TED2003
Steven Pinker: Human nature and the blank slate
Steven Pinker wezwany do niezapisanej tablicy
Filmed:
Readability: 5.2
1,450,741 views
W swojej książce Steven Pinker dowodzi, że wszyscy ludzie rodzą się obdarzeni unikalnym zestawem cech. Podczas prezentacji mówi o swoich tezach oraz o kontrowersjach z nimi związanych.
Steven Pinker - Psychologist
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
A year ago, I spoke to you about a book
0
0
4000
Jakiś rok temu opowiadałem wam o swojej książce
00:22
that I was just in the process of completing,
1
4000
3000
która wtedy była na ukończeniu;
00:25
that has come out in the interim, and I would like to talk to you today
2
7000
3000
otóż została ona niedawno wydana i chciałbym wam opowiedzieć
00:28
about some of the controversies that that book inspired.
3
10000
4000
o kontrowersjach które zdążyła wywołać.
00:32
The book is called "The Blank Slate,"
4
14000
2000
Jej tytuł to "The Blank Slate" ("Niezapisana tablica"),
00:34
based on the popular idea
5
16000
2000
inspirowany znanym nurtem
00:36
that the human mind is a blank slate,
6
18000
2000
postrzegania ludzkiego umysłu jako czystej tablicy,
00:38
and that all of its structure comes from
7
20000
3000
na której ostateczny wygląd mają wpływ
00:41
socialization, culture, parenting, experience.
8
23000
3000
społeczeństwo, kultura, wychowanie, doświadczenie etc.
00:45
The "blank slate" was an influential idea in the 20th century.
9
27000
4000
"Czysta tablica" była znaczącym założeniem XX wieku.
00:49
Here are a few quotes indicating that:
10
31000
3000
Kilka cytatów na potwierdzenie:
00:52
"Man has no nature," from the historian
11
34000
2000
"Nie istnieje 'ludzka natura'. " - historyk
00:54
Jose Ortega y Gasset;
12
36000
2000
Jose Ortega y Gasset;
00:56
"Man has no instincts," from the
13
38000
2000
"Człowiek nie ma instynktów"
00:58
anthropologist Ashley Montagu;
14
40000
2000
antropolog Ashley Montagu
01:00
"The human brain is capable of a full range of behaviors
15
42000
3000
"Ludzki mózg jest zdolny do całego spektrum zachowań
01:03
and predisposed to none," from the late scientist Stephen Jay Gould.
16
45000
4000
lecz do żadnego nie jest predysponowany" - Stephen Jay Gould
01:08
There are a number of reasons to doubt that the human mind
17
50000
2000
Jest sporo powodów by wątpić w tezę, że ludzki umysł
01:10
is a blank slate,
18
52000
2000
jest czystą tablicą;
01:12
and some of them just come from common sense.
19
54000
2000
kilka z nich jest czysto zdroworozsądkowych.
01:14
As many people have told me over the years,
20
56000
3000
Jak przez lata słyszałem od ludzi,
01:17
anyone who's had more than one child
21
59000
2000
każdy kto miał więcej niż jedno dziecko
01:19
knows that kids come into the world
22
61000
3000
wie, że rodzą się one
01:22
with certain temperaments and talents;
23
64000
2000
z własnym temperamentem i talentami
01:24
it doesn't all come from the outside.
24
66000
2000
i nie wszystko jest wpływem środowiska.
01:27
Oh, and anyone who
25
69000
2000
A, jeszcze każdy
01:29
has both a child and a house pet
26
71000
3000
mający w domu dziecko i zwierzaka
01:32
has surely noticed that the child, exposed to speech,
27
74000
2000
zauważył zapewne, że dzieci, słuchając ludzkiej mowy,
01:34
will acquire a human language,
28
76000
2000
w końcu uczą się mówić,
01:36
whereas the house pet won't,
29
78000
2000
co u zwierząt nie jest regułą,
01:38
presumably because of some innate different between them.
30
80000
2000
prawdopodobnie z powodu pewnej wewnętrznej różnicy między nimi.
01:41
And anyone who's ever been
31
83000
2000
A każdy kto był
01:43
in a heterosexual relationship knows that
32
85000
2000
w heteroseksualnym związku wie,
01:45
the minds of men and the minds of women are not indistinguishable.
33
87000
2000
że istnieje zauważalna różnica między umysłem kobiety i mężczyzny.
01:49
There are also, I think,
34
91000
2000
Pojawia się także
01:51
increasing results from
35
93000
2000
coraz więcej dowodów naukowych
01:53
the scientific study of humans
36
95000
2000
na to że nie jesteśmy
01:55
that, indeed, we're not born blank slates.
37
97000
2000
niezapisanymi tablicami.
01:58
One of them, from anthropology,
38
100000
3000
Jeden z nich przynosi nam antropologia,
02:01
is the study of human universals.
39
103000
2000
a dotyczący rzeczy powszechnych wśród ludzi, uniwersaliów.
02:03
If you've ever taken anthropology, you know that it's a --
40
105000
2000
Jeżeli zetknęliście się kiedyś z antropologią, wiecie
02:05
kind of an occupational
41
107000
2000
jaką frajdę czerpią antropolodzy
02:07
pleasure of anthropologists to show
42
109000
2000
z pokazywania jak odmienne
02:09
how exotic other cultures can be,
43
111000
3000
mogą być egzotyczne kultury,
02:12
and that there are places out there where, supposedly,
44
114000
2000
że gdzieś tam są miejsca, gdzie
02:14
everything is the opposite to the way it is here.
45
116000
2000
wszystko zdaje się być na opak.
02:17
But if you instead
46
119000
2000
Jednak jeżeli zajmiemy się
02:19
look at what is common to the world's cultures,
47
121000
4000
tym, co jest wspólne dla wszystkich kultur,
02:23
you find that there is an enormously rich set
48
125000
2000
zdamy sobie sprawę jak wiele z tych
02:25
of behaviors and emotions
49
127000
3000
zachowań i emocji,
02:28
and ways of construing the world
50
130000
2000
oraz sposobów rozumienia świata
02:30
that can be found in all of the world's 6,000-odd cultures.
51
132000
3000
możemy odnaleźć we wszystkich 6000 kultur świata.
02:34
The anthropologist Donald Brown has tried to list them all,
52
136000
3000
Antropolog Donald Brown podjął się spisania ich wszystkich,
02:37
and they range from aesthetics,
53
139000
2000
tylko niektóre z nich to: estetyka,
02:39
affection and age statuses
54
141000
3000
uczucia i status związany z wiekiem,
02:42
all the way down to weaning, weapons, weather,
55
144000
3000
aż do odstawiania dziecka od piersi, broni, pogody,
02:45
attempts to control, the color white
56
147000
2000
dążenia do władzy, koloru białego
02:47
and a worldview.
57
149000
2000
i postrzegania świata.
02:49
Also, genetics and neuroscience
58
151000
2000
Ponadto, genetyka i nauki dotyczące układu nerwowego
02:51
are increasingly showing that the brain
59
153000
2000
coraz dobitniej dowodzą, że ludzki mózg
02:53
is intricately structured.
60
155000
2000
ma wielce złożoną strukturę.
