TED2003
Steven Pinker: Human nature and the blank slate
სტივენ პინკერი: ადამიანის ბუნება და ცარიელი დაფა
Filmed:
Readability: 5.2
1,450,741 views
სტივენ პინკერის წიგნი "ცარიელი დაფა" ამტკიცებს, რომ ადამიანები იბადებიან გარკვეული თანდაყოლილი თვისებებით. პინკერი საუბრობს საკუთარ თეზისზე და იმაზე, თუ რატომ არის ეს აზრი ზოგისთვის კატეგორიულად მიუღებელი.
Steven Pinker - Psychologist
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
A year ago, I spoke to you about a book
0
0
4000
ერთი წლის წინ გესაუბრეთ წიგნზე,
00:22
that I was just in the process of completing,
1
4000
3000
რომლის წერასაც ვასრულებდი,
00:25
that has come out in the interim, and I would like to talk to you today
2
7000
3000
ის წელს გამოიცა და დღეს მინდა გესაუბროთ,
00:28
about some of the controversies that that book inspired.
3
10000
4000
ზოგიერთ კამათზე,
რომელიც მას მოჰყვა.
რომელიც მას მოჰყვა.
00:32
The book is called "The Blank Slate,"
4
14000
2000
წიგნის სახელია "ცარიელი დაფა"
00:34
based on the popular idea
5
16000
2000
ის ეფუძნება გავრცელებულ აზრს,
00:36
that the human mind is a blank slate,
6
18000
2000
რომ ადამიანის ტვინი
ცარიელი დაფასავით არის
ცარიელი დაფასავით არის
00:38
and that all of its structure comes from
7
20000
3000
და მასზე მთელი სტრუქტურა ყალიბდება
00:41
socialization, culture, parenting, experience.
8
23000
3000
სოციუმის, კულტურის,
აღზრდის და გამოცდილების შედეგად.
აღზრდის და გამოცდილების შედეგად.
00:45
The "blank slate" was an influential idea in the 20th century.
9
27000
4000
"ცარიელი დაფა" გავრცელებული აზრი იყო
მეოცე საუკუნეში.
მეოცე საუკუნეში.
00:49
Here are a few quotes indicating that:
10
31000
3000
რამდენიმე ციტატა ამის დასტურად:
00:52
"Man has no nature," from the historian
11
34000
2000
"ადამიანს არ აქვს ბუნება",
00:54
Jose Ortega y Gasset;
12
36000
2000
ისტორიკოსი ხოსე ორტეგა ი გასეტი;
00:56
"Man has no instincts," from the
13
38000
2000
"ადამიანს არ აქვს ინსტინქტები"
00:58
anthropologist Ashley Montagu;
14
40000
2000
ანთროპოლოგი ეშლი მონტეგიუ;
01:00
"The human brain is capable of a full range of behaviors
15
42000
3000
"ადამიანის ტვინს
ბევრი რამის უნარი შესწევს,
ბევრი რამის უნარი შესწევს,
01:03
and predisposed to none," from the late scientist Stephen Jay Gould.
16
45000
4000
მაგრამ არცერთისადმი წინასწარგანწყობილი
არ არის" მეცნიერი სტეფან ჯეი გულდი.
არ არის" მეცნიერი სტეფან ჯეი გულდი.
01:08
There are a number of reasons to doubt that the human mind
17
50000
2000
არსებობს რიგი ეჭვები იმის წინააღმდეგ,
01:10
is a blank slate,
18
52000
2000
რომ ადამიანის ტვინი ცარიელი დაფაა.
01:12
and some of them just come from common sense.
19
54000
2000
ზოგიერთი მათგანი ჯანსაღი აზრიდან მოდის.
01:14
As many people have told me over the years,
20
56000
3000
წლების მანძილზე ბევრს უთქვამს ჩემთვის,
01:17
anyone who's had more than one child
21
59000
2000
რომ ნებისმიერმა
ერთზე მეტ შვილიანმა იცის,
ერთზე მეტ შვილიანმა იცის,
01:19
knows that kids come into the world
22
61000
3000
რომ ბავშვები გარკვეული ნიჭით
და ტემპერამენტით
და ტემპერამენტით
01:22
with certain temperaments and talents;
23
64000
2000
ევლინებიან სამყაროს;
01:24
it doesn't all come from the outside.
24
66000
2000
ყველა თვისება გარემოდან არ მოდის.
01:27
Oh, and anyone who
25
69000
2000
და ნებისმიერს ვისაც ჰყავს ბავშვიც
01:29
has both a child and a house pet
26
71000
3000
და შინაური ცხოველიც,
აუცილებლად შეამჩნევდა,
აუცილებლად შეამჩნევდა,
01:32
has surely noticed that the child, exposed to speech,
27
74000
2000
რომ ერთნაირ სასაუბრო გარემოში ყოფნისას,
01:34
will acquire a human language,
28
76000
2000
ბავშვი აითვისებს ლაპარაკს,
01:36
whereas the house pet won't,
29
78000
2000
შინაური ცხოველი კი ვერა. სავარაუდოდ,
01:38
presumably because of some innate different between them.
30
80000
2000
გარკვეული თანდაყოლილი განსხვევებების გამო
01:41
And anyone who's ever been
31
83000
2000
და ვინც როდესმე,
01:43
in a heterosexual relationship knows that
32
85000
2000
ჰეტეროსექსუალურ ურთიერთობაში ყოფილა იცის,
01:45
the minds of men and the minds of women are not indistinguishable.
33
87000
2000
რომ ქალის და კაცის აზროვნება არაა იდენტური
01:49
There are also, I think,
34
91000
2000
ასევე, ჩემი აზრით არსებობს
01:51
increasing results from
35
93000
2000
მზარდი სამეცნიერო კვლევები,
01:53
the scientific study of humans
36
95000
2000
რომლებიც აჩვენებს,
01:55
that, indeed, we're not born blank slates.
37
97000
2000
რომ ჩვენ ცარიელ დაფებად არ ვიბადებით.
01:58
One of them, from anthropology,
38
100000
3000
ერთ-ერთი ასეთი ანთროპოლოგიაა,
02:01
is the study of human universals.
39
103000
2000
რომელიც ადამიანის უნივერსალობას სწავლობს.
02:03
If you've ever taken anthropology, you know that it's a --
40
105000
2000
თუ როდესმე გაგივლიათ ეს კურსი გეცოდინებათ,
02:05
kind of an occupational
41
107000
2000
რომ ეს არის ანთროპოლოგების სიამოვნება
02:07
pleasure of anthropologists to show
42
109000
2000
იმის ჩვენებით თუ რამდენად ეგზოტიკური
02:09
how exotic other cultures can be,
43
111000
3000
შეიძლება იყოს სხვა კულტურები.
02:12
and that there are places out there where, supposedly,
44
114000
2000
და რომ სადღაც არსებობს ადგილები,
02:14
everything is the opposite to the way it is here.
45
116000
2000
სადაც ყველაფერი იმის საპირისპიროდაა
რაც აქ,
რაც აქ,
02:17
But if you instead
46
119000
2000
მაგრამ ამის მაგივრად,
02:19
look at what is common to the world's cultures,
47
121000
4000
თუ თქვენ მსოფლიო კულტურების
საერთო თვისებებს შეხედავთ,
საერთო თვისებებს შეხედავთ,
02:23
you find that there is an enormously rich set
48
125000
2000
აღმოაჩენთ რომ არსებობს მდიდარი სიმრავლე
02:25
of behaviors and emotions
49
127000
3000
ქცევების, ემოციების
02:28
and ways of construing the world
50
130000
2000
და წარმოდგენებისა მსოფლიოს შესახებ,
02:30
that can be found in all of the world's 6,000-odd cultures.
51
132000
3000
რომლებიც მსოფლიოს
დაახლოებით 6000-ივე კულტურაში იქნება.
დაახლოებით 6000-ივე კულტურაში იქნება.
02:34
The anthropologist Donald Brown has tried to list them all,
52
136000
3000
ანთროპოლოგი დონალდ ბრაუნი
შეეცადა მათ ჩამოთვლას
შეეცადა მათ ჩამოთვლას
02:37
and they range from aesthetics,
53
139000
2000
და ისინი კლასიფიცირდებიან ესთეტიკით,
02:39
affection and age statuses
54
141000
3000
სიყვარულით
და ასაკობრივი სტატუსებით დაწყებული
და ასაკობრივი სტატუსებით დაწყებული
02:42
all the way down to weaning, weapons, weather,
55
144000
3000
ძუძუდან ბავშვის მოცილებით, იარაღით
და ამინდით დამთავრებული.
და ამინდით დამთავრებული.
02:45
attempts to control, the color white
56
147000
2000
კონტროლის მეთოდით, თეთრი ფერით
02:47
and a worldview.
57
149000
2000
და მსოფლმხევდელობით დამთავრებული.
02:49
Also, genetics and neuroscience
58
151000
2000
ასევე გენეტიკა და ნეირობილოგია
02:51
are increasingly showing that the brain
59
153000
2000
სულ უფრო ხშირად აჩვენებს
02:53
is intricately structured.
60
155000
2000
რომ ტვინი ჩახლართულად არის მოწყობილი.
