TEDSalon London 2010
Michael Pawlyn: Using nature's genius in architecture
مایکڵ پۆڵن : بەکارهێنانی بلیمەتی سروشت لە بواری ئەندازیاری بیناسازیدا
Filmed:
Readability: 4.9
2,031,800 views
چۆن ئەندازیارانی بیناسازی دەتوانن جیهانێک لە جوانی بەردەوام دروست بکەن؟ بەڵێ بێگومان بە فێربوون لە سروشتەوە... لە هۆڵی "تێد" له شاری لەندەن، مایکڵ پۆڵن باس لە سێ نەریتی سروشت دەکات کە لەتوانایدایە گۆڕانکاری بهێنێتە کایەوە لە بواری ئەندازیارانی بیناسازی و کۆمەڵگادا، ئەوانە ش بریتین لە:
توانای بنچینەیی دەرامەتە سروشتیەکان و دووبارە بەکارهێنانەوەی پاشەڕۆکان لە ڕێگەی شێوازی بازنەی داخراوەوە و وەرگتنی وزە لە خۆرەوە
Michael Pawlyn - Architect
Michael Pawlyn takes cues from nature to make new, sustainable architectural environments. Full bio
Michael Pawlyn takes cues from nature to make new, sustainable architectural environments. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:15
I'd like to start with a couple of quick examples.
0
0
3000
پێمخۆشە بە چەند نمونەیەکی خیرا دەستپێبکەم
00:18
These are spinneret glands
1
3000
2000
چه‌ند ڕژ ێنە خانەیەک هەیە
00:20
on the abdomen of a spider.
2
5000
2000
لە سەر سکی جاڵجاڵۆکه
00:22
They produce six different types of silk, which is spun together into a fiber,
3
7000
3000
ئەم ڕژێنە خانانە شەش جۆری جیاواز ئاوریشم دروست دەکەن کە لە لایەن جاڵجاۆکەوه تاڵ تاڵ دەکرێن و دەکرێنە ڕیشاڵێک
00:25
tougher than any fiber humans have ever made.
4
10000
3000
کە بەهێزترە لە هەموو ئەو ڕیشاڵانه‌ی کە مرۆڤ تا ئێستا دروستی کردوه
00:28
The nearest we've come is with aramid fiber.
5
13000
3000
باشترین جۆری ڕیشاڵیش، کە تا ئێستا مرۆڤ دروستی کردبێت، کە لە بە هێزیدا بگاتە ئه‌و ڕیشاڵه‌ی که جاڵجاۆکە دروستی ده کات بریتیە له ڕیشاڵی " ئارامید"
00:31
And to make that, it involves extremes of temperature,
6
16000
2000
به‌رهه‌مهێنانی ئه م جۆره ڕیشاڵه‌ش پێویستی به پله‌ی گه‌رمای به‌رز و
00:33
extremes of pressure and loads of pollution.
7
18000
3000
بڕێکی زۆر په‌ستان هه‌یه لە هەمان کاتیشدا ژینگه‌ش پیس ده‌کات
00:36
And yet the spider manages to do it at ambient temperature and pressure
8
21000
3000
به‌ڵام جاڵجاڵۆکه ده‌توانێت هه‌مان کار به پله‌یه‌کی گه‌رمی و په‌ستانی مامناوه‌ند به ئه‌نجام بگه‌یه‌نێت
00:39
with raw materials of dead flies and water.
9
24000
3000
به به کارهێنانی چه‌ند کە رەستەیەکی سەرەتایی وه‌کو ئاو و مێش و مەگەزی مردوو
00:42
It does suggest we've still got a bit to learn.
10
27000
2000
کە ئەمەش خۆی لە خۆیدا ئەوڕاستیە دەردە خات کە هێشتا ئێمەی مرۆڤ کە مێکمان ماوە تاوەکو بە تەواوەتی فێر بین
00:44
This beetle can detect a forest fire at 80 kilometers away.
11
29000
3000
ئەم قالۆنچەیەی کە لێرەدا دەیبینن دەتوانێت لە دووری ٨٠ کم وە هەست بە کەوتنەوەی ئاگر بکات
00:47
That's roughly 10,000 times the range
12
32000
2000
کە ئەمەش دەکاتە نزیکەی ١٠،٠٠٠جار هێندەی
00:49
of man-made fire detectors.
13
34000
2000
ئە و ئامێرە ئاگادار کەرەوانەی کە دەستکردی مرۆڤن
00:51
And what's more, this guy doesn't need a wire
14
36000
2000
ئەوەی جێی تێبینشە ئەوەیە کە ئەم قالۆنچەیە پێویستی بە وایەرێک نیە
00:53
connected all the way back to a power station burning fossil fuels.
15
38000
4000
کە بیبەستێتەوە بەوێستگەکانی دابەشکردنی کارەباوە، کە بە سوتەمەنی سروشتی کار دەکەن، تا وەکو ئەوکارە ئەنجامبدات
00:57
So these two examples give a sense of what biomimicry can deliver.
16
42000
3000
کەواتە، ئەم دوو نمونەیەی کە باسمان کرد ئه‌و ڕاستیە دە سەلمێنن کە زیندە لاساییکردنەوە (واتا لێکۆڵینەوە لە سروشت و لە سیستەم و ڕەگەز و پرۆسەکانی ناوی بۆ کەڵک لێوەرگرتنیان بۆ چارەسەر کردنی کێشەو گرفتەکانی مرۆڤ) لە توانایدایە چ شتێک پێشکەش بە مرۆڤایەتی بکات
01:00
If we could learn to make things and do things the way nature does,
17
45000
3000
ئەگەر هاتوو ئێمە کاروباره‌کانمان به‌و شێوازه به ئه‌نجام گه‌یاند که سروشت به ئه‌نجامی ده‌گه یه‌نێت،
01:03
we could achieve factor 10, factor 100,
18
48000
2000
ئه‌وا ده‌توانین بە ۱۰ قات و بە ۱۰۰ قات و
01:05
maybe even factor 1,000 savings
19
50000
2000
به‌ڵکو پێدەچێت به ۱۰۰۰قاتیشمان
01:07
in resource and energy use.
20
52000
3000
لە به‌کارهێنانی وزه ودەرامەتە سروشتیەکان بۆ بگەڕێتەوە
01:10
And if we're to make progress with the sustainability revolution,
21
55000
3000
وە ئەگەرهاتوو ئێمەی مرۆڤ ویستمان پێشبکەوین شان به شانی شۆڕشیێکی ژینگە دۆستانە
01:13
I believe there are three really big changes
22
58000
2000
ئەوا من باوەڕم وایە کە سێ گۆڕانکاری زۆر گرنگ هەیە
01:15
we need to bring about.
23
60000
2000
کە پێویستە بهێنرێنە کایەوە کە ئەوانەش بریتئن لە:
01:17
Firstly, radical increases in resource efficiency.
24
62000
3000
یەکەم، زیاکردنی تونای دەرامەتە سروشتیەکان بە شێوازێکی بنچینەیی
01:20
Secondly, shifting from a linear, wasteful,
25
65000
2000
دووەم، گۆڕانکاری لە بە کار هێنانی بە فیڕ ۆدەرانە و
01:22
polluting way of using resources
26
67000
2000
ژینگە پیسکەرانەی دەرامەتە سروشتیەکان
01:24
to a closed-loop model.
27
69000
2000
لە شێوازێکی هێڵی ڕاستڕ‌‌‌‌ەوانەوە بۆ شێوازێکی بازنەیی داخراو ( واتە پوختە کردن و دووبارە بە کار هێنانەوە وی پاشماوەی ئەم دەرامەتانە)
01:26
And thirdly, changing from a fossil fuel economy
28
71000
2000
وە سێهەم، گۆڕینی ئەو شێوازە ئابووریەی کە پشت بە سوتەمەنی سروشتی دەبەستێت
01:28
to a solar economy.
29
73000
2000
بۆشێوازێک کە پشت بە وزەی خۆر دەبەستێت
01:30
And for all three of these, I believe,
30
75000
2000
وەهەر ئەم سێ هۆکارە شە کە وام لێ دەکات کە باوەرم وابێت کە
01:32
biomimicry has a lot of the solutions that we're going to need.
31
77000
2000
زیندە لاسایکردنەوە ڕێگەچارەی زۆری پێیە تاوەکو بیبەخشێتە ئێمەی مرۆڤ بۆ ئەوەی سوودی لێوەربگرین
01:34
You could look at nature as being like a catalog of products,
32
79000
3000
لە ڕاستیدا دەتوانین وەکو خشتەیەکی بەروبووم بڕوانینە سروشت
01:37
and all of those have benefited
33
82000
2000
لەگەڵ هەموو ئەو لایەنانەی کە کەڵکیان لێوەرگرتوە
01:39
from a 3.8-billion-year research and development period.
34
84000
3000
لە پەرەپێدان و پشکنینیدا بە دریژایی ٣.٨ ملیۆن ساڵ
01:42
And given that level of investment, it makes sense to use it.
