TED2003
Steven Pinker: Human nature and the blank slate
Steven Pinker cho rằng mọi việc là do "phiến đá trắng"
Filmed:
Readability: 5.2
1,450,741 views
Cuốn sách Phiến Đá Trắng của Steven Pinker biện luận rằng tất cả con người đều sinh ra với một vài đặc tính bẩm sinh. Ở đây, Pinker nói về luận điểm của ông, và tại sao một số người cho rằng điều đó rất khó chấp nhận.
Steven Pinker - Psychologist
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Steven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:18
A year ago, I spoke to you about a book
0
0
4000
Một năm trước đây, tôi đã nói chuyện với các bạn về một cuốn sách
00:22
that I was just in the process of completing,
1
4000
3000
mà khi đó tôi mới chỉ đang hoàn tất nó
00:25
that has come out in the interim, and I would like to talk to you today
2
7000
3000
giờ đây nó đã tạm thời hoàn thành rồi, và hôm nay tôi muốn nói chuyện với các bạn
00:28
about some of the controversies that that book inspired.
3
10000
4000
về những tranh luận mà cuốn sách đã lấy cảm hứng từ đó.
00:32
The book is called "The Blank Slate,"
4
14000
2000
Cuốn sách đó có nhan đề là "Phiến đá trắng"
00:34
based on the popular idea
5
16000
2000
dựa trên một ý tưởng phổ biến
00:36
that the human mind is a blank slate,
6
18000
2000
là tâm trí con người như một phiến đá trắng
00:38
and that all of its structure comes from
7
20000
3000
và tất cả các cấu trúc của nó đều xuất phát từ
00:41
socialization, culture, parenting, experience.
8
23000
3000
xã hội, văn hoá, cha mẹ, kinh nghiệm.
00:45
The "blank slate" was an influential idea in the 20th century.
9
27000
4000
"Phiến đá trắng" là một ý tưởng có ảnh hưởng trong thế kỉ 20.
00:49
Here are a few quotes indicating that:
10
31000
3000
Dưới đây là một vài đoạn trích chỉ ra rằng:
00:52
"Man has no nature," from the historian
11
34000
2000
"Con người không có tự nhiên tính", theo nhà sử học
00:54
Jose Ortega y Gasset;
12
36000
2000
Jose Ortega y Gasset;
00:56
"Man has no instincts," from the
13
38000
2000
"Con người không có bản năng tính," theo
00:58
anthropologist Ashley Montagu;
14
40000
2000
nhà nhân chủng học Ashley Montagu;
01:00
"The human brain is capable of a full range of behaviors
15
42000
3000
"Bộ não con người có khả năng đầy đủ của các hành vi
01:03
and predisposed to none," from the late scientist Stephen Jay Gould.
16
45000
4000
và không ảnh hưởng đến ai," theo cố khoa học gia Stephen Jay Gould.
01:08
There are a number of reasons to doubt that the human mind
17
50000
2000
Có một số lý do để nghi ngờ rằng tâm trí con người
01:10
is a blank slate,
18
52000
2000
là một tấm bảng trắng,
01:12
and some of them just come from common sense.
19
54000
2000
và một số chỉ xuất phát từ hiểu biết thông thường.
01:14
As many people have told me over the years,
20
56000
3000
Như nhiều người đã nói với tôi trong những năm qua,
01:17
anyone who's had more than one child
21
59000
2000
bất cứ ai có nhiều hơn một đứa con
01:19
knows that kids come into the world
22
61000
3000
biết rằng trẻ em vào thế giới
01:22
with certain temperaments and talents;
23
64000
2000
với một số tính khí và tài năng;
01:24
it doesn't all come from the outside.
24
66000
2000
không phải tất cả đến từ bên ngoài.
01:27
Oh, and anyone who
25
69000
2000
À, và bất cứ ai
01:29
has both a child and a house pet
26
71000
3000
có cả một đứa trẻ lẫn một con vật cưng trong nhà
01:32
has surely noticed that the child, exposed to speech,
27
74000
2000
chắc chắn nhận thấy rằng đứa trẻ, được tiếp xúc với lời nói,
01:34
will acquire a human language,
28
76000
2000
sẽ tiếp thụ ngôn ngữ loài người,
01:36
whereas the house pet won't,
29
78000
2000
trong khi đó con vật cưng thì không,
01:38
presumably because of some innate different between them.
30
80000
2000
có lẽ vì một số tính bẩm sinh khác nhau giữa chúng.
01:41
And anyone who's ever been
31
83000
2000
Và bất cứ ai đã
01:43
in a heterosexual relationship knows that
32
85000
2000
từng có quan hệ tình dục khác giới biết rằng
01:45
the minds of men and the minds of women are not indistinguishable.
33
87000
2000
tâm trí của người đàn ông và tâm trí của phụ nữ không phải là không thể phân biệt.
01:49
There are also, I think,
34
91000
2000
Tôi nghĩ rằng, cũng có
01:51
increasing results from
35
93000
2000
ngày càng nhiều các kết quả từ
01:53
the scientific study of humans
36
95000
2000
các nghiên cứu khoa học về loài người
01:55
that, indeed, we're not born blank slates.
37
97000
2000
rằng, quả nhiên, không phải chúng ta sinh ra là "một tấm bảng trắng".
01:58
One of them, from anthropology,
38
100000
3000
Một trong số đó, từ ngành nhân học,
02:01
is the study of human universals.
39
103000
2000
là nghiên cứu về phổ quát của nhân loại
02:03
If you've ever taken anthropology, you know that it's a --
40
105000
2000
Nếu bạn đã từng học nhân học, bạn biết rằng đó là một
02:05
kind of an occupational
41
107000
2000
kiểu niềm vui thú nghề nghiệp
02:07
pleasure of anthropologists to show
42
109000
2000
của các nhà nhân học để chỉ ra
02:09
how exotic other cultures can be,
43
111000
3000
các nền văn hoá khác có thể khác nhau thế nào,
02:12
and that there are places out there where, supposedly,
44
114000
2000
và có những nơi ở đâu đó, được cho là,
02:14
everything is the opposite to the way it is here.
45
116000
2000
mọi thứ đều đối lập với cái lối ở đây.
02:17
But if you instead
46
119000
2000
Nhưng, thay vào đó, nếu bạn
02:19
look at what is common to the world's cultures,
47
121000
4000
nhìn vào những gì là chung giữa các nền văn hóa của thế giới,
02:23
you find that there is an enormously rich set
48
125000
2000
bạn thấy rằng có một tập hợp vô cùng phong phú
02:25
of behaviors and emotions
49
127000
3000
các hành vi và cảm xúc
02:28
and ways of construing the world
50
130000
2000
và các cách giải thích thế giới
02:30
that can be found in all of the world's 6,000-odd cultures.
51
132000
3000
có thể được tìm thấy trong tất cả hơn 6000 nền văn hóa trên thế giới.
02:34
The anthropologist Donald Brown has tried to list them all,
52
136000
3000
Nhà nhân chủng học Donald Brown đã cố gắng để lập danh sách tất cả,
02:37
and they range from aesthetics,
53
139000
2000
và chúng gồm có mĩ học
02:39
affection and age statuses
54
141000
3000
trạng thái tình cảm và tình trạng tuổi
02:42
all the way down to weaning, weapons, weather,
55
144000
3000
đến cai sữa, vũ khí, thời tiết,
02:45
attempts to control, the color white
56
147000
2000
nỗ lực để kiểm soát, màu trắng
02:47
and a worldview.
57
149000
2000
và một cái nhìn thế giới.
02:49
Also, genetics and neuroscience
58
151000
2000
Ngoài ra, di truyền học và khoa học thần kinh
02:51
are increasingly showing that the brain
59
153000
2000
đang ngày càng cho thấy rằng não
02:53
is intricately structured.
60
155000
2000
có cấu trúc phức tạp.
