձուլումներից, բիովառելիքներից էներգիան:
08:59
Those may make some contribution,
153
524000
2000
Դրանք կարող են որոշ ներդրում ունենալ,
09:01
and if they can do better than I expect, so much the better,
154
526000
2000
և եթե նրանք կարող են իմ սպասածից ավելին անել` շատ ավելի լավ,
09:03
but my key point here
155
528000
2000
բայց իմ առանցքային միտքն այն է,
09:05
is that we're going to have to work on each of these five,
156
530000
4000
որ մենք պատրաստվում ենք աշխատել այս հինգից յուրաքանչյուրի հետ
09:09
and we can't give up any of them because they look daunting,
157
534000
4000
և մենք չենք կարող նրանցից ոչ մեկին թողնել, քանի որ դժվար են թվում,
09:13
because they all have significant challenges.
158
538000
4000
քանի որ ունեն նշանակալի մարտահրավերներ:
09:17
Let's look first at the burning fossil fuels,
159
542000
2000
Եկեք սկզբում դիտարկենք բնական վառելիքի այրումը,
09:19
either burning coal or burning natural gas.
160
544000
4000
ինչպես, օրինակ, ածուխի կամ բնական գազի վառումը:
09:23
What you need to do there, seems like it might be simple, but it's not,
161
548000
3000
Ինչ կարիք կա այստեղ անելու, թվում է` այն պետք է շատ հեշտ լինի, բայց այդպես չէ,
09:26
and that's to take all the CO2, after you've burned it, going out the flue,
162
551000
6000
այն է՝ այրումից հետո վերցնել ածխաթթու գազը, որը մտնում է ծխնելույզի մեջ,
09:32
pressurize it, create a liquid, put it somewhere,
163
557000
3000
ճնշման տակ մշակել այն, դարձնել հեղուկ, պահել ինչ-որ տեղ
09:35
and hope it stays there.
164
560000
2000
և հուսալ, որ դա այնտեղ էլ կմնա:
09:37
Now we have some pilot things that do this at the 60 to 80 percent level,
165
562000
4000
Այժմ մենք ունենք որոշ փորձնական սարքավորումներ, որոնք դա անում են 60-80 տոկոսով,
09:41
but getting up to that full percentage, that will be very tricky,
166
566000
4000
բայց ամբողջական տոկոսի հասնելու համար բավական բարդ գործընթաց է պահանջվում
09:45
and agreeing on where these CO2 quantities should be put will be hard,
167
570000
6000
և համաձայնության գալ, թե որտեղ պետք է պահվի ածխաթթու գազը բավական բարդ է լինելու,
09:51
but the toughest one here is this long-term issue.
168
576000
3000
բայց ամենախրթին հարցը գալիս է այս երկարաժամյա խնդրից.
09:54
Who's going to be sure?
169
579000
2000
ո՞վ է վստահ լինելու:
09:56
Who's going to guarantee something that is literally billions of times larger
170
581000
4000
Ո՞վ կերաշխավորի մի բան, որ բառացիորեն միլիարդ անգամ ավելի շատ է,
10:00
than any type of waste you think of in terms of nuclear or other things?
171
585000
4000
քան ցանկացած տիպի՝ միջուկային կամ այլ բաների թափոնը:
10:04
This is a lot of volume.
172
589000
3000
Սա շատ մեծ ծավալ է:
10:07
So that's a tough one.
173
592000
2000
Ուրեմն բավական խրթին հարց է:
10:09
Next would be nuclear.
174
594000
2000
Հաջորդը կլինի միջուկայինը:
10:11
It also has three big problems:
175
596000
3000
Այն նույնպես ունի երեք մեծ խնդիր:
10:14
Cost, particularly in highly regulated countries, is high;
176
599000
4000
Ծախսերը՝ հատկապես կառավարման խիստ համակարգ ունեցող երկրներում, բարձր են:
10:18
the issue of the safety, really feeling good about nothing could go wrong,
177
603000
4000
Ապահովության խնդիրը, այն վստահությունը, որ սխալ ոչինչ չի պատահի,
10:22
that, even though you have these human operators,
178
607000
3000
որ, եթե նույնիսկ կան մարդու կողմից կատարվող գործողություններ
10:25
that the fuel doesn't get used for weapons.
179
610000
3000
որ վառելիքը չի օգտագործվի զենքի համար:
10:28
And then what do you do with the waste?
180
613000
2000
Եվ հետո, ի՞նչ անել թափոնների հետ:
10:30
And, although it's not very large, there are a lot of concerns about that.
181
615000
3000
Եվ՝ չնայած այն այդքան էլ ծավալուն չէ, կան բազում հարցեր դրա շուրջ:
10:33
People need to feel good about it.
182
618000
2000
Մարդիկ կարիք ունեն, որ դրա հետ կապված հանգիստ զգան:
10:35
So three very tough problems that might be solvable,
183
620000
5000
Այսպիսով կան երեք լուրջ խնդիրներ, որոնք կարող են լուծելի լինել,
10:40
and so, should be worked on.
184
625000
2000
և ուրեմն, դրանց վրա պետք է աշխատել:
10:42
The last three of the five, I've grouped together.
185
627000
3000
Նշված հինգից վերջին երեքը ես միավորել եմ:
10:45
These are what people often refer to as the renewable sources.
186
630000
4000
Դրանց հաճախ մարդիկ անվանում են էներգիայի վերականգնվող աղբյուրներ:
10:49
And they actually -- although it's great they don't require fuel --
187
634000
4000
Եվ նրանք իսկապես՝ չնայած շատ լավ է, որ կարիք չունեն վառելիքի,
10:53
they have some disadvantages.
188
638000
2000
սակայն ունեն որոշ թերություններ:
10:55
One is that the density of energy gathered in these technologies
189
640000
6000
Դրանցից մեկն այն է, որ այս տեխնոլոգիայի միջոցով էներգիայի խտությունը
11:01
is dramatically less than a power plant.
190
646000
2000
չափազանց քիչ է, քան էլեկտրակայաններում:
11:03
This is energy farming, so you're talking about many square miles,
191
648000
4000
Սա էներգիայի հնձում է, որը պետք է տեղի ունենա շատ մեծ տարածքում,
11:07
thousands of time more area than you think of as a normal energy plant.
192
652000
5000
հազարավոր անգամ ավելի մեծ տարածքում, քան երևակայելի է որպես սովորական էլեկտրակայան:
11:12
Also, these are intermittent sources.
193
657000
3000
Բացի այդ, այս աղբյուրները հաստատուն չեն:
11:15
The sun doesn't shine all day, it doesn't shine every day,
194
660000
3000
Արևը չի փայլում ողջ օրը, այն չի երևում ամեն օր,
11:18
and, likewise, the wind doesn't blow all the time.
195
663000
3000
և նման կերպով, քամին էլ միշտ չի փչում:
11:21
And so, if you depend on these sources,
196
666000
2000
Ուրեմն, եթե կախված լինենք այսպիսի աղբյուրներից,
11:23
you have to have some way of getting the energy
197
668000
3000
ստիպված կլինենք ունենալ էներգիայի ստացման ձևեր,
11:26
during those time periods that it's not available.