35
87000
3000
دەی مادام سروشت خاوەنی ئەم سەرمایە گەورەیەیە، جێی خۆیەتی کە سوودی لێ ببینین
01:45
So I'm going to talk about some projects that have explored these ideas.
36
90000
3000
لە بەر ئەوە من لێرەدا باسی چەند پرۆژەیەکتان بۆ دەکەم کە کاریگەری ئەو بیرۆکانەیان بەسەرەوەیە کە لە سروشتەوە وەرگیراون
01:48
And let's start with radical increases
37
93000
2000
وە با بەو زیادبوونە بنڕەتیانە دەست پێبکەین
01:50
in resource efficiency.
38
95000
2000
لە توانای دەرامەتە سروشتیەکاندا دەتوانرێت بهێنرێتە کایەوە
01:52
When we were working on the Eden Project,
39
97000
2000
کاتێک کارمان لەسەر پرۆژەی(عەدەن) دەکرد،
01:54
we had to create a very large greenhouse
40
99000
2000
کارەکە وای دەخواست کە خانووەکی شووشەبەندی کشتوکاڵی ئێکجار گەورە دروست بکەین،
01:56
in a site that was not only irregular,
41
101000
2000
لە شوێنێکدا نەک هەر خۆی لە خۆیدا نا ڕێک بوو،
01:58
but it was continually changing because it was still being quarried.
42
103000
3000
بەڵکو بە بەر دەوامیش ڕووبەرەکەی گۆڕانی بە سەردا دەهات بە هۆی ئەوەی کە هێشتا هەر کاری هەڵدکەندنی تیا دا دەکرا بۆ مەبەستی کانزاکاری
02:01
It was a hell of a challenge,
43
106000
2000
بە ڕاستی ئە و کارە کە دەمان ویست بیکەین زۆر ئەستەم بوو،
02:03
and it was actually examples from biology
44
108000
2000
وە لە ڕاستیشدا، بیرۆکەی ئەو خانووە شوشەییە مان لە هەندێک نموونەی زیندەزانییەوە وەرگتبوو
02:05
that provided a lot of the clues.
45
110000
2000
کە چەند سەرەداوێکی دابووە دەستمان
02:07
So for instance,
46
112000
2000
بۆ نموونە
02:09
it was soap bubbles that helped us generate a building form
47
114000
2000
شێوازی بنیاتنانی دەرەکی خانووە شووشەبەندە کشتوکاڵیەکەمان لە بڵقی سابوونەوە وەرگرتبوو
02:11
that would work regardless of the final ground levels.
48
116000
3000
کە لە توانایدا بوو ئەرکی خۆی بە جێ بهێنێت بە بێ ئەوەوی کە پێویستی بە پشت بەستن بێت بە ئاستەکانی تری خوارەوەی خانووە شووشە بەندەکە
02:14
Studying pollen grains
49
119000
2000
وە بە لێکۆڵینەوەش لە دەنکۆڵەکانی هەڵاڵە
02:16
and radiolaria and carbon molecules
50
121000
2000
و زینده‌وری مشەخۆری تاک خانه‌یی " ڕادیۆلێریا" و گەردی کاربۆن
02:18
helped us devise the most efficient structural solution
51
123000
3000
توانیمان بگەینە دۆزینەوەی کاریگەرترین شێوازی پێکهاتەی بیناکاری
02:21
using hexagons and pentagons.
52
126000
3000
ئەویش بە بەکارهێنانی شێوەی ئەندازەیی پێنج گۆشە و حەوت گۆشە
02:24
The next move was that we wanted
53
129000
2000
هه‌نگاوی دواترمان ئەوە بوو کە ویستمان
02:26
to try and maximize the size of those hexagons.
54
131000
2000
هەوڵبدەین قەبارەی ئەو حەوت گۆشانە گەورەتر بکەین
02:28
And to do that we had to find an alternative to glass,
55
133000
2000
وە بۆ ئەنجامدانی ئەو کارەش پێویستی دەکرد کە لە بری شوشە مادەیەکی تر بە کار بهێنین
02:30
which is really very limited in terms of its unit sizes.
56
135000
3000
وە ئەو مادەیەش پێوستی دەکرد کە قەبارەی یە کە پێکهێنەرەکانی زۆر سنوورداربێت
02:33
And in nature there are lots of examples
57
138000
3000
وە لە سروشتیشدا نموونەی ئەم جۆرە مادانە زۆرن
02:36
of very efficient structures based on pressurized membranes.
58
141000
3000
کە خاوەنی پێکهاتەی چالاکی لەم جۆرەن ولە شێوەدا دەچنەوە سەر شیوازی پەردەیی پەستێنراو
02:39
So we started exploring this material called ETFE.
59
144000
3000
ئەوە بوو دەستمان کرد بە لێکۆڵینەوە لە مادەیەک کە بە "ئی - تی- ئێف-ئی' ناسراوە
02:42
It's a high-strength polymer.
60
147000
2000
کە ئاوێتەیەکی کیمیایی زۆر بەهێزە
02:44
And what you do is you put it together in three layers,
61
149000
2000
وە چۆنێتی بە کار هینانی ئەم مادەیەش بەو شێوازەیە کە بە سێ چین دەیان خەیتە پاڵ یەک و
02:46
you weld it around the edge, and then you inflate it.
62
151000
3000
لە قەراغەوە پێکەوەیان دەلکێنیت بە لەحیم و دواتر پڕیان دەکەیت لە هەوا
02:49
And the great thing about this stuff
63
154000
2000
وە باشی ئەم مادەیەش لەوەدایە
02:51
is you can make it in units
64
156000
2000
کە دەتوانرێت بە شێوازی خانەیی تاک تاک دروست بکرێت
02:53
of roughly seven times the size of glass,
65
158000
2000
وە لە قەبارەشدا بگاتە حەوت ئەوەندەی شووشە
02:55
and it was only one percent of the weight of double-glazing.
66
160000
2000
بەڵام لە کێشدا بە تەنها لە %١ ی کێشی جووت شوشەی دوو دیوی دەبێت
02:57
So that was a factor-100 saving.
67
162000
2000
وە بەم کارەش ١٠٠قات دەگەڕێتەوە سەر دەرامەتە سروشتیەکان
02:59
And what we found is that we got into a positive cycle
68
164000
3000
وە هەروەها بۆشمان دەرکەوت کە چووینتە ناو بازنەیەکی باشەوە
03:02
in which one breakthrough facilitated another.
69
167000
2000
کە تیایدا هەر پیشکەوتنێک ڕێخۆشکەرە بۆ یەکێکی دیکە
03:04
So with such large, lightweight pillows,
70
169000
3000
کەواتە بە هۆی بە کارهێنانی ئەم مادە شکڵ گەورە سەرین ئاسا کێش سوکەوە وەک بنمیچێک بۆ خانووە شووبەندەکە،
03:07
we had much less steel.
71
172000
2000
بڕێکی کەمتر مادەی ستیلمان هەبوو لە خانووەشووشەبەندەکەدا
03:09
With less steel we were getting more sunlight in,
72
174000
2000
وە بە هۆی ئەوەی کە ستیلێکی کەمتر لە خانووە شووشە بەندەکەدا بە کار هاتبوو، تیشکی خۆر زیاتر دزەی دەکردە ناوەوە
03:11
which meant we didn't have to put as much extra heat in winter.
73
176000
3000
کە ئەمەش ئەوەی دەگەیاند لە زستاندا کەمتر پێویستیمان بەوە دە بێت کە خانووە شووشە بەندە کە گەرم بکەین لە ڕێی ئامێری گەرمکەرەوە وە
03:14
And with less overall weight in the superstructure,
74
179000
2000
وە بە هۆی کێشی سووکی خانووەکەوە بە شێوەیەکی گشتی
03:16
there were big savings in the foundations.
75
181000
2000
پارەیەکی زۆر گەڕایەوە بۆ بنیاتنای بناغەی دامەزراوەکە
03:18
And at the end of the project we worked out
76
183000
2000
وە لە کاتی کۆتایهاتنی پرۆژەکە بۆمان دەرکەوت
03:20
that the weight of that superstructure
77
185000
2000
کە کێشی دامەزراوەکە بە گشتی
03:22
was actually less than the weight of the air inside the building.
78
187000
3000
کەمتر بوو لە کێشی هەواکەی ناوی ( واتە هەوای ناو خانووە شووشەبەندەکە)
03:25
So I think the Eden Project is a fairly good example
79
190000
3000
لە بەر ئەوە باوڕم وایە کە پرۆژەی عەدەن نموونەیەکی تا ڕادەیەک باشە
03:28
of how ideas from biology
80
193000
2000
بۆ ئەو ڕاستییەی کە چۆن وەرگرتنی بیرۆکە لە زانستی زیندەوەرانەوە
03:30
can lead to radical increases in resource efficiency --
81
195000
3000
دەتوانێت ببێتە هۆکارێک بۆ زیاد بوونی توانای دەرامەتە سروشتیەکان بە شێوەیەکی بنەڕەتیانە
03:33
delivering the same function,
82
198000
2000
کە پڕۆژەکان هەمان ئەرکی خۆیان ڕابپەڕێنن،
03:35
but with a fraction of the resource input.