02:56
This is a recent study by the neurobiologist Paul Thompson
61
158000
2000
Đây là một nghiên cứu gần đây của nhà sinh học thần kinh Paul Thompson
02:58
and his colleagues in which they --
62
160000
2000
và các đồng nghiệp của ông, trong đó họ -
03:00
using MRI --
63
162000
2000
sử dụng MRI -
03:02
measured the distribution of gray matter --
64
164000
2000
để đo sự phân bố của chất xám -
03:05
that is, the outer layer of the cortex --
65
167000
3000
đó là, lớp bên ngoài của vỏ não -
03:08
in a large sample of pairs of people.
66
170000
3000
trong một mẫu lớn các cặp người.
03:11
They coded correlations in the thickness
67
173000
3000
Họ được mã hóa các mối tương quan theo độ dày
03:15
of gray matter in different parts of the brain
68
177000
2000
của chất xám ở các bộ phận khác nhau của não
03:17
using a false color scheme, in which
69
179000
3000
bằng cách sử dụng một hệ thống phối hợp màu giả, trong đó
03:20
no difference is coded as purple,
70
182000
3000
trong đó không có sự khác biệt nào được mã hoá là màu tím,
03:23
and any color other than purple indicates
71
185000
2000
và bất kỳ màu nào khác ngoài màu tím cho thấy
03:25
a statistically significant correlation.
72
187000
2000
một tương quan có ý nghĩa thống kê.
03:27
Well, this is what happens when you pair people up at random.
73
189000
3000
Vâng, đây là những gì xảy ra khi người ta xếp đôi một cách ngẫu nhiên.
03:30
By definition, two people picked at random
74
192000
3000
Theo định nghĩa, hai người được chọn ngẫu nhiên
03:33
can't have correlations in the distribution
75
195000
2000
không thể có tương quan trong phân phối
03:35
of gray matter in the cortex.
76
197000
3000
của chất xám trong vỏ não.
03:38
This is what happens in people who share
77
200000
3000
Đây là những gì xảy ra ở những người có chung
03:41
half of their DNA -- fraternal twins.
78
203000
3000
một nửa của DNA của họ - anh em sinh đôi.
03:44
And as you can see, large amounts of the brain
79
206000
2000
Như bạn có thể thấy, phần lớn của bộ não
03:46
are not purple, showing that if one person
80
208000
3000
không phải là màu tím, cho thấy rằng nếu một người
03:49
has a thicker bit of cortex
81
211000
3000
có một chút dày của vỏ não
03:52
in that region, so does his fraternal twin.
82
214000
3000
trong khu vực đó, vì vậy anh em sinh đôi của anh ta cũng thế.
03:55
And here's what happens if you
83
217000
3000
Và đây là những gì sẽ xảy ra nếu bạn
03:59
get a pair of people who share all their DNA --
84
221000
2000
lấy một cặp người cùng có DNA -
04:01
namely, clones or identical twins.
85
223000
3000
cụ thể là, nhân bản hoặc các cặp song sinh giống hệt nhau.
04:04
And you can see huge areas of cortex where there are
86
226000
4000
Và bạn có thể xem các khu vực lớn của vỏ não, nơi có
04:08
massive correlations in the distribution of gray matter.
87
230000
3000
tương quan lớn trong sự phân bố của chất xám.
04:11
Now, these aren't just
88
233000
2000
Và đây không phải chỉ
04:13
differences in anatomy,
89
235000
2000
là sự khác biệt trong ngành giải phẫu,
04:15
like the shape of your ear lobes,
90
237000
2000
giống như hình dạng của thùy tai của bạn,
04:17
but they have consequences in thought and behavior
91
239000
4000
nhưng họ có những hệ quả trong suy nghĩ và hành vi
04:21
that are well illustrated in this famous cartoon by Charles Addams:
92
243000
4000
được minh họa trong phim hoạt hình nổi tiếng của Charles Addams:
04:25
"Separated at birth, the Mallifert twins meet accidentally."
93
247000
4000
"Được tách nhau ngay lúc sinh, cặp song sinh Mallifert vô tình gặp nhau."
04:30
As you can see, there are two inventors
94
252000
2000
Như bạn có thể thấy, có hai nhà phát minh
04:32
with identical contraptions in their lap, meeting
95
254000
2000
với hai cái máy kì cục trong lòng họ, và họ gặp nhau
04:34
in the waiting room of a patent attorney.
96
256000
2000
trong phòng chờ của một luật sư sáng chế.
04:36
Now, the cartoon is not such an exaggeration, because
97
258000
3000
Bây giờ, bộ phim hoạt hình này không phải là một sự cường điệu, bởi vì
04:39
studies of identical twins who were separated at birth
98
261000
3000
nghiên cứu các cặp song sinh giống hệt nhau được tách ra khi sinh
04:42
and then tested in adulthood
99
264000
2000
và sau đó được kiểm nghiệm ở tuổi trưởng thành
04:44
show that they have astonishing similarities.
100
266000
3000
cho thấy rằng họ có sự tương đồng đáng kinh ngạc.
04:47
And this happens in every pair of identical twins
101
269000
3000
Và điều này xảy ra trong tất cả các cặp song sinh giống hệt nhau
04:50
separated at birth ever studied --
102
272000
2000
được tách nhau lúc sinh từng được nghiên cứu -
04:52
but much less so with fraternal twins separated at birth.
103
274000
3000
nhưng ít hơn nhiều như vậy với cặp sinh đôi được tách ra khi sinh.
04:55
My favorite example is a pair of twins,
104
277000
3000
Ví dụ yêu thích của tôi là một cặp sinh đôi,
04:58
one of whom was brought up
105
280000
2000
một trong số đó đã được đưa lên
05:00
as a Catholic in a Nazi family in Germany,
106
282000
4000
như một người Công giáo trong một gia đình Đức quốc xã ở Đức,
05:04
the other brought up in a Jewish family in Trinidad.
107
286000
3000
người khác lớn lên trong một gia đình Do Thái ở Trinidad.
05:08
When they walked into the lab in Minnesota,
108
290000
2000
Khi họ bước vào phòng thí nghiệm tại tiểu bang Minnesota,
05:10
they were wearing identical navy blue shirts with epaulettes;
109
292000
3000
họ đang mặc áo sơ mi hải quân màu xanh giống hệt nhau với cầu vai,
05:13
both of them liked to dip buttered toast in coffee,
110
295000
3000
cả hai người thích nhúng bánh mì nướng bơ trong cà phê,
05:16
both of them kept rubber bands around their wrists,
111
298000
4000
cả hai người đeo các vòng cao su trên cổ tay của họ,
05:20
both of them flushed the toilet before using it as well as after,
112
302000
3000
cả hai đều xả nước nhà vệ sinh trước cũng như sau khi sử dụng ,
05:23
and both of them liked to surprise people
113
305000
3000
và cả hai người thích tạo bất ngờ cho người khác
05:26
by sneezing in crowded elevators to watch them jump.
114
308000
4000
bằng cách hắt hơi trong thang máy đông người để xem họ nhảy.
05:30
Now --
115
312000
2000
Bây giờ -
05:32
the story might seem to good to be true,
116
314000
2000
câu chuyện có vẻ tốt nếu đúng,
05:34
but when you administer
117
316000
2000
nhưng khi bạn tiến hành
05:36
batteries of psychological tests,
118
318000
3000
bộ các bài kiểm tra tâm lý,
05:39
you get the same results -- namely,
119
321000
2000
bạn sẽ có được kết quả tương tự - cụ thể là,
05:41
identical twins separated at birth show
120
323000
2000
các cặp song sinh giống hệt nhau được tách ra khi sinh
05:43
quite astonishing similarities.
121
325000
2000
giống nhau một cách đáng kinh ngạc.
05:45
Now, given both the common sense
122
327000
2000
Bây giờ, cả tri thức thông thường
05:47
and scientific data
123
329000
2000
lẫn dữ liệu khoa học
05:49
calling the doctrine of the blank slate into question,
124
331000
2000
đều đưa ra nghi vấn cho học thuyết phiến đá trắng,
05:51
why should it have been such an appealing notion?
125
333000
3000
tại sao nó có được một khái niệm hấp dẫn như vậy?
05:54
Well, there are a number of political reasons why people have found it congenial.
126
336000
3000
Vâng, có một số lý do chính trị tại sao người ta đã tìm thấy nó thích hợp.