02:56
This is a recent study by the neurobiologist Paul Thompson
61
158000
2000
Oto wyniki niedawnych badań neurobiologa Paula Thompsona
02:58
and his colleagues in which they --
62
160000
2000
i jego zespołu, w czasie których
03:00
using MRI --
63
162000
2000
przy pomocy MRI
03:02
measured the distribution of gray matter --
64
164000
2000
mierzono rozkład istoty szarej
03:05
that is, the outer layer of the cortex --
65
167000
3000
która jest zewnętrzną warstwą kory mózgowej,
03:08
in a large sample of pairs of people.
66
170000
3000
na dużej ilości par ludzi.
03:11
They coded correlations in the thickness
67
173000
3000
Obserwowali zależności w grubości
03:15
of gray matter in different parts of the brain
68
177000
2000
istoty szarej w różnych częściach mózgu;
03:17
using a false color scheme, in which
69
179000
3000
zobrazowano to kolorem,
03:20
no difference is coded as purple,
70
182000
3000
gdzie fioletowy oznacza brak różnic
03:23
and any color other than purple indicates
71
185000
2000
a jakikolwiek inny kolor wskazuje
03:25
a statistically significant correlation.
72
187000
2000
statystycznie znaczną zależność.
03:27
Well, this is what happens when you pair people up at random.
73
189000
3000
Tak to wygląda, gdy porównamy dwójkę losowych ludzi.
03:30
By definition, two people picked at random
74
192000
3000
Z definicji, u dwojga losowych ludzi
03:33
can't have correlations in the distribution
75
195000
2000
nie może istnieć zależność rozkładu
03:35
of gray matter in the cortex.
76
197000
3000
istoty szarej w korze mózgowej.
03:38
This is what happens in people who share
77
200000
3000
A teraz obserwacje u ludzi dzielących
03:41
half of their DNA -- fraternal twins.
78
203000
3000
połowę swojego DNA - bliźniąt dwujajowych.
03:44
And as you can see, large amounts of the brain
79
206000
2000
Jak widzicie, duże obszary mózgu
03:46
are not purple, showing that if one person
80
208000
3000
nie są fioletowe, wskazując, że gdy jedna z osób
03:49
has a thicker bit of cortex
81
211000
3000
ma grubszy fragment kory
03:52
in that region, so does his fraternal twin.
82
214000
3000
w tym miejscu, to samo znajdziemy u jej brata lub siostry.
03:55
And here's what happens if you
83
217000
3000
A tu z kolei widzimy co się stanie
03:59
get a pair of people who share all their DNA --
84
221000
2000
gdy zbadamy dwójkę ludzi dzielących cały swój DNA
04:01
namely, clones or identical twins.
85
223000
3000
czyli klony lub bliźnięta jednojajowe.
04:04
And you can see huge areas of cortex where there are
86
226000
4000
Możemy zaobserwować duże regiony kory, gdzie
04:08
massive correlations in the distribution of gray matter.
87
230000
3000
są ogromne podobieństwa w rozkładzie istoty szarej.
04:11
Now, these aren't just
88
233000
2000
To nie tylko
04:13
differences in anatomy,
89
235000
2000
różnice w anatomii,
04:15
like the shape of your ear lobes,
90
237000
2000
jak kształt uszu,
04:17
but they have consequences in thought and behavior
91
239000
4000
ma to swoje konsekwencje w zachowaniu i myśleniu
04:21
that are well illustrated in this famous cartoon by Charles Addams:
92
243000
4000
które dobrze ilustruje słynny żart rysunkowy Charlesa Addamsa:
04:25
"Separated at birth, the Mallifert twins meet accidentally."
93
247000
4000
"Przypadkowe spotkanie rozdzielonych przy narodzinach braci Mallifert."
04:30
As you can see, there are two inventors
94
252000
2000
Jak widzicie, jest to dwóch wynalazców
04:32
with identical contraptions in their lap, meeting
95
254000
2000
z identycznymi urządzeniami na kolanach, którzy spotkali się
04:34
in the waiting room of a patent attorney.
96
256000
2000
w poczekalni urzędu patentowego.
04:36
Now, the cartoon is not such an exaggeration, because
97
258000
3000
Rysunek ma w sobie więcej prawdy niż się zdaje, ponieważ
04:39
studies of identical twins who were separated at birth
98
261000
3000
identyczne bliźnięta rozdzielone przy urodzeniu
04:42
and then tested in adulthood
99
264000
2000
i przebadane jako dorosłe
04:44
show that they have astonishing similarities.
100
266000
3000
wykazują zadziwiające podobieństwa.
04:47
And this happens in every pair of identical twins
101
269000
3000
Dotyczy to każdej pary bliźniąt jednojajowych
04:50
separated at birth ever studied --
102
272000
2000
rozdzielonych przy narodzinach kiedykolwiek zbadanych
04:52
but much less so with fraternal twins separated at birth.
103
274000
3000
zdecydowanie rzadziej obserwuje się to u bliźniąt dwujajowych.
04:55
My favorite example is a pair of twins,
104
277000
3000
Mój ulubiony przykład to bliźnięta
04:58
one of whom was brought up
105
280000
2000
z których jedno było wychowane
05:00
as a Catholic in a Nazi family in Germany,
106
282000
4000
w katolickiej rodzinie w nazistowskich Niemczech
05:04
the other brought up in a Jewish family in Trinidad.
107
286000
3000
a drugie w żydowskiej rodzinie w Trynidadzie.
05:08
When they walked into the lab in Minnesota,
108
290000
2000
Kiedy weszli do laboratorium w Minnesocie,
05:10
they were wearing identical navy blue shirts with epaulettes;
109
292000
3000
nosili identyczne granatowe koszule z naramiennikami,
05:13
both of them liked to dip buttered toast in coffee,
110
295000
3000
obaj lubili maczać tosty w kawie,
05:16
both of them kept rubber bands around their wrists,
111
298000
4000
obaj nosili gumowe bransoletki,
05:20
both of them flushed the toilet before using it as well as after,
112
302000
3000
obaj spłukiwali ubikację tak przed jak i po skorzystaniu,
05:23
and both of them liked to surprise people
113
305000
3000
oraz lubili straszyć ludzi
05:26
by sneezing in crowded elevators to watch them jump.
114
308000
4000
głośno kichając w zatłoczonych windach.
05:30
Now --
115
312000
2000
Kontynuując.
05:32
the story might seem to good to be true,
116
314000
2000
Opowieść wydaje się zbyt piękna by była prawdziwa,
05:34
but when you administer
117
316000
2000
jednak nawet gdy przeprowadzimy
05:36
batteries of psychological tests,
118
318000
3000
wiele testów psychologicznych
05:39
you get the same results -- namely,
119
321000
2000
uzyskamy takie same rezultaty-
05:41
identical twins separated at birth show
120
323000
2000
bliźnięta jednojajowe rozdzielone przy narodzinach
05:43
quite astonishing similarities.
121
325000
2000
są zadziwiająco podobne.
05:45
Now, given both the common sense
122
327000
2000
Skoro połączone siły zdrowego rozsądku
05:47
and scientific data
123
329000
2000
oraz badań naukowych
05:49
calling the doctrine of the blank slate into question,
124
331000
2000
zdołały nadszarpnąć reputację "czystej tablicy",
05:51
why should it have been such an appealing notion?
