TEDGlobal 2010
Stefan Wolff: The path to ending ethnic conflicts
Стефан Уолфф: Этностық конфликтіден құтылуға бастайтын жол
Filmed:
Readability: 5.5
349,362 views
Азамат соғыстары мен этносаралық конфликтілер әлемге ауыр зардаптар әкелді, бірақ Стефан Уолфтың деректеріне қарасақ, соңғы 20 жылда олардың саны тұрақты түрде азайып келеді. Ол Солтүстік Ирландия, Либерия және Тимордағы қақтығыстардан алған сабақтарымен бөлісіп, басшылық, дипломатия және институттық құрылымдау – бейбітшілік орнатудағы басты қару бола алатынын айтады.
Stefan Wolff - Ethnic conflicts scholar
Stefan Wolff studies contemporary conflicts, focusing on the prevention and settlement of ethnic conflicts and in postconflict reconstruction in deeply divided and war-torn societies. Full bio
Stefan Wolff studies contemporary conflicts, focusing on the prevention and settlement of ethnic conflicts and in postconflict reconstruction in deeply divided and war-torn societies. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
Today I want to talk to you
0
0
2000
Бүгін мен
00:17
about ethnic conflict
1
2000
2000
этностық конфликт және
00:19
and civil war.
2
4000
2000
азаматтық соғыс туралы айтамын.
00:21
These are not normally the most cheerful of topics,
3
6000
3000
Әдетте бұлар қызық тақырып емес,
00:24
nor do they generally generate
4
9000
2000
оның үстіне бұлар
00:26
the kind of good news
5
11000
2000
бұл конференция тақырыбы аясында
00:28
that this conference is about.
6
13000
3000
жағымды жаңалық та тудырмайды.
00:31
Yet, not only is there at least some good news
7
16000
3000
Дегенмен, жағымды жаңалық та жоқ емес,
00:34
to be told about fewer such conflicts now
8
19000
3000
бүгінде мұндай конфликтілер саны
00:37
than two decades ago,
9
22000
2000
жиырма жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз,
00:39
but what is perhaps more important
10
24000
2000
бірақ, бәлкім ең маңыздысы –
00:41
is that we also have come
11
26000
2000
біз этностық конфликтілер мен
00:43
to a much better understanding of what can be done
12
28000
3000
соғыс санын азайтып,
00:46
to further reduce the number
13
31000
2000
олардың тауқыметін жеңілдету үшін
00:48
of ethnic conflicts and civil wars
14
33000
3000
не істеу керектігін
00:51
and the suffering that they inflict.
15
36000
3000
жақсырақ түсіне бастадық.
00:54
Three things stand out:
16
39000
2000
Үш жайт маңызды:
00:56
leadership, diplomacy
17
41000
3000
басшылық, дипломатия
00:59
and institutional design.
18
44000
3000
және институционалдық құрылым.
01:02
What I will focus on in my talk
19
47000
2000
Баяндамамда бұлардың неге және
01:04
is why they matter, how they matter,
20
49000
3000
қаншалық маңызды екенін
01:07
and what we can all do
21
52000
2000
және олар маңызын жоғалтпауы үшін
01:09
to make sure that they continue to matter
22
54000
2000
біздің не істей алатынымызды
01:11
in the right ways,
23
56000
2000
айтпақпын.
01:13
that is, how all of us can contribute
24
58000
3000
Яғни, біз бәріміз
01:16
to developing and honing the skills
25
61000
3000
аймақтық және әлемдік лидерлердің
01:19
of local and global leaders
26
64000
3000
бейбітшілікті орнатып,
01:22
to make peace
27
67000
2000
оны баянды ете алу қабілетін
01:24
and to make it last.
28
69000
2000
қалай арттыра алатынымызды айтпақпын.
01:26
But let's start at the beginning.
29
71000
3000
Бәрін басынан бастайық.
01:29
Civil wars have made news headlines
30
74000
2000
Азаматтық соғыс ондаған жылдар бойы
01:31
for many decades now,
31
76000
2000
басты ақпарат болып келеді.
01:33
and ethnic conflicts in particular
32
78000
2000
Әсіресе этностық конфликтілер
01:35
have been a near constant presence
33
80000
3000
халықаралық қауіпсіздікке қатер деп
01:38
as a major international security threat.
34
83000
3000
сипатталып келеді.
01:41
For nearly two decades now,
35
86000
3000
Осыдан жиырма жыл бұрын
01:44
the news has been bad
36
89000
2000
жаңалық жағымсыз,
01:46
and the images have been haunting.
37
91000
3000
ал суреттер сұмдық болатын.
01:49
In Georgia, after years of stalemate,
38
94000
3000
Жылдар бойғы текетірестен соң Грузияда
01:52
we saw a full-scale resurgence of violence
39
97000
3000
жаппай зорлық-зомбылық басталды.
01:55
in August, 2008.
40
100000
2000
2008 жылғы тамызда.
01:57
This quickly escalated into a five-day war
41
102000
3000
Ушығып, Грузия мен Ресей арасындағы
02:00
between Russia and Georgia,
42
105000
2000
бес күндік соғысқа ұласты,
02:02
leaving Georgia ever more divided.
43
107000
3000
бұл Грузияны тіпті бөлшектеп жіберді.