198
671000
3000
այն պահերի համար, երբ տվյալ աղբյուրնը հասանելի չէ:
11:29
So, we've got big cost challenges here,
199
674000
3000
Ուրեմն այստեղ մենք ունենում ենք շատ մեծ ծախսեր:
11:32
we have transmission challenges:
200
677000
2000
Մենք ունենք փոխանցման խնդիրներ:
11:34
for example, say this energy source is outside your country;
201
679000
3000
Օրինակ, ենթադրենք էներգիայի աղբյուրը գտնվում է ձեր երկրի սահմաններից դուրս,
11:37
you not only need the technology,
202
682000
2000
այդ դեպքում դուք ոչ միայն տեխնոլոգիայի կարիքն ունեք,
11:39
but you have to deal with the risk of the energy coming from elsewhere.
203
684000
5000
այլ նաև գործ ունեք մեկ այլ տեղից էներգիան տեղափոխելու ռիսկի հետ:
11:44
And, finally, this storage problem.
204
689000
2000
Եվ վերջապես, պահեստավորման խնդիրը:
11:46
And, to dimensionalize this, I went through and looked at
205
691000
3000
Եվ ողջ պատկերն չափելու համար, ես գնացի և տեսա
11:49
all the types of batteries that get made --
206
694000
3000
պատրաստված մարտկոցների բոլոր տեսակները,
11:52
for cars, for computers, for phones, for flashlights, for everything --
207
697000
4000
մեքենաների, համակարգիչների, հեռախոսների, լուսամփոփների, ամեն ինչի համար,
11:56
and compared that to the amount of electrical energy the world uses,
208
701000
5000
և համեմատեցի աշխարհում օգտագործվող էլեկտրաէներգիայի հետ,
12:01
and what I found is that all the batteries we make now
209
706000
4000
և բացահայտեցի, որ այն բոլոր մարտկոցները, որ մենք այսօր պատրաստում ենք
12:05
could store less than 10 minutes of all the energy.
210
710000
4000
կարող են ապահովել էներգիայով 10 րոպեից էլ քիչ:
12:09
And so, in fact, we need a big breakthrough here,
211
714000
3000
Փաստորեն, այստեղ մենք կարիք ունենք շատ մեծ թռիչքի,
12:12
something that's going to be a factor of 100 better
212
717000
4000
ինչ-որ մի բան, որը պետք է լինի հարյուրավոր անգամ ավելի լավ,
12:16
than the approaches we have now.
213
721000
2000
քան այն մոտեցումները, որոնք ունենք հիմա:
12:18
It's not impossible, but it's not a very easy thing.
214
723000
4000
Դա անհնար չէ, բայց շատ հեշտ խնդիր էլ չէ:
12:22
Now, this shows up when you try to get the intermittent source
215
727000
4000
Հիմա, այսպես է ստացվում, երբ փորձվի ոչ-մշտական աղբյուրը
12:26
to be above, say, 20 to 30 percent of what you're using.
216
731000
4000
օգտագործել տալ ավելի քան օգտագործածի, ասենք, 20-30 տոկոսը:
12:30
If you're counting on it for 100 percent,
217
735000
2000
Եթե հույսերը դրվեն 100 տոկոսի վրա,
12:32
you need an incredible miracle battery.
218
737000
5000
անհրաժեշտ կլինի անհավատալի, հրաշալի մարտկոց:
12:38
Now, how we're going to go forward on this -- what's the right approach?
219
743000
3000
Հիմա, ինչպես ենք առաջ գնալու, ո՞րն է ճիշտ մոտեցումը:
12:41
Is it a Manhattan Project? What's the thing that can get us there?
220
746000
4000
Արդյո՞ք Մանհեթնյան ծրագրին նման է: Ի՞նչը կարող է մեզ այնտեղ հասցնել:
12:45
Well, we need lots of companies working on this, hundreds.
221
750000
5000
Ուրեմն, մեզ պետք են բազում ընկերություններ, որոնք կաշխատեն այս խնդրի վրա՝ հարյուրավորներ:
12:50
In each of these five paths, we need at least a hundred people.
222
755000
3000
Եվ այս հինգ խնդիրներից յուրաքանչյուրի համար մեզ անհրաժեշտ են առ նվազն հարյուր հոգի:
12:53
And a lot of them, you'll look at and say, "They're crazy." That's good.
223
758000
4000
Եվ նրանց մեծամասնությանը նայելով` դուք կարող եք ասել. նրանք խենթ են: Դա լավ է:
12:57
And, I think, here in the TED group,
224
762000
3000
Կարծում եմ այստեղ, «TED»-ի խմբում,
13:00
we have many people who are already pursuing this.
225
765000
4000
մենք ունենք շատ մարդիկ, ովքեր արդեն իրագործում են այդ գաղափարները:
13:04
Bill Gross has several companies, including one called eSolar
226
769000
4000
Բիլ Գրոսն ունի մի քանի ընկերություն, ներառյալ «eSolar»-ը,
13:08
that has some great solar thermal technologies.
227
773000
2000
որն ունի արևային էներգիայի հզոր տեխնոլոգիաներ:
13:10
Vinod Khosla's investing in dozens of companies
228
775000
4000
Վինոդ Քոսլան ներդրումներ է կատարում բազմաթիվ ընկերություններում,
13:14
that are doing great things and have interesting possibilities,
229
779000
4000
որոնք զբաղվում են հրաշալի գործերով և ունեն հետաքրքիր հնարավորություններ,
13:18
and I'm trying to help back that.
230
783000
2000
և ես էլ իմ հերթին փորձում եմ նպաստել այդ գործին:
13:20
Nathan Myhrvold and I actually are backing a company
231
785000
4000
Նաթան Միհրվոլդը և ես պատրաստվում ենք աջակցել մի ընկերության,
13:24
that, perhaps surprisingly, is actually taking the nuclear approach.
232
789000
4000
որը, գուցե անսպասելիորեն, վերցնում է հարցի լուծման միջուկային տարբերակը:
13:28
There are some innovations in nuclear: modular, liquid.
233
793000
4000
Որոշ նորարարություներ են արվել միջուկային էներգետիկայի ոլորտում` մոդուլար, հեղուկային:
13:32
And innovation really stopped in this industry quite some ago,
234
797000
4000
Եվ նորարարություններն այդ ոլորտում կանգ առան բավական ժամանակ առաջ,
13:36
so the idea that there's some good ideas laying around is not all that surprising.
235
801000
5000
ուրեմն այն միտքը որ որոշ լավ գաղափարներ կան այնտեղ այդքան էլ զարմանալի չէ:
13:41
The idea of TerraPower is that, instead of burning a part of uranium --
236
806000
6000
«Terrapower»-ի գաղափարն այն է, որ ուրանի մի մասի այրման փոխարեն՝
13:47
the one percent, which is the U235 --
237
812000
3000
որը կազմում է մեկ տոկոսը՝ «U-235»-ը,
13:50
we decided, "Let's burn the 99 percent, the U238."
238
815000
5000
որոշեցինք, որ կարելի է այրել 99 տոկոսը՝ «U-238»-ը:
13:55
It is kind of a crazy idea.