125
333000
3000
powinniśmy zapytać, czemu był to tak popularny nurt?
05:54
Well, there are a number of political reasons why people have found it congenial.
126
336000
3000
Jest wiele politycznych powodów dla których uważano ją za obowiązującą.
05:57
The foremost is that if we're blank slates,
127
339000
3000
Najważniejszym jest ten, że gdy jesteśmy czystymi tablicami
06:00
then, by definition, we are equal,
128
342000
2000
wtedy, z definicji, jesteśmy równi,
06:02
because zero equals zero equals zero.
129
344000
2000
ponieważ zero równe jest zeru równe jest zeru.
06:05
But if something is written on the slate,
130
347000
2000
Podczas gdy coś jest napisane na tej tablicy
06:07
then some people could have more of it than others,
131
349000
2000
niektórzy mogą mieć tam więcej niż inni,
06:09
and according to this line of thinking, that would justify
132
351000
2000
co by usprawiedliwiało
06:11
discrimination and inequality.
133
353000
3000
dyskryminację i nierówności.
06:14
Another political fear of human nature
134
356000
3000
Kolejnym powodem do obaw przed ludzką naturą
06:17
is that if we are blank slates,
135
359000
2000
jest to, że będąc czystymi tablicami
06:19
we can perfect mankind --
136
361000
2000
możemy ulepszyć ludzkość -
06:21
the age-old dream of the perfectibility of our species
137
363000
3000
odwieczne marzenie doskonalenia naszego gatunku
06:24
through social engineering.
138
366000
2000
poprzez inżynierię społeczną.
06:26
Whereas, if we're born with certain instincts,
139
368000
2000
Gdybyśmy mieli wrodzone instynkty
06:28
then perhaps some of them might condemn us
140
370000
2000
wtedy niektóre z nich mogłyby skłaniać nas
06:30
to selfishness, prejudice and violence.
141
372000
3000
do egoizmu, uprzedzeń i przemocy.
06:34
Well, in the book, I argue that these are, in fact, non sequiturs.
142
376000
3000
Cóż, w książce dowodzę, że te obawy są bezpodstawne.
06:38
And just to make a long story short:
143
380000
2000
W kilku słowach:
06:40
first of all, the concept of fairness
144
382000
2000
po pierwsze, "sprawiedliwość"
06:42
is not the same as the concept of sameness.
145
384000
3000
nie powinna być utożsamiana z "identycznością".
06:45
And so when Thomas Jefferson wrote
146
387000
2000
Gdy Thomas Jefferson pisał
06:47
in the Declaration of Independence,
147
389000
2000
w Deklaracji Niepodległości,
06:49
"We hold these truths to be self-evident,
148
391000
2000
"Uważamy te prawdy za oczywiste,
06:51
that all men are created equal,"
149
393000
3000
że wszyscy ludzie zostali stworzeni równi,"
06:54
he did not mean "We hold these truths to be self-evident,
150
396000
2000
nie miał na myśli "Uważamy te prawdy za oczywiste,
06:56
that all men are clones."
151
398000
3000
że wszyscy ludzie są klonami."
06:59
Rather, that all men are equal in terms of their rights,
152
401000
3000
Raczej, że wszyscy są równi w swoich prawach,
07:02
and that every person ought to be treated
153
404000
3000
oraz że każdy powinien być traktowany
07:05
as an individual, and not prejudged
154
407000
2000
jako jednostka, bez względu
07:07
by the statistics of particular groups
155
409000
2000
na statystyki dotyczące grupy
07:09
that they may belong to.
156
411000
3000
do której się zalicza.
07:12
Also, even if we were born
157
414000
2000
Ponadto, nawet gdybyśmy rodzili się
07:14
with certain ignoble motives,
158
416000
2000
z pewnymi niegodziwymi skłonnościami,
07:16
they don't automatically lead to ignoble behavior.
159
418000
3000
nie skazują nas one na niegodziwe zachowanie,
07:19
That is because the human mind
160
421000
2000
a to dlatego, że ludzki umysł
07:21
is a complex system with many parts,
161
423000
2000
jest złożonym układem z wieloma częściami
07:23
and some of them can inhibit others.
162
425000
3000
które mogą hamować skłonności innych części.
07:26
For example, there's excellent reason to believe
163
428000
3000
Istnieje wiele powodów by wierzyć,
07:29
that virtually all humans are born with a moral sense,
164
431000
3000
że praktycznie wszyscy rodzą się z poczuciem moralności,
07:33
and that we have cognitive abilities that allow us
165
435000
3000
i że wszyscy mamy zdolności pozwalające nam
07:36
to profit from the lessons of history.
166
438000
2000
uczyć się z lekcji dawanych nam przez historię.
07:38
So even if people did have impulses
167
440000
2000
Tak więc nawet gdyby ludzie mieli skłonności
07:40
towards selfishness or greed,
168
442000
2000
do egoizmu i chciwości,
07:42
that's not the only thing in the skull,
169
444000
2000
to nie tylko to dzieje się w czaszce,
07:44
and there are other parts of the mind that can counteract them.
170
446000
2000
są tam inne obszary które mogą się im przeciwstawiać.
07:47
In the book, I
171
449000
2000
W książce
07:49
go over controversies such as this one,
172
451000
2000
dotykam wielu podobnych kontrowersyjnych tematów,
07:51
and a number of other hot buttons,
173
453000
3000
i innych punktów zapalnych,
07:54
hot zones, Chernobyls, third rails, and so on --
174
456000
3000
grząskich gruntów, Czarnobyli i tak dalej,
07:57
including the arts, cloning, crime,
175
459000
2000
w tym sztuki, klonowania, zbrodni,
07:59
free will, education, evolution,
176
461000
2000
wolnej woli, edukacji, ewolucji
08:01
gender differences, God, homosexuality,
177
463000
3000
różnic między płciami, Boga, homoseksualizmu,
08:04
infanticide, inequality, Marxism, morality,
178
466000
2000
dzieciobójstwa, nierówności, Marksizmu, moralności
08:06
Nazism, parenting, politics,
179
468000
2000
Nazizmu, rodzicielstwa, polityki,
08:08
race, rape, religion, resource depletion,
180
470000
2000
ras, religii, niedoboru surowców
08:10
social engineering, technological risk and war.
181
472000
3000
inżynierii społecznej, zagrożeń techniki i wojny.
08:13
And needless to say, there were certain risks
182
475000
2000
Nie trzeba nadmieniać, że podejmowanie tych tematów
08:15
in taking on these subjects.
183
477000
3000
wiązało się z pewnym ryzykiem.
08:19
When I wrote a first draft of the book,
184
481000
3000
Kiedy skończyłem pierwopis książki
08:22
I circulated it to a number of colleagues for comments,
185
484000
2000
rozesłałem go kilku współpracownikom do skomentowania
08:24
and here are some of
186
486000
3000
oto niektóre odpowiedzi
08:27
the reactions that I got:
187
489000
2000
które otrzymałem:
08:29
"Better get a security camera for your house."
188
491000
3000
'Zainwestuj w system alarmowy w domu."
08:33
"Don't expect to get any more awards, job offers
189
495000
3000
"Nie oczekuj kolejnych nagród, ofert pracy
08:36
or positions in scholarly societies."