02:05
In Kenya, contested presidential elections in 2007 --
44
110000
3000
Кенияда 2007 жылғы даулы президент сайлауы
02:08
we just heard about them --
45
113000
3000
бұл туралы тек естігеніміз бар,
02:11
quickly led to high levels
46
116000
2000
тез арада
02:13
of inter-ethnic violence
47
118000
2000
этносаралық қақтығысқа,
02:15
and the killing and displacement
48
120000
2000
мыңдаған адамның өлімі мен
02:17
of thousands of people.
49
122000
2000
босып кетуіне әкеп соқты.
02:19
In Sri Lanka,
50
124000
2000
Шри-Ланкада
02:21
a decades-long civil war
51
126000
2000
аз санды тамильдер мен
02:23
between the Tamil minority
52
128000
2000
саны көп сингалдар арасындағы
02:25
and the Sinhala majority
53
130000
2000
ондаған жылға созылған соғыс
02:27
led to a bloody climax in 2009,
54
132000
3000
2009 жылы қанды қырғынға ұласты,
02:30
after perhaps as many as 100,000
55
135000
2000
1983 жылдан бері
02:32
people had been killed
56
137000
2000
мұнда 100 мыңға жуық адам
02:34
since 1983.
57
139000
2000
опат болған.
02:36
In Kyrgyzstan, just over the last few weeks,
58
141000
3000
Қырғызстанда соңғы бірер аптаның ішінде
02:39
unprecedented levels of violence occurred
59
144000
3000
қырғыз ұлты мен
02:42
between ethnic Kyrgyz
60
147000
2000
өзбек ұлтының арасында
02:44
and ethnic Uzbeks.
61
149000
2000
бұрын болмаған деңгейде қақтығыс болды.
02:46
Hundreds have been killed,
62
151000
2000
Жүздеген адам өлді,
02:48
and more than 100,000 displaced,
63
153000
3000
100 мыңнан астамы босып кетті,
02:51
including many ethnic Uzbeks
64
156000
2000
соның ішінде көп өзбек
02:53
who fled to neighboring Uzbekistan.
65
158000
3000
көрші орналасқан Өзбекстанға қарай қашты.
02:56
In the Middle East,
66
161000
2000
Таяу Шығыста
02:58
conflict between Israelis and Palestinians
67
163000
3000
израиль-палестина конфликтісінің
03:01
continues unabated,
68
166000
2000
бітетін түрі жоқ,
03:03
and it becomes ever more difficult
69
168000
2000
әрі оны түбірімен шешудің
03:05
to see how, just how
70
170000
3000
жолдарын табу
03:08
a possible, sustainable solution
71
173000
2000
күннен күнге
03:10
can be achieved.
72
175000
3000
қиындап барады.
03:13
Darfur may have slipped from the news headlines,
73
178000
3000
Дарфур басты жаңалық қатарынан түсті,
03:16
but the killing and displacement there
74
181000
2000
бірақ онда кісі өлтіру, бас сауғалап қашу
03:18
continues as well,
75
183000
2000
әлі жалғасып жатыр,
03:20
and the sheer human misery that it creates
76
185000
3000
ондағы адамдардың ауыр тауқыметін
03:23
is very hard to fathom.
77
188000
2000
айтып жеткізу қиын.
03:25
And in Iraq, finally,
78
190000
2000
Ал, Иракта
03:27
violence is on the rise again,
79
192000
3000
қантөгіс қайта өршіді,
03:30
and the country has yet to form a government
80
195000
3000
ал соңғы парламент сайлауынан бері
03:33
four months after
81
198000
2000
төрт-ақ ай өткен бұл ел
03:35
its last parliamentary elections.
82
200000
2000
әлі үкіметін жасақтаған да жоқ.
03:40
But hang on, this talk is to be about the good news.
83
205000
3000
Бірақ, мұнда жақсы жаңалық айтуға келдім,
03:43
So are these now the images of the past?
84
208000
3000
Сонымен, бұлар – бұрынғының суреттері ме?
03:47
Well, notwithstanding the gloomy pictures
85
212000
3000
Иә, Таяу Шығыс пен Ирактың,
03:50
from the Middle East, Darfur,
86
215000
2000
Дарфурдың және басқалардың
03:52
Iraq, elsewhere,
87
217000
2000
сұрықсыз суреттерін қоспағанда,
03:54
there is a longer-term trend
88
219000
2000
ұзақмерзімді тренд тұрғысынан
03:56
that does represent some good news.
89
221000
3000
жақсы жаңалықтар бар.
03:59
Over the past two decades, since the end of the Cold War,
90
224000
3000
Қырғиқабақ соғыс біткен жиырма жыл ішінде
04:02
there has been an overall decline
91
227000
3000
азаматтық соғыстардың жалпы саны
04:05
in the number of civil wars.
92
230000
2000
азайып келеді.
04:07
Since the high in the early 1990s,
93
232000
3000
1990-жылдардың басында
04:10
with about 50 such civil wars ongoing,
94
235000
3000
50 шақты соғыс жүріп жатқан болса,
04:13
we now have 30 percent fewer
95
238000
2000
қазір мұндай конфликтілер саны
04:15
such conflicts today.
96
240000
2000
30 пайызға азайған.
04:17
The number of people killed in civil wars
97
242000
2000
Азамат соғыстарында қаза тапқандар саны да
04:19
also is much lower today
98
244000
3000
он, жиырма жыл бұрынғымен салыстырғанда
04:22
than it was a decade ago or two.
99
247000
3000
едәуір азайған.
04:25
But this trend is less unambiguous.
100
250000
3000
Бірақ бұл трендтің екі қыры бар.