239
820000
2000
Սա խենթ մտքերի շարքից է:
13:57
In fact, people had talked about it for a long time,
240
822000
3000
Իրականում, մարդիկ դրա մասին մտորել են շատ երկար ժամանակ,
14:00
but they could never simulate properly whether it would work or not,
241
825000
4000
բայց նրանք երբեք չեն կարողացել հստակ նախագծել, եթե այն կաշխատի, թե` ոչ,
14:04
and so it's through the advent of modern supercomputers
242
829000
3000
իսկ գերժամանակակից համակարգիչների միջոցով,
14:07
that now you can simulate and see that, yes,
243
832000
2000
հեշտությամբ կարելի է փորձարկել և տեսնել, որ, այո,
14:09
with the right material's approach, this looks like it would work.
244
834000
6000
ճիշտ ընտրված հումքի պարագայում, այս ձեւը գուցեև աշխատի:
14:15
And, because you're burning that 99 percent,
245
840000
3000
Եվ այն բանի շնորհիվ, որ այրվում է 99 տոկոսը,
14:18
you have greatly improved cost profile.
246
843000
4000
մենք կկարողանանք կրճատել ծախսերը:
14:22
You actually burn up the waste, and you can actually use as fuel
247
847000
4000
Դուք իրականում այրում եք թափոնը, նաև կարող եք օգտագործել
14:26
all the leftover waste from today's reactors.
248
851000
3000
այսօրվա ռեակտորներում մնացած թափոնը որպես վառելիք:
14:29
So, instead of worrying about them, you just take that. It's a great thing.
249
854000
5000
Այսպիսով, փոխանակ նրանց մասին անհանգստանալու, պարզապես դրանք վերցվում են: Դա հրաշալի է:
14:34
It breathes this uranium as it goes along, so it's kind of like a candle.
250
859000
4000
Այն շնչում է ուրանը պարզապես անցնելիս: Այն կարծես մոմ լինի:
14:38
You can see it's a log there, often referred to as a traveling wave reactor.
251
863000
4000
Ինչպես տեսնում եք, կոճղի նման է, որը հաճախ անվանվում են վազող ալիքի ռեակտոր:
14:42
In terms of fuel, this really solves the problem.
252
867000
4000
Վառելիքի տեսանկյունից, այն ամբողջապես լուծում է խնդիրը:
14:46
I've got a picture here of a place in Kentucky.
253
871000
3000
Ես այստեղ ունեմ Քենթըքի նահանգից մի նկար:
14:49
This is the leftover, the 99 percent,
254
874000
2000
Սա մնացորդն է՝ այն 99 տոկոսը,
14:51
where they've taken out the part they burn now,
255
876000
2000
ուր վերցրած են հիմնականում այրվող մասը,
14:53
so it's called depleted uranium.
256
878000
2000
և այն կոչվում է սպառված ուրան:
14:55
That would power the U.S. for hundreds of years.
257
880000
3000
Սա կարող է հարյուրավոր տարիներով էլեկտրականություն մատակարարել Միացյալ Նահանգներին:
14:58
And, simply by filtering seawater in an inexpensive process,
258
883000
3000
Եվ՝ պարզապես մաքրելով ծովի ջուրը շատ քիչ ծախսերով,
15:01
you'd have enough fuel for the entire lifetime of the rest of the planet.
259
886000
5000
կստացվի բավարար վառելիք երկիր մոլորակի ողջ կյանքի համար:
15:06
So, you know, it's got lots of challenges ahead,
260
891000
4000
Ճիշտ է, ապագայում սպասվում են բազում մարտահրավերներ,
15:10
but it is an example of the many hundreds and hundreds of ideas
261
895000
5000
բայց սա հարյուրավոր գաղափարներից ընդամենը մի օրինակ է,
15:15
that we need to move forward.
262
900000
3000
որ մենք կարիք ունենք առաջ տանելու:
15:18
So let's think: How should we measure ourselves?
263
903000
3000
Եկեք մտածենք` ինչպե՞ս պետք է մենք մեզ գնահատենք:
15:21
What should our report card look like?
264
906000
3000
Ի՞նչ պետք է պարունակի մեր վիճակացույցը:
15:24
Well, let's go out to where we really need to get,
265
909000
3000
Լավ, եկեք առաջ գնանք այնտեղ, որտեղ մենք իրականում պետք է հասնենք,
15:27
and then look at the intermediate.
266
912000
2000
և հետո նայենք միջանկյալ օղակներին:
15:29
For 2050, you've heard many people talk about this 80 percent reduction.
267
914000
5000
2050-ի համար, հավանաբար լսած կլինեք, մարդիկ խոսում են 80 տոկոս կրճատման մասին:
15:34
That really is very important, that we get there.
268
919000
4000
Իրականում չափազանց կարևոր է, որ մենք այնտեղ հասնենք:
15:38
And that 20 percent will be used up by things going on in poor countries,
269
923000
4000
Իսկ 20 տոկոսը կօգտագործվի աղքատ երկրների կողմից,
15:42
still some agriculture,
270
927000
2000
որոշ չափով էլ գյուղատնտեսության կողմից:
15:44
hopefully we will have cleaned up forestry, cement.
271
929000
4000
Հուսով եմ մենք մաքրած կլինենք անտառային արդյունաբերությունը, ցեմենտը:
15:48
So, to get to that 80 percent,
272
933000
3000
Այսպիսով, 80 տոկոսին հասնելու համար
15:51
the developed countries, including countries like China,
273
936000
4000
զարգացած երկրները, ներառյալ Չինաստանը և այլ նման երկրներ,
15:55
will have had to switch their electricity generation altogether.
274
940000
5000
ստիպված կլինեն փոխել իրենց ողջ էլեկտրաէներգիայի արտադրության ոլորտը:
16:00
So, the other grade is: Are we deploying this zero-emission technology,
275
945000
6000
Մյուս գնահատականը. արդյո՞ք մենք իրականացնում ենք զրոյական արտանետումներով տեխնոլոգիաներ,
16:06
have we deployed it in all the developed countries
276
951000
2000
կատարե՞լ ենք արդյոք դրանք բոլոր զարգացած երկրներում
16:08
and we're in the process of getting it elsewhere?
277
953000
3000
և մենք ցանկանո՞ւմ ենք տեղադրել դրանք նաև այլ տեղերում:
16:11
That's super important.
278
956000
2000
Սա չափազանց կարևոր է:
16:13
That's a key element of making that report card.
279
958000
4000
Սա մեր վերջնական վիճակացույցի հիմնաքարն է:
16:17
So, backing up from there, what should the 2020 report card look like?
280
962000
5000
Այսպիսով, վերադառնալով այդ կետից` ինչպիսի՞ն պետք է լինի 2020-ի մեր վիճակացույցը:
16:22
Well, again, it should have the two elements.
281
967000
2000
Կրկին, այն պետք է ունենա երկու բաղադրիչ:
16:24
We should go through these efficiency measures to start getting reductions:
282
969000
4000
Մենք պետք է անցնենք արդյունավետության գնահատման միջով, որպեսզի սկսենք ունենալ նվազումներ:
16:28
The less we emit, the less that sum will be of CO2,
283
973000
3000
Ինչքան քիչ մենք արտանետենք, այնքան քիչ ածխաթթու գազ կգոյանա,
16:31
and, therefore, the less the temperature.