83
200000
2000
بەڵام بە بەکارهێنانی بەشێکی کەمتر لە دەرامەتەسروشتییەکان
03:37
And actually there are loads of examples in nature
84
202000
2000
وە لە راستیدا نموونە گەلێکی تر هەن لە سروشتدا
03:39
that you could turn to for similar solutions.
85
204000
3000
کە دەتوانین بیان کەینە چارەسەری لەو شێوازە
03:42
So for instance, you could develop super-efficient roof structures
86
207000
3000
بۆ نموونە دەتوانین سەربانی خانووی زۆر چاک درووست بکەین
03:45
based on giant Amazon water lilies,
87
210000
3000
بە سوود وەرگرتن لە شێوازی گوڵە شلێری گەورە گەورەی ئاویی ناوچەی ئەمازۆن
03:48
whole buildings inspired by abalone shells,
88
213000
2000
وە بینای تەواو دروست بکەین بە سوود وەرگرتن لە شێوازی قاوغی گوێچکە ماسی،
03:50
super-lightweight bridges inspired by plant cells.
89
215000
3000
وەهەرەها پردی پەڕینەوە دروست بکەین، کە کێشیان زۆر سووک بێت، بە سوود وەرگرتن لە شێوازی خانەی ڕووەکەکان
03:53
There's a world of beauty and efficiency to explore here
90
218000
3000
بەڵێ جیهانێک لە جوانی و کارامەیی لەبەر دەستی ئیمەی مرۆڤدایە تاوەکو بیپشکنین
03:56
using nature as a design tool.
91
221000
3000
وە سروشتیش وەکو ئامرازێکی نەخشەسازی بۆئەم مەبەستە بە کار بهێنین
03:59
So now I want to go onto talking about the linear-to-closed-loop idea.
92
224000
3000
ئێستاش دەمەوێت بچمە سەر باسی گۆڕانکاری لە بەکارهێنانی دەرامەتە سروشتیەکان لە شێوازی هێڵی ڕاستڕ‌‌‌‌ە وە وە بۆ شێوازی بازنەیی داخراو
04:02
The way we tend to use resources
93
227000
2000
ئێمەی مرۆڤ بە شیوەیەکی گشتی زیاتر دەرامەتەکان بە شێوازێک بە کار دەهینین
04:04
is we extract them,
94
229000
2000
کە یەکەم جار لە سروشتەوە دەریان دەهێنین و
04:06
we turn them into short-life products and then dispose of them.
95
231000
2000
دواتر دەیان کەینە بەرهەمی کاتی و لە پاشدا فڕێیان دەدەین
04:08
Nature works very differently.
96
233000
2000
سروشت زۆربە شێوازێکی جیاواز لە مرۆڤەکان کار دەکات
04:10
In ecosystems, the waste from one organism
97
235000
2000
لە سیستەمە ژینگەییەکاندا، پاشەڕۆی زیندەوەرێک
04:12
becomes the nutrient for something else in that system.
98
237000
2000
دەبیتە خۆراکی زیندەوەرێکی دیکە لە و سیستەمە ژینگەییەدا
04:14
And there are some examples of projects
99
239000
2000
وە نموونەی چەند پرۆژەیەک هەیە
04:16
that have deliberately tried to mimic ecosystems.
100
241000
3000
کە بە مەبەست هەوڵی داوە لاسایی ئەم سیستەمە ژیینگەیانە بکاتەوە
04:19
And one of my favorites
101
244000
2000
وە یه‌کێک له‌و پرۆژانه‌ی که زۆرله لای من پەسەندە
04:21
is called the Cardboard to Caviar Project
102
246000
2000
پێی دەوترێت پڕۆژەی کارتۆن (مقەبا) بۆ کاڤیار (واتە پیشەسازی خۆراکی گەرای ماسی)
04:23
by Graham Wiles.
103
248000
2000
خاوەنی بیرۆکەی ئەم پڕۆژەیەش (گراهام وایەڵز)ە
04:25
And in their area they had a lot of shops and restaurants
104
250000
3000
سەرەتاکانی دروستبوونی ئەم بیرۆکەیەش دەگەڕێتەوەو بۆ ئەوناوچەیەی کە (گراهام)ی لێ دەژیا کە دوکان و چێشتخانەیەکی زۆری بەسەرەوە بوو
04:28
that were producing lots of food, cardboard and plastic waste.
105
253000
3000
ئەم دوکان و چێشتخانانەش پاشەڕۆیەکی زۆری خواردن و مقەبا و پلاستیکیان فرێ دەدا
04:31
It was ending up in landfills.
106
256000
2000
ئەم پاشەڕۆیانەش کەڵەکە دەبوون و زبڵخانەیان لێ پەیدا دەبوو،
04:33
Now the really clever bit is what they did with the cardboard waste.
107
258000
2000
شتێکی زۆر ژیرانە دەربارەی ئەم پرۆژەیە بریتی بوو لەو کارەی کە بە پاشەڕۆی مقەباکان کرا
04:35
And I'm just going to talk through this animation.
108
260000
3000
کە لێرەدا من بە وێنەیەکی جوڵاو بۆتان ڕوون دەکەمەوە
04:38
So they were paid to collect it from the restaurants.
109
263000
2000
کار بە دەستانی ئەم پڕۆژەیە پارەیان دەدرایە تاوەکو بڕۆن و ئەو مقەبایانە لە چێشتخانەکان کۆبکەنەوە
04:40
They then shredded the cardboard
110
265000
2000
دواتر ئەم مقەبایانەیان پارچە پارچە دەکرد
04:42
and sold it to equestrian centers as horse bedding.
111
267000
3000
دەیان فرۆشت بە سەنتەرەکانی ئەسپسواری لەوێش ئەم پارچە مقەبایانە بۆ خۆشکردنی جێی خەوی ئەسپەکان بە کار دەهات
04:45
When that was soiled, they were paid again to collect it.
112
270000
2000
کاتێکیش کە ئەم پارچە مقەبایانە شی دەبوونەوە، دووبارە کاربە دەستانی پرۆژەکە پارەیان دەدرایە تا بڕۆن و ئەو پاشەڕۆ شیوەبووانە کۆبکەنەوە
04:47
They put it into worm recomposting systems,
113
272000
2000
دواتریش ئەم پاشەرۆ شیوەبووانە دەکرانە دەزگاکانی دروستکردنی پەیینەوە
04:49
which produced a lot of worms, which they fed to Siberian sturgeon,
114
274000
3000
ئەم کارەش دەبووە هۆی دروستبوونی کرمێکی زۆر، کە ئەم کرمانەش دەدرانە ماسی(ستەرجیۆن)ی سایبیری،
04:52
which produced caviar, which they sold back to the restaurants.
115
277000
3000
کە ئەم ماسیەش ڕێژەیەکی زۆری گەرای دادەنا کە پێی دەوترێت (کاڤیار)، دووبارە ئەم کاڤیارەش دەفرۆشرایەوە بە خواردنگەکان
04:55
So it transformed a linear process
116
280000
2000
کەوابوو ئەم پرۆژەیە ش بەکارهێنانی دەرامەتە سروشتیەکانی لە شێوازی هێڵی ڕاستڕ‌‌‌‌ە وە،
04:57
into a closed-loop model,
117
282000
2000
گۆڕی بۆ شێوازی بازنەیی داخراو،
04:59
and it created more value in the process.
118
284000
3000
وە لە هەمان کاتدا بە هۆی ئەم پرۆسەیەوە بەهایەکی ئابووری زیاتریش درووست بوو
05:02
Graham Wiles has continued to add more and more elements to this,
119
287000
2000
گراهام وایەلز بە بەردەوامی بەشی نوێی زیادەکرد بۆ پرۆژەکە
05:04
turning waste streams into schemes that create value.
120
289000
3000
کەئەمەش بووە هۆی ئەوەی لێشاوی بێ سەرەو بەرەی ئەو پاشماوانە ڕێکبخرێن و بکرێنە دوتوێی سیستەمێکی بەرنامە بۆ داڕێژراوەوە کە ئەم کارەش خۆی لە خۆیدا بووە هۆی خوڵقاندنی بەهایەکی ئابووری بۆ پرۆژەکە
05:07
And just as natural systems
121
292000
2000
وە هەر وەکو چۆن سیستەمە ژینگەییەکان
05:09
tend to increase in diversity and resilience over time,
122
294000
3000
بە تێپەڕبوونی کات لە ڕووی توانای هەمە چەشنی و دووبارە ژیانەوە وە زیاد دەکەن،
05:12
there's a real sense with this project
123
297000
2000
ئەم پرۆژەیەش خاوەنی هەمان ئەو ڕاستیەیە
05:14
that the number of possibilities
124
299000
3000
لەوەی کە ژمارەی ئەگەرەکانی
05:17
just continue increasing.