04:28
The highest level of deaths on the battlefield
101
253000
3000
Майдан даласында ең көп адам шығыны
04:31
was recorded between 1998 and 2001,
102
256000
3000
1998-2001 жылдар аралығында тіркелген.
04:34
with about 80,000 soldiers, policemen and rebels
103
259000
3000
Ол кезде жылына 80 мыңдай солдат,
04:37
killed every year.
104
262000
2000
полицей мен жасақ қырылған.
04:39
The lowest number of combatant casualties
105
264000
2000
Жауынгерлер ең аз өлген жыл –
04:41
occurred in 2003,
106
266000
3000
2003 жыл,
04:44
with just 20,000 killed.
107
269000
3000
сол жылы 20 мың адам қаза тапты.
04:47
Despite the up and down since then,
108
272000
3000
Содан бері жоғары-төмен құбылғанымен,
04:50
the overall trend --
109
275000
2000
жалпы тренд
04:52
and this is the important bit --
110
277000
2000
және ең маңызды жайт
04:54
clearly points downward
111
279000
2000
соңғы жиырма жылда
04:56
for the past two decades.
112
281000
3000
көрсеткіштер төмендеп келеді.
04:59
The news about civilian casualties
113
284000
2000
Бейбіт адамдар шығыны туралы ақпарлар да
05:01
is also less bad than it used to be.
114
286000
2000
бұрынғыдай өте нашар емес.
05:03
From over 12,000 civilians
115
288000
2000
1997-1998 жылдары
05:05
deliberately killed in civil wars
116
290000
2000
12 мың бейбіт тұрғын
05:07
in 1997 and 1998,
117
292000
3000
қасақана өлтірілген болса,
05:10
a decade later,
118
295000
2000
он жылдан кейін
05:12
this figure stands at 4,000.
119
297000
3000
бұл сан 4 мыңға дейін азайған.
05:15
This is a decrease by two-thirds.
120
300000
3000
Яғни, үштен екіге азайған.
05:18
This decline would be even more obvious
121
303000
2000
Егер 1994 жылғы Руандадағы геноцидті
есепке алсақ,
есепке алсақ,
05:20
if we factored in the genocide in Rwanda
122
305000
2000
бұл сан тіпті
05:22
in 1994.
123
307000
2000
аз боп көрінеді.
05:24
But then 800,000 civilians were slaughtered
124
309000
3000
Ол кезде бірнеше айдың ішінде
05:27
in a matter of just a few months.
125
312000
3000
800 мыңға жуық бейбіт тұрғын қырылған.
05:30
This certainly is an accomplishment
126
315000
2000
Бұл – сөзсіз үлкен жетістік,
05:32
that must never be surpassed.
127
317000
3000
енді бұл сандарға ешқашан оралмау керек.
05:35
What is also important is to note
128
320000
2000
Мұнда тағы бір маңызды мәселе –
05:37
that these figures only tell part of the story.
129
322000
3000
бұл сандар оқиғаның бір жағын ғана айтады.
05:40
They exclude people
130
325000
2000
Бұл санаққа
05:42
that died as a consequence of civil war,
131
327000
2000
азамат соғысы салдарынан, мәселен,
05:44
from hunger or disease, for example.
132
329000
2000
аштық пен аурудан өлгендер кірмеген.
05:46
And they also do not properly account
133
331000
2000
Сонымен қатар, олар жалпы жапа шеккендерді
05:48
for civilian suffering more generally.
134
333000
3000
толық есепке алмайды.
05:52
Torture, rape and ethnic cleansing
135
337000
3000
Ұрып-соғу, зорлау, этностық тазалау –
05:55
have become highly effective,
136
340000
3000
адамдарды өлтірмеген күннің өзінде,
05:58
if often non-lethal, weapons in civil war.
137
343000
3000
азамат соғысындағы ең тиімді құрал болған.
06:02
To put it differently,
138
347000
2000
Басқаша айтсақ,
06:04
for the civilians that suffer the consequences
139
349000
3000
этностық конфликт пен азамат соғысынан
06:07
of ethnic conflict and civil war,
140
352000
3000
жапа шеккен бейбіт тұрғындар үшін
06:10
there is no good war
141
355000
3000
жақсы соғыс не жаман бейбітшілік
06:13
and there is no bad peace.
142
358000
3000
деген ұғымдар жоқ.
06:17
Thus, even though every civilian killed,
143
362000
2000
Сондықтан, өлтірілген, жарақаттанған,
06:19
maimed, raped, or tortured is one too many,
144
364000
3000
зорланған, азапталған әр адам – қасірет,
06:22
the fact that the number
145
367000
2000
десе де, бүгінде
06:24
of civilian casualties
146
369000
2000
бейбіт тұрғындар арасында
06:26
is clearly lower today
147
371000
2000
адам шығынының
06:28
than it was a decade ago,
148
373000
2000
он жыл бұрынғыдан әлдеқайда аз болуы –
06:30
is good news.
149
375000
3000
жақсы жаңалық.
06:33
So, we have fewer conflicts today
150
378000
2000
Бүгін бізде конфликтілер аз болады.
06:35
in which fewer people get killed.
151
380000
3000
Адам өлімі де аз.
06:38
And the big question, of course,
152
383000
2000
Мұндағы ең басты сұрақ:
06:40
is why?
153
385000
2000
мұның себебі неде?
06:42
In some cases,
154
387000
2000
Кей жағдайларда
06:44
there is a military victory of one side.