02:56
This is a recent study by the neurobiologist Paul Thompson
61
158000
2000
მაგალითად ნეირობიოლოგ პოლ ტომპსონის
02:58
and his colleagues in which they --
62
160000
2000
და მისი კოლეგებმა ჩაატარეს კვლევა,
03:00
using MRI --
63
162000
2000
რომელშიც მაგნიტურ რეზონანსული ასახვით,
03:02
measured the distribution of gray matter --
64
164000
2000
გაზომეს რუხი ნივთიერების განაწილება,
03:05
that is, the outer layer of the cortex --
65
167000
3000
რაც თავის ტვინის ქერქის გარე შრეა.
03:08
in a large sample of pairs of people.
66
170000
3000
ეს გაკეთდა დიდი რაოდენობის
ადამიანთა წყვილებში.
ადამიანთა წყვილებში.
03:11
They coded correlations in the thickness
67
173000
3000
მათ წარმოადგინეს რუხი ნივთიერების
სისქის კორელაცია,
სისქის კორელაცია,
03:15
of gray matter in different parts of the brain
68
177000
2000
ტვინის სხვადასხვა ნაწილებში,
03:17
using a false color scheme, in which
69
179000
3000
მცდარი ფერის (ბუნებრივისგან განსხვავებული)
სქემის გამოყენებით,
სქემის გამოყენებით,
03:20
no difference is coded as purple,
70
182000
3000
რომელშიც განსხვავების არ არსებობა
იისფერად აღინიშნა.
იისფერად აღინიშნა.
03:23
and any color other than purple indicates
71
185000
2000
ყველა სხვა ფერი აჩვენებს
03:25
a statistically significant correlation.
72
187000
2000
სტატისტიკურად მნიშვნელოვან კორელაციას.
03:27
Well, this is what happens when you pair people up at random.
73
189000
3000
აი, რა ხდება როცა თქვენ
შემთხვევითად ირჩევთ ადამიანთა წყვილებს.
შემთხვევითად ირჩევთ ადამიანთა წყვილებს.
03:30
By definition, two people picked at random
74
192000
3000
განმარტებით,
ორ შემთხვევითად არჩეულ ადამიანს,
ორ შემთხვევითად არჩეულ ადამიანს,
03:33
can't have correlations in the distribution
75
195000
2000
არ უნდა ჰქონდეს
03:35
of gray matter in the cortex.
76
197000
3000
რუხი ნივთიერების
განაწილებებს შორის კორელაცია.
განაწილებებს შორის კორელაცია.
03:38
This is what happens in people who share
77
200000
3000
ეს კი აჩვენებს რა ხდება ადამიანებში,
რომელთაც
რომელთაც
03:41
half of their DNA -- fraternal twins.
78
203000
3000
ნახევარი დნმ საერთო აქვთ,
ანუ სხვადასხვა კვერცხისეულ ტყუპებში.
ანუ სხვადასხვა კვერცხისეულ ტყუპებში.
03:44
And as you can see, large amounts of the brain
79
206000
2000
როგორც ხედავთ, ტვინის დიდი ნაწილი
03:46
are not purple, showing that if one person
80
208000
3000
არ არის იისფერი, რაც ნიშნავს,
03:49
has a thicker bit of cortex
81
211000
3000
რომ თუ ერთ ადამიანს აქვს სქელი ქერქი
ამ ნაწილში,
ამ ნაწილში,
03:52
in that region, so does his fraternal twin.
82
214000
3000
მის ტყუპისცალსაც ასევე აქვს.
03:55
And here's what happens if you
83
217000
3000
აი რა ხდება, როცა ორი ადამიანი
03:59
get a pair of people who share all their DNA --
84
221000
2000
სრულად იზიარებს დნმ-ს.
04:01
namely, clones or identical twins.
85
223000
3000
ანუ კლონებში, ან ერთკვერცხისეულ ტყუპებში.
04:04
And you can see huge areas of cortex where there are
86
226000
4000
აქ თქვენ ხედავთ ქერქის დიდ უბნებს,
04:08
massive correlations in the distribution of gray matter.
87
230000
3000
სადაც რუხი ნივთიერების განაწილებებს შორის
მასიური კორელაციაა.
მასიური კორელაციაა.
04:11
Now, these aren't just
88
233000
2000
ეს განსხვავებები არა მხოლოდ ანატომიურია,
04:13
differences in anatomy,
89
235000
2000
ეს განსხვავებები არა მხოლოდ ანატომიურია,
04:15
like the shape of your ear lobes,
90
237000
2000
როგორც მაგალითად ყურის ბიბილოს ფორმები,
04:17
but they have consequences in thought and behavior
91
239000
4000
არამედ ისინი გამოიხატება
აზროვნებასა და ქცევაშიც.
აზროვნებასა და ქცევაშიც.
04:21
that are well illustrated in this famous cartoon by Charles Addams:
92
243000
4000
რომელიც კარგად არის გამოსახული
ამ ჩარლზ ადამსის ცნობილ კომიქსში:
ამ ჩარლზ ადამსის ცნობილ კომიქსში:
04:25
"Separated at birth, the Mallifert twins meet accidentally."
93
247000
4000
"დაბადებისას განცალკევებული ტყუპი
მალიფერტები შემთხვევით ხვდებიან ერთმანეთს"
მალიფერტები შემთხვევით ხვდებიან ერთმანეთს"
04:30
As you can see, there are two inventors
94
252000
2000
როგორც ხედავთ, აქ ორი გამომგონებელია,
04:32
with identical contraptions in their lap, meeting
95
254000
2000
მუხლებზე ერთანირი დანადგარებით და ხვდებიან
04:34
in the waiting room of a patent attorney.
96
256000
2000
საპატენტოს ადვოკატის მისაღებში.
04:36
Now, the cartoon is not such an exaggeration, because
97
258000
3000
ეს კომიქსი
არც ისე ძალიან არის გაზვიადებული,
არც ისე ძალიან არის გაზვიადებული,
04:39
studies of identical twins who were separated at birth
98
261000
3000
რადგან დაბადებისას განცალკევებული
და ზრდასრულობაში შემოწმებული
და ზრდასრულობაში შემოწმებული
04:42
and then tested in adulthood
99
264000
2000
იდენტური(ერთკვერცხისეულ) ტყუპების კვლევები
04:44
show that they have astonishing similarities.
100
266000
3000
აჩვენებს რომ მათ საოცარი მსგავსება აქვთ.
04:47
And this happens in every pair of identical twins
101
269000
3000
და ეს დასტურდება
ყოველი დაბადებისას განცალკევებული
ყოველი დაბადებისას განცალკევებული
04:50
separated at birth ever studied --
102
272000
2000
და შესწავლილი იდენტური ტყუპის შემთხვევაში.
04:52
but much less so with fraternal twins separated at birth.
103
274000
3000
ნაკლები მსგავსებაა სხვადასხვა კვერცხისეული
ტყუპების შემთხვევაში.
ტყუპების შემთხვევაში.
04:55
My favorite example is a pair of twins,
104
277000
3000
ჩემთვის გამორჩეული იმ ტყუპების მაგალითია,
04:58
one of whom was brought up
105
280000
2000
რომელთაგან ერთი აღიზარდა კათოლიკედ
05:00
as a Catholic in a Nazi family in Germany,
106
282000
4000
ნაცისტურ ოჯახში, გერმანიაში.
05:04
the other brought up in a Jewish family in Trinidad.
107
286000
3000
მეორე კი ებრაულ ოჯახში, ტრინიდადში.
05:08
When they walked into the lab in Minnesota,
108
290000
2000
როცა ისინი შევიდნენ
05:10
they were wearing identical navy blue shirts with epaulettes;
109
292000
3000
მინესოტას ლაბორატორიაში
მათ ეცვათ იდენტური ლურჯი ზედა.
მათ ეცვათ იდენტური ლურჯი ზედა.
05:13
both of them liked to dip buttered toast in coffee,
110
295000
3000
ორივე მათგავს უყვარდა
კარაქიანი ტოსტის ყავაში ჩაწობა,
კარაქიანი ტოსტის ყავაში ჩაწობა,
05:16
both of them kept rubber bands around their wrists,
111
298000
4000
ორივე მათგანი ატარებდა რეზინის სამაჯურს,
05:20
both of them flushed the toilet before using it as well as after,
112
302000
3000
ორივე უშვებდა წყალს ტუალეტში
გამოყენებამდეც და მას შემდეგაც,
გამოყენებამდეც და მას შემდეგაც,
05:23
and both of them liked to surprise people
113
305000
3000
და ორივე მათგანს უყვარდა ხალხის გაოცება
05:26
by sneezing in crowded elevators to watch them jump.
114
308000
4000
ხალხმრავალ ლიფტებში ცემინებით,
რომ მათი შეხტომა ენახა.
რომ მათი შეხტომა ენახა.
05:30
Now --
115
312000
2000
ეს ამბავი შეიძლება
ზედმეტად იდეალური ჩანდეს
ზედმეტად იდეალური ჩანდეს
05:32
the story might seem to good to be true,
116
314000
2000
იმისთვის რომ მართალი იყოს,
05:34
but when you administer
117
316000
2000
მაგრამ როცა თქვენ
05:36
batteries of psychological tests,
118
318000
3000
ფსიქოლოგიურ ტესტებს ატარებთ,
05:39
you get the same results -- namely,
119
321000
2000
იღებთ იმავე შედეგებს, კერძოდ,
05:41
identical twins separated at birth show
120
323000
2000
დაბადებისას განცალკევებული
05:43
quite astonishing similarities.
121
325000
2000
იდენტური ტყუპები,
არიან საოცრად მსგავსები.
არიან საოცრად მსგავსები.