05:57
The foremost is that if we're blank slates,
127
339000
3000
Trên hết là nếu chúng ta đều là tờ giấy trắng,
06:00
then, by definition, we are equal,
128
342000
2000
thì, theo định nghĩa, chúng ta đều bình đẳng,
06:02
because zero equals zero equals zero.
129
344000
2000
bởi vì không bằng không bằng không bằng không.
06:05
But if something is written on the slate,
130
347000
2000
Nhưng nếu một cái gì đó được viết trên phiến đá,
06:07
then some people could have more of it than others,
131
349000
2000
thì một số người có thể có nhiều hơn những người khác,
06:09
and according to this line of thinking, that would justify
132
351000
2000
và theo dòng suy nghĩ này, mà có thể biện minh cho
06:11
discrimination and inequality.
133
353000
3000
sự phân biệt đối xử và bất bình đẳng.
06:14
Another political fear of human nature
134
356000
3000
Một nỗi sợ hãi chính trị của bản chất con người
06:17
is that if we are blank slates,
135
359000
2000
là nếu chúng ta đều là bảng trắng,
06:19
we can perfect mankind --
136
361000
2000
chúng ta có thể hoàn thiện nhân loại
06:21
the age-old dream of the perfectibility of our species
137
363000
3000
giấc mơ lâu đời của sự hoàn hảo của loài người chúng ta
06:24
through social engineering.
138
366000
2000
thông qua kỹ thuật xã hội.
06:26
Whereas, if we're born with certain instincts,
139
368000
2000
Trong khi đó, nếu chúng ta sinh ra với bản năng nhất định,
06:28
then perhaps some of them might condemn us
140
370000
2000
sau đó có lẽ một số người trong số họ có thể lên án chúng tôi
06:30
to selfishness, prejudice and violence.
141
372000
3000
là ích kỷ, định kiến và bạo lực.
06:34
Well, in the book, I argue that these are, in fact, non sequiturs.
142
376000
3000
Vâng, trong cuốn sách, tôi cho rằng đây là những thực tế không hợp lí.
06:38
And just to make a long story short:
143
380000
2000
Để làm ngắn câu chuyện dài dòng này:
06:40
first of all, the concept of fairness
144
382000
2000
trước tiên, là khái niệm công bằng
06:42
is not the same as the concept of sameness.
145
384000
3000
không giống như các khái niệm về sự giống nhau.
06:45
And so when Thomas Jefferson wrote
146
387000
2000
Và như vậy khi Thomas Jefferson viết
06:47
in the Declaration of Independence,
147
389000
2000
trong bản Tuyên ngôn Độc lập,
06:49
"We hold these truths to be self-evident,
148
391000
2000
"Chúng tôi coi những sự thật này là hiển nhiên,
06:51
that all men are created equal,"
149
393000
3000
rằng tất cả mọi người sinh ra đều bình đẳng,"
06:54
he did not mean "We hold these truths to be self-evident,
150
396000
2000
ông không có ý là "Chúng tôi coi những sự thật này là hiển nhiên,
06:56
that all men are clones."
151
398000
3000
rằng tất cả mọi người đều là sinh sản vô tính.''
06:59
Rather, that all men are equal in terms of their rights,
152
401000
3000
Thay vào đó, tất cả mọi người đều bình đẳng về quyền lợi của mình,
07:02
and that every person ought to be treated
153
404000
3000
và rằng mỗi người đều nên được đối xử
07:05
as an individual, and not prejudged
154
407000
2000
như là một cá nhân, và không bị định kiến
07:07
by the statistics of particular groups
155
409000
2000
qua thống kê của các nhóm đặc biệt
07:09
that they may belong to.
156
411000
3000
mà họ có thể nằm trong đó.
07:12
Also, even if we were born
157
414000
2000
Ngoài ra, ngay cả khi chúng ta sinh ra
07:14
with certain ignoble motives,
158
416000
2000
với những động cơ đê tiện nhất định,
07:16
they don't automatically lead to ignoble behavior.
159
418000
3000
họ không tự động dẫn đến hành vi đê tiện.
07:19
That is because the human mind
160
421000
2000
Đó là bởi vì tâm trí con người
07:21
is a complex system with many parts,
161
423000
2000
là một hệ thống phức tạp với nhiều bộ phận,
07:23
and some of them can inhibit others.
162
425000
3000
và một số có thể ức chế những cái khác.
07:26
For example, there's excellent reason to believe
163
428000
3000
Ví dụ, có lý do tuyệt vời để tin
07:29
that virtually all humans are born with a moral sense,
164
431000
3000
rằng hầu như tất cả mọi người đều sinh ra với một ý thức đạo đức,
07:33
and that we have cognitive abilities that allow us
165
435000
3000
và rằng chúng ta có khả năng nhận thức cho phép chúng ta
07:36
to profit from the lessons of history.
166
438000
2000
thu nhận từ các bài học trong lịch sử.
07:38
So even if people did have impulses
167
440000
2000
Vì vậy, ngay cả khi mọi người đã có sự thôi thúc
07:40
towards selfishness or greed,
168
442000
2000
đối với tính ích kỷ hay tham lam,
07:42
that's not the only thing in the skull,
169
444000
2000
đó không phải là điều duy nhất trong hộp sọ,
07:44
and there are other parts of the mind that can counteract them.
170
446000
2000
và có các bộ phận khác của tâm trí có thể chống lại chúng.
07:47
In the book, I
171
449000
2000
Trong cuốn sách, tôi
07:49
go over controversies such as this one,
172
451000
2000
đã bàn luận các tranh luận như thế này.
07:51
and a number of other hot buttons,
173
453000
3000
và một số các nút nóng khác,
07:54
hot zones, Chernobyls, third rails, and so on --
174
456000
3000
các khu vực nóng, Chernobyls, đường ray thứ ba, và vân vân,
07:57
including the arts, cloning, crime,
175
459000
2000
bao gồm nghệ thuật, nhân bản, tội phạm,
07:59
free will, education, evolution,
176
461000
2000
tự do, giáo dục, sự tiến hóa,
08:01
gender differences, God, homosexuality,
177
463000
3000
sự khác biệt giới tính, Thiên Chúa, đồng tính luyến ái,
08:04
infanticide, inequality, Marxism, morality,
178
466000
2000
giết trẻ sơ sinh, bất bình đẳng, chủ nghĩa Mác, đạo đức,
08:06
Nazism, parenting, politics,
179
468000
2000
Chủ nghĩa phát xít, nuôi dạy con cái, chính trị,
08:08
race, rape, religion, resource depletion,
180
470000
2000
chủng tộc, tôn giáo, tài nguyên cạn kiệt,
08:10
social engineering, technological risk and war.
181
472000
3000
xã hội kỹ thuật, rủi ro công nghệ và chiến tranh.
08:13
And needless to say, there were certain risks
182
475000
2000
Và không cần phải nói, có một số rủi ro
08:15
in taking on these subjects.
183
477000
3000
tham gia vào các chủ đề này.
08:19
When I wrote a first draft of the book,
184
481000
3000
Khi tôi đã viết bản thảo đầu tiên của cuốn sách,
08:22
I circulated it to a number of colleagues for comments,
185
484000
2000
Tôi đã gửi nó cho một số đồng nghiệp góp ý,
08:24
and here are some of
186
486000
3000
và đây là một số
08:27
the reactions that I got:
187
489000
2000
phản ứng tôi nhận được
08:29
"Better get a security camera for your house."
188
491000
3000
"Tốt hơn là lắp một camera an ninh cho ngôi nhà của bạn."
08:33
"Don't expect to get any more awards, job offers
189
495000
3000
"Đừng mong có thêm phần thưởng hay đề nghị công việc
08:36
or positions in scholarly societies."
190
498000
2000
hay vị trí trong giới học thuật nào nữa.''
08:39
"Tell your publisher not to list your hometown
191
501000
2000
"Hãy bảo nhà xuất bản của anh đừng có viết tên quê anh vào
08:41
in your author bio."
192
503000
3000
trong bản lí lịch tác giả của anh.''
08:44
"Do you have tenure?"