155
389000
2000
бір жақ соғыста жеңіске жетеді.
06:46
This is a solution of sorts,
156
391000
2000
Түрлі шешімдері болуы мүмкін,
06:48
but rarely is it one
157
393000
2000
бірақ адам шығынсыз,
06:50
that comes without human costs
158
395000
2000
гуманитарлық салдарсыз
06:52
or humanitarian consequences.
159
397000
3000
шешілетіндері өте аз.
06:55
The defeat of the Tamil Tigers in Sri Lanka
160
400000
3000
Шри-Ланкадағы "Тамиль жолбарыстарының"
06:58
is perhaps the most recent example of this,
161
403000
2000
жеңілуі – осының ең жаңа мысалы дер едім,
07:00
but we have seen similar
162
405000
2000
бірақ біз, сондай-ақ,
07:02
so-called military solutions
163
407000
3000
Балқанда, Солтүстік Кавказда,
07:05
in the Balkans, in the South Caucasus
164
410000
2000
Африканың көп бөлігінде
07:07
and across most of Africa.
165
412000
3000
әскери жолмен шешілгендерін де көрдік.
07:10
At times, they are complimented
166
415000
2000
Кей кездері оларға
07:12
by negotiated settlements,
167
417000
2000
келіссөз арқылы реттеу немесе
07:14
or at least cease-fire agreements,
168
419000
2000
атысты тоқтату келісімдері қосылып,
07:16
and peacekeepers are deployed.
169
421000
2000
бітімгерлер жіберіледі.
07:18
But hardly ever do they represent
170
423000
2000
Бірақ бұлар ешқашан да
07:20
a resounding success --
171
425000
2000
толық сәтті болған емес:
07:22
Bosnia and Herzegovina
172
427000
2000
Босния мен Герцеговина,
07:24
perhaps more so than Georgia.
173
429000
2000
бәлкім Грузия.
07:26
But for many parts of Africa,
174
431000
2000
Бірақ Африканың көп бөлігінде
07:28
a colleague of mine once put it this way,
175
433000
3000
жағдайды әріптесім былай сипаттайды:
07:31
"The cease-fire on Tuesday night
176
436000
3000
"Сәрсенбі таңда геноцид болғалы тұрғанда
07:34
was reached just in time
177
439000
2000
сейсенбінің кешінде
07:36
for the genocide to start on Wednesday morning."
178
441000
3000
атысты уақытша тоқтату келісіміне келді".
07:41
But let's look at the good news again.
179
446000
2000
Бірақ қайтадан жақсы жаңалыққа оралайық.
07:43
If there's no solution on the battlefield,
180
448000
2000
Майдан алаңында шешімі болмағанымен,
07:45
three factors can account
181
450000
2000
этностық конфликт пен азамат соғысының
07:47
for the prevention of ethnic conflict and civil war,
182
452000
4000
алдын алуға я тұрақты бейбітшілік орнатуға
07:51
or for sustainable peace afterwards:
183
456000
3000
үш фактор әсер етуі мүмкін:
07:54
leadership, diplomacy
184
459000
2000
басшылық, дипломатия және
07:56
and institutional design.
185
461000
3000
институционалдық құрылым.
07:59
Take the example of Northern Ireland.
186
464000
3000
Солтүстік Ирландияның мысалын алайық.
08:02
Despite centuries of animosity,
187
467000
2000
Ғасырларға созылған жаушылдыққа,
08:04
decades of violence
188
469000
2000
ондаған жылға созылған соғысқа,
08:06
and thousands of people killed,
189
471000
3000
мыңдаған адамның қазасына қарамастан,
08:09
1998 saw the conclusion
190
474000
2000
1998 жылы тарихи келісімге
08:11
of an historic agreement.
191
476000
3000
қол жетті.
08:14
Its initial version was skillfully mediated
192
479000
3000
Оның бірінші нұсқасын сенатор Митчелл
08:17
by Senator George Mitchell.
193
482000
2000
асқан шеберлікпен әзірледі.
08:19
Crucially, for the long-term success
194
484000
2000
Солтүстік Ирландиядағы бейбіт процесс
08:21
of the peace process in Northern Ireland,
195
486000
3000
ұзақ әрі сәтті болуы үшін
08:24
he imposed very clear conditions
196
489000
2000
қатысу мен келіссөзге байланысты
08:26
for the participation and negotiations.
197
491000
3000
нақты шарттар қоя білді.
08:29
Central among them,
198
494000
2000
Ең маңыздысы –
08:31
a commitment
199
496000
2000
бейбітшілікті толық сақтауға деген
08:33
to exclusively peaceful means.
200
498000
3000
міндеттеме.
08:36
Subsequent revisions of the agreement
201
501000
2000
Британ және ирланд үкіметтері
08:38
were facilitated by the British and Irish governments,
202
503000
3000
келісімді қайта електен
өткізіп отырғанымен,
өткізіп отырғанымен,
08:41
who never wavered in their determination
203
506000
3000
Солтүстік Ирландияда бейбітшілік пен
08:44
to bring peace and stability to Northern Ireland.
204
509000
3000
тұрақтылық орнату райынан еш қайтқан емес.
08:47
The core institutions
205
512000
2000
1998 жылы құрылған
08:49
that were put in place in 1998
206
514000
2000
негізгі институттар мен
08:51
and their modifications
207
516000
2000
олардың
08:53
in 2006 and 2008
208
518000
2000
2006, 2008 жылдардағы жетілген формалары
08:55
were highly innovative
209
520000
2000
инновациялық болғаны сондай,
08:57
and allowed all conflict parties
210
522000
3000
кикілжің тараптарының
09:00
to see their core concerns and demands addressed.