05:45
Now, given both the common sense
122
327000
2000
ამრიგად, საღი აზრიც
05:47
and scientific data
123
329000
2000
და მეცნიერული მონაცემებიც,
05:49
calling the doctrine of the blank slate into question,
124
331000
2000
ეჭვის ქვეშ აყენებს ცარიელი დაფის იდეას.
05:51
why should it have been such an appealing notion?
125
333000
3000
მაშ რატომ არის ეს იდეა,
მაინც ასეთი მიმზიდველი?
მაინც ასეთი მიმზიდველი?
05:54
Well, there are a number of political reasons why people have found it congenial.
126
336000
3000
ამისთვის არსებობს
რიგი პოლიტიკური მიზეზებისა.
რიგი პოლიტიკური მიზეზებისა.
05:57
The foremost is that if we're blank slates,
127
339000
3000
პირველ რიგში, თუ ჩვენ ვართ ცარიელი დაფები,
06:00
then, by definition, we are equal,
128
342000
2000
მაშინ განმარტებით თანასწორები ვართ,
06:02
because zero equals zero equals zero.
129
344000
2000
რადგან ნული უდრის ნულს, უდრის ნულს.
06:05
But if something is written on the slate,
130
347000
2000
მაგრამ თუ დაფაზე უკვე რაღაც წერია,
06:07
then some people could have more of it than others,
131
349000
2000
მაშინ ზოგს შეიძლება სხვებზე მეტი ჰქონეს.
06:09
and according to this line of thinking, that would justify
132
351000
2000
აზრების ამ მინდინარეობის თანახმად კი,
06:11
discrimination and inequality.
133
353000
3000
დისკრიმინაცია და უთანასწორობა გამართლდება.
06:14
Another political fear of human nature
134
356000
3000
მეორე პოლიტიკური საშიშროება
ადამიანური ბუნებისა,
ადამიანური ბუნებისა,
06:17
is that if we are blank slates,
135
359000
2000
არის ის, რომ თუ ჩვენ ვართ ცარიელი დაფები,
06:19
we can perfect mankind --
136
361000
2000
მაშინ შეგვიძლია ადამიანის სრულყოფა.
06:21
the age-old dream of the perfectibility of our species
137
363000
3000
უძველესი ოცნება ჩვენი სახეობის სრულყოფისა,
06:24
through social engineering.
138
366000
2000
სოციალური ინჟინერიის გზით.
06:26
Whereas, if we're born with certain instincts,
139
368000
2000
მაშინ როცა, თუ ჩვენ ვიბადებით
06:28
then perhaps some of them might condemn us
140
370000
2000
რაღაც ინსტინქტებით, ზოგმა მათგანმა
06:30
to selfishness, prejudice and violence.
141
372000
3000
შეიძლება გვიბიძგოს სიხარბის, ცრურწმენისა
და ძალადობისკენ.
და ძალადობისკენ.
06:34
Well, in the book, I argue that these are, in fact, non sequiturs.
142
376000
3000
მაშ, მე წიგნში ვამტკიცებ,
რომ ეს მცდარი აზრებია
რომ ეს მცდარი აზრებია
06:38
And just to make a long story short:
143
380000
2000
და მოკლედ რომ ვთქვათ:
06:40
first of all, the concept of fairness
144
382000
2000
პირველ რიგში სამართლიანობა,
06:42
is not the same as the concept of sameness.
145
384000
3000
არ არის იგივე რაც იდენტურობა.
06:45
And so when Thomas Jefferson wrote
146
387000
2000
და როცა ტომას ჯეფერსონმა
06:47
in the Declaration of Independence,
147
389000
2000
დამოუკიდებლობის დეკლარაციაში დაწერა:
06:49
"We hold these truths to be self-evident,
148
391000
2000
"ჩვენ ტრივიალურ ჭეშმარიტებად მიგვაჩნია,
06:51
that all men are created equal,"
149
393000
3000
რომ ყველა ადამიანი შექმნილია თანასწორად"
06:54
he did not mean "We hold these truths to be self-evident,
150
396000
2000
ის არ გულისხმობდა, რომ
"ჩვენ ტრივიალურ
"ჩვენ ტრივიალურ
06:56
that all men are clones."
151
398000
3000
ჭეშმარიტებად მიგვაჩნია, რომ
ყველა ადამიანი ერთმანეთის კლონია"
ყველა ადამიანი ერთმანეთის კლონია"
06:59
Rather, that all men are equal in terms of their rights,
152
401000
3000
არამედ ყველა ადამიანი
თანასწორია თავისი უფლებებით,
თანასწორია თავისი უფლებებით,
07:02
and that every person ought to be treated
153
404000
3000
და რომ ყოველ პიროვნებას უნდა მოვეპყროთ,
07:05
as an individual, and not prejudged
154
407000
2000
როგორც ინდივიდს და არ განვსაჯოთ
07:07
by the statistics of particular groups
155
409000
2000
იმ ჯგუფის სტატისტიკის მიხედვით,
07:09
that they may belong to.
156
411000
3000
რომელსაც ის ეკუთვნის.
07:12
Also, even if we were born
157
414000
2000
ასევე თუ ჩვენ დავიბადეთ
07:14
with certain ignoble motives,
158
416000
2000
გარკვეული მანკიერი მოტივებით,
07:16
they don't automatically lead to ignoble behavior.
159
418000
3000
ისინი არ გვიბიძგებენ ავტომატურად
მანკიერი საქციელისკენ.
მანკიერი საქციელისკენ.
07:19
That is because the human mind
160
421000
2000
რადგან ადამიანის გონება
07:21
is a complex system with many parts,
161
423000
2000
ბევრი ნაწილისგან შემდგარი რთული სისტემაა,
07:23
and some of them can inhibit others.
162
425000
3000
რომელთაგან ზოგმა, შეიძლება სხვა შეაკავოს.
07:26
For example, there's excellent reason to believe
163
428000
3000
მაგალთად, გვაქვს სრული საფუძველი გვჯეროდეს
07:29
that virtually all humans are born with a moral sense,
164
431000
3000
რომ პრაქტიკულად ყველა ადამიანი,
მორალური გრძნობით იბადება
მორალური გრძნობით იბადება
07:33
and that we have cognitive abilities that allow us
165
435000
3000
და ჩვენ გვაქვს კოგნიტური უნარები,
რომლებიც საშუალებას გვაძლევს,
რომლებიც საშუალებას გვაძლევს,
07:36
to profit from the lessons of history.
166
438000
2000
წარსულ შეცდომებზე ვისწავლოთ.
07:38
So even if people did have impulses
167
440000
2000
ამიტომ თუ ადამიანებს აქვთ
07:40
towards selfishness or greed,
168
442000
2000
ეგოიზმის და სიხარბის იმპულსები,
07:42
that's not the only thing in the skull,
169
444000
2000
ეს არ არის ერთადერთი რამ მათ თავში.
07:44
and there are other parts of the mind that can counteract them.
170
446000
2000
არის სხვა
ამის დამაბალანსებელი ნაწილებიც.
ამის დამაბალანსებელი ნაწილებიც.
07:47
In the book, I
171
449000
2000
ამ წიგნში, მე განვიხილავ
07:49
go over controversies such as this one,
172
451000
2000
ამის მსგავს საკამათო საკითხს
07:51
and a number of other hot buttons,
173
453000
3000
და ასევე სხვა ბევრ ცხელ თემას,
07:54
hot zones, Chernobyls, third rails, and so on --
174
456000
3000
ცხელ ზონებს, ჩერნობილს და ა.შ.
07:57
including the arts, cloning, crime,
175
459000
2000
ხელოვნების, კლონირების, კრიმინალის,
07:59
free will, education, evolution,
176
461000
2000
თავისუფალი ნების, განათლების, ევოლუციის,
08:01
gender differences, God, homosexuality,
177
463000
3000
სქესობრივი განსხვავებების, ღმერთის,
ჰომოსექსუალობის,
ჰომოსექსუალობის,
08:04
infanticide, inequality, Marxism, morality,
178
466000
2000
ჩვილთა ხოცვის, უთანასწორობის, მარქსიზმის,
08:06
Nazism, parenting, politics,
179
468000
2000
მორალის, ნაციზმის, აღზრდის, პოლიტიკის,
08:08
race, rape, religion, resource depletion,
180
470000
2000
რასის, რელიგიის, რესურსების ამოწურვის,
08:10
social engineering, technological risk and war.
181
472000
3000
სოციალური ინჟინერიის,
ტექნოლოგიური რისკის და ომის ჩათვლით.
ტექნოლოგიური რისკის და ომის ჩათვლით.
08:13
And needless to say, there were certain risks
182
475000
2000
ცხადია, რომ არსებობდა გარკვეული რისკი
08:15
in taking on these subjects.
183
477000
3000
ამ თემებზე საუბრისას
08:19
When I wrote a first draft of the book,
184
481000
3000
როცა მე ამ წიგნის პირველი დრაფტი დავწერე,
08:22
I circulated it to a number of colleagues for comments,
185
484000
2000
გავავრცელე კოლეგებს შორის
08:24
and here are some of
186
486000
3000
და აი რამდენიმე რეაქცია,
08:27
the reactions that I got:
187
489000
2000
რომელიც მათგან მივიღე:
08:29
"Better get a security camera for your house."