284
976000
2000
և, դրանով պայմանավորված էլ, կունենանք ցածր ջերմաստիճան:
16:33
But in some ways, the grade we get there,
285
978000
3000
Բայց որոշ դեպքերում, այն գնահատականը, որ կունենանք այնտեղ՝
16:36
doing things that don't get us all the way to the big reductions,
286
981000
4000
անելով գործողություններ, որոնք չեն բերում մեզ նկատելի նվազեցումներ,
16:40
is only equally, or maybe even slightly less, important than the other,
287
985000
4000
պարզապես հավասար են, կամ նույնիսկ մի քիչ ավելի քիչ կարեւոր,
16:44
which is the piece of innovation on these breakthroughs.
288
989000
4000
քան այն նորարարությունների ներմուծումները սրանց շուրջ:
16:48
These breakthroughs, we need to move those at full speed,
289
993000
3000
Այդպիսի նորարարությունները մենք պետք է առաջ տանենք ողջ ուժով,
16:51
and we can measure that in terms of companies,
290
996000
3000
և կարող ենք այն հաշվարկել ըստ ընկերությունների,
16:54
pilot projects, regulatory things that have been changed.
291
999000
3000
փորձարկումների, կարգավորման հետ կապված փոխված մոտեցումների:
16:57
There's a lot of great books that have been written about this.
292
1002000
3000
Կան բազում հրաշալի գրքեր այս թեմայի շուրջ:
17:00
The Al Gore book, "Our Choice"
293
1005000
3000
Ալ Գորի գիրքը՝ «Մեր ընտրությունը»
17:03
and the David McKay book, "Sustainable Energy Without the Hot Air."
294
1008000
3000
և Դեյվիդ Մըքեյի գիրքը՝ «Հաստատուն էներգիա առանց փչության»:
17:06
They really go through it and create a framework
295
1011000
3000
Նրանք իրապես անցնում են խնդրի միջով և հիմք են ստեղծում,
17:09
that this can be discussed broadly,
296
1014000
2000
որ այս հարցը քննարկվի առավել մեծ ծավալով,
17:11
because we need broad backing for this.
297
1016000
3000
քանի որ մենք լայն աջակցության կարիք ունենք:
17:14
There's a lot that has to come together.
298
1019000
2000
Շատ բաներ պետք է միասին համադրվեն:
17:16
So this is a wish.
299
1021000
2000
Այնպես որ, սա ցանկություն է:
17:18
It's a very concrete wish that we invent this technology.
300
1023000
4000
Սա շատ հստակ ցանկություն է. հայտնաբերել այդ տեխնոլոգիան:
17:22
If you gave me only one wish for the next 50 years --
301
1027000
3000
Եթե դուք ինձ ապագա հիսուն տարիների համար մեկ ցանկության տայիք,
17:25
I could pick who's president,
302
1030000
2000
ես կարող էի ընտրել, թե ով կլինի մեր նախագահը,
17:27
I could pick a vaccine, which is something I love,
303
1032000
3000
ես կարող էի ընտրել մի պատվաստանյութ՝ մի բան, որ ես շատ եմ սիրում,
17:30
or I could pick that this thing
304
1035000
2000
կամ կարող էի ընտրել հենց սա,
17:32
that's half the cost with no CO2 gets invented --
305
1037000
4000
որ ստեղծվի մի բան, որի ծախսերը կեսը լինեն՝ ածխաթթու գազի բացակայությամբ մեկտեղ,
17:36
this is the wish I would pick.
306
1041000
2000
ահա այն ցանկությունը, որ ես կընտրեի:
17:38
This is the one with the greatest impact.
307
1043000
2000
Սա ամենամեծ ազդեցություն ունեցողը կլիներ:
17:40
If we don't get this wish,
308
1045000
2000
Եթե մենք չստանանք այդ ցանկությունը,
17:42
the division between the people who think short term and long term will be terrible,
309
1047000
4000
երկարաժամկետ և կարճաժամկետ մտածողների միջև կգա ահռելի տարբերություն,
17:46
between the U.S. and China, between poor countries and rich,
310
1051000
3000
ինչպես նաև ԱՄՆ-ի և Չինաստանի, հարուստ և աղքատ երկրների միջև,
17:49
and most of all the lives of those two billion will be far worse.
311
1054000
5000
և՝ ամենակարևորը, այն երկու միլիարդի կյանքը շատ ավելի կվատանա:
17:54
So, what do we have to do?
312
1059000
2000
Ուրեմն, ի՞նչ պետք է անենք:
17:56
What am I appealing to you to step forward and drive?
313
1061000
5000
Ինչո՞վ եմ ես ձեզ դիմում որ հանձն առնեք և առաջնորդեք:
18:01
We need to go for more research funding.
314
1066000
3000
Մենք պետք է կատարենք ավելի շատ հետազոտական ծախսեր:
18:04
When countries get together in places like Copenhagen,
315
1069000
2000
Երբ երկրները հավաքվում են մի տեղ, ինչպիսին Կոպենհագենն է,
18:06
they shouldn't just discuss the CO2.
316
1071000
3000
նրանք չպետք է միայն քննարկեն ածխաթթու գազի խնդիրը:
18:09
They should discuss this innovation agenda,
317
1074000
2000
Նրանք պետք է քննարկեն նորարարությունների օրակարգը,
18:11
and you'd be stunned at the ridiculously low levels of spending
318
1076000
5000
և դուք ապշած կմնաք այդ նորարարույթունների վրա ծախսված
18:16
on these innovative approaches.
319
1081000
2000
չնչին գումարներից:
18:18
We do need the market incentives -- CO2 tax, cap and trade --
320
1083000
4000
Մենք կարիք ունենք շուկայական խթանների՝ ածխաթթու գազի հարկերի, դրա առևտրի,
18:22
something that gets that price signal out there.
321
1087000
3000
ինչ-որ բան, որը կուղարկի գնային ազդակներ:
18:25
We need to get the message out.
322
1090000
2000
Մենք պետք է պատգամներ մղենք:
18:27
We need to have this dialogue be a more rational, more understandable dialogue,
323
1092000
3000
Մեզ անհրաժեշտ է, որ այդ երկխոսությունը լինի առավել ողջամիտ, հասկանալի՝
18:30
including the steps that the government takes.
324
1095000
3000
ներառելով այն քայլերը, որ կառավարությունն է անում:
18:33
This is an important wish, but it is one I think we can achieve.
325
1098000
4000
Սա շատ կարևոր ցանկություն է, բայց ես կարծում եմ, որ այն հասանելի է:
18:37
Thank you.
326
1102000
2000
Շնորհակալություն
18:39
(Applause)
327
1104000
11000
(Ծափահարություններ)
18:50
Thank you.
328
1115000
2000
Շնորհակալություն
18:52
Chris Anderson: Thank you. Thank you.