211
525000
3000
мәселелерін шешіп,
талаптарын орындады.
талаптарын орындады.
09:04
The agreement combines a power-sharing arrangement
212
529000
2000
Келісімнің ішінде Солтүстік Ирландияда
09:06
in Northern Ireland
213
531000
2000
трансшекаралық институттармен
09:08
with cross-border institutions
214
533000
2000
билікті бөлісу шарттары пысықталған,
09:10
that link Belfast and Dublin
215
535000
2000
Белфаст пен Дублинді жалғаған бұл шарттар
09:12
and thus recognizes
216
537000
2000
"конфликтінің ирландиялық өлшемі"
09:14
the so-called Irish dimension of the conflict.
217
539000
3000
деген атқа ие болған.
09:17
And significantly,
218
542000
2000
Тағы бір маңыздысы –
09:19
there's also a clear focus
219
544000
2000
мұнда, сондай-ақ,
09:21
on both the rights of individuals
220
546000
2000
жеке адамдардың да, қоғамдардың да
09:23
and the rights of communities.
221
548000
3000
құқықтарына көп көңіл бөлген.
09:27
The provisions in the agreement may be complex,
222
552000
3000
Келісімнің талаптары күрделі болуы мүмкін,
09:30
but so is the underlying conflict.
223
555000
3000
себебі, конфликтінің өзі де күрделі.
09:34
Perhaps most importantly,
224
559000
2000
Бәлкім, ең басты жетістік –
09:36
local leaders repeatedly rose to the challenge of compromise,
225
561000
4000
жергілікті басшылар
ымыраласу деңгейіне дейін өсті,
ымыраласу деңгейіне дейін өсті,
09:40
not always fast
226
565000
2000
әрдайым жылдам болмаса да,
09:42
and not always enthusiastically,
227
567000
3000
әрдайым шын жүректен болмаса да,
09:45
but rise in the end they did.
228
570000
2000
ақыр соңында биіктік танытты.
09:47
Who ever could have imagined
229
572000
3000
Ян Пейсли мен Мартин Макгиннес
09:50
Ian Paisley and Martin McGuinness
230
575000
3000
Бірінші министрі және
оның орынбасары
оның орынбасары
09:53
jointly governing Northern Ireland
231
578000
2000
Солтүстік Ирландияны бірге басқарады деп
09:55
as First and Deputy First Minister?
232
580000
3000
кім ойлаған?
09:58
But then, is Northern Ireland a unique example,
233
583000
3000
Сосын, Солтүстік Ирландия
ерекше мысал ма,
ерекше мысал ма,
10:01
or does this kind of explanation
234
586000
2000
әлде ол көбіне
10:03
only hold more generally
235
588000
2000
демократиялық және дамыған елдерде
10:05
in democratic and developed countries?
236
590000
3000
болатын құбылыс па?
10:08
By no means.
237
593000
2000
Жоқ, мүлде олай емес.
10:10
The ending of Liberia's long-lasting civil war
238
595000
3000
2003 жылғы Либериядағы
10:13
in 2003
239
598000
2000
ұзаққа созылған соғыстың аяқталуы
10:15
illustrates the importance
240
600000
2000
басшылықтың, дипломатияның және
10:17
of leadership, diplomacy
241
602000
2000
институттық құрылымның
10:19
and institutional design
242
604000
2000
қаншалық маңызды екенін көрсетті,
10:21
as much as the successful prevention
243
606000
2000
Македониядағы
10:23
of a full-scale civil war
244
608000
2000
2001 жылғы толыққанды азамат соғысының
10:25
in Macedonia in 2001,
245
610000
3000
сәтті түрде алдын алу да,
10:28
or the successful ending
246
613000
2000
Индонезияның Ачех аймағында 2005 жылы
10:30
of the conflict in Aceh in Indonesia in 2005.
247
615000
3000
қақтығыстың сәтті аяқталуы да сол сияқты.
10:34
In all three cases,
248
619000
2000
Осылардың барлығында
10:36
local leaders were willing and able
249
621000
2000
жергілікті басшылар бейбітшілік орнатуға
10:38
to make peace,
250
623000
2000
құлықты әрі қауқарлы болды,
10:40
the international community stood ready
251
625000
3000
халықаралық қауымдастық
келісімді талқылап,
келісімді талқылап,
10:43
to help them negotiate and implement an agreement,
252
628000
3000
іске асыруда әзір тұрды,
10:46
and the institutions have lived up
253
631000
3000
институттар да келісілген кездегі
10:49
to the promise that they held
254
634000
2000
уәделерінде
10:51
on the day they were agreed.
255
636000
2000
тұра білді.
10:53
Focusing on leadership, diplomacy
256
638000
2000
Басшылыққа, дипломатияға және
10:55
and institutional design
257
640000
2000
институттық құрылымдауға көз салу арқылы
10:57
also helps explain failures to achieve peace,
258
642000
3000
бейбітшілікке қол жеткізе алмаудың, не оны
11:00
or to make it last.
259
645000
2000
баянды ете алмаудың
себептерін түсінеміз.
себептерін түсінеміз.
11:02
The hopes that were vested in the Oslo Accords
260
647000
2000
Осло келісімдеріне артылған үміт
11:04
did not lead to an end
261
649000
2000
Израиль-Палестина конфликтін аяқтауға
11:06
of the Israeli/Palestinian conflict.