188
491000
3000
"უმჯობესია
სათვალთვალო კამერა დააყენო შენს სახლთან"
სათვალთვალო კამერა დააყენო შენს სახლთან"
08:33
"Don't expect to get any more awards, job offers
189
495000
3000
"ნუ ელოდები რომ მეტ ჯილდოს, სამსახურს
ან სამეცნიერო საზოგადოების
ან სამეცნიერო საზოგადოების
08:36
or positions in scholarly societies."
190
498000
2000
წევრობაზე შემოთავბაზებას მიიღებ"
08:39
"Tell your publisher not to list your hometown
191
501000
2000
"უთხარი შენს გამომცემელს
08:41
in your author bio."
192
503000
3000
რომ ავტორის ბიოგრაფიაში,
შენი ქალქი არ მიუთითონ"
შენი ქალქი არ მიუთითონ"
08:44
"Do you have tenure?"
193
506000
2000
"პროფესორის უვადო თანამდებობა გაქვს?"
08:46
(Laughter)
194
508000
2000
(სიცილი)
08:48
Well, the book came out in October,
195
510000
2000
წიგნი ოქტომბერში გამოვიდა
08:50
and nothing terrible has happened.
196
512000
3000
და არაფერი განსაკუთრებული არ მომხდარა.
08:55
I -- I like --
197
517000
3000
მე...,
08:58
There was indeed reason to be nervous,
198
520000
2000
რა თქმა უნდა იყო ნერვიულობის საფუძველი
09:00
and there were moments in which I did feel nervous,
199
522000
2000
და იყო მომენტები, როცა მე ვნერვიულობდი,
09:02
knowing the history
200
524000
2000
ვიცოდი რა ისტორია იმისა,
09:04
of what has happened to people
201
526000
2000
თუ რა მოუვიდათ ადამიანებს
09:06
who've taken controversial stands
202
528000
2000
ვინც სკანდალურ პოზიციებს იკავებდა,
09:08
or discovered disquieting findings
203
530000
3000
ან შემაშფოთებელ აღმოჩენებს აკეთებდა
09:11
in the behavioral sciences.
204
533000
2000
ქცევის მეცნიერებებში.
09:13
There are many cases, some of which I talk about in the book,
205
535000
3000
არსებობს ბევრი შემთხვევა,
ზოგიერთზე წიგნში ვსაუბრობ,
ზოგიერთზე წიგნში ვსაუბრობ,
09:16
of people who have been slandered, called Nazis,
206
538000
4000
ადამიანებზე, რომლებსაც ცილს სწამებდნენ
და ნაცისტებს ეძახდნენ,
და ნაცისტებს ეძახდნენ,
09:20
physically assaulted, threatened with criminal prosecution
207
542000
3000
ფიზიკურად უსწორდებობდნენ და
სამართლებრივი დევნით აშინებდნენ,
სამართლებრივი დევნით აშინებდნენ,
09:23
for stumbling across or arguing
208
545000
3000
იმისთვის რომ ისინი წააწყდნენ, ან იცავენ
09:27
about controversial findings.
209
549000
2000
საკამათო აღმოჩენებს.
09:30
And you never know when you're going to
210
552000
2000
არასდროს არ იცი, როდის მოხვდები
09:32
come across one of these booby traps.
211
554000
2000
ამ მახეთაგან რომელიმეში.
09:34
My favorite example is a pair of psychologists
212
556000
2000
ჩემი საყვარელი მაგალითია ორი ფსიქოლოგი,
09:36
who did research on left-handers,
213
558000
3000
რომლებიც ცაციებს შეისწავლიდნენ
და გამოაქვეყნეს
და გამოაქვეყნეს
09:39
and published some data showing that left-handers are, on average,
214
561000
3000
ზოგიერთი მონაცემი, რომელიც აჩვენებს
რომ ცაციები საშუალოდ
რომ ცაციები საშუალოდ
09:42
more susceptible to disease, more prone to accidents
215
564000
3000
უფრო მიდრეკილები არიან
დაავადებებისკენ, უბედური შემთხვევებისკენ
დაავადებებისკენ, უბედური შემთხვევებისკენ
09:45
and have a shorter lifespan.
216
567000
2000
და აქვთ უფრო მოკლე სიცოცხლის ხანგრძლივიბა.
09:47
It's not clear, by the way, since then,
217
569000
2000
სხვათაშორის უცნობია, მას შემდეგ
09:49
whether that is an accurate generalization,
218
571000
3000
აღმოჩნდა თუ არა სწორი ეს განზოგადება,
09:52
but the data at the time seemed to support that.
219
574000
3000
მაგრამ იმ დროს მონაცემები
ამას ადასტურებდა.
ამას ადასტურებდა.
09:55
Well, pretty soon they were barraged
220
577000
2000
მაშ, ძალიან მალე მათ თავს დაესხნენ
09:57
with enraged letters,
221
579000
3000
გაცხარებული წერილებით,
10:00
death threats,
222
582000
2000
სიცოცხლის ხელყოფაზე მუქარით,
10:02
ban on the topic in a number of scientific journals,
223
584000
3000
თემების აკრძალვით
მთელ რიგ სამეცნიერო ჟურნალებში,
მთელ რიგ სამეცნიერო ჟურნალებში,
10:05
coming from irate left-handers
224
587000
3000
რომლებიც გამწარებული ცაციებისგან
10:08
and their advocates,
225
590000
2000
და მათი დამცველებისგან მოდიოდა.
10:10
and they were literally afraid to open their mail
226
592000
3000
მათ პირდაპირი გაგებით
ეშინოდათ წერილის გახსნა,
ეშინოდათ წერილის გახსნა,
10:13
because of the venom and vituperation
227
595000
3000
შხამიანი და სიძულვილით სავსე
თავდასხმების გამო,
თავდასხმების გამო,
10:16
that they had inadvertently inspired.
228
598000
3000
რომლებსაც ისინი უნებლიეთ იწვევდნენ.
10:19
Well,
229
601000
2000
ასე რომ
10:21
the night is young, but the book has been out
230
603000
2000
ჯერ ადრეა, მაგრამ წიგნი გამოვიდა
10:23
for half a year,
231
605000
2000
ნახევარი წლის წინ
10:25
and nothing terrible has happened.
232
607000
2000
და არაფერი საშინელი არ მომხდარა.
10:27
None of the dire professional consequences
233
609000
2000
არანაირი მძიმე პროფესიონალური შედეგი
10:29
has taken place --
234
611000
2000
ამას არ მოჰყოლია:
10:31
I haven't been
235
613000
2000
მე არ გავურიცხივართ კემბრიჯიდან,
10:33
exiled from the city of Cambridge.
236
615000
3000
მე არ გავუდევნივართ ქალაქ კემბრიჯიდან,
10:36
But what I wanted to talk about
237
618000
2000
მაგრამ მინდოდა მესაუბრა,
10:38
are two of these hot buttons
238
620000
3000
ამ თემებიდან ორ ცხარე საკითხზე,
10:41
that have aroused the strongest response
239
623000
4000
რომლებმაც
ყველაზე მეტი გამოხმაურება გამოიწვიეს
ყველაზე მეტი გამოხმაურება გამოიწვიეს
10:45
in the 80-odd reviews
240
627000
2000
80-იოდე რეცენზიაში,
10:47
that The Blank Slate has received.
241
629000
3000
რაც "ცარიელ დაფაზე" გაკეთდა.
10:50
I'll just put that list up for a few seconds,
242
632000
3000
მე სიას რამდენიმე წამში ჩამოვთვლი
10:53
and see if you can guess which two
243
635000
2000
და თუ მიხვდებით, რომელი ორი იყო ეს თემები,
10:55
-- I would estimate that probably two of these topics
244
637000
2000
ვვარაუდობ, რომ ალბათ ამ ორმა
განაპირობა
განაპირობა
10:57
inspired probably 90 percent
245
639000
3000
90 პროცენტი
11:00
of the reaction in the various reviews
246
642000
3000
რეაქციისა სხვადასხვა რეცენზიებში
11:03
and radio interviews.
247
645000
2000
და რადიო ინტერვიუებში.
11:05
It's not violence and war,
248
647000
2000
ეს არ არის ძალადობა და ომი,
11:07
it's not race, it's not gender,
249
649000
2000
ეს არ არის რასა, არ არის სქესი,
11:09
it's not Marxism, it's not Nazism.
250
651000
3000
არ არის მარქსიზმი, ან ნაციზმი.
11:12
They are: the arts and parenting.
251
654000
3000
ესენია: ხელოვნება და ბავშვების აღზრდა.
11:15
(Laughter)
252
657000
2000
(სიცილი)
11:17
So let me tell you what
253
659000
2000
ნება მომეცით გითხრათ,
11:19
aroused such irate responses,
254
661000
2000
რამ აღძრა ასეთი გაღიზიანებული გამოხმაურება
11:21
and I'll let you decide if whether they --
255
663000
3000
და თქვენ გადაწყვიტეთ,
არის თუ არა ეს მტკიცებები
არის თუ არა ეს მტკიცებები
11:24
the claims are really that outrageous.
256
666000
2000
მართლაც ასეთი საგანგაშო.
11:26
Let me start with the arts.
257
668000
3000
დავიწყოთ ხელოვნებით.
11:29
I note that among the long list of human universals
258
671000
2000
აღვნიშნავ, რომ ადამიანთა თვისებების
11:31
that I presented a few slides ago
259
673000
3000
გრძელ სიაში
რომელიც რამდენიმე სლაიდის წინ წარმოვადგინე
რომელიც რამდენიმე სლაიდის წინ წარმოვადგინე
11:34
are art.