125
302000
2000
بە بەردەوامی لە زیادبووندان
05:19
And I know it's a quirky example,
126
304000
2000
وە دەشزانم ئەو نموونەی کە ئێستا باسم کرد نموونەیەکی ناوازە بوو،
05:21
but I think the implications of this are quite radical,
127
306000
2000
بەڵام وا هەست دەکەم کە ناوەرۆکی ئەم نموونەیە شتێکی بنچینەیی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە،
05:23
because it suggests that we could actually
128
308000
2000
کە پێشنیازی ئەوە دەکات کە ئێمەی مرۆڤ بە ڕاستی دەتوانین
05:25
transform a big problem -- waste -- into a massive opportunity.
129
310000
3000
كێشەیەکی گەورەی وەک کێشەی پاشەڕۆ بگۆڕین و بیکەینەهەلێکی گەورە لە لای خۆمان
05:28
And particularly in cities --
130
313000
2000
وە بە تایبەتی لە شارەکاندا
05:30
we could look at the whole metabolism of cities,
131
315000
2000
دەتوانین بڕوانینە گشت زیندەچالاکیەکان
05:32
and look at those as opportunities.
132
317000
2000
و به هەلێکی باش لە قەڵەمیان بدەین
05:34
And that's what we're doing on the next project I'm going to talk about,
133
319000
2000
وە ئێمە لە هێنانە دی و بەرجەستە کردنی ئەوە کارەداین لەم پرۆژەیەی کە وا ئێستا بۆتان باس دەکەم،
05:36
the Mobius Project,
134
321000
2000
پڕۆژەی (مۆبیەس)،
05:38
where we're trying to bring together a number of activities,
135
323000
2000
لەم پرۆژەیەدا هەوڵمان داوە کە چەند چالاکیەک پێکەوە گرێبدەین
05:40
all within one building,
136
325000
2000
هەموو ئەو چالاکیانەش لە نێو یەک بینادا،
05:42
so that the waste from one can be the nutrient for another.
137
327000
3000
بۆ ئەوەی کە پاشەڕۆی هەر چالاکیەک بتوانرێت وەکو خۆراک لە لایەن چالاکیەکەی ترەوە بەکاربێت
05:45
And the kind of elements I'm talking about
138
330000
2000
وە ئەم چالاکیانەی کە من باسیان دەکەم
05:47
are, firstly, we have a restaurant inside a productive greenhouse,
139
332000
3000
بریتین لە، یەکەم ، چێشتخانەیەک کە لە ناو خانوویەکی شووشە بەندی کشتوکاڵی بەرهەم هێن دایە،
05:50
a bit like this one in Amsterdam called De Kas.
140
335000
2000
کە کەمێک لە شێوەدا دەچێتەوە سەر ئەم چێشتخانەیە کە لە شاری (ئەمیستەردام)ە بە ناوی (دێكاس)ەوە
05:52
Then we would have an anaerobic digester,
141
337000
2000
دواتر ئامێرێکی تێكشکێنەری پاشەڕۆکانمان دەبێت کە هەواکەی ناوی بە تەواوەتی دەرکراوە،
05:54
which could deal with all the biodegradable waste from the local area,
142
339000
3000
وە ئەم ئامێرەش دەتونێت دووبارە پاشەڕۆی زیندەشیووەبووەکان لە ناوچەکانی دەوروبەری خۆی تێکبشکێنێتەوە و جارێکی تریش شیان بکاتەوە و
05:57
turn that into heat for the greenhouse
143
342000
2000
کە بە هۆی ئەم کارەشەوە گەرمی بۆ خانووە شووشەبەندەکە دابین دەبێت
05:59
and electricity to feed back into the grid.
144
344000
2000
و هەروەها کارەباش دابین بکات و بیداتەوە بە تۆڕی دابەشکردنی کارەبای خانووە کە.
06:01
We'd have a water treatment system
145
346000
2000
سیستەمێکی پاککردنەوەی ئاویشمان دەبێت
06:03
treating wastewater, turning that into fresh water
146
348000
2000
بۆ پاکردنەوەی ئاوی پیس و گۆڕینی بۆ ئاوی پاک
06:05
and generating energy from the solids
147
350000
2000
و بەرهێنانی وزە لە مادە کانزاییە ڕەقەکانی ناو ئاوەکە
06:07
using just plants and micro-organisms.
148
352000
3000
ئەوەش بە تەنها بە بەکارهێنانی ڕووەک و وردە زیندەوەرەکان
06:10
We'd have a fish farm fed with vegetable waste from the kitchen
149
355000
2000
کێڵگەیەکی بەخێوکردنی ماسیمان دەبێت کە دەتوانین پاشەڕۆی سەوزەهاتەکانی نێو چێشتخانەکە
06:12
and worms from the compost
150
357000
2000
و کرمی ناو مادە شیووەبووەکانیانان بدەینێ
06:14
and supplying fish back to the restaurant.
151
359000
2000
کە ئەمەش خۆی لە خۆیدا دەبێتەوە هۆی ئەوەی کە ماسی بۆ چێشتخانەکە دابین ببێت
06:16
And we'd also have a coffee shop, and the waste grains from that
152
361000
3000
وە لە هەمان کاتدا قاوەخانەیەکیشمان دەبێت، کە دیسان پاشەرۆی دەنکەکانی قاوە
06:19
could be used as a substrate for growing mushrooms.
153
364000
2000
دەتوانرێت وەکو هەوێنوێک بەکار بهێنرێت بۆ ڕوواندنی قارچک
06:21
So you can see that we're bringing together
154
366000
2000
کەواتە وەکو دەبینن ئێمە دێین و
06:23
cycles of food, energy and water and waste
155
368000
2000
چەند سووڕێک پێکەوە گرێدەدەین کە ئەوانەش بریتین لە سووڕی وزە و ئاو و پاشەڕۆ،
06:25
all within one building.
156
370000
2000
ئەمانەش هەموو لە ناو یەک بینادا
06:27
And just for fun, we've proposed this for a roundabout in central London,
157
372000
3000
وە هەر بۆ خۆشی، پێشنیاری درووستکردنی فلکەیەکمان خستۆتە بەر دەم حکومەت لە ناوەڕاستی لەندەن،
06:30
which at the moment is a complete eyesore.
158
375000
2000
کە وەکو ئێستا لە وێنەکەدا دەیبینن کە چەند دیمەنێکی ناشرینی هەیە
06:32
Some of you may recognize this.
159
377000
2000
پێدەچێت هەندێک لە ئێوە شێوەی بکەن و بیناسنەوە
06:34
And with just a little bit of planning,
160
379000
2000
بە بڕێکی کەم لە پلاندانان و بەرنامە ڕێژی،
06:36
we could transform a space dominated by traffic
161
381000
3000
دەتوانین ئەو بۆشیاییەی کە لە ئێستادا لەلایەن ترافیکەوە دەستی بەسەردا گیراوە
06:39
into one that provides open space for people,
162
384000
3000
بکەین بە ترافیکێک کە بۆشاییەکی بەرفراوان بۆ خەڵکی دابین دەکات و
06:42
reconnects people with food
163
387000
2000
خەڵکی دووبارە ببەستێتەوە بە خۆراکەوە کە لە سروشتەوە بە دەستی دەهێنین لە بنەڕەتدا
06:44
and transforms waste into closed loop opportunities.
164
389000
3000
هەروەها دەتوانین پاشەرۆکانیش بگەڕێنێتەوە بۆ دووبارە بە کارهێنانەوە لە ڕێی شێوازی بازنەیی داخراوە وە
06:47
So the final project I want to talk about
165
392000
2000
دووا پڕۆژە کە دەمەوێت دەربارەی بدوێم
06:49
is the Sahara Forest Project, which we're working on at the moment.
166
394000
3000
بریتیە لە پڕۆژەی دارستانی سەهارا(بیابانی گەورەی ئەفریقا)، کە ئێستاکە کاری لەسەر دەکەین
06:52
It may come as a surprise to some of you
167
397000
2000
لەوە دەچێت بە لاتانەوە سەیر بێت
06:54
to hear that quite large areas of what are currently desert
168
399000
2000
ببیستن کە ناوچیەیەکی تا ڕادەیەک بەرفراوان کە لەئێستادا بیابانە
06:56
were actually forested a fairly short time ago.
169
401000
3000
لە ڕاستیدا کرابوونە دارستان بە ماوەیەکی کەم بەر لە ئێستا
06:59
So for instance, when Julius Caesar arrived in North Africa,
170
404000
3000
بۆ نموونە کاتێک کە (یۆلیۆس قەیسەر) هاتە باکووری ئەفریقا،
07:02
huge areas of North Africa
171
407000
2000
ناوچەیەکی بەر فراوانی ئەو شوێنە
07:04
were covered in cedar and cypress forests.