262
651000
2000
жол аша алмады.
11:08
Not all the issues that needed to be resolved
263
653000
3000
Келісім шешілуі тиіс мәселелердің барлығын
11:11
were actually covered in the agreements.
264
656000
2000
толық қамти алмады.
11:13
Rather, local leaders committed
265
658000
3000
Бірақ жергілікті басшылар
11:16
to revisiting them later on.
266
661000
3000
оларды кейін қарастырамыз деп уәде берген.
11:19
Yet instead of grasping this opportunity,
267
664000
2000
Алайда мүмкіндікті пайдаланудың орнына,
11:21
local and international leaders
268
666000
2000
жергілікті және халықаралық басшылар
11:23
soon disengaged
269
668000
2000
артынша бөлектеніп кетті,
11:25
and became distracted
270
670000
2000
оның үстіне екінші Интифада, 11 қыркүйек,
11:27
by the second Intifada, the events of 9/11
271
672000
3000
Ауғанстан мен Ирактағы соғыс
11:30
and the wars in Afghanistan and Iraq.
272
675000
3000
сияқты мәселелерге назар аударып кетті.
11:34
The comprehensive peace agreement for Sudan
273
679000
2000
2005 жылы қол қойылған
11:36
signed in 2005
274
681000
2000
Суданға қатысты жан-жақты келісім
11:38
turned out to be less comprehensive than envisaged,
275
683000
3000
күткендегідей жан-жақты болмай шықты,
11:41
and its provisions may yet bear the seeds
276
686000
3000
оның кейбір шарттары
11:44
of a full-scale return to war
277
689000
2000
солтүстік пен оңтүстік арасында
11:46
between north and south.
278
691000
2000
ашық соғысқа жол ашуы мүмкін.
11:48
Changes and shortcomings in leadership,
279
693000
3000
Халықаралық дипломатия мен
11:51
more off than on international diplomacy
280
696000
3000
институттық олқылықтарға қарағанда
11:54
and institutional failures
281
699000
2000
басшылықтағы өзгерістер мен кемшіліктер
11:56
account for this
282
701000
2000
бұған шамамен бірдей деңгейде
11:58
in almost equal measure.
283
703000
2000
кінәлі.
12:00
Unresolved boundary issues, squabbles over oil revenues,
284
705000
3000
Шешілмеген шекара мәселелері,
12:03
the ongoing conflict in Darfur,
285
708000
2000
мұнай үшін талас, Дарфур қақтығысы,
12:05
escalating tribal violence in the south
286
710000
3000
оңтүстіктегі тайпалар арасындағы қантөгіс
12:08
and generally weak state capacity
287
713000
2000
және бүкіл Судан аумағында
12:10
across all of Sudan
288
715000
2000
мемлекет мүмкіндіктерінің шектеулілігі
12:12
complete a very depressing picture
289
717000
3000
Африканың ең ірі елінде
12:15
of the state of affairs
290
720000
2000
тым сұрқай картинаны
12:17
in Africa's largest country.
291
722000
2000
сомдап тұрған сияқты.
12:19
A final example: Kosovo.
292
724000
2000
Соңғы мысал – Косово.
12:21
The failure to achieve
293
726000
2000
Косово мәселесін шешуде
12:23
a negotiated solution for Kosovo
294
728000
2000
ортақ тоқтамға келе алмау,
12:25
and the violence, tension
295
730000
2000
зорлық-зомбылық пен қақтығыс,
12:27
and de facto partition that resulted from it
296
732000
3000
соның кесірінен аймақтың де-факто бөлінуі
12:30
have their reasons
297
735000
2000
көптеген факторлардың
12:32
in many, many different factors.
298
737000
3000
әсерінен болды.
12:35
Central among them are three.
299
740000
3000
Ең бастылары – үшеу.
12:38
First, the intransigence of local leaders
300
743000
3000
Бірінші, жергілікті басшылардың
12:41
to settle for nothing less
301
746000
2000
өз талаптарын толық орындатудан басқаны
12:43
than their maximum demands.
302
748000
3000
ойламайтын өркөкіректігі.
12:46
Second, an international diplomatic effort
303
751000
3000
Екінші, Батыс Косовоның тәуелсіздігін
12:49
that was hampered from the beginning
304
754000
3000
қолдаған кезден-ақ кібіртіктеп қалған
12:52
by Western support for Kosovo's independence.
305
757000
3000
халықаралық дипломатиялық әрекеттер.
12:56
And third, a lack of imagination
306
761000
3000
Үшіншіден, сербтер мен албандардың
12:59
when it came to designing institutions
307
764000
3000
қажеттіліктерін толық өтеуге тиіс болған
13:02
that could have addressed the concerns
308
767000
2000
институттарды құрылымдауда
13:04
of Serbs and Albanians alike.
309
769000
3000
қиялдың жетіспеуі.
13:07
By the same token --
310
772000
2000
Дәл сол сияқты,
13:09
and here we have some good news again --
311
774000
2000
мұнда да жақсы жаңалық бар:
13:11
the very fact that there is a high-level,
312
776000
3000
Косовода,
13:14
well-resourced international presence
313
779000
2000
және жалпы Балқан аймағында
13:16
in Kosovo
314
781000
2000
жоғары деңгейдегі, ресурсқа бай
13:18
and the Balkans region more generally
315
783000
3000
халықаралық өкілдіктің болуы
13:21
and the fact that local leaders on both sides
316
786000
2000
және екі тараптағы жергілікті лидерлердің
13:23
have showed relative restraint,
317
788000
2000
салыстырмалы түрде тізгінді тартуы
13:25
explains why things have not been worse
318
790000
3000
2008-ден бергі екі жылда жағдайдың неге
13:28
over the past two years since 2008.