193
506000
2000
"Anh có đang trong biên chế không?"
08:46
(Laughter)
194
508000
2000
(Cười)
08:48
Well, the book came out in October,
195
510000
2000
Và, cuốn sách đã được xuất bản vào tháng Mười,
08:50
and nothing terrible has happened.
196
512000
3000
và chả có việc gì không hay xảy ra.
08:55
I -- I like --
197
517000
3000
Tôi - tôi thích thế
08:58
There was indeed reason to be nervous,
198
520000
2000
Thực ra là có lí do để lo lắng,
09:00
and there were moments in which I did feel nervous,
199
522000
2000
và có những lúc tôi đã thực sự cảm thấy lo lắng,
09:02
knowing the history
200
524000
2000
biết trong quá khứ
09:04
of what has happened to people
201
526000
2000
những gì đã xảy ra với những người
09:06
who've taken controversial stands
202
528000
2000
đã đương đầu với các tranh luận
09:08
or discovered disquieting findings
203
530000
3000
hay phát hiện ra các phát hiện đáng lo ngại
09:11
in the behavioral sciences.
204
533000
2000
trong các ngành khoa học hành vi.
09:13
There are many cases, some of which I talk about in the book,
205
535000
3000
Có nhiều trường hợp, một số trong đó tôi nói trong cuốn sách,
09:16
of people who have been slandered, called Nazis,
206
538000
4000
của những người đã bị vu khống, bị coi là Đức quốc xã,
09:20
physically assaulted, threatened with criminal prosecution
207
542000
3000
bị tấn công về thể chất, bị đe dọa truy tố hình sự
09:23
for stumbling across or arguing
208
545000
3000
do lầm lỡ hoặc do tranh luận
09:27
about controversial findings.
209
549000
2000
về những phát hiện gây tranh cãi.
09:30
And you never know when you're going to
210
552000
2000
Và bạn không bao giờ biết khi bạn đang đi
09:32
come across one of these booby traps.
211
554000
2000
đi qua một trong những cái bẫy dại dột này.
09:34
My favorite example is a pair of psychologists
212
556000
2000
Ví dụ yêu thích của tôi là hai nhà tâm lý học
09:36
who did research on left-handers,
213
558000
3000
người đã nghiên cứu về người thuận tay trái,
09:39
and published some data showing that left-handers are, on average,
214
561000
3000
và xuất bản một số dữ liệu cho thấy người thuận tay trái, trung bình,
09:42
more susceptible to disease, more prone to accidents
215
564000
3000
dễ bị nhiễm bệnh, dễ bị tai nạn
09:45
and have a shorter lifespan.
216
567000
2000
và có tuổi thọ ngắn hơn.
09:47
It's not clear, by the way, since then,
217
569000
2000
Và kể từ đó, nó cũng không rõ ràng,
09:49
whether that is an accurate generalization,
218
571000
3000
liệu đó có phải là một khái quát chính xác,
09:52
but the data at the time seemed to support that.
219
574000
3000
nhưng các dữ liệu vào thời điểm đó dường như ủng hộ ý kiến này.
09:55
Well, pretty soon they were barraged
220
577000
2000
Vâng, rất nhanh sau đó, họ đã bị chặn lại
09:57
with enraged letters,
221
579000
3000
bằng những lá thư đầy tức giận
10:00
death threats,
222
582000
2000
những đe doạ chết người
10:02
ban on the topic in a number of scientific journals,
223
584000
3000
cấm chủ đề này trên một số tạp chí khoa học,
10:05
coming from irate left-handers
224
587000
3000
đến từ những người thuận tay trái giận dữ
10:08
and their advocates,
225
590000
2000
và những người ủng hộ họ,
10:10
and they were literally afraid to open their mail
226
592000
3000
và họ đã thực sự sợ mở thư của họ
10:13
because of the venom and vituperation
227
595000
3000
bởi những lời lẽ chua cay và phỉ báng
10:16
that they had inadvertently inspired.
228
598000
3000
rằng họ đã viết ra một cách vô tình.
10:19
Well,
229
601000
2000
Vâng,
10:21
the night is young, but the book has been out
230
603000
2000
tuy vẫn còn sớm, nhưng cuốn sách thì cũng đã in
10:23
for half a year,
231
605000
2000
được nửa năm rồi,
10:25
and nothing terrible has happened.
232
607000
2000
và chẳng có gì tồi tệ xảy ra cả.
10:27
None of the dire professional consequences
233
609000
2000
Không có hậu quả nghề nghiệp ghê gớm nào
10:29
has taken place --
234
611000
2000
xảy ra -
10:31
I haven't been
235
613000
2000
Tôi đã không bị
10:33
exiled from the city of Cambridge.
236
615000
3000
đuổi cổ khỏi thành phố Cambridge.
10:36
But what I wanted to talk about
237
618000
2000
Nhưng những gì tôi muốn nói về
10:38
are two of these hot buttons
238
620000
3000
là hai trong số các nút nóng
10:41
that have aroused the strongest response
239
623000
4000
đã làm dấy lên phản ứng mạnh nhất
10:45
in the 80-odd reviews
240
627000
2000
trong số hơn 80 người bình duyệt
10:47
that The Blank Slate has received.
241
629000
3000
rằng cuốn Phiến Đá Trắng đã được nhận.
10:50
I'll just put that list up for a few seconds,
242
632000
3000
Tôi sẽ chỉ đưa danh sách đó trong một vài giây,
10:53
and see if you can guess which two
243
635000
2000
và xem nếu bạn có thể đoán hai cái nào
10:55
-- I would estimate that probably two of these topics
244
637000
2000
- Tôi sẽ ước tính rằng có thể hai trong số các chủ đề này
10:57
inspired probably 90 percent
245
639000
3000
có khả năng thôi thúc 90 phần trăm
11:00
of the reaction in the various reviews
246
642000
3000
phản ứng của những người bình duyệt khác nhau
11:03
and radio interviews.
247
645000
2000
và những người phỏng vấn trên đài phát thanh.
11:05
It's not violence and war,
248
647000
2000
Đó không phải là bạo lực và chiến tranh,
11:07
it's not race, it's not gender,
249
649000
2000
nó không phải là chủng tộc, nó không phải giới tính,
11:09
it's not Marxism, it's not Nazism.
250
651000
3000
nó không phải là chủ nghĩa Mác, nó không phải là chủ nghĩa phát xít.
11:12
They are: the arts and parenting.
251
654000
3000
Đó là: nghệ thuật và cách nuôi dạy con cái.
11:15
(Laughter)
252
657000
2000
(Cười)
11:17
So let me tell you what
253
659000
2000
Vì vậy, hãy để tôi nói cho bạn những gì
11:19
aroused such irate responses,
254
661000
2000
kích thích phản ứng giận dữ như vậy,
11:21
and I'll let you decide if whether they --
255
663000
3000
và tôi sẽ để các bạn quyết định xem liệu họ -
11:24
the claims are really that outrageous.
256
666000
2000
những tuyên bố có thực sự là thái quá.
11:26
Let me start with the arts.
257
668000
3000
Tôi sẽ bắt đầu với nghệ thuật.
11:29
I note that among the long list of human universals
258
671000
2000
Tôi lưu ý rằng trong những danh sách dài về các phổ quát của con người
11:31
that I presented a few slides ago
259
673000
3000
mà tôi đã trình bày một vài slide trước
11:34
are art.
260
676000
2000
là nghệ thuật.
11:36
There is no society ever discovered
261
678000
3000
Không có xã hội từng được phát hiện
11:39
in the remotest corner of the world that has not had something
262
681000
3000
ở một vùng xa xôi của thế giới lại không có một cái gì đó
11:42
that we would consider the arts.
263
684000
3000
đáng để chúng ta coi là nghệ thuật.
11:46
Visual arts -- decoration of surfaces and bodies --
264
688000
2000
Nghệ thuật tạo hình - trang trí bề mặt và cơ thể -
11:48
appears to be a human universal.
265
690000
2000
dường như là một phổ quát của con người.