172
409000
2000
بە دارستانی دار ئەرز ودار سەروو کە جۆرێکەلە دار سنەوبەرداپۆشرابوو
07:07
And during the evolution of life on the Earth,
173
412000
2000
بە درێژایی پەیدابوون وبەرەو پیشچوونی ژیان لەسەر زەوی،
07:09
it was the colonization
174
414000
2000
داپۆشینی سەر تا سەری
07:11
of the land by plants
175
416000
2000
زەوی بووو بە ڕووەکەکان
07:13
that helped create the benign climate we currently enjoy.
176
418000
2000
کە بووە هۆی دروستکردنی ئەو کەش و هەوا گونجاوەی کە ئێمەی مرۆڤ لە ئێستادا سوودی لێ دەبینین
07:15
The converse is also true.
177
420000
2000
وە هەروەها پێچەوانەکەی ئەمەش ڕاستە
07:17
The more vegetation we lose,
178
422000
2000
تا بێتوو سەوزایی زیاتر لە دەست بدەین،
07:19
the more that's likely to exacerbate climate change
179
424000
2000
ئەوە ئەگەری گۆڕانی کەش وهەوا بەرەو خراپی زیاتر دەبێت
07:21
and lead to further desertification.
180
426000
3000
کە ئەمەش لە ئاکامدا مل دەکێشێت بۆ زیاد کردنی دیاردەی بە بیابانیبوون
07:24
And this animation,
181
429000
2000
ئەم وێنە جووڵاوەی کە لەبەر چاوتاندایە،
07:26
this shows photosynthetic activity over the course of a number of years,
182
431000
3000
چالاکی ڕۆشنەپێکهاتن پشان دەدات لە ماوەی چەند ساڵێک لەمەوبەر لە ناوچەکەدا
07:29
and what you can see is that the boundaries of those deserts
183
434000
3000
وە دەتوانن بە ئاشکرا ببینن کە سنووری ئەو بیابانانە
07:32
shift quite a lot,
184
437000
2000
بە ڕێژەیەکی زۆر گۆڕانکاری بە سەردا دێت،
07:34
and that raises the question
185
439000
2000
وە ئەمەش ئەو پرسیارە لە لامان دەوروژێنێت
07:36
of whether we can intervene at the boundary conditions
186
441000
3000
کە ئایە ئێمە دەتوانین دەست بخەینە ئەو بارو دۆخەی کە لەو سنوورە بیابانیانەدا دەگوزەرێت
07:39
to halt, or maybe even reverse, desertification.
187
444000
3000
بۆ ئەوەی بەڵکوو ئەو بارودۆخە بوەستێنین وە یان ئەگەربکرێت پێجەوانەی بکەینەوە و ڕێگربین لە بەر دەم ئەو دیاردەی بە بیابانیبوونەدا
07:42
And if you look at some of the organisms
188
447000
2000
ئەگەر بڕوانینە هەندێک لەو زیندەوەرانەی
07:44
that have evolved to live in deserts,
189
449000
2000
کە خۆیان گونجاندووە لەگەڵ بارودۆخی ژیان لە بیاباندا،
07:46
there are some amazing examples of adaptations to water scarcity.
190
451000
3000
ئەوا چەند نموونەیکی سەرسوڕهێنەڕی خۆڕاهێنان لەگەڵ کەم ئاویدا دەبینین
07:49
This is the Namibian fog-basking beetle,
191
454000
2000
ئەمەی کە لێرەدا دەیبینن پێیدەوترێت قالۆنچەی نامیبی خۆهەڵخەرلە بەرهەڵمدا
07:51
and it's evolved a way of harvesting its own fresh water in a desert.
192
456000
3000
ئەم قالۆنچەیە ڕێگەیەکی تایبەت بە خۆی هەیە بۆ کۆکردنەوەی ئاوی خواردنەوەی خۆی لە بیاباندا
07:54
The way it does this is it comes out at night,
193
459000
2000
ئەم کارەشی بەوە دەکات کە لە شەواندا دێتە دەرەوە و
07:56
crawls to the top of a sand dune,
194
461000
2000
بە خشە خۆی دەگەیەنێتە سەر گردەلمێک و
07:58
and because it's got a matte black shell,
195
463000
2000
لە بەر ئەوەی کە خاوەنی قاوغێکی ڕەشی قەترانیە،
08:00
is able to radiate heat out to the night sky
196
465000
2000
دەتونێت کە گەرمی بداتەوە بە بەئاسمانی شەو و
08:02
and become slightly cooler than its surroundings.
197
467000
2000
پلەی گەرمی لەشی کەمێک ساردتر بێتەوە لە پلەی گەرمی دەوروبەری
08:04
So when the moist breeze blows in off the sea,
198
469000
2000
بۆیە کاتێک شنەی شێداری دەریا هەڵدەکات،
08:06
you get these droplets of water forming on the beetle's shell.
199
471000
3000
دڵۆپەی زۆر بچووک بەسەر قاوغی پشتی قالۆنچەکەوە دروست دەکات
08:09
Just before sunrise, he tips his shell up, the water runs down into his mouth,
200
474000
3000
وە بە ماوەیەکی کەم بەر لە هەڵاتنی خۆر، قالۆنچەکە ئەم قاوغەی شۆڕ دەکاتەوە و ئەو دڵۆپە ئاوانە دێنە خوارەوە بۆ ناو دەمی و
08:12
has a good drink, goes off and hides for the rest of the day.
201
477000
2000
ئاوێکی باشی لێدەخواتەوە و لەو ناوە دەروات و خۆی دەکات بە ناو لمەکەداو خۆی دەشارێتەوە بە درێژایی ئەو ڕۆژە
08:14
And the ingenuity, if you could call it that,
202
479000
2000
وە ئەم لێزانی و زیرەکییە، با وای لێ ناو بنێن،
08:16
goes even further.
203
481000
2000
زیاتر پەل دەهاوێت
08:18
Because if you look closely at the beetle's shell,
204
483000
2000
لەبەر ئەوەی ئەگەر بێتوو لە نزیکەوە تەماشای قاوغی ئەم قالۆنچەیە بکەین،
08:20
there are lots of little bumps on that shell.
205
485000
2000
دەبینین کە ژمارەیەکی زۆر لە هەڵاوساوی بە سەرەوە یە
08:22
And those bumps are hydrophilic; they attract water.
206
487000
3000
وە ئەم هەڵاوساویانەش ئاو ڕاگیردەکەن و کۆی دەکەنەوە
08:25
Between them there's a waxy finish which repels water.
207
490000
3000
لە نێوان ئەم هەڵاوساویانەشدا ڕووکارێکی لووس هەیە کە ئاویان بەسەرەوە ناوەستێت
08:28
And the effect of this is that
208
493000
2000
وە کاریگەری ئەمەش لەوەدا دەر دەکەوێت کە
08:30
as the droplets start to form on the bumps,
209
495000
2000
کاتێک ئەو دڵۆپەبچووکانە لەسەر ئەم هەڵاوساوانە دروست دەبن،
08:32
they stay in tight, spherical beads,
210
497000
2000
بە شیوازێکی دەنکۆڵەی خڕی توند و تۆڵ بە سەر ئەم هەڵاوساوانەوە دەوەستن
08:34
which means they're much more mobile
211
499000
2000
کە ئەمەش مانای ئەوە دەگەیەنێت کە جووڵەیان ئاسانترە
08:36
than they would be if it was just a film of water over the whole beetle's shell.
212
501000
3000
وەک لەوەی بە شێوازێکی توێژاڵی تەنکی ئاو بوەستن بەسەر تاسەری قاوغی قالۆنچەکەوە
08:39
So even when there's only a small amount of moisture in the air,
213
504000
3000
وە هەر بە هۆی ئەم ڕاستیەشەوەیە کە ئەگەر هاتوو بڕێکی کەمیش شێ هەبوو لە هەوادا،
08:42
it's able to harvest that very effectively and channel it down to its mouth.
214
507000
3000
ئەوا قالۆنچەکە دەتوانێت زۆر بە باشی ئاوی خواردنەوەی خۆی کۆبکاتەوە و ئاراستەی دەمی بکات بە مەبەستی خواردنەوەی
08:45
So amazing example of an adaptation
215
510000
2000
لەبەر ئەوە نموونەی ئەم قالۆنچەیە نموونەیەکی زۆر سەر نجڕاکێشی خۆگونجاندنە
08:47
to a very resource-constrained environment --
216
512000
2000
لەگەڵ ژینگەیکدا کە سەرچاوە سروشتیەکان تیادا زۆر سنوور دارە
08:49
and in that sense, very relevant
217
514000
2000
وە ئەمەش لەو ڕووەوە، زۆر پەیوەندی هەیە بەو
08:51
to the kind of challenges we're going to be facing
218
516000
2000
تەنگ و چەڵەمانەی کە ڕووبە ڕوومان دەبێتەوە
08:53
over the next few years, next few decades.
219
518000
2000
لە ماوەی چەند ساڵێکی داهاتوودا، بەڵکو چەند دە ساڵێکی تردا
08:55
We're working with the guy who invented the Seawater Greenhouse.