260
676000
2000
იყო ხელოვნება.
11:36
There is no society ever discovered
261
678000
3000
არ არსებობს საზოგადოება,
რომელიც კი ოდესმე აღმოგვიჩენია,
რომელიც კი ოდესმე აღმოგვიჩენია,
11:39
in the remotest corner of the world that has not had something
262
681000
3000
მსოფლიოს არცერთ კუნჭულში,
რომელსაც არ ჰქონია რაღაც,
რომელსაც არ ჰქონია რაღაც,
11:42
that we would consider the arts.
263
684000
3000
რაც შეიძლება ხელოვნებად განვიხილოთ.
11:46
Visual arts -- decoration of surfaces and bodies --
264
688000
2000
სახვითი ხელოვნება, სხეულის და ზედაპირის
11:48
appears to be a human universal.
265
690000
2000
დეკორაცია უნივერსალურია ადამიანისთვის.
11:50
The telling of stories, music,
266
692000
2000
ისტორიების მოყოლა, მუსიკა,
11:52
dance, poetry -- found in all cultures,
267
694000
3000
ცეკვა, პოეზია ყველა კულტურაში მოიძებნება
11:55
and many of the motifs and themes
268
697000
3000
და ბევრი მოტივი და თემა,
11:58
that
269
700000
3000
რომელიც...
12:01
give us pleasure in the arts
270
703000
2000
სიამოვნებას გვანიჭებს ხელოვნებაში,
12:03
can be found in all human societies:
271
705000
3000
მოიძებნება ყველა ადამიანთა საზოგადოებაში:
12:07
a preference for symmetrical forms,
272
709000
3000
სიმეტრიული ფორმებისკენ მიდრეკილება,
12:10
the use of repetition and variation,
273
712000
2000
გამეორების და ვარიაციების გამოყენება,
12:12
even things as specific as the fact
274
714000
2000
ისეთი სპეციფიური რაღაც როგორც ის ფაქტი,
12:14
that in poetry all over the world,
275
716000
2000
რომ მთელს მსოფლიოს, პოეზიაში,
12:16
you have lines that are very close
276
718000
3000
გამოიყენება პაუზებით გამოყოფილი
12:19
to three seconds long, separated by pauses.
277
721000
3000
დაახლოებით 3 წამის სიგრძის სტრიქონი.
12:22
Now, on the other hand,
278
724000
2000
მეორეს მხრივ,
12:24
in the second half of the 20th century,
279
726000
2000
მე-20 საუკუნის მეორე ნახევარში,
12:26
the arts are frequently said to be in decline.
280
728000
3000
ხშირად აღნიშნავენ რომ ხელოვნება ქვეითდება.
12:29
And I have a collection,
281
731000
2000
მე მაქვს კოლექცია,
12:31
probably 10 or 15 headlines, from highbrow magazines
282
733000
3000
ალბათ 10 ან 15 სათაური,
პრესტიჟული ჟურნალებიდან,
პრესტიჟული ჟურნალებიდან,
12:34
deploring the fact that
283
736000
2000
რომელიც დასტირის იმას,
12:36
the arts are in decline in our time.
284
738000
3000
რომ ჩვენს დროში ხელოვნება ქვეითდება.
12:39
I'll give you a couple of representative quotes:
285
741000
3000
რამდენიმე საჩვენებლ ციტატას წავიკითხავ:
12:42
"We can assert with some confidence that our own period is
286
744000
2000
"შეგვიძლია ვამტკიცოთ, რომ ჩვენი დრო
12:44
one of decline, that the standards of culture are lower
287
746000
3000
დაქვეითებაშია,
კულტურის სტანდარტები დაცემულია,
კულტურის სტანდარტები დაცემულია,
12:47
than they were 50 years ago, and that the evidences of this decline
288
749000
3000
იმასთან შედარებით რაც 50 წლის წინ იყო,
ეს დაქვეითება ჩანს
ეს დაქვეითება ჩანს
12:50
are visible in every department of human activity."
289
752000
3000
ადამიანის საქმიანობის ყველა სფეროში"
12:53
That's a quote from T. S. Eliot, a little more than 50 years ago.
290
755000
3000
ეს 50 წელზე ცოტა უფრო ადრინდელი
ტ.ს. ელიოტის ციტატაა
ტ.ს. ელიოტის ციტატაა
12:56
And a more recent one:
291
758000
2000
და უფრო ახალი:
12:58
"The possibility of sustaining high culture in our time
292
760000
2000
"მაღალი კულტურის შენარჩუნების საშუალება,
13:00
is becoming increasing problematical.
293
762000
3000
ჩვენს დროში
სულ უფრო და უფრო პრობლემური ხდება.
სულ უფრო და უფრო პრობლემური ხდება.
13:03
Serious book stores are losing their franchise,
294
765000
2000
სერიოზული წიგნების მაღაზიები იკეტება,
13:05
nonprofit theaters are surviving primarily
295
767000
2000
სამოყვარულო თეატრები განაგრძობენ არსებობას
13:07
by commercializing their repertory,
296
769000
2000
ძირითადად კომერციული რეპერტუარის ხარჯზე,
13:09
symphony orchestras are diluting their programs,
297
771000
2000
სიმფონიური ორკესტრები აზავებენ პროგრამებს,
13:11
public television is increasing its dependence
298
773000
2000
არაკომერციული ტელევიზია დამოკიდებული ხდება
13:13
on reruns of British sitcoms,
299
775000
3000
ბრიტანული კომედიების
განმეორებით ჩვენებაზე,
განმეორებით ჩვენებაზე,
13:16
classical radio stations are dwindling,
300
778000
2000
კლასიკური მუსიკის რადიოსადგურები ქრებიან,
13:18
museums are resorting to blockbuster shows, dance is dying."
301
780000
2000
მუზეუმები გადადიან პოპულისტურ გამოფენებზე,
13:20
That's from Robert Brustein,
302
782000
2000
ცეკვა კვდება"
13:22
the famous drama critic and director,
303
784000
3000
ეს ცნობილი თეატრის კრიტიკოსი და რეჟისორი
რობერტ ბრუსტაინია,
რობერტ ბრუსტაინია,
13:25
in The New Republic about five years ago.
304
787000
3000
რომლის აზრი, 5-იოდე წლის წინ
ჟურნალ "ახალ რესპუბლიკაში" გაჩნდა
ჟურნალ "ახალ რესპუბლიკაში" გაჩნდა
13:28
Well, in fact, the arts are not in decline.
305
790000
3000
სინამდვილეში ხელოვნება არ ქვეითდება.
13:31
I don't think this will as a surprise to anyone in this room,
306
793000
3000
არ მგონია,
რომ ეს აქ ვინმესთვის სიურპრიზია,
რომ ეს აქ ვინმესთვის სიურპრიზია,
13:34
but by any standard
307
796000
2000
არამედ ყველა სტანდარტით,
13:36
they have never been flourishing
308
798000
2000
ის არასდროს არ ყვაოდა ისე
13:38
to a greater extent.
309
800000
2000
როგორც ახლა.
13:40
There are, of course, entirely new art forms
310
802000
3000
რა თქმა უნდა გაჩნდა
სრულიად ახალი ხელოვნების ფორმები
სრულიად ახალი ხელოვნების ფორმები
13:43
and new media, many of which you've heard
311
805000
2000
და ახალი მედია, მათგან ბევრზე მოისმინეთ
13:45
over these few days.
312
807000
3000
ამ რამდენიმე დღის განმავლობაში.
13:48
By any economic standard,
313
810000
2000
ნებისმიერი ეკონომიკური სტანდარტით,
13:50
the demand for art of all forms
314
812000
3000
ხელოვნების ყველა ფორმაზე მოთხოვნა
სწრაფად იზრდება,
სწრაფად იზრდება,
13:53
is skyrocketing,
315
815000
2000
ეს შეგვიძლია, ოპერის ბილეთზე
13:55
as you can tell from the price of opera tickets,
316
817000
2000
ფასის მიხედვით ვთქვათ,
13:57
by the number of books sold,
317
819000
2000
გაყიდული წიგნების რაოდენობით,
13:59
by the number of books published,
318
821000
2000
გამოქვეყნებული წიგნების რაოდენობით,
14:01
the number of musical titles released,
319
823000
3000
გამოცემული მუსიკალური დასახელებების
რაოდენობის მიხედვით,
რაოდენობის მიხედვით,
14:04
the number of new albums and so on.
320
826000
2000
ახალი ალბომების რაოდენობის მიხედვით და ა.შ
14:07
The only grain of truth to this
321
829000
2000
ერთადერთი სიმართლის მარცვალი
14:09
complaint that the arts are in decline
322
831000
2000
უკმაყოფილებაში, რომ ხელოვნება ქვეითდება,
14:11
come from three spheres.
323
833000
4000
სამი სფეროდან მოდის.
14:15
One of them is in elite art since the 1930s --
324
837000
3000
ერთ-ერთი მათგანია ელიტური ხელოვნება
1930 წლებიდან,
1930 წლებიდან,
14:18
say, the kinds of works performed
325
840000
2000
ვთქვათ, ნაწარმოები შესრულებულია
14:20
by major symphony orchestras,
326
842000
2000
მთავარი სიმფონიური ორკესტრების მიერ,
14:22
where most of the repertory is before 1930,
327
844000
3000
რომელთა ძირითადი რეპერტუარი
1930 წლამდეა შექმნილი.
1930 წლამდეა შექმნილი.