190
498000
2000
albo pozycji dydaktycznych"
08:39
"Tell your publisher not to list your hometown
191
501000
2000
"Poproś wydawcę by nie podawał twojego adresu
08:41
in your author bio."
192
503000
3000
w notce biograficznej."
08:44
"Do you have tenure?"
193
506000
2000
"Naprawdę nadal wykładasz?"
08:46
(Laughter)
194
508000
2000
(śmiech)
08:48
Well, the book came out in October,
195
510000
2000
Cóż, książka ukazała się w październiku,
08:50
and nothing terrible has happened.
196
512000
3000
i nic strasznego się nie stało.
08:55
I -- I like --
197
517000
3000
Jednak rzeczywiście
08:58
There was indeed reason to be nervous,
198
520000
2000
były powody do niepokoju,
09:00
and there were moments in which I did feel nervous,
199
522000
2000
i były chwile gdy nerwy dawały o sobie znać,
09:02
knowing the history
200
524000
2000
szczególnie gdy zna się
09:04
of what has happened to people
201
526000
2000
historie ludzi, którzy
09:06
who've taken controversial stands
202
528000
2000
podjęli się kontrowersyjnych tematów
09:08
or discovered disquieting findings
203
530000
3000
lub dokonali niepokojących odkryć
09:11
in the behavioral sciences.
204
533000
2000
w naukach behawioralnych.
09:13
There are many cases, some of which I talk about in the book,
205
535000
3000
Jest wiele przypadków, o niektórych z nich piszę w książce,
09:16
of people who have been slandered, called Nazis,
206
538000
4000
ludzi pomawianych, oskarżanych o Nazizm,
09:20
physically assaulted, threatened with criminal prosecution
207
542000
3000
bitych, zastraszanych procesami,
09:23
for stumbling across or arguing
208
545000
3000
za podjęcie lub natrafienie
09:27
about controversial findings.
209
549000
2000
na kontrowersyjne odkrycie.
09:30
And you never know when you're going to
210
552000
2000
I nigdy nie wiesz
09:32
come across one of these booby traps.
211
554000
2000
kiedy wpadniesz w jedną z tych pułapek.
09:34
My favorite example is a pair of psychologists
212
556000
2000
Moim ulubionym przykładem jest dwójka psychologów
09:36
who did research on left-handers,
213
558000
3000
badających osoby leworęczne,
09:39
and published some data showing that left-handers are, on average,
214
561000
3000
opublikowali oni wyniki wskazujące, że leworęczni są przeciętnie
09:42
more susceptible to disease, more prone to accidents
215
564000
3000
mniej odporni na choroby, bardziej narażeni na wypadki
09:45
and have a shorter lifespan.
216
567000
2000
i mają krótszą spodziewaną długość życia.
09:47
It's not clear, by the way, since then,
217
569000
2000
Przy okazji, obecnie nie jest pewne
09:49
whether that is an accurate generalization,
218
571000
3000
czy są to prawidłowe wnioski,
09:52
but the data at the time seemed to support that.
219
574000
3000
ale wtedy wyniki zdawały się wspierać te tezy.
09:55
Well, pretty soon they were barraged
220
577000
2000
Cóż, wkrótce zostali oni zasypani
09:57
with enraged letters,
221
579000
3000
listami od oburzonych czytelników,
10:00
death threats,
222
582000
2000
groźbami śmierci,
10:02
ban on the topic in a number of scientific journals,
223
584000
3000
zakazem podejmowania tematu w wielu czasopismach naukowych
10:05
coming from irate left-handers
224
587000
3000
nadchodzącymi od wzburzonych leworęcznych
10:08
and their advocates,
225
590000
2000
i ich prawników;
10:10
and they were literally afraid to open their mail
226
592000
3000
dosłownie bali się sprawdzać pocztę
10:13
because of the venom and vituperation
227
595000
3000
z powodu jadu i obelg
10:16
that they had inadvertently inspired.
228
598000
3000
które niechcący na siebie sprowadzili.
10:19
Well,
229
601000
2000
Więc...
10:21
the night is young, but the book has been out
230
603000
2000
noc jeszcze młoda, ale książka jest już
10:23
for half a year,
231
605000
2000
pół roku na rynku,
10:25
and nothing terrible has happened.
232
607000
2000
i nic strasznego się nie stało.
10:27
None of the dire professional consequences
233
609000
2000
Żadne ze wspomnianych konsekwencji
10:29
has taken place --
234
611000
2000
nie miały miejsca...
10:31
I haven't been
235
613000
2000
Nie zostałem banitą
10:33
exiled from the city of Cambridge.
236
615000
3000
wygnanym z miasta Cambridge.
10:36
But what I wanted to talk about
237
618000
2000
Ale chciałbym zaznaczyć dwa
10:38
are two of these hot buttons
238
620000
3000
wrażliwe tematy
10:41
that have aroused the strongest response
239
623000
4000
które wywołały najwięcej zamieszania
10:45
in the 80-odd reviews
240
627000
2000
w postaci około 80 recenzji
10:47
that The Blank Slate has received.
241
629000
3000
które poświęcono mojej książce.
10:50
I'll just put that list up for a few seconds,
242
632000
3000
Wrócę na chwilę do tej listy
10:53
and see if you can guess which two
243
635000
2000
i sprawdzimy czy potraficie zgadnąć
10:55
-- I would estimate that probably two of these topics
244
637000
2000
... powiedziałbym że dwa z tych tematów
10:57
inspired probably 90 percent
245
639000
3000
zajęło około 90%
11:00
of the reaction in the various reviews
246
642000
3000
miejsca w większości recenzji
11:03
and radio interviews.
247
645000
2000
i wywiadach radiowych.
11:05
It's not violence and war,
248
647000
2000
Nie, nie przemoc czy wojna,
11:07
it's not race, it's not gender,
249
649000
2000
nie różnice między rasami i płciami
11:09
it's not Marxism, it's not Nazism.
250
651000
3000
ani Marksizm, ani Nazizm.
11:12
They are: the arts and parenting.
251
654000
3000
Otóż: sztuka i wychowanie.
11:15
(Laughter)
252
657000
2000
(śmiech)
11:17
So let me tell you what
253
659000
2000
Pozwólcie mi wyjaśnić
11:19
aroused such irate responses,
254
661000
2000
co wywołało to wściekłe poruszenie,
11:21
and I'll let you decide if whether they --
255
663000
3000
a wy ocenicie, czy
11:24
the claims are really that outrageous.
256
666000
2000
te tezy rzeczywiście są tak oburzające.
11:26
Let me start with the arts.
257
668000
3000
Zacznijmy od sztuki.
11:29
I note that among the long list of human universals
258
671000
2000
Zaznaczam, że wśród długiej listy rzeczy powszechnych
11:31
that I presented a few slides ago
259
673000
3000
dla gatunku ludzkiego
11:34
are art.
260
676000
2000
jest sztuka.
11:36
There is no society ever discovered
261
678000
3000
Nie odkryto dotąd społeczeństwa
11:39
in the remotest corner of the world that has not had something
262
681000
3000
nawet w najdalszym zakątku Ziemi, które nie miałoby
11:42
that we would consider the arts.