220
520000
2000
لە ئێستادا لەگەڵ ئەو پیاوەدا کار دەکەین کە خانووی شووشەبەندی ئاوی دەریای داهێنا
08:57
This is a greenhouse designed for arid coastal regions,
221
522000
3000
ئەم خانووە شووشەبەندە بۆ ناوچە کەناراوییەکان دروست کراوە کە وشک و ڕووتەنن و بە کەڵکی کشتوکاڵ نایەن،
09:00
and the way it works is that you have this whole wall of evaporator grills,
222
525000
4000
وە دیوارەکانی ئەم خانووە بە جۆرێک دروست کراون کە یاریدەدەرن بۆ کرداری بە هەڵم بوون ئەویش بە هۆی شێوازی ئەو جۆرە بەربەستەی کە دیوارەکانی پێ ڕووپۆش کراوە،
09:04
and you trickle seawater over that
223
529000
2000
وە کاتێک کە ئاوی دەریای دەپرژێندرێتە سەر
09:06
so that wind blows through, it picks up a lot of moisture
224
531000
2000
و با لیی دەدات ڕێژەیەکی زۆر شێ بەسەر دیوارەکانەوە دروست دەبیت
09:08
and is cooled in the process.
225
533000
2000
و لەو سەرو بەندەدا ئەو شێە سارد دەبێتەوە
09:10
So inside it's cool and humid,
226
535000
2000
کە شێکی سارد و شێدار دەسازێنێت لە ناو خانووە شووشەبەندەکە دا،
09:12
which means the plants need less water to grow.
227
537000
2000
کە ئەمەس مانای ئەوە دەگەیەنێت کە ڕووەکەکانی ناو ئەم خانووە پێویستیەکی کەمتریان بە ئاو دەبێت بۆ گەشە کردن
09:14
And then at the back of the greenhouse,
228
539000
2000
دواتر لە پشت ئەم خانووە شووشەبەندەوە،
09:16
it condenses a lot of that humidity as freshwater
229
541000
3000
ئەم شیێە زۆرە خەست دەبێتەوە و دەبیێتەوە بە ئاوێکی پاک
09:19
in a process that is effectively identical to the beetle.
230
544000
3000
لە ڕێی کردارێکەوە، کە لە کاریگەریدا، هاوشێوەی ئەوەی قالۆنچەکەیە
09:22
And what they found with the first Seawater Greenhouse that was built
231
547000
3000
وە لە دوای دروستکردنی یەکەمین خانووی شووشە بەندی دەریاییەوە دەرکەوت کە خانووەکە
09:25
was it was producing slightly more freshwater
232
550000
2000
کەمێک زیاتر لە پێویستی خۆی ئاوی پاک
09:27
than it needed for the plants inside.
233
552000
3000
بۆ ڕووەکەکانی ناوی دابین دەکات
09:30
So they just started spreading this on the land around,
234
555000
3000
لەبەر ئەوە بەرپرسانی ئەم پرۆژەیە دەستیان کرد بەدا بەشکردنی ئەم ئاوە زیادەیە به سه‌ر زەویەکانی دەورووبەری خانووە شووشەبەندەکەدا
09:33
and the combination of that and the elevated humidity
235
558000
2000
وە بە هۆی پێکهاتەی خاکەکە و ڕادەی شێی بەرزەوە
09:35
had quite a dramatic effect on the local area.
236
560000
3000
ئەم کارە کاریگەریەکی باشی بە جێهێشت بەسەرئەو ناوچانەی دەوورو بەری خانووە شووشەبەندەکەوە
09:38
This photograph was taken on completion day,
237
563000
2000
ئەم وێنەیەی کە لەسەر شاشەکە دەیبینن لە ڕۆژی کۆتای هاتنی پڕۆژەکە گیراوە
09:40
and just one year later, it looked like that.
238
565000
2000
وە یەک ساڵ دوای ئەوە، وای لێهات کە دەیبینن
09:42
So it was like a green inkblot spreading out from the building
239
567000
3000
هەروەکو چۆن پەڵە مەرەکەبێک لەسەر وەرەقەیەک بڵاو دەبێتەوە سەوزایی گشت ناوچەی دەوروبەری خانووە شووشەبەندەکەی گرتەوە
09:45
turning barren land back into biologically productive land --
240
570000
3000
و زەوییە وشک وبێبەرووبوومەکەی دووبارە کردەوە بە زەویەکی بەپیت و بە بەرهەم
09:48
and in that sense, going beyond sustainable design
241
573000
2000
وە بە و شێوەیە ئەوپلانە جێگیرەی کە پرۆژەکەی لەسەر بنیاتنرابوو و پەلی هاویشت و
09:50
to achieve restorative design.
242
575000
2000
بووە پلانێک کە هێزی گەڕاندنەوەی ژیانی هەبێت بۆ گشت ناوچەکە
09:52
So we were keen to scale this up
243
577000
2000
لەبەر ئەوە بە پەرۆشی ئەوەوە بووین کە ژمارەی ئەم جۆرە پرۆژانە زیاد بکەین
09:54
and apply biomimicry ideas to maximize the benefits.
244
579000
3000
و بیرۆکەی زیندەلاساییکردنەوە بخەینە بواری جێ بە جێ کردنەوە بۆ زیادکرنی سوود و قازانجەکان
09:57
And when you think about nature,
245
582000
2000
کاتێک مرۆڤ بیر لە سروشت دەکاتەوە،
09:59
often you think about it as being all about competition.
246
584000
2000
زۆر جار وای دەبینێت کە هەممو کاروبارەکان لە سروشتدا بە پێشبڕکێ بڕۆن بە ڕێوە
10:01
But actually in mature ecosystems,
247
586000
2000
بەڵام لە ڕاستیدا لە سیستەمە سروشتیە تەواو پەرەسەندووەکاندا،
10:03
you're just as likely to find examples
248
588000
2000
ئەگەرێکی باش هەیە کە بە هەمان شێوە نموونەی
10:05
of symbiotic relationships.
249
590000
2000
پەیوەندەیە سوودگۆڕکێکانمان بەر چاو بکەوێت (واتە ئەو پەیوەندیانەی کە لە نێوان دوو جۆری جیاواز لە زیندەوەردا دروست دەبێت کە هەر یەکەیان سوودێک بەوی دیان دەگەیەنێت)
10:07
So an important biomimicry principle
250
592000
2000
دەی کە وابوو ڕێسایەکی گرنگی زیندەلاساییکردنەوە
10:09
is to find ways of bringing technologies together
251
594000
2000
بریتیە لە لە دۆزینەوەی ڕێگای جیاواز بۆ پێکەوە بەستنەوەی تەکنەلۆژیا جیاوازاەکان بە یەکەوە
10:11
in symbiotic clusters.
252
596000
2000
لە دووتوێی پەیوەندیە سوودگۆڕکێکاندا هاوشێوەی ئەوانەی کە لە سروشتدا هەن
10:13
And the technology that we settled on
253
598000
2000
وە ئەو تەکنەلۆژیایەی کە ئێمە بڕیارمان لەسەری دا
10:15
as an ideal partner for the Seawater Greenhouse
254
600000
2000
بۆ ئەوەی ببێتە هاوەڵێکی نموونەیی سوودگۆڕەوەی پرۆژەی خانووی شووشەبەندی ئاوی دەریا و هاوشانی دابمەزرێت
10:17
is concentrated solar power,
255
602000
2000
بریتی بوو لە پرۆژەی وزەی کۆکراوە لە تیشکی خۆرەوە
10:19
which uses solar-tracking mirrors to focus the sun's heat
256
604000
2000
کە ئەم پرۆژەیەش چەند ئاوێنەیەکی گەورە گەورەی کۆکەرەوەی وزەی خۆر دەخاتە کارەوە کە گەرمی خۆر کۆدەکەنەوە
10:21
to create electricity.
257
606000
2000
بۆ مەبەستی بەرهەمهێنانی کارەبا
10:23
And just to give you some sense of the potential of CSP,
258
608000
3000
وە بۆ ئەوەی باش لە توانای پرۆژەی وزەی کۆکراوە لە تیشکی خۆرە تێبگەین
10:26
consider that we receive
259
611000
2000
با وای دابنێین کە
10:28
10,000 times as much energy from the sun every year
260
613000
3000
ساڵانە ١٠٠٠٠ هێندەی ئێستا وزە لە خۆرەوە وەردەگرین
10:31
as we use in energy from all forms --
261
616000
2000
دە هەزار ئەوندەی وزە لە سەرچاوەکنی ترەوە بەکاری دەهێنین
10:33
10,000 times.
262
618000
2000
بەڵی ١٠٠٠٠ هێندە
10:35
So our energy problems are not intractable.
263
620000
2000
کە وابوو ئەو کاتە کێشەی سەختیی بە دەستهێنانی وزەمان لە کۆڵ دەبێتەوە
10:37
It's a challenge to our ingenuity.