14:26
or the works shown in
328
848000
2000
ან ძირითად გალერეებში
14:28
major galleries and prestigious museums.
329
850000
3000
და პრესტიჟულ მუზეუმებში
წარმოდგენილი ნამუშევრები.
წარმოდგენილი ნამუშევრები.
14:32
In literary criticism and analysis,
330
854000
2000
ლიტერატურულ კრიტიკასა და ანალიზში
14:34
probably 40 or 50 years ago,
331
856000
2000
დაახლოებით 40 ან 50 წლის წინ,
14:36
literary critics were a kind of cultural hero;
332
858000
3000
ლიტერატურის კრიტიკოსები იყვნენ
როგორც კულტურული გმირები.
როგორც კულტურული გმირები.
14:39
now they're kind of a national joke.
333
861000
2000
ახლა ისინი ნაციონალური ხუმრობასავით არიან.
14:41
And the humanities and arts programs
334
863000
3000
ჰუმანიტარული პროგრამები უნივერსიტეტში,
14:44
in the universities, which by many measures,
335
866000
2000
რომლებიც ბევრი მაჩვენებლით,
14:46
indeed are in decline.
336
868000
2000
მართლაც დაქვეითებულია.
14:48
Students are staying away in droves,
337
870000
2000
სტუდენტები მათ ერიდებიან,
14:50
universities are disinvesting
338
872000
2000
უნივერსიტეტები ამცირებენ ინვესტიციებს
14:52
in the arts and humanities.
339
874000
2000
ჰუმანიტარულ საგნებში.
14:54
Well, here's a diagnosis.
340
876000
3000
აი, ჩემი დიაგნოზი.
14:57
They didn't ask me, but by their own admission,
341
879000
2000
ჩემთვის არ უკითხავთ, მაგრამ მათი აღიარებით
14:59
they need all the help that they can get.
342
881000
3000
მათ ესაჭიროებათ ყველა შესაძლო დახმარება.
15:02
And I would like to suggest that it's not a coincidence
343
884000
2000
და მე ვფიქრობ არაა შემთხვევითი,
15:04
that this supposed decline
344
886000
2000
რომ ეს დაქვეითება,
15:06
in the elite arts and criticism
345
888000
3000
ელიტარულ ხელოვნებასა და კრიტიკაში,
15:09
occurred in the same point in history in which
346
891000
2000
მოხდა იმ ისტორიულ მომენტთან ერთად
15:11
there was a widespread denial of human nature.
347
893000
3000
როცა მოხდა
თანდაყოლილი ადამიანური ბუნების უარყოფაც.
თანდაყოლილი ადამიანური ბუნების უარყოფაც.
15:14
A famous quotation can be found --
348
896000
2000
საინტერესო ციტატის პოვნა შეიძლება,
15:16
if you look on the web, you can find it in
349
898000
2000
თუ ინტერნეტში დაძებნით,
15:18
literally scores
350
900000
2000
ლიტერატურულ წყაროებში
15:20
of English core syllabuses --
351
902000
3000
რომელიც ინგლისური ენის
ძირითად პროგრამაში შედის:
ძირითად პროგრამაში შედის:
15:23
"In or about December 1910,
352
905000
3000
"დაახლოებით 1910 წლის დეკემბერში,
15:26
human nature changed."
353
908000
2000
ადამიანური ბუნება შეიცვალა"
15:28
A paraphrase of a quote by Virginia Woolf,
354
910000
3000
ეს ვირჯინია ვულფის ციტატის პერეფრაზია,
15:31
and there's some debate
355
913000
2000
და საკამათო საკითხია,
15:33
as to what she actually meant by that.
356
915000
2000
თუ რას დებდა ის სინამდვილეში ამ სიტყვებში,
15:35
But it's very clear, looking at these syllabuses,
357
917000
2000
მაგრამ თანამედროვე სასწავლო პროგრამაზე
15:37
that -- it's used now
358
919000
2000
დაკვირვებით სრულიად ცხადია,
15:39
as a way of saying that all forms
359
921000
4000
რომ ის გამოიყენება იმის სათქმელად,
15:43
of appreciation of art
360
925000
2000
რომ ხელოვნების ყველა ფორმა,
15:45
that were in place for centuries, or millennia,
361
927000
4000
რომელიც არსებობდა საუკუნეების
და ათასწლეულების მანძილზე
და ათასწლეულების მანძილზე
15:49
in the 20th century were discarded.
362
931000
3000
უარყოფილი იქნა მე-20 საუკუნეში.
15:52
The beauty and pleasure in art --
363
934000
2000
სილამაზე და სიამოვნება ხელოვნებაში,
15:54
probably a human universal --
364
936000
2000
ალბათ ადამიანის უნივერსალური თვისება,
15:56
were -- began to be considered saccharine,
365
938000
2000
უკვე ითვლება დიაბეტად,
15:58
or kitsch, or commercial.
366
940000
3000
ან ვულგარულად, ან კომერციად.
16:01
Barnett Newman had a famous quote that "the impulse of modern art
367
943000
3000
ბარნეტ ნიუმანის ცნობილი ციტატა
"თანამედროვე ხელოვნების იმპულსი,
"თანამედროვე ხელოვნების იმპულსი,
16:04
is the desire to destroy beauty" --
368
946000
3000
არის სილამაზის განადგურების სურვილი"
16:07
which was considered bourgeois or tacky.
369
949000
3000
ის განიხილებოდა ბურჟუაზიულად, იაფფასიანად
16:10
And here's just one example.
370
952000
2000
და აი ერთი მაგალითი.
16:12
I mean, this is perhaps a representative example
371
954000
3000
ალბათ ეს ქალური ფორმის სახვითი გამოხატვის
16:15
of the visual depiction of the female form
372
957000
3000
თვალსაჩინო მაგალითია
16:18
in the 15th century;
373
960000
2000
მე-15 საუკუნეში.
16:20
here is a representative example
374
962000
2000
აი ქალის ფორმის გამოხატვის
16:22
of the depiction of the female form in the 20th century.
375
964000
3000
თვალსაჩინო მაგალითი მე-20 საუკუნეში
16:26
And, as you can see, there -- something has changed
376
968000
2000
და როგორც ხედავთ, რაღაც შეიცვალა
16:28
in the way the elite arts
377
970000
2000
იმაში თუ როგორ მოქმედებს
16:30
appeal to the senses.
378
972000
2000
ელიტური ხელოვნება გრძნობებზე.
16:32
Indeed, in movements of modernism
379
974000
2000
რასაკვირველია, მოდერნიზმის
16:34
and post-modernism,
380
976000
2000
და პოსტ-მოდერნიზმის მოძრაობებში
16:36
there was visual art without beauty,
381
978000
2000
იყო სახვითი ხელოვნება სილამაზის გარეშე,
16:38
literature without narrative and plot,
382
980000
2000
ლიტერატურა ნარატივისა და სიუჟეტის გარეშე
16:40
poetry without meter and rhyme,
383
982000
2000
პოეზია რითმის გარეშე
16:42
architecture and planning without ornament,
384
984000
2000
არქიტექტურა ორნამენტის გარეშე,
16:44
human scale, green space and natural light,
385
986000
3000
ადამიანური მასშტაბი, მწვანე
სივრცე, ბუნებრივი სინათლე,
სივრცე, ბუნებრივი სინათლე,
16:47
music without melody and rhythm,
386
989000
2000
მუსიკა მელოდიისა და რითმის გარეშე,
16:49
and criticism without clarity,
387
991000
2000
და კრიტიკა სიცხადის გარეშე,
16:51
attention to aesthetics and insight into the human condition.
388
993000
3000
ყურადღება ესთეტიკისა
და ადამიანური მდგომარეობის მიმართ.
და ადამიანური მდგომარეობის მიმართ.
16:54
(Laughter)
389
996000
2000
(სიცილი)
16:56
Let me give just you an example to back up that last statement.
390
998000
3000
ნება მომეცით მოვიტანო ბოლო მოსაზრების
დამადასტურებელი მაგალითი.
დამადასტურებელი მაგალითი.
16:59
But here, there -- one of the most famous literary
391
1001000
2000
აი, ჩვენი დროის ინგლისური ლიტერატურის,
17:01
English scholars of our time
392
1003000
2000
ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სპეციალისტი,
17:03
is the Berkeley professor,
393
1005000
2000
ბერკლის უნივერსიტეტის პროფესორი
17:05
Judith Butler.
394
1007000
2000
ჯუდით ბატლერი.
17:07
And here is an example of
395
1009000
2000
და აი,
17:09
one of her analyses:
396
1011000
3000
მისი ერთ-ერთი ანალიზის მაგალითი
17:12
"The move from a structuralist account in which capital
397
1014000
2000
"მოძრაობამ სტრუქტურიდან, სადაც კაპიტალი
17:14
is understood to structure social relations
398
1016000
2000
ითვლება სოციალური
ურთიერთობების საყრდენად,
ურთიერთობების საყრდენად,
17:16
in relatively homologous ways
399
1018000
2000
შედარებით ჰომოლოგიური მეთოდებით,
17:18
to a view of hegemony in which power relations are subject to repetition,
400
1020000
3000
ჰეგემონიური ხედვისკენ,
რომელშიც ძალთა ურთიერთობა განმეორებადია,
რომელშიც ძალთა ურთიერთობა განმეორებადია,
17:21
convergence and rearticulation
401
1023000
2000
თანმხვედრი და კვლავაქცენტირებული,
17:23
brought the question of temporality into the thinking of structure,
402
1025000
3000
სტრუქრტურის გააზრებაში,
დროებითობის საკითხი შეიტანა
დროებითობის საკითხი შეიტანა
17:26
and marked a shift from the form of Althusserian theory
403
1028000
2000
და ალთუსერის თეორიიდან ძვრა დააფიქსირა,
17:28
that takes structural totalities as theoretical objects ..."