11:50
The telling of stories, music,
266
692000
2000
Kể chuyện, âm nhạc,
11:52
dance, poetry -- found in all cultures,
267
694000
3000
khiêu vũ, thơ ca - được tìm thấy trong tất cả các nền văn hóa,
11:55
and many of the motifs and themes
268
697000
3000
và nhiều của các họa tiết và chủ đề
11:58
that
269
700000
3000
đó - là -
12:01
give us pleasure in the arts
270
703000
2000
cung cấp cho chúng ta niềm vui trong nghệ thuật
12:03
can be found in all human societies:
271
705000
3000
có thể được tìm thấy trong tất cả các xã hội loài người:
12:07
a preference for symmetrical forms,
272
709000
3000
một ưu tiên cho các dạng thức đối xứng,
12:10
the use of repetition and variation,
273
712000
2000
việc sử dụng lặp đi lặp lại và sự biến đổi,
12:12
even things as specific as the fact
274
714000
2000
thậm chí những điều cụ thể như thực tế
12:14
that in poetry all over the world,
275
716000
2000
trong thơ ca trên toàn thế giới,
12:16
you have lines that are very close
276
718000
3000
Bạn có những dòng
12:19
to three seconds long, separated by pauses.
277
721000
3000
với độ dài khoảng ba giây, cách nhau bằng những đoạn dừng.
12:22
Now, on the other hand,
278
724000
2000
Và, mặt khác,
12:24
in the second half of the 20th century,
279
726000
2000
trong nửa cuối thế kỷ 20,
12:26
the arts are frequently said to be in decline.
280
728000
3000
nghệ thuật thường bị cho là đi xuống.
12:29
And I have a collection,
281
731000
2000
Và tôi có một bộ sưu tập,
12:31
probably 10 or 15 headlines, from highbrow magazines
282
733000
3000
có thể là 10 hoặc 15 tiêu đề, từ các tạp chí trí thức
12:34
deploring the fact that
283
736000
2000
lên án những thực tế mà
12:36
the arts are in decline in our time.
284
738000
3000
nghệ thuật hiện nay đang đi xuống .
12:39
I'll give you a couple of representative quotes:
285
741000
3000
Tôi sẽ cung cấp cho bạn một vài trích dẫn đại diện:
12:42
"We can assert with some confidence that our own period is
286
744000
2000
"Chúng tôi có thể khẳng định với một sự tự tin rằng thời gian của chúng ta là
12:44
one of decline, that the standards of culture are lower
287
746000
3000
một trong những suy giảm, rằng các tiêu chuẩn văn hóa thấp hơn
12:47
than they were 50 years ago, and that the evidences of this decline
288
749000
3000
so với 50 năm trước, và bằng chứng về sự suy giảm này
12:50
are visible in every department of human activity."
289
752000
3000
có thể nhìn thấy trong tất cả các địa hạt hoạt động của con người ".
12:53
That's a quote from T. S. Eliot, a little more than 50 years ago.
290
755000
3000
Đó là một trích dẫn từ T.S. Eliot, hơn 50 năm trước đây.
12:56
And a more recent one:
291
758000
2000
Và một trích dẫn gần đây:
12:58
"The possibility of sustaining high culture in our time
292
760000
2000
"Khả năng duy trì nền văn hóa cao trong thời gian của chúng ta
13:00
is becoming increasing problematical.
293
762000
3000
đang trở nên ngày càng có vấn đề.
13:03
Serious book stores are losing their franchise,
294
765000
2000
Các cửa hàng sách thực sự thì đang mất đi quyền kinh doanh
13:05
nonprofit theaters are surviving primarily
295
767000
2000
nhà hát phi lợi nhuận đang sống sót chủ yếu
13:07
by commercializing their repertory,
296
769000
2000
nhờ thương mại hóa các tiết mục của họ,
13:09
symphony orchestras are diluting their programs,
297
771000
2000
các dàn nhạc giao hưởng đang làm nhạt đi chương trình của họ,
13:11
public television is increasing its dependence
298
773000
2000
truyền hình công cộng đang gia tăng sự phụ thuộc của nó
13:13
on reruns of British sitcoms,
299
775000
3000
vào việc chiếu lại các bộ phim truyền hình Anh,
13:16
classical radio stations are dwindling,
300
778000
2000
đài phát thanh cổ điển đang suy thoái,
13:18
museums are resorting to blockbuster shows, dance is dying."
301
780000
2000
các bảo tàng đang phải nhờ đến các buổi trưng bày bom tấn, khiêu vũ đang chết.''
13:20
That's from Robert Brustein,
302
782000
2000
Đó là trích dẫn từ Robert Brustein,
13:22
the famous drama critic and director,
303
784000
3000
nhà phê bình phim truyền hình nổi tiếng và là giám đốc,
13:25
in The New Republic about five years ago.
304
787000
3000
của The New Republic khoảng năm năm trước đây.
13:28
Well, in fact, the arts are not in decline.
305
790000
3000
Vâng, trên thực tế, nghệ thuật không đi xuống.
13:31
I don't think this will as a surprise to anyone in this room,
306
793000
3000
Tôi không nghĩ rằng đây sẽ là một bất ngờ cho bất cứ ai trong căn phòng này,
13:34
but by any standard
307
796000
2000
nhưng cho dù theo tiêu chuẩn nào
13:36
they have never been flourishing
308
798000
2000
thì họ cũng chưa bao giờ phát đạt
13:38
to a greater extent.
309
800000
2000
đến một mức độ lớn hơn.
13:40
There are, of course, entirely new art forms
310
802000
3000
Tất nhiên, có các hình thức nghệ thuật hoàn toàn mới
13:43
and new media, many of which you've heard
311
805000
2000
và các phương tiện truyền thông mới, trong đó nhiều bạn đã nghe
13:45
over these few days.
312
807000
3000
trong những ngày gần đây.
13:48
By any economic standard,
313
810000
2000
Theo bất kì tiêu chuẩn kinh tế nào,
13:50
the demand for art of all forms
314
812000
3000
nhu cầu về nghệ thuật dưới tất cả các hình thức
13:53
is skyrocketing,
315
815000
2000
đang tăng vọt,
13:55
as you can tell from the price of opera tickets,
316
817000
2000
như bạn có thể nhận ra từ giá vé nhạc kịch,
13:57
by the number of books sold,
317
819000
2000
qua số lượng sách bán ra,
13:59
by the number of books published,
318
821000
2000
qua số lượng sách được xuất bản,
14:01
the number of musical titles released,
319
823000
3000
qua số lượng các danh hiệu âm nhạc phát hành,
14:04
the number of new albums and so on.
320
826000
2000
số lượng album mới vân vân.
14:07
The only grain of truth to this
321
829000
2000
Bản chất của sự thực này
14:09
complaint that the arts are in decline
322
831000
2000
phản bác lại ý kiến cho rằng nghệ thuật đang đi xuống
14:11
come from three spheres.
323
833000
4000
đến từ ba bình diện.
14:15
One of them is in elite art since the 1930s --
324
837000
3000
Một trong số đó là nghệ thuật đỉnh cao từ những năm 1930 -
14:18
say, the kinds of works performed
325
840000
2000
chẳng hạn, các công trình được biểu diễn
14:20
by major symphony orchestras,
326
842000
2000
bởi dàn nhạc giao hưởng lớn,
14:22
where most of the repertory is before 1930,
327
844000
3000
nơi mà hầu hết các tiết mục đều trước 1930,
14:26
or the works shown in
328
848000
2000
hoặc các công trình trưng bày trong
14:28
major galleries and prestigious museums.
329
850000
3000
những phòng trưng bày và bảo tàng có uy tín.
14:32
In literary criticism and analysis,
330
854000
2000
Trong phê bình văn học và phân tích,
14:34
probably 40 or 50 years ago,
331
856000
2000
có thể là 40 hoặc 50 năm trước đây,
14:36
literary critics were a kind of cultural hero;
332
858000
3000
các phê bình văn học thuộc loại anh hùng văn hóa;
14:39
now they're kind of a national joke.
333
861000
2000
bây giờ họ lại giống như một trò đùa quốc gia.