263
684000
3000
czegoś uznawanego za sztukę.
11:46
Visual arts -- decoration of surfaces and bodies --
264
688000
2000
Sztuka wizualna - dekoracje powierzchni i ciała...
11:48
appears to be a human universal.
265
690000
2000
zdaje się być uniwersalna dla ludzi.
11:50
The telling of stories, music,
266
692000
2000
Snucie opowieści, muzyka,
11:52
dance, poetry -- found in all cultures,
267
694000
3000
taniec, poezja znajdują się we wszystkich kulturach
11:55
and many of the motifs and themes
268
697000
3000
a wiele z motywów i toposów
11:58
that
269
700000
3000
które pozwalają nam
12:01
give us pleasure in the arts
270
703000
2000
czerpać przyjemność ze sztuki
12:03
can be found in all human societies:
271
705000
3000
można znaleźć we wszystkich społecznościach.
12:07
a preference for symmetrical forms,
272
709000
3000
Preferowanie symetrii,
12:10
the use of repetition and variation,
273
712000
2000
używanie repetycji i wariacji,
12:12
even things as specific as the fact
274
714000
2000
nawet rzeczy tak specyficzne
12:14
that in poetry all over the world,
275
716000
2000
jak to, że w poezji na całym świecie
12:16
you have lines that are very close
276
718000
3000
znajdujemy wersy, które mają
12:19
to three seconds long, separated by pauses.
277
721000
3000
około 3 sekund długości, rozdzielone pauzami.
12:22
Now, on the other hand,
278
724000
2000
Z drugiej strony
12:24
in the second half of the 20th century,
279
726000
2000
w drugiej połowie XX. wieku
12:26
the arts are frequently said to be in decline.
280
728000
3000
mówi się często o zmierzchu sztuki.
12:29
And I have a collection,
281
731000
2000
Mam kolekcję
12:31
probably 10 or 15 headlines, from highbrow magazines
282
733000
3000
10-15 nagłówków z inteligenckich magazynów
12:34
deploring the fact that
283
736000
2000
lamentujących nad
12:36
the arts are in decline in our time.
284
738000
3000
upadkiem sztuki współczesnej.
12:39
I'll give you a couple of representative quotes:
285
741000
3000
Kilka przykładów:
12:42
"We can assert with some confidence that our own period is
286
744000
2000
"Z dużą pewnością możemy powiedzieć, że w naszych czasach
12:44
one of decline, that the standards of culture are lower
287
746000
3000
doświadczamy upadku kultury, że nasze standardy są niższe
12:47
than they were 50 years ago, and that the evidences of this decline
288
749000
3000
niż jeszcze 50 lat temu, i że odczuwalnych skutków tego upadku
12:50
are visible in every department of human activity."
289
752000
3000
możemy doświadczyć w każdej dziedzinie ludzkiej aktywności."
12:53
That's a quote from T. S. Eliot, a little more than 50 years ago.
290
755000
3000
To T.S Eliot, powiedział to nieco ponad 50 lat temu.
12:56
And a more recent one:
291
758000
2000
A tu trochę nowszy:
12:58
"The possibility of sustaining high culture in our time
292
760000
2000
"Możliwość podtrzymania poziomu kultury wysokiej w naszych czasach
13:00
is becoming increasing problematical.
293
762000
3000
staje się coraz większym problemem.
13:03
Serious book stores are losing their franchise,
294
765000
2000
Poważne księgarnie tracą markę
13:05
nonprofit theaters are surviving primarily
295
767000
2000
niekomercyjne teatry trwają głównie
13:07
by commercializing their repertory,
296
769000
2000
dostosowując się do gustów publiczności,
13:09
symphony orchestras are diluting their programs,
297
771000
2000
orkiestry symfoniczne tną programy
13:11
public television is increasing its dependence
298
773000
2000
telewizja publiczna uzależnia się
13:13
on reruns of British sitcoms,
299
775000
3000
od powtórek 'Czterech pancernych',
13:16
classical radio stations are dwindling,
300
778000
2000
stacje z muzyką klasyczną konają, muzea żyją
13:18
museums are resorting to blockbuster shows, dance is dying."
301
780000
2000
ze wzbudzających sensację wystaw, taniec umiera."
13:20
That's from Robert Brustein,
302
782000
2000
To z kolei Robert Brustein,
13:22
the famous drama critic and director,
303
784000
3000
słynny krytyk teatralny i reżyser,
13:25
in The New Republic about five years ago.
304
787000
3000
w tekście z "The New Republic" sprzed pięciu laty.
13:28
Well, in fact, the arts are not in decline.
305
790000
3000
W rzeczywistości, sztuka nie jest w zaniku.
13:31
I don't think this will as a surprise to anyone in this room,
306
793000
3000
Co chyba nie dziwi nikogo w tej sali,
13:34
but by any standard
307
796000
2000
- pod żadnym względem
13:36
they have never been flourishing
308
798000
2000
nie rozkwitała tak szeroko
13:38
to a greater extent.
309
800000
2000
jak teraz.
13:40
There are, of course, entirely new art forms
310
802000
3000
Powstały zupełnie nowe formy wyrazu
13:43
and new media, many of which you've heard
311
805000
2000
oraz nowe środki przekazu, o których usłyszeliście
13:45
over these few days.
312
807000
3000
w ostatnich dniach.
13:48
By any economic standard,
313
810000
2000
Pod każdym ekonomicznym względem
13:50
the demand for art of all forms
314
812000
3000
zapotrzebowanie na sztukę w każdej formie
13:53
is skyrocketing,
315
815000
2000
jest kosmiczne.
13:55
as you can tell from the price of opera tickets,
316
817000
2000
Co możemy stwierdzić po cenach biletów operowych,
13:57
by the number of books sold,
317
819000
2000
ilości publikowanych
13:59
by the number of books published,
318
821000
2000
oraz sprzedawanych książek,
14:01
the number of musical titles released,
319
823000
3000
liczby nowych utworów muzycznych,
14:04
the number of new albums and so on.
320
826000
2000
nowych albumów i tak dalej.
14:07
The only grain of truth to this
321
829000
2000
Jedyne ziarna prawdy
14:09
complaint that the arts are in decline
322
831000
2000
w narzekaniach na sztukę współczesną
14:11
come from three spheres.
323
833000
4000
można znaleźć w trzech obszarach.
14:15
One of them is in elite art since the 1930s --
324
837000
3000
Jednym z nich jest
14:18
say, the kinds of works performed
325
840000
2000
sztuka wysoka od lat 1930-tych;
14:20
by major symphony orchestras,
326
842000
2000
większość repertuaru orkiestr symfonicznych
14:22
where most of the repertory is before 1930,
327
844000
3000
stanowią utwory sprzed roku 1930,
14:26
or the works shown in
328
848000
2000
dotyczy to także prac wystawianych
14:28
major galleries and prestigious museums.
329
850000
3000
w ważniejszych galeriach i prestiżowych muzeach.
14:32
In literary criticism and analysis,
330
854000
2000
Co do krytyki literackiej i analizy,
14:34
probably 40 or 50 years ago,
331
856000
2000
około 40-50 lat temu
14:36
literary critics were a kind of cultural hero;
332
858000
3000
krytycy literaccy byli skarbem narodowym;
14:39
now they're kind of a national joke.