404
1030000
3000
რომელიც სტრუქტურულ ერთობას
თეორიულ ობიექტებად განიხილავს..."
თეორიულ ობიექტებად განიხილავს..."
17:31
Well, you get the idea.
405
1033000
3000
მოკლედ, თქვენ გამიგეთ.
17:34
By the way, this is one sentence --
406
1036000
2000
სხვათა შორის ეს ერთი წინადადებაა,
17:36
you can actually parse it.
407
1038000
3000
თუმცა ის შეიძლება დაანაწევროთ.
17:40
Well, the argument in "The Blank Slate"
408
1042000
2000
მაშ, ძირითადი იდეა "ცარიელ დაფაში"
17:42
was that elite art and criticism
409
1044000
2000
იყო ის, რომ ელიტური ხელოვნება და კრიტიკა
17:44
in the 20th century,
410
1046000
2000
მე-20 საუკუნეში
17:46
although not the arts in general,
411
1048000
2000
თუმცაღა არა ხელოვნება მთლიანად,
17:48
have disdained beauty, pleasure,
412
1050000
2000
უგულებელყოფდა სილამაზეს, სიამოვნებას,
17:50
clarity, insight and style.
413
1052000
3000
სიცხადეს, გამჭრიახობას და სტილს.
17:53
People are staying away from elite art and criticism.
414
1055000
3000
ხალხი ელიტურ ხელოვნებას, კრიტიკას ერიდება.
17:57
What a puzzle -- I wonder why.
415
1059000
2000
გამოცანაა, საინტერესოა რატომ?
18:00
Well, this turned out to be probably
416
1062000
2000
სავარაუდოდ ეს აღმოჩნდა
18:02
the most controversial claim in the book.
417
1064000
2000
ყველაზე საკამათო განაცხადი წიგნში.
18:04
Someone asked me whether I stuck it in
418
1066000
2000
ვიღაცამ მკითხა, ჩავსვი თუ არა ის
18:06
in order to deflect ire
419
1068000
3000
იმისთვის რომ ცხარე დისკუსია
18:09
from discussions of gender and Nazism
420
1071000
2000
გენდერიდან, ნაციზმიდან,
18:12
and race and so on. I won't comment on that.
421
1074000
3000
რასის და სხვა თემებიდან გადამეტანა.
ამაზე კომენტარს არ გავაკეთებ
ამაზე კომენტარს არ გავაკეთებ
18:16
But it certainly inspired
422
1078000
3000
მაგრამ ამან ნამდვილად წარმოშვა
18:19
an energetic reaction
423
1081000
3000
ენერგიული რეაქცია
18:22
from many university professors.
424
1084000
3000
ბევრი უნივერსიტეტის პროფესორისგან.
18:25
Well, the other hot button is parenting.
425
1087000
3000
მეორე ცხარე საკითხი ბავშვის აღზრდის თემაა.
18:28
And the starting point is the -- for that discussion
426
1090000
3000
საწყისი წერტილი დისკუსიისთვის
18:31
was the fact that we have all
427
1093000
2000
იყო ის ფაქტი რომ ჩვენთვის
18:33
been subject to the advice
428
1095000
2000
მოუციათ რჩევა
18:35
of the parenting industrial complex.
429
1097000
3000
ბავშვის აღზრდასთან დაკავშირებით.
18:38
Now, here is -- here is a
430
1100000
2000
აქ... აქ ხედავთ
18:40
representative quote from a besieged mother:
431
1102000
3000
სასოწარკვეთილი დედის თვალსაჩინო ციტატას:
18:43
"I'm overwhelmed with parenting advice.
432
1105000
2000
"დათრგუნული ვარ აღმზრედლობითი რჩევებით.
18:45
I'm supposed to do lots of physical activity with my kids
433
1107000
2000
უნდა ჩავუტარო ფიზიკური აქტივობა ბავშვებს,
18:47
so I can instill in them a physical fitness habit
434
1109000
3000
იმისთვის რომ მათ ფიზიკური სიჯანსაღის
ჩვევები ჩავუნერგო.
ჩვევები ჩავუნერგო.
18:50
so they'll grow up to be healthy adults.
435
1112000
2000
შედეგად ჯანმრთელ ზრდასრულებად აღიზრდებიან.
18:52
And I'm supposed to do all kinds of intellectual play
436
1114000
2000
და ყველა სხვადასხვა ინტელექტუალური თამაში,
18:54
so they'll grow up smart.
437
1116000
2000
რომ ჭკვიანები გაიზარდონ.
18:56
And there are all kinds of play -- clay for finger dexterity,
438
1118000
3000
და სხვადასხვა თამაშებია:
საძერწი თითების სისხარტისთვის.
საძერწი თითების სისხარტისთვის.
18:59
word games for reading success, large motor play,
439
1121000
3000
სიტყვების თამაში წარმატებული კითხვისთვის
მსხვილ მოტორიკის თამაში
მსხვილ მოტორიკის თამაში
19:02
small motor play. I feel like I could devote my life
440
1124000
2000
თამაში წვრილი მოტორიკისთვის.
19:04
to figuring out what to play with my kids."
441
1126000
3000
ალბათ სიცოცხლე უნდა შევწირო
იმის გარკვევას რა ვეთამაშო ბავშვებს"
იმის გარკვევას რა ვეთამაშო ბავშვებს"
19:07
I think anyone who's recently been a parent can sympathize
442
1129000
2000
მგონი ნებისმიერს ვინც მშობელი ყოფილა,
19:09
with this mother.
443
1131000
3000
ესიმპათიურება ეს დედა.
19:12
Well, here's some sobering facts about parenting.
444
1134000
2000
მაშ, ზოგი გამოსაფხიზლებელი ფაქტი აღზრდაზე.
19:15
Most studies of parenting on which this advice is based
445
1137000
3000
უმეტესი კვლევებისა აღზრდაზე,
რომელსაც ეს რჩევები ეფუძნება,
რომელსაც ეს რჩევები ეფუძნება,
19:19
are useless. They're useless because they don't control
446
1141000
3000
უსარგებლოა. ისინი უსარგებლოა,
19:22
for heritability. They measure some correlation
447
1144000
3000
რადგან არ ითვალისწინებს მემკვიდრეობითობას.
ზომავენ კორელაციას,
ზომავენ კორელაციას,
19:25
between what the parents do, how the children turn out
448
1147000
3000
იმას შორის, თუ რას აკეთებენ მშობლები და
19:28
and assume a causal relation:
449
1150000
2000
როგორები გამოდიან ბავშვები
და გულისხმობენ,
და გულისხმობენ,
19:30
that the parenting shaped the child.
450
1152000
2000
რომ აღზრდამ ჩამოაყალიბა ბავშვი ასეთად.
19:32
Parents who talk a lot to their kids
451
1154000
2000
მშობლები, ვინც ბევრს ესაუბრებიან ბავშვებს,
19:34
have kids who grow up to be articulate,
452
1156000
2000
ჰყავთ კარგი მოსაუბრე ბავშვები.
19:36
parents who spank their kids have kids who grow up
453
1158000
2000
მშობლებს რომლებიც სცემენ ბავშვებს,
19:38
to be violent and so on.
454
1160000
2000
მოძალადე ბავშვები ეზრდებათ და ა.შ.
19:40
And very few of them control for the possibility
455
1162000
3000
და ძალიან ცოტა მათგანი ითვალისწინებს იმას,
19:43
that parents pass on genes for --
456
1165000
3000
რომ მშობლები გენებსაც გადასცემენ.
19:46
that increase the chances a child will be articulate
457
1168000
2000
რაც ზრდის შანსებს რომ ბავშვი
19:48
or violent and so on.
458
1170000
2000
იყოს კარგი მოსაუბრე, ან მოძალადე და ა.შ.
19:50
Until the studies are redone with adoptive children,
459
1172000
3000
მანამ, სანამ კვლევები
არ განმეორდება აყვანილ ბავშვებზე,
არ განმეორდება აყვანილ ბავშვებზე,
19:53
who provide an environment
460
1175000
2000
რა შემთხვევაშიც მხოლოდ გარემოა მშობლების,
19:55
but not genes to their kids,
461
1177000
2000
მაგრამ არა გენები,
19:57
we have no way of knowing whether these conclusions are valid.
462
1179000
3000
ჩვენ ვერ გავიგებთ
ეს დასკვნები მართალია თუ არა.
ეს დასკვნები მართალია თუ არა.
20:00
The genetically controlled studies
463
1182000
2000
გენეტიკურად კონტროლირებულ კვლევებს
20:02
have some sobering results.
464
1184000
2000
აქვს რამდენიმე გამოსაფხიზლებელი შედეგი.
20:04
Remember the Mallifert twins:
465
1186000
2000
გახსოვთ ტყუპი მალიფერტები:
20:06
separated at birth, then they meet in the patent office --
466
1188000
3000
დაბადებისთანავე განცალკევებულები
საპატენტოს ოფისში რომ შეხვდნენ,
საპატენტოს ოფისში რომ შეხვდნენ,
20:09
remarkably similar.