329
1117000
2000
Քրիս Անդերսըն. Շնորհակալություն, շնորհակալություն:
18:54
(Applause)
330
1119000
5000
(Ծափահարություններ)
18:59
Thank you. So to understand more about TerraPower, right --
331
1124000
6000
Շնորհակալություն: Պարզապես որպեսզի իմանամ ավելին «Terrapower»-ի մասին,
19:05
I mean, first of all, can you give a sense of what scale of investment this is?
332
1130000
5000
նկատի ունեմ, նախ և առաջ, կարո՞ղ եք բացատրել, թե ինչպիսի ծավալի ներդրում է դա պահանջում:
19:10
Bil Gates: To actually do the software, buy the supercomputer,
333
1135000
4000
Բիլ Գեյթս. Ծրագրի մշակումը, գերհզոր համակարգչի գնումը,
19:14
hire all the great scientists, which we've done,
334
1139000
2000
հավաքել բոլոր հզոր գիտնականներին՝ ինչն արդեն արել ենք,
19:16
that's only tens of millions,
335
1141000
3000
դրանք միայն տասնյակ միլիոններ են,
19:19
and even once we test our materials out in a Russian reactor
336
1144000
3000
նույնիսկ երբ փորձենք մեր նյութերը ռուսական ռեակտորում,
19:22
to make sure that our materials work properly,
337
1147000
4000
որպեսզի համոզվենք, որ մեր մշակումները աշխատում են,
19:26
then you'll only be up in the hundreds of millions.
338
1151000
2000
դա կհասնի միայն հարյուրավոր միլիոնների:
19:28
The tough thing is building the pilot reactor;
339
1153000
3000
Ամենից բարդը փորձնական ռեակտոր պատրաստելն է՝
19:31
finding the several billion, finding the regulator, the location
340
1156000
5000
գտնել մի քանի միլիարդ դոլար, վերհասկող, տարածք,
19:36
that will actually build the first one of these.
341
1161000
2000
որտեղ պետք է կառուցվի դրանցից առաջինը:
19:38
Once you get the first one built, if it works as advertised,
342
1163000
4000
Հենց որ առաջինը կառուցվի և աշխատի այնպես, ինչպես նախատեսված էր,
19:42
then it's just clear as day, because the economics, the energy density,
343
1167000
4000
ապա դրանից հետո ամեն ինչ շատ է պարզանում, քանզի դրա աշխատելու ոճը, էներգիայի խտությունը,
19:46
are so different than nuclear as we know it.
344
1171000
2000
շատ են տարբերվում միջուկային էներգիայի մասին ունեցած մեր գիտելիքներից:
19:48
CA: And so, to understand it right, this involves building deep into the ground
345
1173000
4000
ՔԱ. Ուրեմն՝ ճիշտ հասկանալու համար, սա ներառում է գետնի տակ շատ խորը փորվածք,
19:52
almost like a vertical kind of column of nuclear fuel,
346
1177000
4000
որը նման է միջուկային վառելիքի ոնց-որ ուղղահայաց մի սյան՝
19:56
of this sort of spent uranium,
347
1181000
2000
այս սպառված ուրանից,
19:58
and then the process starts at the top and kind of works down?
348
1183000
3000
իսկ ընթացքը այդտեղ սկսվելու է վերևից և գնում է դեպի ներքև՞:
20:01
BG: That's right. Today, you're always refueling the reactor,
349
1186000
3000
ԲԳ. Ճիշտ այդպես: Այսօր, մենք մշտապես վերալիցքավորում ենք ռեակտորը,
20:04
so you have lots of people and lots of controls that can go wrong:
350
1189000
3000
ուրեմն ունենում ենք շատ մարդիկ ու հսկողության համակարգեր, որոնք կարող են սխալ աշխատել,
20:07
that thing where you're opening it up and moving things in and out,
351
1192000
3000
այն դեպքն է, որ մի բան ես բացում, անընդհատ շարժ կա:
20:10
that's not good.
352
1195000
2000
Դա լավ չէ:
20:12
So, if you have very cheap fuel that you can put 60 years in --
353
1197000
5000
Եթե լինի շատ էժան վառելիք, որ կարելի է վաթսուն տարի շարունակ լցնել,
20:17
just think of it as a log --
354
1202000
2000
որպես կոճղ պատկերացրեք,
20:19
put it down and not have those same complexities.
355
1204000
3000
պարզապես զետեղեք և չեն լինի մնացած բարդությունները:
20:22
And it just sits there and burns for the 60 years, and then it's done.
356
1207000
5000
Այն պարզապես մնում է իր տեղում և վառվում է վաթսուն տարի և վերջ:
20:27
CA: It's a nuclear power plant that is its own waste disposal solution.
357
1212000
4000
ՔԱ. Փաստորեն սա ատոմակայան է, որն ինքն է լուծում իր թափոնների խնդիրը:
20:31
BG: Yeah. Well, what happens with the waste,
358
1216000
2000
ԲԳ. Այո: Իսկ ի՞նչ է կատարվում թափոնների հետ:
20:33
you can let it sit there -- there's a lot less waste under this approach --
359
1218000
5000
Կարելի է այն թողնել հենց այնտեղ. այդպիսով թափոնները չափազանց ավելի քիչ են լինում,
20:38
then you can actually take that,
360
1223000
2000
ապա կարող եք այնտեղից վերցնել,
20:40
and put it into another one and burn that.
361
1225000
3000
և տեղադրել մեկ այլի մեջ և այրել:
20:43
And we start off actually by taking the waste that exists today,
362
1228000
4000
Եվ մենք իրականում սկսում ենք հենց հին մնացած թափոններից, որոնք այսօր կան
20:47
that's sitting in these cooling pools or dry casking by reactors --
363
1232000
4000
և նստած են ռեակտորների օդափոխիչ կամ չորացնող համակարգերի մեջ:
20:51
that's our fuel to begin with.
364
1236000
2000
Սա մեր սկզբնական վառելիքն է:
20:53
So, the thing that's been a problem from those reactors
365
1238000
3000
Ռեակտորների հետ կապված խնդիր առաջացնողները
20:56
is actually what gets fed into ours,
366
1241000
2000
իրականում մեր հումքն են,
20:58
and you're reducing the volume of the waste quite dramatically
367
1243000
3000
և դրանով իսկ կարելի է կտրուկ իջեցնել թափոնների մակարդակը՝
21:01
as you're going through this process.
368
1246000
2000
այս գործընթացը կատարելիս:
21:03
CA: I mean, you're talking to different people around the world
369
1248000
2000
ՔԱ. Բայց Ձեր զրույցներում՝ տարբեր մարդկանց հետ
21:05
about the possibilities here.
370
1250000
2000
այստեղի հնարավորությունների վերաբերյալ,
21:07
Where is there most interest in actually doing something with this?
371
1252000
3000
որտե՞ղ եք տեսել իսկական խանդավառություն այս գործն անելու համար:
21:10
BG: Well, we haven't picked a particular place,
372
1255000
3000
ԲԳ. Մենք դեռ չենք ընտրել ստույգ որեւէ վայր,
21:13
and there's all these interesting disclosure rules about anything that's called "nuclear,"
373
1258000
8000
և կան բազում հետաքրքիր թափանցիկության կանոնները միջուկային վառելիքի մասին,
21:21
so we've got a lot of interest,
374
1266000
2000
այնպես որ, մենք ստացել ենք այնքան շատ հետաքրքրություն,
21:23
that people from the company have been in Russia, India, China --
375
1268000
4000
որ մեր ընկերությունից մարդիկ եղել են Ռուսաստանում, Հնդկաստանում, Չինաստանում:
21:27
I've been back seeing the secretary of energy here,
376
1272000
2000
Ես վերադարձել եմ՝ հանդիպման էներգետիկայի նախարարի հետ
21:29
talking about how this fits into the energy agenda.