14:41
And the humanities and arts programs
334
863000
3000
Và các chương trình nhân văn và nghệ thuật
14:44
in the universities, which by many measures,
335
866000
2000
trong các trường đại học, mà theo nhiều đánh giá,
14:46
indeed are in decline.
336
868000
2000
thực sự đang đi xuống.
14:48
Students are staying away in droves,
337
870000
2000
Sinh viên đang lũ lượt rời xa nó
14:50
universities are disinvesting
338
872000
2000
các trường đại học đang dừng đầu tư
14:52
in the arts and humanities.
339
874000
2000
vào các ngành nghệ thuật và nhân văn.
14:54
Well, here's a diagnosis.
340
876000
3000
Vâng, đây là một chẩn đoán.
14:57
They didn't ask me, but by their own admission,
341
879000
2000
Họ không hỏi tôi, nhưng qua sự thừa nhận của chính họ,
14:59
they need all the help that they can get.
342
881000
3000
họ cần tất cả sự giúp đỡ mà họ có thể nhận.
15:02
And I would like to suggest that it's not a coincidence
343
884000
2000
Và tôi muốn nói rằng đó không phải là một sự trùng hợp ngẫu nhiên
15:04
that this supposed decline
344
886000
2000
rằng cái tưởng như sự đi xuống
15:06
in the elite arts and criticism
345
888000
3000
trong nghệ thuật đỉnh cao và phê bình này
15:09
occurred in the same point in history in which
346
891000
2000
đã xảy ra tại cùng một điểm trong lịch sử, trong đó
15:11
there was a widespread denial of human nature.
347
893000
3000
có một sự từ chối phổ biến về bản chất con người.
15:14
A famous quotation can be found --
348
896000
2000
Một trích dẫn nổi tiếng có thể được tìm thấy
15:16
if you look on the web, you can find it in
349
898000
2000
nếu bạn tìm trên web, bạn có thể tìm thấy nó trong
15:18
literally scores
350
900000
2000
điểm số thuần tuý
15:20
of English core syllabuses --
351
902000
3000
của các chương trình tiếng Anh bắt buộc -
15:23
"In or about December 1910,
352
905000
3000
"Vào khoảng tháng 12 năm 1910,
15:26
human nature changed."
353
908000
2000
bản chất con người đã thay đổi. "
15:28
A paraphrase of a quote by Virginia Woolf,
354
910000
3000
Một diễn giải trích dẫn của Virginia Wolff,
15:31
and there's some debate
355
913000
2000
và có một số cuộc tranh luận
15:33
as to what she actually meant by that.
356
915000
2000
về những gì bà ấy thực sự muốn nói.
15:35
But it's very clear, looking at these syllabuses,
357
917000
2000
Nhưng khi nhìn vào những giáo trình này, rõ ràng
15:37
that -- it's used now
358
919000
2000
rằng nó hiện đang được sử dụng
15:39
as a way of saying that all forms
359
921000
4000
như một cách để nói rằng tất cả các hình thức
15:43
of appreciation of art
360
925000
2000
đánh giá cao của nghệ thuật
15:45
that were in place for centuries, or millennia,
361
927000
4000
đã được diễn ra trong nhiều thế kỷ, hoặc thiên niên kỷ,
15:49
in the 20th century were discarded.
362
931000
3000
trong thế kỷ 20 đã được loại bỏ.
15:52
The beauty and pleasure in art --
363
934000
2000
Vẻ đẹp và niềm vui trong nghệ thuật -
15:54
probably a human universal --
364
936000
2000
có thể là một phổ quát của con người -
15:56
were -- began to be considered saccharine,
365
938000
2000
vốn bắt đầu được coi là mật ngọt
15:58
or kitsch, or commercial.
366
940000
3000
hay là cái gì hào nhoáng, hoặc thương phẩm.
16:01
Barnett Newman had a famous quote that "the impulse of modern art
367
943000
3000
Barnett Newman đã có một trích dẫn nổi tiếng rằng sự thúc đẩy của nghệ thuật hiện đại
16:04
is the desire to destroy beauty" --
368
946000
3000
là mong muốn để phá hủy vẻ đẹp,
16:07
which was considered bourgeois or tacky.
369
949000
3000
vốn được coi là tư sản hay loè loẹt.
16:10
And here's just one example.
370
952000
2000
Và đây chỉ là một ví dụ.
16:12
I mean, this is perhaps a representative example
371
954000
3000
Ý tôi là, điều này có lẽ là một ví dụ đại diện
16:15
of the visual depiction of the female form
372
957000
3000
mô tả hình ảnh của mẫu phụ nữ
16:18
in the 15th century;
373
960000
2000
trong thế kỷ 15;
16:20
here is a representative example
374
962000
2000
ở đây là một ví dụ đại diện
16:22
of the depiction of the female form in the 20th century.
375
964000
3000
miêu tả hình ảnh của mẫu phụ nữ trong thế kỷ 20.
16:26
And, as you can see, there -- something has changed
376
968000
2000
Và, như bạn có thể thấy, ở đó - một cái gì đó đã thay đổi
16:28
in the way the elite arts
377
970000
2000
trong cách nghệ thuật cao cấp
16:30
appeal to the senses.
378
972000
2000
thu hút các giác quan.
16:32
Indeed, in movements of modernism
379
974000
2000
Thật vậy, trong các phong trào của chủ nghĩa hiện đại
16:34
and post-modernism,
380
976000
2000
và hậu hiện đại,
16:36
there was visual art without beauty,
381
978000
2000
có hình ảnh nghệ thuật mà không có vẻ đẹp,
16:38
literature without narrative and plot,
382
980000
2000
văn học mà không có câu chuyện và cốt truyện,
16:40
poetry without meter and rhyme,
383
982000
2000
thơ mà không có nhịp thơ và vần điệu,
16:42
architecture and planning without ornament,
384
984000
2000
kiến trúc và quy hoạch mà không cần trang trí,
16:44
human scale, green space and natural light,
385
986000
3000
tỉ lệ con người, không gian xanh và ánh sáng tự nhiên,
16:47
music without melody and rhythm,
386
989000
2000
âm nhạc mà không có giai điệu và nhịp điệu,
16:49
and criticism without clarity,
387
991000
2000
và phê bình mà không cần sự rõ ràng,
16:51
attention to aesthetics and insight into the human condition.
388
993000
3000
quan tâm đến tính thẩm mỹ và cái nhìn sâu sắc vào điều kiện con người.
16:54
(Laughter)
389
996000
2000
(Cười)
16:56
Let me give just you an example to back up that last statement.
390
998000
3000
Hãy để tôi cung cấp cho bạn một ví dụ để ủng hộ cho phát ngôn cuối cùng.
16:59
But here, there -- one of the most famous literary
391
1001000
2000
Nhưng ở đây, có - một trong những
17:01
English scholars of our time
392
1003000
2000
học giả văn chương người Anh nổi tiếng của thời đại chúng ta
17:03
is the Berkeley professor,
393
1005000
2000
là giáo sư Berkeley,
17:05
Judith Butler.
394
1007000
2000
Judith Butler.
17:07
And here is an example of
395
1009000
2000
Và đây là một ví dụ về
17:09
one of her analyses:
396
1011000
3000
một trong những phân tích của bà:
17:12
"The move from a structuralist account in which capital
397
1014000
2000
"Sự chuyển dịch từ phía cấu trúc luận trong đó nguồn vốn
17:14
is understood to structure social relations
398
1016000
2000
xây dựng các mối quan hệ xã hội
17:16
in relatively homologous ways
399
1018000
2000
theo những cách khá tương đồng
17:18
to a view of hegemony in which power relations are subject to repetition,
400
1020000
3000
đến một cái nhìn bá quyền trong đó quan hệ về quyền lực có thể để lặp đi lặp lại,
17:21
convergence and rearticulation
401
1023000
2000
hội tụ và kết cấu lại
17:23
brought the question of temporality into the thinking of structure,
402
1025000
3000
đưa các vấn đề của tính tạm thời vào suy xét cấu trúc,
17:26
and marked a shift from the form of Althusserian theory
403
1028000
2000
và đánh dấu một sự thay đổi từ hình thức của lý thuyết Althusserian
17:28
that takes structural totalities as theoretical objects ..."