333
861000
2000
obecnie są raczej skarbnicą dowcipów.
14:41
And the humanities and arts programs
334
863000
3000
No i jeszcze kierunki humanistyczne i artystyczne
14:44
in the universities, which by many measures,
335
866000
2000
na uniwersytetach, one pod wieloma względami
14:46
indeed are in decline.
336
868000
2000
są w upadku.
14:48
Students are staying away in droves,
337
870000
2000
Studenci wybierają popularne kierunki,
14:50
universities are disinvesting
338
872000
2000
uczelnie niechętnie dofinansowują
14:52
in the arts and humanities.
339
874000
2000
kierunki humanistyczne i sztukę.
14:54
Well, here's a diagnosis.
340
876000
3000
Więc, mam diagnozę.
14:57
They didn't ask me, but by their own admission,
341
879000
2000
Nie proszono mnie o nią, ale zgodnie z ich słowami
14:59
they need all the help that they can get.
342
881000
3000
każda pomoc się liczy.
15:02
And I would like to suggest that it's not a coincidence
343
884000
2000
Chciałbym również zasugerować, że nie jest przypadkiem
15:04
that this supposed decline
344
886000
2000
że ten tak zwany "upadek"
15:06
in the elite arts and criticism
345
888000
3000
sztuki wysokiej i krytyki
15:09
occurred in the same point in history in which
346
891000
2000
pojawił się w tym samym czasie
15:11
there was a widespread denial of human nature.
347
893000
3000
w którym rozpowszechniła się negacja ludzkiej natury.
15:14
A famous quotation can be found --
348
896000
2000
Znany cytat,
15:16
if you look on the web, you can find it in
349
898000
2000
możecie go znaleźć w Internecie,
15:18
literally scores
350
900000
2000
czy sylabusach
15:20
of English core syllabuses --
351
902000
3000
do języka angielskiego -
15:23
"In or about December 1910,
352
905000
3000
"W okolicach grudnia roku 1910
15:26
human nature changed."
353
908000
2000
odmieniła się ludzka natura."
15:28
A paraphrase of a quote by Virginia Woolf,
354
910000
3000
Parafraza Virginii Wolff,
15:31
and there's some debate
355
913000
2000
ludzie ciągle zastanawiają się
15:33
as to what she actually meant by that.
356
915000
2000
co naprawdę chciała przez to powiedzieć.
15:35
But it's very clear, looking at these syllabuses,
357
917000
2000
Jednak jest jasne, patrząc na te sylabusy,
15:37
that -- it's used now
358
919000
2000
że obecnie używa się go
15:39
as a way of saying that all forms
359
921000
4000
aby pokazać, że wszystkie formy
15:43
of appreciation of art
360
925000
2000
obcowania ze sztuką,
15:45
that were in place for centuries, or millennia,
361
927000
4000
jakie istniały praktycznie od zawsze,
15:49
in the 20th century were discarded.
362
931000
3000
w XX. wieku zostały odrzucone.
15:52
The beauty and pleasure in art --
363
934000
2000
Piękno i przyjemność,
15:54
probably a human universal --
364
936000
2000
prawdopodobnie wartości uniwersalne dla całej ludzkości,
15:56
were -- began to be considered saccharine,
365
938000
2000
zostały uznane za ckliwe
15:58
or kitsch, or commercial.
366
940000
3000
kiczowate lub komercyjne.
16:01
Barnett Newman had a famous quote that "the impulse of modern art
367
943000
3000
Zdaniem Barnetta Newmana napędem sztuki współczesnej
16:04
is the desire to destroy beauty" --
368
946000
3000
jest pragnienie zniszczenia piękna,
16:07
which was considered bourgeois or tacky.
369
949000
3000
kojarzonego wtedy z burżujstwem i tandetą.
16:10
And here's just one example.
370
952000
2000
Jeszcze jeden przykład.
16:12
I mean, this is perhaps a representative example
371
954000
3000
Mam nadzieję że jest to reprezentatywny przykład
16:15
of the visual depiction of the female form
372
957000
3000
przedstawiania wizerunku kobiety
16:18
in the 15th century;
373
960000
2000
w XV w.
16:20
here is a representative example
374
962000
2000
a to z kolei typowy przykład
16:22
of the depiction of the female form in the 20th century.
375
964000
3000
przedstawienia kobiety z wieku XX.
16:26
And, as you can see, there -- something has changed
376
968000
2000
Jak pewnie zauważyliście, zaszła zauważalna zmiana
16:28
in the way the elite arts
377
970000
2000
w sposobie oddziaływania
16:30
appeal to the senses.
378
972000
2000
sztuki wysokiej na odbiorcę.
16:32
Indeed, in movements of modernism
379
974000
2000
Rzeczywiście, ruchy modernistyczne
16:34
and post-modernism,
380
976000
2000
i postmodernistyczne
16:36
there was visual art without beauty,
381
978000
2000
prezentowały dzieła pozbawione piękna,
16:38
literature without narrative and plot,
382
980000
2000
literaturę pozbawioną narracji i fabuły,
16:40
poetry without meter and rhyme,
383
982000
2000
poezję bez metrum i rymu,
16:42
architecture and planning without ornament,
384
984000
2000
architekturę bez rozplanowania czy ornamentów,
16:44
human scale, green space and natural light,
385
986000
3000
ludzkiej skali, zielonych przestrzeni, naturalnego światła,
16:47
music without melody and rhythm,
386
989000
2000
muzykę bez melodii i rytmu,
16:49
and criticism without clarity,
387
991000
2000
krytycyzm bez jasności,
16:51
attention to aesthetics and insight into the human condition.
388
993000
3000
uwagi na estetykę i oglądu na stan ludzkości.
16:54
(Laughter)
389
996000
2000
(śmiech)
16:56
Let me give just you an example to back up that last statement.
390
998000
3000
Pozwólcie mi poprzeć moją ostatnią tezę przykładem.
16:59
But here, there -- one of the most famous literary
391
1001000
2000
Jednym z nasłynniejszych badaczy angielskiej
17:01
English scholars of our time
392
1003000
2000
literatury naszych czasów
17:03
is the Berkeley professor,
393
1005000
2000
jest pani profesor z Berkeley,
17:05
Judith Butler.
394
1007000
2000
Judith Butler.
17:07
And here is an example of
395
1009000
2000
A to fragment jednej
17:09
one of her analyses:
396
1011000
3000
z jej analiz:
17:12
"The move from a structuralist account in which capital
397
1014000
2000
"Konwersja ze strukturalistycznego porządku w którym
17:14
is understood to structure social relations
398
1016000
2000
stolica kształtuje relacje społeczne
17:16
in relatively homologous ways
399
1018000
2000
w zasadzie homologiczne sposoby
17:18
to a view of hegemony in which power relations are subject to repetition,
400
1020000
3000
do poglądu na hegemonię w której relacje siły są podmiotem repetycji,
17:21
convergence and rearticulation
401
1023000
2000
konwergencji i reartykulacji
17:23
brought the question of temporality into the thinking of structure,
402
1025000
3000
przynosi pytanie o tymczasowość w pojmowaniu struktury,
17:26
and marked a shift from the form of Althusserian theory
403
1028000
2000
i podkreśla rezygnację z Althusseriańskiej teorii
17:28
that takes structural totalities as theoretical objects ..."