377
1274000
4000
և զրուցում էինք, թե ինչպես է սա ընդգրկվելու էներգիայի օրակարգում:
21:33
So I'm optimistic. You know, the French and Japanese have done some work.
378
1278000
3000
Ես լավատես եմ: Գիտեք, ֆրանսիացիները և ճապոնացիները կատարել են որոշ աշխատանքներ:
21:36
This is a variant on something that has been done.
379
1281000
4000
Սա կատարված աշխատանքի մի տարբերակ է:
21:40
It's an important advance, but it's like a fast reactor,
380
1285000
4000
Այն շատ կարևոր առաջխաղացում է, բայց այն չափազանց արագ ռեակտոր է
21:44
and a lot of countries have built them,
381
1289000
2000
և այն կառուցվել է շատ երկրների կողմից,
21:46
so anybody who's done a fast reactor is a candidate to be where the first one gets built.
382
1291000
5000
այնպես որ, ով որ արագ ռեակտոր է պատրաստել, կարող է լինել թեկնածու սրա առաջինն ստեղծելու համար:
21:51
CA: So, in your mind, timescale and likelihood
383
1296000
5000
ՔԱ. Այսպիսով, ինչպե՞ս է Ձեր մտքում ժամանակացույցը և հավանականությունը
21:56
of actually taking something like this live?
384
1301000
3000
այսպիսի մի բան կյանքի կոչելու՝ իրականում:
21:59
BG: Well, we need -- for one of these high-scale, electro-generation things
385
1304000
5000
ԲԳ. Մեզ անհրաժեշտ են՝ էլեկտրականության ստացման այդպիսի բարձր մակարդակի սարքեր,
22:04
that's very cheap,
386
1309000
2000
որոնք շատ էժան են,
22:06
we have 20 years to invent and then 20 years to deploy.
387
1311000
4000
մենք ունենք 20 տարի հայտնաբերման և 20 տարի տարածելու համար:
22:10
That's sort of the deadline that the environmental models
388
1315000
5000
Սա կարծես վերջնաժամկետ է բնապահպանական մոդելներով,
22:15
have shown us that we have to meet.
389
1320000
2000
որ ցուցադրել են, որ անհրաժեշտ է հաղթահարել:
22:17
And, you know, TerraPower, if things go well -- which is wishing for a lot --
390
1322000
5000
Եվ, գիտեք, «Terrapower»-ը, եթե ամեն ինչ լավ ընթանա, որը չափից դուրս ցանկալի է,
22:22
could easily meet that.
391
1327000
2000
կարող է շատ հեշտորեն հասցնել այդ նպատակին:
22:24
And there are, fortunately now, dozens of companies --
392
1329000
3000
Բարեբախտաբար, այժմ կան տասնյակ կազմակերպություններ.
22:27
we need it to be hundreds --
393
1332000
2000
մեզ պետք է, որ նրանք դառնան հարյուրավորներ,
22:29
who, likewise, if their science goes well,
394
1334000
2000
որոնք, շատ հավանական է, եթե նրանց գիտական մշակումները ճիշտ լինեն,
22:31
if the funding for their pilot plants goes well,
395
1336000
3000
եթե իրենց փորձնական փուլերի ֆինանսավորումը բարեհաջող ընթանա,
22:34
that they can compete for this.
396
1339000
2000
նրանք կարող են մրցակցել այս խնդրի շուրջ:
22:36
And it's best if multiple succeed,
397
1341000
2000
Եվ ամենից լավ տարբերակն է, երբ մի քանիսն են հաջողության հասնում,
22:38
because then you could use a mix of these things.
398
1343000
3000
քանի որ կարելի կդառնա օգտագործել տեխնոլոգիաների տարբերակներ:
22:41
We certainly need one to succeed.
399
1346000
2000
Մենք իրականում կարիք ունենք, որ մեկը հասնի հաջողության:
22:43
CA: In terms of big-scale possible game changes,
400
1348000
3000
ՔԱ. Մեծ ծավալային խաղի հնարավոր փոփոխություններից,
22:46
is this the biggest that you're aware of out there?
401
1351000
3000
արդյո՞ք սա ամենից մեծն է, որից Դուք տեղեակ եք:
22:49
BG: An energy breakthrough is the most important thing.
402
1354000
4000
ԲԳ. Էներգիայի ոլորտում կատարվող գիտական առաջընթացն ամենակարևոր խնդիրն է:
22:53
It would have been, even without the environmental constraint,
403
1358000
2000
Այդպես կլիներ նույնիսկ առանց էկոլոգիական սահմանափակումների,
22:55
but the environmental constraint just makes it so much greater.
404
1360000
5000
բայց էկոլոգիական սահմանափակումներն այն դարձնում են առավել նշանակալից:
23:00
In the nuclear space, there are other innovators.
405
1365000
3000
Միջուկային ոլորտում այլ նորարարություններ կան:
23:03
You know, we don't know their work as well as we know this one,
406
1368000
3000
Մենք չգիտենք նրանց աշխատանքը այնքան լավ, որքան գիտենք այս մեկը,
23:06
but the modular people, that's a different approach.
407
1371000
3000
իսկ մոդուլար մարդիկը` սա արդեն այլ մոտեցում է:
23:09
There's a liquid-type reactor, which seems a little hard,
408
1374000
4000
Հեղուկային ռեակտոր կա, որը մի քիչ բարդ է թվում,
23:13
but maybe they say that about us.
409
1378000
2000
բայց միգուցե նրանք նույնն են ասում նաև մեր մասին:
23:15
And so, there are different ones,
410
1380000
3000
Այսպիսով, տարբեր տեսակներ կան,
23:18
but the beauty of this is a molecule of uranium
411
1383000
3000
բայց սրա գեղեցկությունն նրանում է, որ ուրանի մոլեկուլն
23:21
has a million times as much energy as a molecule of, say, coal,
412
1386000
4000
ունի միլիոն անգամ ավելի շատ էներգիա, քան, ասենք, ածուխինը,
23:25
and so -- if you can deal with the negatives,
413
1390000
3000
այնպես որ, եթե կարելի լինի աշխատել բացասական կողմերի հետ,
23:28
which are essentially the radiation --
414
1393000
3000
որոնք, ըստ էության, ճառագայթներն են,
23:31
the footprint and cost, the potential,
415
1396000
3000
ծավալը և ծախսերը, ներուժը՝
23:34
in terms of effect on land and various things,
416
1399000
2000
երկրի և այլ բաների վրա ունեցած ազդեցության համատեքստում,
23:36
is almost in a class of its own.
417
1401000
4000
իրեն յուրահատուկ դասակարգման մեջ է դնում:
23:40
CA: If this doesn't work, then what?