319
793000
3000
тіпті нашарлап кетпегенін түсіндіреді.
13:31
So even in situations
320
796000
2000
Демек, нәтижесі ойдағыдай шықпаған
13:33
where outcomes are less than optimal,
321
798000
3000
кездердің өзінде де
13:36
local leaders
322
801000
2000
жергілікті лидерлер мен
13:38
and international leaders have a choice,
323
803000
3000
халықаралық қауымдастықтың
таңдау еркі бар
таңдау еркі бар
13:41
and they can make a difference for the better.
324
806000
3000
және олар бұдан да жақсы ете алады.
13:44
A cold war
325
809000
2000
Қырғиқабақ соғыс
13:46
is not as good
326
811000
2000
қырғиқабақ бейбітшілік сияқты
13:48
as a cold peace,
327
813000
2000
жақсы бола қоймас,
13:50
but a cold peace
328
815000
2000
бірақ қырғиқабақ бейбітшілік
13:52
is still better than a hot war.
329
817000
3000
шын соғыстан әлдеқайда жақсы.
13:56
Good news is also about learning the right lesson.
330
821000
3000
Әрнеден дұрыс сабақ алу да –
жақсылық.
жақсылық.
13:59
So what then distinguishes
331
824000
2000
Сонымен, Израиль-Палестина
жанжалының
жанжалының
14:01
the Israeli/Palestinian conflict
332
826000
2000
Солтүстік Ирландиядан,
14:03
from that in Northern Ireland,
333
828000
3000
Судандағы азамат соғысынан,
14:06
or the civil war in Sudan
334
831000
2000
не Либериядан
14:08
from that in Liberia?
335
833000
2000
қандай айырмашылығы бар?
14:10
Both successes and failures
336
835000
3000
Сәтсіздіктер де, жеңістер де бізге
14:13
teach us several critically important things
337
838000
3000
бірнеше маңызды жайтты үйретеді.
14:16
that we need to bear in mind
338
841000
2000
Егер біз жақсы жаңалықтар көп болсын десек
14:18
if we want the good news to continue.
339
843000
2000
осыларды көкейден шығармауымыз керек.
14:20
First, leadership.
340
845000
3000
Біріншіден, басшылық.
14:23
In the same way in which ethnic conflict and civil war
341
848000
4000
Адам қолымен жасалған апаттар сияқты
14:27
are not natural
342
852000
2000
этностық конфликті мен азамат соғысы да
14:29
but man-made disasters,
343
854000
2000
табиғи нәрсе емес,
14:31
their prevention and settlement
344
856000
2000
сондықтан олардың алдын алу және реттеу
14:33
does not happen automatically either.
345
858000
3000
өздігінен бола қалмайды.
14:37
Leadership needs to be capable,
346
862000
3000
Басшылық бейбітшілікті сақтауға келгенде
14:40
determined and visionary
347
865000
2000
қауқарлы, батыл
14:42
in its commitment to peace.
348
867000
2000
әрі көреген болуы керек.
14:44
Leaders need to connect to each other
349
869000
3000
Лидерлер өз арасында,
қолдаушылар арасында
қолдаушылар арасында
14:47
and to their followers,
350
872000
2000
байланыс орнатып,
14:49
and they need to bring them along
351
874000
2000
оларды бейбіт болашаққа бастайтын
14:51
on what is an often arduous journey
352
876000
3000
бұралаң да ауыр жолмен
14:54
into a peaceful future.
353
879000
2000
бірге алып өтуі керек.
14:56
Second, diplomacy.
354
881000
3000
Екінші – дипломатия.
14:59
Diplomacy needs to be well resourced,
355
884000
3000
Дипломатияға үлкен ресурс пен
15:02
sustained,
356
887000
2000
сенімділік қажет,
15:04
and apply the right mix of incentives and pressures
357
889000
2000
әрі лидерлер мен қолдаушыларды бір мезетте
15:06
on leaders and followers.
358
891000
2000
қолпаштап әрі қысымға алып отыру керек.
15:08
It needs to help them reach an equitable compromise,
359
893000
3000
Дипломатия оларға әділ компромиске
15:11
and it needs to ensure
360
896000
2000
келу үшін керек.
15:13
that a broad coalition
361
898000
2000
Бұл оларға жергілікті, аймақтық және
15:15
of local, regional
362
900000
2000
халықаралық араағайындардың
15:17
and international supporters
363
902000
2000
үлкен коалициясы
15:19
help them implement their agreement.
364
904000
3000
келісімді жүзеге асыру үшін қажет.
15:22
Third, institutional design.
365
907000
3000
Үшінші – институттық құрылым.
15:25
Institutional design requires
366
910000
2000
Институттық құрылымдау
15:27
a keen focus on issues,
367
912000
2000
мәселелерге мұқият қарап,
15:29
innovative thinking
368
914000
2000
инновацияшыл ойлауды,
икемді түрде,
икемді түрде,
15:31
and flexible and well-funded implementation.
369
916000
3000
мол қаржымен орындауды қажет етеді.