404
1030000
3000
która interpretuje strukturalne totalizmy jako teoretyczne obiekty..."
17:31
Well, you get the idea.
405
1033000
3000
Wiecie o co chodzi.
17:34
By the way, this is one sentence --
406
1036000
2000
Przy okazji, to jest jedno zdanie --
17:36
you can actually parse it.
407
1038000
3000
samo może być podmiotem analizy.
17:40
Well, the argument in "The Blank Slate"
408
1042000
2000
W mojej książce twierdzę
17:42
was that elite art and criticism
409
1044000
2000
że sztuka wysoka i krytyka
17:44
in the 20th century,
410
1046000
2000
w XX. wieku,
17:46
although not the arts in general,
411
1048000
2000
chociaż nie sztuka w ogólności,
17:48
have disdained beauty, pleasure,
412
1050000
2000
stroniła od piękna, przyjemności,
17:50
clarity, insight and style.
413
1052000
3000
jasności, głębi i stylu.
17:53
People are staying away from elite art and criticism.
414
1055000
3000
Ludzie stronią od sztuki wysokiej i krytyki.
17:57
What a puzzle -- I wonder why.
415
1059000
2000
Pytanie za 100 punktów - dlaczego?
18:00
Well, this turned out to be probably
416
1062000
2000
Prawdopodobnie jest to
18:02
the most controversial claim in the book.
417
1064000
2000
najbardziej kontrowersyjny fragment książki.
18:04
Someone asked me whether I stuck it in
418
1066000
2000
Usłyszałem nawet pytanie, czy nie napisałem tego
18:06
in order to deflect ire
419
1068000
3000
tylko po to, by odwrócić uwagę
18:09
from discussions of gender and Nazism
420
1071000
2000
od rozdziałów o płci, Naziźmie,
18:12
and race and so on. I won't comment on that.
421
1074000
3000
rasach itp. Bez komentarza.
18:16
But it certainly inspired
422
1078000
3000
Ale z pewnością
18:19
an energetic reaction
423
1081000
3000
rozpętałem gorącą dyskusję
18:22
from many university professors.
424
1084000
3000
wsród wielu profesorów uniwersyteckich.
18:25
Well, the other hot button is parenting.
425
1087000
3000
Kolejnym kontrowersyjnym tematem jest wychowanie.
18:28
And the starting point is the -- for that discussion
426
1090000
3000
Rozpocznijmy od faktu, że
18:31
was the fact that we have all
427
1093000
2000
każdy z nas był celem
18:33
been subject to the advice
428
1095000
2000
wielkiej machiny
18:35
of the parenting industrial complex.
429
1097000
3000
doradztwa rodzicielskiego.
18:38
Now, here is -- here is a
430
1100000
2000
Przytoczę typowe
18:40
representative quote from a besieged mother:
431
1102000
3000
wyznanie przytłoczonej matki:
18:43
"I'm overwhelmed with parenting advice.
432
1105000
2000
"Jestem przytłoczona poradami dla rodziców.
18:45
I'm supposed to do lots of physical activity with my kids
433
1107000
2000
Powinnam zapewniać dzieciom dużo ruchu
18:47
so I can instill in them a physical fitness habit
434
1109000
3000
by zaszczepić w nich nawyk aktywności fizycznej.
18:50
so they'll grow up to be healthy adults.
435
1112000
2000
żeby wyrosły na zdrowych ludzi.
18:52
And I'm supposed to do all kinds of intellectual play
436
1114000
2000
I powinnam grać z nimi w te edukacyjne zabawy
18:54
so they'll grow up smart.
437
1116000
2000
żeby wyrosły na mądrych ludzi.
18:56
And there are all kinds of play -- clay for finger dexterity,
438
1118000
3000
I jest tyle tych gier - modelina na zręczność,
18:59
word games for reading success, large motor play,
439
1121000
3000
gry słowne na czytanie, małe zabawy ruchowe,
19:02
small motor play. I feel like I could devote my life
440
1124000
2000
duże zabawy ruchowe... Mogłabym poświęcić życie
19:04
to figuring out what to play with my kids."
441
1126000
3000
na rozgryzaniu, w co powinnam bawić się z dziećmi."
19:07
I think anyone who's recently been a parent can sympathize
442
1129000
2000
Myślę, że wielu świeżych rodziców
19:09
with this mother.
443
1131000
3000
może odnieść się do tych słów pozytywnie.
19:12
Well, here's some sobering facts about parenting.
444
1134000
2000
A teraz trochę trzeźwiących faktów o wychowaniu:
19:15
Most studies of parenting on which this advice is based
445
1137000
3000
Większość tych rad jest oparta na bezwartościowych badaniach.
19:19
are useless. They're useless because they don't control
446
1141000
3000
Bezwartościowych, bo nie biorą poprawki
19:22
for heritability. They measure some correlation
447
1144000
3000
na dziedziczność. Mierzą pewne korelacje
19:25
between what the parents do, how the children turn out
448
1147000
3000
między czynami rodziców a wynikami dzieci
19:28
and assume a causal relation:
449
1150000
2000
i zakładają, że jedno pociąga drugie.
19:30
that the parenting shaped the child.
450
1152000
2000
Wychowanie miało ukształtować dzieci.
19:32
Parents who talk a lot to their kids
451
1154000
2000
Dzieci których rodzice dużo z nimi rozmawiają
19:34
have kids who grow up to be articulate,
452
1156000
2000
wyrastają na elokwentnych dorosłych,
19:36
parents who spank their kids have kids who grow up
453
1158000
2000
dzieci karane klapsami wyrastają na osoby
19:38
to be violent and so on.
454
1160000
2000
skłonne do przemocy i tak dalej.
19:40
And very few of them control for the possibility
455
1162000
3000
Bardzo niewiele z tych badań bierze pod uwagę
19:43
that parents pass on genes for --
456
1165000
3000
przekazane przez rodziców geny
19:46
that increase the chances a child will be articulate
457
1168000
2000
które zwiększają szansę dziecka na bycie elokwentnym,
19:48
or violent and so on.
458
1170000
2000
gwałtownym i tak dalej.
19:50
Until the studies are redone with adoptive children,
459
1172000
3000
Dopóki badania nie zostaną przeprowadzone na adoptowanych dzieciach
19:53
who provide an environment
460
1175000
2000
na które wpływ ma tylko otoczenie
19:55
but not genes to their kids,
461
1177000
2000
a nie związane z tym otoczeniem geny
19:57
we have no way of knowing whether these conclusions are valid.
462
1179000
3000
nie mamy podstaw do uznania wspomnianych badań za wiarygodne.
20:00
The genetically controlled studies
463
1182000
2000
Badania biorące poprawkę na dziedziczność
20:02
have some sobering results.
464
1184000
2000
przynoszą otrzeźwiające rezultaty.
20:04
Remember the Mallifert twins:
465
1186000
2000
Pamiętajcie bliźniaków Mallifert:
20:06
separated at birth, then they meet in the patent office --
466
1188000
3000
"rozdzieleni przy narodzinach, spotykają się w urzędzie patentowym"
20:09
remarkably similar.