418
1405000
4000
ՔԱ. Եթե այս գաղափարը չաշխատի, ապա ի՞նչ է լինելու:
23:44
Do we have to start taking emergency measures
419
1409000
4000
Արդյո՞ք մենք պետք է կատարենք անվտանգության միջոցառումներ,
23:48
to try and keep the temperature of the earth stable?
420
1413000
3000
որպեսզի փորձենք և կայուն պահենք երկրի ջերմաստիճանը:
23:51
BG: If you get into that situation,
421
1416000
2000
ԲԳ. Եթե դուք ուզում եք այն իրավիճակը պատկերացնել,
23:53
it's like if you've been over-eating, and you're about to have a heart attack:
422
1418000
5000
այն նման է, եթե դուք չափից ավելի կերած լինեք և մոտ լինեք սրտի կաթված ստանալուն:
23:58
Then where do you go? You may need heart surgery or something.
423
1423000
4000
Եվ այդ ժամանակ ո՞ւր կգնաք: Ձեզ անհրաժեշտ կլինի սրտի վիրահատություն կամ ինչ-որ նման բան:
24:02
There is a line of research on what's called geoengineering,
424
1427000
4000
Գոյություն ունի հետազոտության մի ճյուղ, որը կոչվում է «geoengineering»,
24:06
which are various techniques that would delay the heating
425
1431000
3000
որտեղ կան բազմաթիվ ձեւեր, որոնք հետաձգում են ջեռուցումը
24:09
to buy us 20 or 30 years to get our act together.
426
1434000
3000
որպեսզի ստանանք 20 կամ 30 տարի մենք մեզ հավաքելու համար:
24:12
Now, that's just an insurance policy.
427
1437000
2000
Այժմ, դա ընդամենն ապահովագրություն է:
24:14
You hope you don't need to do that.
428
1439000
2000
Հույսը կա, որ դրա կարիքը չի լինի:
24:16
Some people say you shouldn't even work on the insurance policy
429
1441000
2000
Որոշ մարդիկ ասում են, որ նույնիսկ անհրաժեշտ չէ աշխատել ապահովագրության վրա,
24:18
because it might make you lazy,
430
1443000
2000
քանի որ այն մեզ դարձնում է ալարկոտ,
24:20
that you'll keep eating because you know heart surgery will be there to save you.
431
1445000
4000
և որ մարդ կշարունակի ուտել, որովհետև գիտի, որ սրտի վիրահատությունը կա ու կա:
24:24
I'm not sure that's wise, given the importance of the problem,
432
1449000
3000
Ես չգիտեմ ինչքանով խելացի մոտեցում է դա՝ հաշվի առնելով խնդրի կարևորությունը,
24:27
but there's now the geoengineering discussion
433
1452000
4000
բայց այսօր ընթանում են քննարկումներ «geoengineering»-ի շուրջ,
24:31
about -- should that be in the back pocket in case things happen faster,
434
1456000
4000
որ, արդյո՞ք այն պետք է լինի մեր պահուստային գրպանում, եթե իրադարձություններն ավելի արագ ընթանան,
24:35
or this innovation goes a lot slower than we expect?
435
1460000
3000
կամ եթե այս նորարարությունն ավելի դանդաղի, քան մենք ակնկալում ենք:
24:40
CA: Climate skeptics: If you had a sentence or two to say to them,
436
1465000
5000
ՔԱ. Կլիմայի նկատմամբ թերահավատների հետ կապված. եթե ունեք մեկ կամ երկու նախադասություն նրանց ասելու,
24:45
how might you persuade them that they're wrong?
437
1470000
4000
ինչպե՞ս նրանց կհամոզեիք, որ սխալ են:
24:50
BG: Well, unfortunately, the skeptics come in different camps.
438
1475000
4000
ԲԳ. Դժբախտաբար, նրանք գտնվում են տարբեր ճամբարներում:
24:54
The ones who make scientific arguments are very few.
439
1479000
4000
Նրանք, որոնք իրականում գիտական փաստարկներ են առաջադրում, շատ քիչ են:
24:58
Are they saying that there's negative feedback effects
440
1483000
3000
Արդյո՞ք նրանք ասում են, որ կան բացասական հետադարձ կապեր
25:01
that have to do with clouds that offset things?
441
1486000
2000
որոնք կապ ունեն ամպերի հետ, որոնք վերացնում են բացասական հետևանքները:
25:03
There are very, very few things that they can even say
442
1488000
3000
Քիչ, չափազանց քիչ բաներ նրանք կարող են ասել,
25:06
there's a chance in a million of those things.
443
1491000
3000
որ դրանց հավանականությունը միլիոնից մեկն է:
25:09
The main problem we have here, it's kind of like AIDS.
444
1494000
3000
Հիմնական խնդիրը, որ մենք ունենք, ՁԻԱՀ-ի պես մի բան է:
25:12
You make the mistake now, and you pay for it a lot later.
445
1497000
4000
Այս պահուս անում ես մի սխալ և թանկ ես վճարում դրա համար ավելի ուշ:
25:16
And so, when you have all sorts of urgent problems,
446
1501000
4000
Ուրեմն երբ կան հրատապ խնդիրների բոլոր տեսակները,
25:20
the idea of taking pain now that has to do with a gain later,
447
1505000
3000
այսօր մի փոքր ցավ ունենալու գնով ապագա շահումներ ունենալու տարբերակն է,
25:23
and a somewhat uncertain pain thing --
448
1508000
3000
և ինչ-որ անորոշ ցավ:
25:26
in fact, the IPCC report, that's not necessarily the worst case,
449
1511000
6000
ԿՓՄԽ (Կլիմայի փոփոխության միջկառավարական խումբ) զեկույցը գուցե վատագույնը չէ,
25:32
and there are people in the rich world who look at IPCC
450
1517000
2000
և կան մարդիկ հարուստ աշխարհում, ովքեր հետևում են ԿՓՄԽ-ին,
25:34
and say, "OK, that isn't that big of a deal."
451
1519000
4000
և ասում են, լավ, դա այդքան ել մեծ խնդիր չէ:
25:38
The fact is it's that uncertain part that should move us towards this.
452
1523000
4000
Փաստն այն է, որ այդ անորոշ մասն է, որ մեզ պետք է մղի դեպի այս խնդիրը:
25:42
But my dream here is that, if you can make it economic,
453
1527000
3000
Բայց իմ երազանքն է, որ եթե կարելի է այն վերածել տնտեսականի,
25:45
and meet the CO2 constraints,
454
1530000
2000
և հաղթահարել ածխաթթու գազի սահմանափակումները,
25:47
then the skeptics say, "OK,
455
1532000
2000
ապա թերահավատները կասեն, լավ,
25:49
I don't care that it doesn't put out CO2,
456
1534000
2000
մեզ այդքան էլ չի մտահոգում ածխաթթու գազի վերացումը,
25:51
I kind of wish it did put out CO2,
457
1536000
2000
չնայած մենք դա գուցե կուզեինք,
25:53
but I guess I'll accept it because it's cheaper than what's come before."