264
622000
2000
بەڵام لە هەمان کاتدا ئەم کارە کارامەیی و لێهاتووی ئێمەی مرۆڤ ڕووبەڕووی حاڵەتێکی قورس دەکاتەوە
10:39
And the kind of synergies I'm talking about
265
624000
2000
وە ئەو جۆرە پەیوەندیە سوودگۆڕکێیەی کە من باسی لێوە دەکەم
10:41
are, firstly, both these technologies work very well in hot, sunny deserts.
266
626000
4000
بەو شێوازەیە کە هەردوو تەکنەلۆژییاکە (واتە پڕۆژەی خانووی شوشەبەندی ئاوی دەریا و پرۆژەی وزەی کۆکراوە لە تیشکی خۆرەوە) زۆر بە باشی لە بیابانە گەرمەکاندا کار دەکەن
10:45
CSP needs a supply of demineralized freshwater.
267
630000
3000
پرۆژەی وزەی کۆکراوە لە تیشکی خۆرەوە پێویستی بە سەرچاوەیەک لە ئاوی پاککراوە لە مادە کانزاییەکان هەیە
10:48
That's exactly what the Seawater Greenhouse produces.
268
633000
2000
کەئەمەش ڕاستەوخۆ لە لایەن پرۆژەکەی ترەوە، واتە پرۆژەی خانووی شووشەبەندەکەوە، دابین دەکرێت
10:50
CSP produces a lot of waste heat.
269
635000
2000
پرۆژەی وزەی کۆکراوە لە تیشکی خۆر گەرمیەکی زۆر دەردەهاوێت وەکو پاشەڕۆ
10:52
We'll be able to make use of all that to evaporate more seawater
270
637000
3000
دەتوانین ئەو هەموو گەرمیەی کە ئەو پڕۆژەیە دەری دەداتەوە، وەکو پاشەڕۆ، بەکاری بهێنین بۆ بە بە هەلم کردنی ڕێژەیەکی زیاتر لە ئاوی دەریا
10:55
and enhance the restorative benefits.
271
640000
2000
و زیاد کرنی سوودەکان کە لە دووبارە بووژانەوەی ناوچەکەوە بە دەست دێت
10:57
And finally, in the shade under the mirrors,
272
642000
2000
وە دوایین جار، لە ژێر سێبەری ئەو ئاوێنە گەورانەدا کە بە کار دەهێنرێن بۆ کۆکردنەوەی تیشکی خۆر
10:59
it's possible to grow all sorts of crops
273
644000
2000
ئەگەری ئەوە هەیە کە بتوانین هەموو ئەو جۆرە بەرووبوومە کشتوکاڵیانە بچێنین
11:01
that would not grow in direct sunlight.
274
646000
2000
کە لە توانایاندا نیە ڕاستەوخۆ لەبەر تیشکی خۆردا گەشە بکەن
11:03
So this is how this scheme would look.
275
648000
2000
نەخشەی ئەم پڕۆژە گەورەیەش بەم شێوازەیە کە لە وێنەی سەر شاشەکەدا دەیبینن
11:05
The idea is we create this long hedge of greenhouses facing the wind.
276
650000
3000
بیرۆکەی پرۆژەکەش ئەوەیە کە دەمانەوێت یەک ڕیزی درێژی پەرژین ئاسا خانووی شووشەبەندی بە تەنیشت یەکەوە دروست بکەین کە ڕوویان لە ئاراستەی با بێت
11:08
We'd have concentrated solar power plants
277
653000
2000
ها وشانی ئەمەش دەزگای کۆکردنەوەی وزەی خۆریشمان دەبێت
11:10
at intervals along the way.
278
655000
2000
لە نێوان هەریەک لەم خانووە شووشەبەندانەدا
11:12
Some of you might be wondering what we would do with all the salts.
279
657000
3000
پێدەچێت هەندێک لە ئێوە بپرسن و بڵێن باشە ئەی چی لە هەموو خوێیە دەکەین کە لە ئەنجامی بە هەڵمبوونی ئاوی سوێری دەریاوە بەسەر دیوارەکانی ئەم خانووە شووشەبەندانەوە دروست دەبێت
11:15
And with biomimicry, if you've got an underutilized resource,
280
660000
3000
لە زیندەلاساییکردنەوەدا، ئەگەر هاتوو سەرچاویەکی کەم بەکارهاتووت لە بەر دەستدا بوو،
11:18
you don't think, "How am I going to dispose of this?"
281
663000
2000
بە خۆت ناڵێیت " ئەرێ من چۆن ئەم شتە لە کۆڵ خۆم بکەمەوە؟"
11:20
You think, "What can I add to the system to create more value?"
282
665000
3000
بەڵکو دێیت و بە خۆت دەڵێیت " ئایا من دەتوانم چ شتێک زیاد بکەمە سەر هاوکێشەکە بۆ دروستکردنی بەهای زیاتر؟"
11:23
And it turns out
283
668000
2000
وە لە ئەنجامی لێکۆڵینەوەوە دەرکەوتووە
11:25
that different things crystallize out at different stages.
284
670000
2000
کە مادە کانزاییە جیاوازەکان بە قۆناغی جیاواز لە یەکتری کرداری بە بلووریبوونیان بەسەردا دێت
11:27
When you evaporate seawater, the first thing to crystallize out
285
672000
2000
کاتێک کە ئاوی دەریا دەبێتە هەڵم، یەکەم مادەی کانزایی کە بە بلووری دەبێت
11:29
is calcium carbonate.
286
674000
2000
بریتیە لە کاربۆناتی کالسیێۆم
11:31
And that builds up on the evaporators --
287
676000
2000
وەهەر ئەم مادەیەشە کە بەسەر دیوارە کانی ئەم خانووە شووشەبەندانەوە دروست دەبێت، کە ئەرکی بە هەلم کردنی ئاوی دەریاکەیان گرتۆتە ئەستۆ،
11:33
and that's what that image on the left is --
288
678000
2000
هەر بەو شێوەیەی کە لە وێنەکەی لای دەستە چەپدا دەیبینن
11:35
gradually getting encrusted with the calcium carbonate.
289
680000
2000
کە چۆن وردە وردە بە تێپەڕبوونی کات ئەم مادەیە کە کاربۆناتی کالسێۆمە وەکو توێژاڵێک بەسەر ئەو دیوارانەوە دروست دەبێت
11:37
So after a while, we could take that out,
290
682000
2000
وە پاش ماوەیەک دەتوانین، ئەم مادە کەڵەکەبووە دەربێنین و
11:39
use it as a lightweight building block.
291
684000
2000
وەکو بلۆکی کێش سووکی دروستکردنی بینا بەکاری بهێنین
11:41
And if you think about the carbon in that,
292
686000
2000
وە ئەگەر بێتوو بڕوانینە ئە و مادە کاربۆنەی کە لەو بلۆکەدایە،
11:43
that would have come out of the atmosphere, into the sea
293
688000
2000
دەبینین کە لە بنچینەدا لە بەر گە هەوادا دروست بووە و چۆتەوە ناو ئاوی دەریاکە
11:45
and then locked away in a building product.
294
690000
2000
و لە وێشەوە دیسان لە کەرەستەیەکی بیناکاریدا کۆکراوەتەوە
11:47
The next thing is sodium chloride.
295
692000
2000
مادەی کانزایی دووەمیشمان کە بە بلووری دەبێت بریتیە لە سۆدیۆم کلۆراید
11:49
You can also compress that into a building block,
296
694000
2000
ئەم مادەیەش بە هەمان شێوە دەتوانین بلۆکی کێش سووکی بیناکاری لێ دروست بکەین
11:51
as they did here.
297
696000
2000
هەروەکو لە وێنەکەدا دەیبینن
11:53
This is a hotel in Bolivia.
298
698000
2000
ئەمە بینای میوانخانەیەکە لە وڵاتی (بۆلیڤیا) کە بەو جۆرە بلۆکانە دروست کراوە
11:55
And then after that, there are all sorts
299
700000
2000
سەرەڕای ئەمانەش، زۆر جۆری
11:57
of compounds and elements that we can extract,
300
702000
2000
ئاوێتە و مادەی کیمیاوی تر هەیە کە لەو پرۆژەیەوە بە دەستمان دەکەوێت و دەتوانینن دەری بێنین و سوودی لێببینین،
11:59
like phosphates, that we need to get back into the desert soils to fertilize them.
301
704000
3000
لەوانەش وەک فۆسفات، کە وەکو پەیینێک پێویستیمان پێی دەبێت تاوەکو بیکەینە زەوی بیابانەکەوە بە مەستی دووبارە گەڕاندنەوەی بە پیتی بۆ خاکەکە
12:02
And there's just about every element of the periodic table
302
707000
2000
وە نزیکەی هەموومادە کمییاییەکانی ناو خشتەی خولیی (ئەو خشتەیەیە کە توخمە کیمیاییەکانی تێدا ڕیزبەندکراوە) هەیە، کە دەتوانین دەستمان بکەوێت،
12:04
in seawater.
303
709000
2000
لە ئاوی دەریاکەوە
12:06
So it should be possible to extract valuable elements
304
711000
2000
کە وا بوو ئەوکاتە دەتوانین مادەی کانزای بە نرخی
12:08
like lithium for high-performance batteries.