467
1191000
2000
ძალიან მსგავსები.
20:11
Well, what would have happened if the Mallifert twins had grown up together?
468
1193000
3000
რა მოხდებოდა ტყუპი მალიფერტები
ერთად რომ აღზრდილიყვნენ?
ერთად რომ აღზრდილიყვნენ?
20:14
You might think, well, then they'd be even more similar,
469
1196000
3000
ალბათ იფიქრებთ,
უფრო მეტად მსგავსები იქნებოდნენ,
უფრო მეტად მსგავსები იქნებოდნენ,
20:17
because not only would they share their genes,
470
1199000
2000
რადგან არა მხოლოდ გენები,
20:19
but they would also share their environment.
471
1201000
3000
არამედ გარემოც საერთო ექნებოდათ.
20:22
That would make them super-similar, right?
472
1204000
2000
ეს მათ სუპერ მსგავსებად გახდიდა, არა?
20:24
Wrong. Identical twins, or any siblings,
473
1206000
3000
არა, იდენტური ტყუპები, ან ნებისმიერი
დედმამიშვილები, რომლებიც
დედმამიშვილები, რომლებიც
20:27
who are separated at birth are no less similar
474
1209000
4000
დაბადებისთანავე განცალკევებულები არიან,
არ არიან ნაკლებად მსგავსები,
არ არიან ნაკლებად მსგავსები,
20:31
than if they had grown up together.
475
1213000
2000
ვიდრე იმ შემთხვევაში,
20:33
Everything that happens to you in a given home
476
1215000
2000
თუ ისინი ერთად აღიზრდებოდნენ.
20:35
over all of those years
477
1217000
2000
ყველაფერი,
რაც მთელი ამ წლების მანძილზე,
რაც მთელი ამ წლების მანძილზე,
20:37
appears to leave no permanent stamp
478
1219000
2000
შინ გადაგხდება
არ ტოვებს სამუდამო კვალს
არ ტოვებს სამუდამო კვალს
20:39
on your personality or intellect.
479
1221000
2000
პიროვნებაზე, ან ინტელექტზე.
20:42
A complementary finding, from a completely different methodology,
480
1224000
3000
დამატებითი აღმოჩენა, ჩატარებული
სრულიად სხვა მეთოდოლოგიით,
სრულიად სხვა მეთოდოლოგიით,
20:45
is that adopted siblings reared together --
481
1227000
4000
როცა ერთად აღზრდილი
აყვანილი დედმამიშვილები,
აყვანილი დედმამიშვილები,
20:49
the mirror image of identical twins reared apart,
482
1231000
2000
იდენტური ტყუპების განცალკევების ანარეკლი.
20:51
they share their parents, their home,
483
1233000
2000
მათ ჰყავთ საერთო მშობლები, სახლი,
20:53
their neighborhood,
484
1235000
2000
სამეზობლო, მაგრამ
აქვთ სხვადასხვა გენები
აქვთ სხვადასხვა გენები
20:55
don't share their genes -- end up not similar at all.
485
1237000
3000
და შედეგად,
სრულიად განსხვავებულები იზრდებიან.
სრულიად განსხვავებულები იზრდებიან.
20:58
OK -- two different bodies of research with a similar finding.
486
1240000
3000
მაშ, ორი განსხვავებული მკვლევარი ორგანო
მსგავსი შედეგებით.
მსგავსი შედეგებით.
21:01
What it suggests is that children are shaped
487
1243000
2000
ეს გვაჩვენებს, რომ ბავშვები საბოლოო ჯამში,
21:03
not by their parents over the long run,
488
1245000
3000
არა მშობლების მიერ ყალიბდებიან,
21:06
but in part -- only in part -- by their genes,
489
1248000
3000
არამედ ნაწილობრივ, მხოლოდ ნაწილობრივ,
გენებით
გენებით
21:09
in part by their culture --
490
1251000
2000
და ნაწილობრივ კულტურით.
21:11
the culture of the country at large
491
1253000
2000
ქვეყნის კულტურით ზოგადად
21:13
and the children's own culture, namely their peer group --
492
1255000
2000
და ბავშვების საკუთარი კულტურით,
21:15
as we heard from Jill Sobule earlier today,
493
1257000
3000
კერძოდ თანატოლების.
როგორც დღეს ჯილ სობულესგან მოვისმინეთ,
როგორც დღეს ჯილ სობულესგან მოვისმინეთ,
21:18
that's what kids care about --
494
1260000
2000
ეს არის რაც ბავშვებს აღელვებთ
21:21
and, to a very large extent, larger than most people are prepared to acknowledge,
495
1263000
3000
და დიდწილად, ბევრად უფრო დიდწილად ვიდრე
ხალხი ამას აღიარებს,
ხალხი ამას აღიარებს,
21:24
by chance: chance events in the wiring of the brain in utero;
496
1266000
3000
შემთხვევითობით: საშვილოსნოში
ტვინის შეერთების შემთხვევითობით;
ტვინის შეერთების შემთხვევითობით;
21:27
chance events as you live your life.
497
1269000
2000
შემთხვევითი ხდომილებით ცხოვრების მანძილზე.
21:31
So let me conclude
498
1273000
2000
მაშ, ნება მომეცით დავასრულო
21:33
with just a remark
499
1275000
2000
ერთი დაკვირვებით,
21:35
to bring it back to the theme of choices.
500
1277000
3000
არჩევანის თემას რომ დავუბრუნდე,
21:38
I think that the sciences of human nature --
501
1280000
2000
ვფიქრობ, ადამიანის ბუნების
21:40
behavioral genetics, evolutionary psychology,
502
1282000
3000
შემსწავლელი მეცნიერებები
ქცევის გენეტიკა, ევოლუციური ფსიქოლოგია,
ქცევის გენეტიკა, ევოლუციური ფსიქოლოგია,
21:43
neuroscience, cognitive science --
503
1285000
2000
ნეირობიოლოგია, კოგნიტური მეცნიერება,
21:45
are going to, increasingly in the years to come,
504
1287000
3000
უფრო და უფრო განაგრძობენ
21:48
upset various dogmas,
505
1290000
3000
სხვადასხვა დოგმების უარყოფას,
21:51
careers and deeply-held political belief systems.
506
1293000
3000
პროფესიების და ღრმა პოლიტიკური
რწმენების მსხვრევას.
რწმენების მსხვრევას.
21:54
And that presents us with a choice.
507
1296000
2000
და ეს ჩვენ გვაყენებს არჩევანის წინაშე.
21:56
The choice is whether certain facts about humans,
508
1298000
3000
არჩევანია ჩავთვალოთ თუ არა
ზოგი ფაქტი, ან თემა
ზოგი ფაქტი, ან თემა
21:59
or topics, are to be considered taboos,
509
1301000
3000
ადამიანის შესახებ ტაბუდ,
22:03
forbidden knowledge, where we shouldn't go there
510
1305000
2000
აკრძალულ ცოდნად, საითაც სჯობს არ წავიდეთ,
22:05
because no good can come from it,
511
1307000
2000
რადგან იქიდან კარგი არაფერი გამოვა,
22:07
or whether we should explore them honestly.
512
1309000
3000
თუ ჩვენ ისინი
სინდისიერად უნდა გამოვიკვლიოთ.
სინდისიერად უნდა გამოვიკვლიოთ.
22:10
I have my own
513
1312000
2000
მე ჩემი საკუთარი პასუხი მაქვს
22:12
answer to that question,
514
1314000
2000
ამ კითხვაზე.
22:14
which comes from a great artist of the 19th century,
515
1316000
3000
რომელიც მე-19 საუკუნის დიდი ხელოვანისგან
22:17
Anton Chekhov, who said,
516
1319000
3000
ანტონ ჩეხოვისგან მოდის, რომელმაც თქვა:
22:20
"Man will become better when you show him
517
1322000
2000
"ადამიანი მაშინ გახდება უკეთესი,
22:22
what he is like."
518
1324000
2000
როცა აჩვენებთ თუ როგორია ის"
22:24
And I think that the argument
519
1326000
2000
და მგონია რომ ამ აზრის
22:26
can't be put any more eloquently than that.
520
1328000
3000
უკეთ გადმოცემა შეუძლებელია.
22:29
Thank you very much.
521
1331000
2000
დიდი მადლობა.
22:32
(Applause)
522
1334000
5000
(აპლოდისმენტები)
ABOUT THE SPEAKER
Steven Pinker - PsychologistSteven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature.
Why you should listen
Steven Pinker grew up in the English-speaking community of Montreal but has spent his adult life bouncing back and forth between Harvard and MIT. He is interested in all aspects of human nature: how we see, hear, think, speak, remember, feel and interact.
To be specific: he developed the first comprehensive theory of language acquisition in children, used verb meaning as a window into cognition, probed the limits of neural networks and showed how the interaction between memory and computation shapes language. He has used evolution to illuminate innuendo, emotional expression and social coordination. He has documented historical declines in violence and explained them in terms of the ways that the violent and peaceable components of human nature interact in different eras. He has written books on the language instinct, how the mind works, the stuff of thought and the doctrine of the blank slate, together with a guide to stylish writing that is rooted in psychology.
In his latest book, Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress, he writes about progress -- why people are healthier, richer, safer, happier and better educated than ever. His other books include The Language Instinct, How the Mind Works, The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature, The Stuff of Thought, and The Better Angels of Our Nature.
Steven Pinker | Speaker | TED.com