458
1538000
4000
բայց կարծում եմ ես կընդունեմ այդ տարբերակը, քանի որ այն ավելի էժան է, քան ինչ ունեինք առաջ:
25:57
(Applause)
459
1542000
4000
(Ծափահարություններ)
26:01
CA: And so, that would be your response to the Bjorn Lomborg argument,
460
1546000
4000
ՔԱ. Եվ սա կլինի Ձեր պատասխանը Բյորն Լոմբորգի փաստարկին,
26:05
that basically if you spend all this energy trying to solve the CO2 problem,
461
1550000
4000
որ, ըստ էության, եթե դուք ծախսեք այդքան էներգիան` փորձելով լուծել ածխաթթվի խնդիրը,
26:09
it's going to take away all your other goals
462
1554000
2000
այն դուրս կմղի ձեր մնացած բոլոր նպատակները,
26:11
of trying to rid the world of poverty and malaria and so forth,
463
1556000
3000
որոնք միտված են լուծելու աղքատության հիմնահարցը, մալարիայի խնդիրը և այլն,
26:14
it's a stupid waste of the Earth's resources to put money towards that
464
1559000
4000
որ շատ անիմաստ է օգտագործել մոլորակի ռեսուրսներն և փող ներդնել դրանցում,
26:18
when there are better things we can do.
465
1563000
2000
երբ կան առավել լավ բաներ, որ կարող ենք անել:
26:20
BG: Well, the actual spending on the R&D piece --
466
1565000
3000
ԲԳ. Իրականում, ծախսերը հետազոտությունների և զարգացման վրա՝
26:23
say the U.S. should spend 10 billion a year more than it is right now --
467
1568000
4000
ասենք, ԱՄՆ-ը պետք է ծասխի տարեկան 10 միլիարդ ավելի շատ, քան այսօր,
26:27
it's not that dramatic.
468
1572000
2000
այդքան էլ կտրուկ չէ:
26:29
It shouldn't take away from other things.
469
1574000
2000
Դա չպետք է արվի այլ բաների հաշվին:
26:31
The thing you get into big money on, and this, reasonable people can disagree,
470
1576000
3000
Երբ շատ ծախս կատարվի մի բանի վրա՝ իսկ գիտակից մարդիկ գուցե չհամաձայնվեն,
26:34
is when you have something that's non-economic and you're trying to fund that --
471
1579000
3000
այն դեպքի մասին է խոսքը, երբ կա անարդյունավետ մի բան որ ֆինանսավորվում է:
26:37
that, to me, mostly is a waste.
472
1582000
3000
Ինձ համար իրականում դա է անիմաստը:
26:40
Unless you're very close and you're just funding the learning curve
473
1585000
3000
Բացի եթե շատ մոտ է հայտնաբերման, և նորությունը սովոր դարձնելու վրա է ծախսը,
26:43
and it's going to get very cheap,
474
1588000
2000
և այն պատրաստվում է շուտով շատ էժանանալ:
26:45
I believe we should try more things that have a potential
475
1590000
4000
Ես կարծում եմ, որ մենք ավելի շատ ներուժ ունեցող բաներ պետք է փորձենք,
26:49
to be far less expensive.
476
1594000
2000
որպեսզի այդքան թանկ չլինեն:
26:51
If the trade-off you get into is, "Let's make energy super expensive,"
477
1596000
5000
Եթե համաձայնության ենք գալիս, որ շատ թանկ դարձնենք էներգիան,
26:56
then the rich can afford that.
478
1601000
2000
ապա հարուստները կկարողանան այն օգտագործել:
26:58
I mean, all of us here could pay five times as much for our energy
479
1603000
3000
Նկատի ունեմ, որ այստեղ գտնվողներս կարող ենք վճարել հինգ անգամ ավել էներգիայի համար
27:01
and not change our lifestyle.
480
1606000
2000
և չփոխենք մեր կենսաձևը:
27:03
The disaster is for that two billion.
481
1608000
2000
Բուն վնասը այդ երկու միլիարդի համար է:
27:05
And even Lomborg has changed.
482
1610000
2000
Եվ նույնիսկ Լոմբորգը փոխվել է:
27:07
His shtick now is, "Why isn't the R&D getting more discussed?"
483
1612000
5000
Նրա խաղաթուղթը հիմա սա է. ինչու՞ հետազոտություններն ու զարգացումներն այլևս չեն քննարկվում:
27:12
He's still, because of his earlier stuff,
484
1617000
2000
Նա առաջվա պես է, իր նախկին աշխատանքների պատճառով,
27:14
still associated with the skeptic camp,
485
1619000
2000
մինչև այժմ էլ կապ ունի թերահավատների ճամբարի հետ,
27:16
but he's realized that's a pretty lonely camp,
486
1621000
3000
բայց նա հասկացել է, որ այն բավականին միայնակ ճամբար է,
27:19
and so, he's making the R&D point.
487
1624000
3000
և դրա պատճառով սկսեց հոլովել հետազոտություններ և զարգացումներ:
27:22
And so there is a thread of something that I think is appropriate.
488
1627000
5000
Ահա թե իմ կարծիքով ինչն է նպատակային:
27:27
The R&D piece, it's crazy how little it's funded.
489
1632000
3000
Հետազոտություններ և զարգացումներ. ապշեցուցիչ բան է, թե ինչքան քիչ է ֆինանսավորվում:
27:30
CA: Well Bill, I suspect I speak on the behalf of most people here
490
1635000
3000
ՔԱ. Շատ լավ, Բիլ: Կարծում եմ, որ արտահայտած կլինեմ այստեղ գտնվողների մեծ մասի կարծիքը,
27:33
to say I really hope your wish comes true. Thank you so much.
491
1638000
3000
ասելով` ես իսկապես հուսով եմ, որ ձեր երազանքները կիրականանան:
27:36
BG: Thank you.
492
1641000
2000
ԲԳ. Շնորհակալություն
27:38
(Applause)
493
1643000
3000
(Ծափահարություններ)
ABOUT THE SPEAKER
Bill Gates - PhilanthropistA passionate techie and a shrewd businessman, Bill Gates changed the world while leading Microsoft to dizzying success. Now he's doing it again with his own style of philanthropy and passion for innovation.
Why you should listen
Bill Gates is the founder and former CEO of Microsoft. A geek icon, tech visionary and business trailblazer, Gates' leadership -- fueled by his long-held dream that millions might realize their potential through great software -- made Microsoft a personal computing powerhouse and a trendsetter in the Internet dawn. Whether you're a suit, chef, quant, artist, media maven, nurse or gamer, you've probably used a Microsoft product today.
In summer of 2008, Gates left his day-to-day role with Microsoft to focus on philanthropy. Holding that all lives have equal value (no matter where they're being lived), the Bill and Melinda Gates Foundation has now donated staggering sums to HIV/AIDS programs, libraries, agriculture research and disaster relief -- and offered vital guidance and creative funding to programs in global health and education. Gates believes his tech-centric strategy for giving will prove the killer app of planet Earth's next big upgrade.
Read a collection of Bill and Melinda Gates' annual letters, where they take stock of the Gates Foundation and the world. And follow his ongoing thinking on his personal website, The Gates Notes. His new paper, "The Next Epidemic," is published by the New England Journal of Medicine.
Bill Gates | Speaker | TED.com