15:35
Conflict parties need to move away
370
920000
3000
Ұрысушы тараптар
15:38
from maximum demands
371
923000
2000
өз айтқандарын орындауды
талап етпей,
талап етпей,
15:40
and towards a compromise
372
925000
2000
бір-бірінің қажеттіліктерін ескеретін
15:42
that recognizes each other's needs.
373
927000
3000
компромиске ұмтылуы тиіс.
15:45
And they need to think
374
930000
2000
Және олар
15:47
about the substance of their agreement
375
932000
2000
бір-біріне таңған пікірден гөрі,
15:49
much more than about
376
934000
2000
келісімдерінің түп негізін
15:51
the labels they want to attach to them.
377
936000
2000
көбірек ойлауы керек.
15:53
Conflict parties also need to be prepared
378
938000
2000
Сондай-ақ ұрысушы тараптар
15:55
to return to the negotiation table
379
940000
3000
келісімді орындау тоқтап қалған жағдайда
15:58
if the agreement implementation stalls.
380
943000
3000
келіссөз үстеліне қайтуға
әзір болуы тиіс.
әзір болуы тиіс.
16:02
For me personally,
381
947000
2000
Менің өз басым үшін
16:04
the most critical lesson of all is this:
382
949000
3000
осылардың ішіндегі ең басты сабақ –
16:07
Local commitment to peace
383
952000
2000
жергілікті халықтың бейбітшілікке ұмтылысы
16:09
is all-important,
384
954000
2000
өте маңызды,
16:11
but it is often not enough
385
956000
3000
бірақ ол зорлық-зомбылықты тоқтату немесе
16:14
to prevent or end violence.
386
959000
3000
оның алдын алу үшін жеткіліксіз.
16:17
Yet, no amount of diplomacy
387
962000
3000
Бірақ ешқандай дипломатия да,
16:20
or institutional design
388
965000
2000
институттық құрылымдау да
16:22
can make up for local failures
389
967000
3000
жергілікті халықтың қателіктері мен
16:25
and the consequences that they have.
390
970000
3000
оның салдарын жоя алмайды.
16:28
Therefore, we must invest
391
973000
3000
Сондықтан, біз бейбітшілік орнатуға деген
16:31
in developing leaders,
392
976000
3000
қабілет-қарымы,
16:34
leaders that have the skills,
393
979000
3000
ерік-жігері мен көрегендігі бар
16:37
vision and determination
394
982000
2000
жергілікті лидерлерді тәрбиелеуге
16:39
to make peace.
395
984000
2000
күш салуымыз керек.
16:41
Leaders, in other words,
396
986000
2000
Басқаша айтсақ,
16:43
that people will trust
397
988000
2000
халық сенетін,
16:45
and that they will want to follow
398
990000
3000
тіпті ауыр таңдау жасау
16:48
even if that means
399
993000
2000
қажет болса да,
16:50
making hard choices.
400
995000
3000
соңдарынан еретін лидерлер.
16:53
A final thought:
401
998000
2000
Соңғы ойым:
16:55
Ending civil wars
402
1000000
2000
Азамат соғысын тоқтату –
16:57
is a process that is fraught with dangers,
403
1002000
3000
қауіп-қатерге, құлазуға,
17:00
frustrations and setbacks.
404
1005000
3000
шегініске толық ауыр жол.
17:03
It often takes a generation to accomplish,
405
1008000
3000
Оған жету үшін көп ұрпақ алмасуы мүмкін,
17:06
but it also requires us, today's generation,
406
1011000
3000
бірақ ол бізден, бүгінгі буыннан,
17:09
to take responsibility
407
1014000
2000
басшылық, дипломатия және
17:11
and to learn the right lessons
408
1016000
2000
институттық құрылымдаудан
17:13
about leadership, diplomacy
409
1018000
3000
оң сабақ алудың жауапкершілігін
17:16
and institutional design,
410
1021000
2000
талап етеді.
17:19
so that the child soldiers of today
411
1024000
3000
Сонда бүгінгінің бала солдаттары
17:22
can become the children of tomorrow.
412
1027000
2000
ертеңгінің бейқам сәбилеріне айналады.
17:24
Thank you.
413
1029000
2000
Рақмет.
17:26
(Applause)
414
1031000
3000
(Қол шапалақтау)
ABOUT THE SPEAKER
Stefan Wolff - Ethnic conflicts scholarStefan Wolff studies contemporary conflicts, focusing on the prevention and settlement of ethnic conflicts and in postconflict reconstruction in deeply divided and war-torn societies.
Why you should listen
German political scientist Stefan Wolff is professor of international security at the University of Birmingham, England, and one of the world's leading experts on ethnic conflicts. He consults with governments and international organizations on issues such as the development and stability of post-conflict areas, the institutional design of solutions for self-determination conflicts, and ethnopolitics and minority questions. Bridging the divide between academia and policy-making, he has been involved in various phases of conflict settlement processes in Sudan, Moldova, Sri Lanka and Kosovo. He has also worked on a wide range of conflicts in places such as Northern Ireland, the Balkans, Eastern Europe and the former Soviet Union, the Middle East and Asia. He is currently advising on the settlement of the status of Kirkuk, Iraq, and Transnistria, Moldova. He's written a dozen books, including Ethnic Conflict: A Global Perspective, the first major treatment of the subject aimed at a broad general audience. He's the founding editor of Ethnopolitics, a quarterly, peer-reviewed journal dedicated to the study of ethnic conflicts and their management around the globe.
Stefan Wolff | Speaker | TED.com