467
1191000
2000
zadziwiająco podobni.
20:11
Well, what would have happened if the Mallifert twins had grown up together?
468
1193000
3000
Co by się stało, gdyby bliźniacy dorastali razem?
20:14
You might think, well, then they'd be even more similar,
469
1196000
3000
Można pomyśleć, że byliby jeszcze bardziej podobni,
20:17
because not only would they share their genes,
470
1199000
2000
ponieważ dzieliliby nie tylko swoje geny
20:19
but they would also share their environment.
471
1201000
3000
ale także środowisko w którym dorastali.
20:22
That would make them super-similar, right?
472
1204000
2000
Staliby się superpodobni, tak?
20:24
Wrong. Identical twins, or any siblings,
473
1206000
3000
No nie. Jednojajowe bliźnięta, czy w ogóle rodzeństwa,
20:27
who are separated at birth are no less similar
474
1209000
4000
rozdzielone przy urodzeniu są tak samo podobne
20:31
than if they had grown up together.
475
1213000
2000
jak te wychowane razem.
20:33
Everything that happens to you in a given home
476
1215000
2000
Wszystko to co zdarzyło się w twoim domu
20:35
over all of those years
477
1217000
2000
przez te wszystkie lata
20:37
appears to leave no permanent stamp
478
1219000
2000
zdaje się nie zostawiać żadnego śladu.
20:39
on your personality or intellect.
479
1221000
2000
na twojej osobowości czy inteligencji.
20:42
A complementary finding, from a completely different methodology,
480
1224000
3000
Badanie z użyciem zupełnie innej metodologii dowodzi,
20:45
is that adopted siblings reared together --
481
1227000
4000
że adoptowane rodzeństwo wychowywane razem,
20:49
the mirror image of identical twins reared apart,
482
1231000
2000
lustrzane odbicie bliźniąt wychowanych osobno,
20:51
they share their parents, their home,
483
1233000
2000
wspólni rodzice, domy,
20:53
their neighborhood,
484
1235000
2000
sąsiedztwo
20:55
don't share their genes -- end up not similar at all.
485
1237000
3000
różne zestawy genów - nie są podobne ani trochę.
20:58
OK -- two different bodies of research with a similar finding.
486
1240000
3000
OK - dwa różne badania z podobnymi konkluzjami.
21:01
What it suggests is that children are shaped
487
1243000
2000
Wskazuje to, że dzieci są kształtowane
21:03
not by their parents over the long run,
488
1245000
3000
przez długie lata przez swoich rodziców,
21:06
but in part -- only in part -- by their genes,
489
1248000
3000
ale, po części - przez geny,
21:09
in part by their culture --
490
1251000
2000
po części - ich kulturę,
21:11
the culture of the country at large
491
1253000
2000
kulturę kraju
21:13
and the children's own culture, namely their peer group --
492
1255000
2000
i własną kulturę dzieci, ich rówieśników.
21:15
as we heard from Jill Sobule earlier today,
493
1257000
3000
Jak słyszeliśmy od Jill Souble dzisiaj,
21:18
that's what kids care about --
494
1260000
2000
właśnie to obchodzi dzieci -
21:21
and, to a very large extent, larger than most people are prepared to acknowledge,
495
1263000
3000
oraz, w wielkim, zdecydowanie większym niż ludzie są na to gotowi, stopniu,
21:24
by chance: chance events in the wiring of the brain in utero;
496
1266000
3000
przez przypadek: przypadkowe zdarzenia podczas łączenia się neuronów
21:27
chance events as you live your life.
497
1269000
2000
w okresie płodowym, przypadkowe wydarzenia w twoim życiu.
21:31
So let me conclude
498
1273000
2000
Pozwólcie mi zakończyć
21:33
with just a remark
499
1275000
2000
na tej krótkiej uwadze
21:35
to bring it back to the theme of choices.
500
1277000
3000
by powrócić do tematu dokonywania wyborów.
21:38
I think that the sciences of human nature --
501
1280000
2000
Uważam, że nauki badające ludzką naturę -
21:40
behavioral genetics, evolutionary psychology,
502
1282000
3000
genetyka behawioralna, psychologia ewolucyjna,
21:43
neuroscience, cognitive science --
503
1285000
2000
neuronauki, kognitywistyka -
21:45
are going to, increasingly in the years to come,
504
1287000
3000
będą w nadchodzących latach
21:48
upset various dogmas,
505
1290000
3000
podkopywać wiele dogmatów,
21:51
careers and deeply-held political belief systems.
506
1293000
3000
szkodzić karierom i przekonaniom politycznym.
21:54
And that presents us with a choice.
507
1296000
2000
A to pozostawia nam wybór.
21:56
The choice is whether certain facts about humans,
508
1298000
3000
Wybór następujący: czy pewne fakty o człowieku,
21:59
or topics, are to be considered taboos,
509
1301000
3000
czy tematy, mają pozostać tabu,
22:03
forbidden knowledge, where we shouldn't go there
510
1305000
2000
wiedzą tajemną, która może przynieść
22:05
because no good can come from it,
511
1307000
2000
więcej szkody niż pożytku,
22:07
or whether we should explore them honestly.
512
1309000
3000
czy też powinniśmy zgłębiać je uczciwie.
22:10
I have my own
513
1312000
2000
Mam swoją odpowiedź na
22:12
answer to that question,
514
1314000
2000
to pytanie,
22:14
which comes from a great artist of the 19th century,
515
1316000
3000
którą wziąłem od wybitnego artysty XIX w.
22:17
Anton Chekhov, who said,
516
1319000
3000
Antoniego Czechowa, który powiedział:
22:20
"Man will become better when you show him
517
1322000
2000
'Człowiek stanie się lepszy gdy pokażesz mu
22:22
what he is like."
518
1324000
2000
jaki w istocie jest."
22:24
And I think that the argument
519
1326000
2000
Dyskusja chyba nie mogłaby
22:26
can't be put any more eloquently than that.
520
1328000
3000
się zakończyć w bardziej elokwentny sposób.
22:29
Thank you very much.
521
1331000
2000
Dziękuję.
22:32
(Applause)
522
1334000
5000
(oklaski)
ABOUT THE SPEAKER
Steven Pinker - PsychologistSteven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature.
Why you should listen
Steven Pinker grew up in the English-speaking community of Montreal but has spent his adult life bouncing back and forth between Harvard and MIT. He is interested in all aspects of human nature: how we see, hear, think, speak, remember, feel and interact.
To be specific: he developed the first comprehensive theory of language acquisition in children, used verb meaning as a window into cognition, probed the limits of neural networks and showed how the interaction between memory and computation shapes language. He has used evolution to illuminate innuendo, emotional expression and social coordination. He has documented historical declines in violence and explained them in terms of the ways that the violent and peaceable components of human nature interact in different eras. He has written books on the language instinct, how the mind works, the stuff of thought and the doctrine of the blank slate, together with a guide to stylish writing that is rooted in psychology.
In his latest book, Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress, he writes about progress -- why people are healthier, richer, safer, happier and better educated than ever. His other books include The Language Instinct, How the Mind Works, The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature, The Stuff of Thought, and The Better Angels of Our Nature.
Steven Pinker | Speaker | TED.com