404
1030000
3000
mà coi toàn bộ cấu trúc như là các đối tượng lí thuyết...'
17:31
Well, you get the idea.
405
1033000
3000
Vâng, bạn hiểu được ý đó rồi.
17:34
By the way, this is one sentence --
406
1036000
2000
Nhân tiện, đây là một câu -
17:36
you can actually parse it.
407
1038000
3000
bạn thực sự có thể phân tích nó.
17:40
Well, the argument in "The Blank Slate"
408
1042000
2000
Vâng, cuộc tranh luận về Phiến đá trắng
17:42
was that elite art and criticism
409
1044000
2000
là nghệ thuật đỉnh cao và phê bình
17:44
in the 20th century,
410
1046000
2000
trong thế kỷ 20,
17:46
although not the arts in general,
411
1048000
2000
mặc dù không phải là nghệ thuật nói chung,
17:48
have disdained beauty, pleasure,
412
1050000
2000
có vẻ đẹp, niềm vui khinh khi,
17:50
clarity, insight and style.
413
1052000
3000
sự rõ ràng, cái nhìn sâu sắc và phong cách.
17:53
People are staying away from elite art and criticism.
414
1055000
3000
Mọi người đang tránh xa và phê bình nghệ thuật đỉnh cao.
17:57
What a puzzle -- I wonder why.
415
1059000
2000
Thật là một câu đố - tôi tự hỏi tại sao?
18:00
Well, this turned out to be probably
416
1062000
2000
Vâng, điều này hóa ra có thể là
18:02
the most controversial claim in the book.
417
1064000
2000
tuyên bố gây tranh cãi nhất trong cuốn sách.
18:04
Someone asked me whether I stuck it in
418
1066000
2000
Có người hỏi tôi liệu tôi có bị mắc kẹt vào nó
18:06
in order to deflect ire
419
1068000
3000
để đánh lạc hướng sự giận dữ
18:09
from discussions of gender and Nazism
420
1071000
2000
từ các cuộc thảo luận về giới và chủ nghĩa phát xít
18:12
and race and so on. I won't comment on that.
421
1074000
3000
và chủng tộc vân vân. Tôi sẽ không bình luận về điều đó.
18:16
But it certainly inspired
422
1078000
3000
Tuy nhiên, nó chắc chắn lấy cảm hứng từ
18:19
an energetic reaction
423
1081000
3000
một phản ứng rất mạnh mẽ
18:22
from many university professors.
424
1084000
3000
từ phía các giáo sư đại học.
18:25
Well, the other hot button is parenting.
425
1087000
3000
Vâng, các nút nóng khác là nuôi dạy con cái.
18:28
And the starting point is the -- for that discussion
426
1090000
3000
Và điểm khởi đầu cho cuộc thảo luận đó
18:31
was the fact that we have all
427
1093000
2000
là thực tế chúng ta đều
18:33
been subject to the advice
428
1095000
2000
là chủ thể của lời khuyến nghị
18:35
of the parenting industrial complex.
429
1097000
3000
về cái phức tạp của công nghệ nuôi dạy con cái.
18:38
Now, here is -- here is a
430
1100000
2000
Mà, đây là - đây là một
18:40
representative quote from a besieged mother:
431
1102000
3000
trích dẫn đại diện từ một người mẹ bị bủa vây:
18:43
"I'm overwhelmed with parenting advice.
432
1105000
2000
"Tôi bị choáng ngợp với những lời khuyên làm cha mẹ.
18:45
I'm supposed to do lots of physical activity with my kids
433
1107000
2000
Tôi phải làm rất nhiều hoạt động thể chất với những đứa con
18:47
so I can instill in them a physical fitness habit
434
1109000
3000
vì vậy tôi có thể truyền cho chúng một thói quen tập thể dục thể chất
18:50
so they'll grow up to be healthy adults.
435
1112000
2000
để chúng lớn lên thành người khỏe mạnh.
18:52
And I'm supposed to do all kinds of intellectual play
436
1114000
2000
Và tôi phải làm tất cả các loại trò chơi trí tuệ
18:54
so they'll grow up smart.
437
1116000
2000
để chúng lớn lên thông minh.
18:56
And there are all kinds of play -- clay for finger dexterity,
438
1118000
3000
Và đó là tất cả các loại trò chơi - đất sét cho các ngón tay khéo léo,
18:59
word games for reading success, large motor play,
439
1121000
3000
trò chơi chữ nhằm cho đọc tốt hơn, chơi vận động nhiều,
19:02
small motor play. I feel like I could devote my life
440
1124000
2000
chơi vận động ít. Tôi cảm thấy như tôi có thể cống hiến cuộc đời của tôi
19:04
to figuring out what to play with my kids."
441
1126000
3000
để tìm ra những trò chơi để chơi với những đứa con. "
19:07
I think anyone who's recently been a parent can sympathize
442
1129000
2000
Tôi nghĩ rằng bất cứ ai gần đây từng là phụ huynh có thể thông cảm
19:09
with this mother.
443
1131000
3000
với người mẹ này.
19:12
Well, here's some sobering facts about parenting.
444
1134000
2000
Vâng, đây là một số sự kiện nghiêm túc về nuôi dạy con cái.
19:15
Most studies of parenting on which this advice is based
445
1137000
3000
Hầu hết các nghiên cứu về nuôi dạy con cái dựa trên lời khuyên này
19:19
are useless. They're useless because they don't control
446
1141000
3000
là vô ích. Họ đang vô ích bởi vì họ không kiểm soát
19:22
for heritability. They measure some correlation
447
1144000
3000
tính di truyền. Họ tính toán một số tương quan
19:25
between what the parents do, how the children turn out
448
1147000
3000
giữa cha mẹ làm những gì và những đứa trẻ sẽ thành gì
19:28
and assume a causal relation:
449
1150000
2000
và giả định một mối quan hệ nhân quả:
19:30
that the parenting shaped the child.
450
1152000
2000
rằng việc nuôi dạy con cái hình thành nên đứa trẻ.
19:32
Parents who talk a lot to their kids
451
1154000
2000
Những cha mẹ nói chuyện nhiều với con cái
19:34
have kids who grow up to be articulate,
452
1156000
2000
có những đứa trẻ lớn phát âm rõ,
19:36
parents who spank their kids have kids who grow up
453
1158000
2000
các bậc cha mẹ đánh vào đít con của họ sẽ có những đứa con lớn lên
19:38
to be violent and so on.
454
1160000
2000
với bạo lực và vân vân.
19:40
And very few of them control for the possibility
455
1162000
3000
Và rất ít người trong số họ kiểm soát được khả năng
19:43
that parents pass on genes for --
456
1165000
3000
bố mẹ truyền lại genes cho -
19:46
that increase the chances a child will be articulate
457
1168000
2000
làm tăng cơ hội một đứa trẻ sẽ được hình thành
19:48
or violent and so on.
458
1170000
2000
hay bạo lực vân vân.
19:50
Until the studies are redone with adoptive children,
459
1172000
3000
Cho đến khi các nghiên cứu được tiến hành lại với con nuôi,
19:53
who provide an environment
460
1175000
2000
những người cung cấp một môi trường
19:55
but not genes to their kids,
461
1177000
2000
nhưng không phải genes cho con cái họ,
19:57
we have no way of knowing whether these conclusions are valid.
462
1179000
3000
chúng tôi không có cách nào biết liệu những kết luận này có giá trị không.
20:00
The genetically controlled studies
463
1182000
2000
Các nghiên cứu di truyền có kiểm soát
20:02
have some sobering results.
464
1184000
2000
có một số kết quả nghiêm túc.
20:04
Remember the Mallifert twins:
465
1186000
2000
Hãy nhớ rằng cặp song sinh Mallifert:
20:06
separated at birth, then they meet in the patent office --
466
1188000
3000
được tách nhau lúc mới sinh, sau đó họ gặp nhau tại văn phòng cấp bằng sáng chế -
20:09
remarkably similar.
467
1191000
2000
giống nhau một cách khác thường.