305
713000
3000
وەکو لیتیەم دەربێنین لە ئاوی دەریاکەوە بۆ دروست کردنی پاتری بەهێز، کە توانایەکی کارکردنی هەیە بۆ ماوەیەکی زۆر دوورو درێژ
12:12
And in parts of the Arabian Gulf,
306
717000
3000
وە لە هەندێک شوێنی کەنداوی عەرەبدا،
12:15
the seawater, the salinity is increasing steadily
307
720000
3000
سوێری ئاوی دەریاکە بە شێوەیەکی هاوسەنگانە لە زیادبووندایە
12:18
due to the discharge of waste brine
308
723000
2000
ئەویش بە هۆی ئەو ئاوە پاشەڕۆ سوێرەوەیە کە تێیدەکرێت
12:20
from desalination plants.
309
725000
2000
لە لایەن کارگەکانی لابردنی خوێ لە ئاوی دەریا بۆ مەبەستی بەکاربردن لە لایەن مرۆڤەوە
12:22
And it's pushing the ecosystem close to collapse.
310
727000
3000
وە ئەم کارەش سیستەمی ژینگەیی ناوچەکەی لە نەمان و لە ناوچوون نزیک کردۆتەوە
12:25
Now we would be able to make use of all that waste brine.
311
730000
2000
بەڵام ئێمە دەتوانین ئەم کێشەیەش چارەسەر بکەین ئەویش بە سوود وەرگرتن لەو ئاوە پاشەڕۆ سوێرە
12:27
We could evaporate it
312
732000
2000
دەتوانین ئێمە ئەو پاشەڕۆ سوێرە بکەین بە هەڵم
12:29
to enhance the restorative benefits
313
734000
2000
بە کاری بهێنین بۆ زیاد کرنی سوودەکان لە دووبارە بووژانەوەی ناوچەکە و
12:31
and capture the salts,
314
736000
2000
وە خوێیەکەشی لێبگرین بۆ مەبەستی بەکارهێنان
12:33
transforming an urgent waste problem into a big opportunity.
315
738000
3000
بەوشێوەیەش کێشەیەکی ئاوا زەقی پاشەڕۆ بکەین بە هەلێکی گەورە
12:36
Really the Sahara Forest Project is a model
316
741000
2000
بە ڕاستی پڕۆژەی دارستانی سەهارا نموونەیەکی باشە
12:38
for how we could create zero-carbon food,
317
743000
3000
بۆ ئەو ڕاستییەی کە چۆن ئێمەی مرۆڤ دەتوانین خۆراکی بێ کاربۆن و
12:41
abundant renewable energy in some of the most water-stressed parts of the planet
318
746000
3000
ڕێژەیەکی زۆر لە وزە، کە توانای سەر لەنوێ بەکارهێنانەوەی هەبێت، بەرهەم بێنین لە ناوچە هەرە وشک و کەم ئاوەکانی ئەم هەسارەیەدا
12:44
as well as reversing desertification in certain areas.
319
749000
4000
وە لەهەمان کاتیشدا ڕێگری بکەین لە دیاردەی بە بیابانیبوون لە هەندێک ناوچەی دیاریكراودا
12:48
So returning to those big challenges that I mentioned at the beginning:
320
753000
3000
کەوابوو با بگەڕێینەوە سەر ئەو ئەو سێ گۆڕانکارییەی گەورەیەی کە لە سەرتادا ئاماژەمان پێدا کە گرنگە بیانهێنینە کایەوە کە ئەوانەش بریتبوون لە:
12:51
radical increases in resource efficiency,
321
756000
2000
زیاکردنی تونای دەرامەتە سروشتیەکان بە شێوازێکی بنچینەیی و
12:53
closing loops and a solar economy.
322
758000
2000
گۆڕانکاری لە بەکارهێنانی دەرامەتە سروشتیەکان لە شێوازی هێڵی ڕاستڕ‌‌‌‌ە وە وە بۆ شێوازی بازنەیی داخراو و هێنانە کایەی شێوازێکی ئابووری کە پشت بە وزەی خۆر ببەستێت نەک وززەی سووتەمەنیە سروشتیەکان
12:55
They're not just possible; they're critical.
323
760000
3000
ئەم سێ گۆڕانکاریە نەک هەر دەکرێت بكرێن، بەڵکو گرنگە کە بکرێن
12:58
And I firmly believe that studying the way nature solves problems
324
763000
3000
وە من وەکو خۆم باوەڕێکی پتەوم بەوە هەیە کە لێکۆڵینەوە لە شێوازی چارەسەر کردنی کێشەکانی ناو سروشت لە لایەن خودی خۆیەوە
13:01
will provide a lot of the solutions.
325
766000
3000
چارە گەلێکی زۆریش دەست ئێمەی مرۆڤ دەخات
13:04
But perhaps more than anything, what this thinking provides
326
769000
3000
وە لە هەمان کاتدا لێکۆڵینەوە و لاسایکردنەوەی سروشت پێدەچێت شتی زیاتر ببەخشێت بە ئێمەی مرۆڤ
13:07
is a really positive way of talking about sustainable design.
327
772000
2000
کە ئەوەش بریتیە لە دروستکردنی قسەو تێڕووانینی گەشبینیانە بۆ هێنانە کایەی نەخشەیەکی ژینگەدۆستانە
13:09
Far too much of the talk about the environment
328
774000
2000
لەبەر ئەوەی زۆرێک لە قسەو تێڕوانینەکان لەسەرژینگە
13:11
uses very negative language.
329
776000
2000
زمانێکی ڕەشبینانە بە کار دەهێنن
13:13
But here it's about synergies and abundance and optimizing.
330
778000
3000
بەڵام کاتێک باسی زیندە لاسایکردنەوە یان لاساییکردنەوەی سروشت دێتە ئاراوە ئەم باسە چەند دروشمێکی لەگەڵ خۆیدا هەڵگرتووە بۆ مرۆڤایەتی کە ئەوانەش بریتین لە: پەیوەندی سوودگۆڕکێ لە نێوان تەکنەلۆژیا جیاوازەکان و زۆری بەرهەم و باش بەکارهێنان وە رگرتنی زۆرترین سوود لە دەرامەتە سروشتیەکان
13:16
And this is an important point.
331
781000
2000
وە ئەمەش خاڵێکی گرنگە
13:18
Antoine de Saint-Exupery once said,
332
783000
2000
قەشە ئەنتوانی ئێگزوپێری قسەیەکی هەیە کە دەڵێت:
13:20
"If you want to build a flotilla of ships,
333
785000
2000
" ئەگەرهاتوو ویستت کەشتیگەلێکی جەنگی پێکەوە بنێت و ئامەدەی بکەی بۆ جەنگ،
13:22
you don't sit around talking about carpentry.
334
787000
2000
نایەیت دانیشیت و باسی دارتاشی بکەیت بۆسەربازەکان
13:24
No, you need to set people's souls ablaze
335
789000
3000
نەخێر، بەڵکو پێویست دەکات بێیت و جۆش و خرۆشیان بدەیت
13:27
with visions of exploring distant shores."
336
792000
2000
بە خەونی گەڕان بە دووای کەنارە دوورەکان و دۆزینەوە یان"
13:29
And that's what we need to do, so let's be positive,
337
794000
3000
وە ئێمەی مرۆڤێس پێویستە لەسەرمان کە بەم جۆرە بین، دەی چی دی با گەشبین بین و
13:32
and let's make progress with what could be
338
797000
2000
هەنگاو بنێین بەرەو پێشکەوتن شان بەشانی ئەوەی کە پێدەچێت
13:34
the most exciting period of innovation we've ever seen.
339
799000
2000
باشترین سەردەمی داهێنان و نوێخوازی بێت کە تا ئێستا مرۆڤایەتی بە خۆیەوە بینیوە
13:36
Thank you.
340
801000
2000
سوپاس
13:38
(Applause)
341
803000
2000
چەپڵە لێدان
ABOUT THE SPEAKER
Michael Pawlyn - ArchitectMichael Pawlyn takes cues from nature to make new, sustainable architectural environments.
Why you should listen
Michael Pawlyn established the architecture firm Exploration in 2007 to focus on environmentally sustainable projects that take their inspiration from nature.
Prior to setting up the company, Pawlyn worked with the firm Grimshaw for ten years and was central to the team that radically re-invented horticultural architecture for the Eden Project. He was responsible for leading the design of the Warm Temperate and Humid Tropics Biomes and the subsequent phases that included proposals for a third Biome for plants from dry tropical regions. In 1999 he was one of five winners in A Car-free London, an ideas competition for strategic solutions to the capital’s future transport needs and new possibilities for urban spaces. In September 2003 he joined an intensive course in nature-inspired design at Schumacher College, run by Amory Lovins and Janine Benyus. He has lectured widely on the subject of sustainable design in the UK and abroad.
His Sahara Forest Project, covered in this TEDTalk, recently won major funding >>
Michael Pawlyn | Speaker | TED.com