20:11
Well, what would have happened if the Mallifert twins had grown up together?
468
1193000
3000
Vâng, điều gì xảy ra nếu cặp song sinh Mallifert đã lớn lên cùng nhau?
20:14
You might think, well, then they'd be even more similar,
469
1196000
3000
Bạn có thể nghĩ, ồ, vậy thì họ sẽ giống nhau hơn,
20:17
because not only would they share their genes,
470
1199000
2000
bởi vì họ không chỉ có cùng gen,
20:19
but they would also share their environment.
471
1201000
3000
mà họ còn có cùng môi trường.
20:22
That would make them super-similar, right?
472
1204000
2000
Như thế sẽ làm cho họ cực giống nhau, phải không?
20:24
Wrong. Identical twins, or any siblings,
473
1206000
3000
Sai. Những cặp sinh đôi giống nhau, hay bất cứ anh chị em ruột nào,
20:27
who are separated at birth are no less similar
474
1209000
4000
nếu bị tách nhau lúc sinh sẽ ít giống nhau
20:31
than if they had grown up together.
475
1213000
2000
hơn là nếu chúng được nuôi cùng nhau.
20:33
Everything that happens to you in a given home
476
1215000
2000
Tất cả những gì xảy ra với bạn trong một ngôi nhà cụ thể
20:35
over all of those years
477
1217000
2000
qua năm tháng
20:37
appears to leave no permanent stamp
478
1219000
2000
hoá ra chẳng để lại một cái nhãn cố hữu nào
20:39
on your personality or intellect.
479
1221000
2000
trong tính cách hay trí năng của bạn.
20:42
A complementary finding, from a completely different methodology,
480
1224000
3000
Một phát hiện bổ sung, từ một phương pháp hoàn toàn khác
20:45
is that adopted siblings reared together --
481
1227000
4000
đó là các đứa trẻ con nuôi được nuôi dưỡng cùng nhau -
20:49
the mirror image of identical twins reared apart,
482
1231000
2000
các cặp sinh đôi giống nhau như đúc được nuôi tách nhau,
20:51
they share their parents, their home,
483
1233000
2000
chúng cùng cha mẹ, cùng nhà,
20:53
their neighborhood,
484
1235000
2000
cùng hàng xóm,
20:55
don't share their genes -- end up not similar at all.
485
1237000
3000
không cùng genes - và cuối cùng không giống nhau tí nào.
20:58
OK -- two different bodies of research with a similar finding.
486
1240000
3000
Rồi - hai nghiên cứu khác nhau có cùng một phát hiện.
21:01
What it suggests is that children are shaped
487
1243000
2000
Điều này cho thấy trẻ con được hình thành
21:03
not by their parents over the long run,
488
1245000
3000
không phải do bố mẹ trong một thời gian dài,
21:06
but in part -- only in part -- by their genes,
489
1248000
3000
mà một phần - chỉ một phần - do genes của họ,
21:09
in part by their culture --
490
1251000
2000
một phần do nền văn hoá của họ -
21:11
the culture of the country at large
491
1253000
2000
phần lớn từ nền văn hoá của đất nước đó
21:13
and the children's own culture, namely their peer group --
492
1255000
2000
và nền văn hoá của chính bọn trẻ, gọi là nhóm đồng đẳng -
21:15
as we heard from Jill Sobule earlier today,
493
1257000
3000
như chúng ta đã nghe từ Jill Sobule sớm hôm nay,
21:18
that's what kids care about --
494
1260000
2000
đó là bọn trẻ quan tâm đến những gì -
21:21
and, to a very large extent, larger than most people are prepared to acknowledge,
495
1263000
3000
và, từ một góc độ lớn khác, lớn hơn hầu hết mọi người chuẩn bị thừa nhận
21:24
by chance: chance events in the wiring of the brain in utero;
496
1266000
3000
tình cờ: các sự kiện trong quá trình thiết đặt não trong bào thai;
21:27
chance events as you live your life.
497
1269000
2000
các sự kiện tình cờ khi bạn sống trong cuộc đời của bạn.
21:31
So let me conclude
498
1273000
2000
Do đó, tôi muốn đi đến kết luận
21:33
with just a remark
499
1275000
2000
chỉ với một nhận xét
21:35
to bring it back to the theme of choices.
500
1277000
3000
để trả lại chủ đề của các sự lựa chọn.
21:38
I think that the sciences of human nature --
501
1280000
2000
Tôi nghĩ rằng các ngành khoa học về bản chất con người -
21:40
behavioral genetics, evolutionary psychology,
502
1282000
3000
di truyền học hành vi, tâm lí học tiến hoá,
21:43
neuroscience, cognitive science --
503
1285000
2000
khoa học thần kinh, khoa học tri nhận -
21:45
are going to, increasingly in the years to come,
504
1287000
3000
đang ngày càng tăng lên trong các năm tới,
21:48
upset various dogmas,
505
1290000
3000
làm thất vọng nhiều niềm tin
21:51
careers and deeply-held political belief systems.
506
1293000
3000
sự nghiệp và các hệ niềm tin chính trị sâu sắc.
21:54
And that presents us with a choice.
507
1296000
2000
Và nó cho phép chúng ta một lựa chọn.
21:56
The choice is whether certain facts about humans,
508
1298000
3000
Sự lựa chọn này là liệu các thực tế nhất định về con người,
21:59
or topics, are to be considered taboos,
509
1301000
3000
hay các chủ đề, có phải bị coi là kiêng kị,
22:03
forbidden knowledge, where we shouldn't go there
510
1305000
2000
tri thức cấm đoán, vì sao chúng ta không nên tới đó
22:05
because no good can come from it,
511
1307000
2000
bởi vì chẳng có gì hay ho có thể rút ra từ đó,
22:07
or whether we should explore them honestly.
512
1309000
3000
hay liệu chúng ta có nên khám phá nó một cách trung thực.
22:10
I have my own
513
1312000
2000
Tôi có câu trả lời
22:12
answer to that question,
514
1314000
2000
của riêng tôi cho câu hỏi đó,
22:14
which comes from a great artist of the 19th century,
515
1316000
3000
đến từ một nghệ sĩ lớn thế kỉ 19
22:17
Anton Chekhov, who said,
516
1319000
3000
Anton Chekhov, người đã nói rằng,
22:20
"Man will become better when you show him
517
1322000
2000
"Con người sẽ trở nên tốt đẹp hơn khi bạn cho anh ta thấy
22:22
what he is like."
518
1324000
2000
anh ấy là như thế nào."
22:24
And I think that the argument
519
1326000
2000
Và tôi nghĩ cuộc luận điểm này
22:26
can't be put any more eloquently than that.
520
1328000
3000
không thể được diễn giải sáng tỏ hơn thế.
22:29
Thank you very much.
521
1331000
2000
Cảm ơn rất nhiều.
22:32
(Applause)
522
1334000
5000
(Vỗ tay)
ABOUT THE SPEAKER
Steven Pinker - PsychologistSteven Pinker is a professor of cognitive science (the study of the human mind) who writes about language, mind and human nature.
Why you should listen
Steven Pinker grew up in the English-speaking community of Montreal but has spent his adult life bouncing back and forth between Harvard and MIT. He is interested in all aspects of human nature: how we see, hear, think, speak, remember, feel and interact.
To be specific: he developed the first comprehensive theory of language acquisition in children, used verb meaning as a window into cognition, probed the limits of neural networks and showed how the interaction between memory and computation shapes language. He has used evolution to illuminate innuendo, emotional expression and social coordination. He has documented historical declines in violence and explained them in terms of the ways that the violent and peaceable components of human nature interact in different eras. He has written books on the language instinct, how the mind works, the stuff of thought and the doctrine of the blank slate, together with a guide to stylish writing that is rooted in psychology.
In his latest book, Enlightenment Now: The Case for Reason, Science, Humanism, and Progress, he writes about progress -- why people are healthier, richer, safer, happier and better educated than ever. His other books include The Language Instinct, How the Mind Works, The Blank Slate: The Modern Denial of Human Nature, The Stuff of Thought, and The Better Angels of Our Nature.
Steven Pinker | Speaker | TED.com