ABOUT THE SPEAKER
Denis Dutton - Philosopher
Denis Dutton was a philosophy professor and the editor of Arts & Letters Daily. In his book The Art Instinct, he suggested that humans are hard-wired to seek beauty.

Why you should listen

Why do humans take pleasure in making art? In his 2009 book The Art Instinct, philosopher Denis Dutton suggested that art is a need built into our systems, a complex and subtle evolutionary adaptation comparable to our facility for language. We humans evolved to love art because it helps us survive; for example, a well-expressed appreciation of art can -- even in modern times -- help us to find a mate. It’s a bold argument to make, bolstered by examples from the breadth of art history that Dutton kept at his fingertips.

Dutton taught philosophy at the University of Canterbury in New Zealand, and was the editor of Arts & Letters Daily, a three-column compendium of culture news from all over the web. (His own homepage is another storehouse of tidbits from his wide-ranging explorations in philosophy and culture.) He was on the advisory board of Cybereditions, a publisher specializing in ebooks and print-on-demand editions of nonfiction works. And he was an editor of Climate Debate Daily, a lively blog that takes a skeptical view of some climate-change arguments.

Dutton died from cancer in December 2010.

More profile about the speaker
Denis Dutton | Speaker | TED.com
TED2010

Denis Dutton: A Darwinian theory of beauty

Dennis Dutton: Darwinowska teoria piękna

Filmed:
2,492,039 views

Andrew Park współpracował z TED tworząc ilustracje do skłaniającej do refleksji teorii Denisa Duttona na temat piękna. Twierdzi on, że postrzeganie sztuki, muzyki i innych pięknych rzeczy nie jest subiektywne, lecz jest kluczową częścią natury ludzkiej z korzeniami w ewolucji naszego gatunku.
- Philosopher
Denis Dutton was a philosophy professor and the editor of Arts & Letters Daily. In his book The Art Instinct, he suggested that humans are hard-wired to seek beauty. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:15
DelightedZachwycony to be here
0
0
3000
Opowiem wam o temacie
00:18
and to talk to you about a subjectPrzedmiot deardrogi to my heartserce,
1
3000
2000
bliskim mojemu sercu,
00:20
whichktóry is beautypiękno.
2
5000
3000
czyli o pięknie.
00:23
I do the philosophyfilozofia of artsztuka, aestheticsestetyka,
3
8000
3000
Z zawodu jestem filozofem
00:26
actuallytak właściwie, for a livingżycie.
4
11000
2000
sztuki i estetyki.
00:28
I try to figurepostać out intellectuallyumysłowo,
5
13000
2000
Staram się zrozumieć,
00:30
philosophicallyfilozoficznie, psychologicallypsychologicznie,
6
15000
2000
dzięki filozofii i psychologii,
00:32
what the experiencedoświadczenie of beautypiękno is,
7
17000
3000
czym jest doświadczanie piękna,
00:35
what sensiblyrozsądnie can be said about it
8
20000
3000
co można o tym powiedzieć,
00:38
and how people go off the railsSzyny in tryingpróbować to understandzrozumieć it.
9
23000
3000
w jaki sposób staramy się je zrozumieć.
00:41
Now this is an extremelyniezwykle complicatedskomplikowane subjectPrzedmiot,
10
26000
3000
To bardzo skomplikowany temat,
00:44
in partczęść because the things that we call beautifulpiękny
11
29000
3000
bo rzeczy, które uważamy za piękne
00:47
are so differentróżne.
12
32000
2000
bardzo się różnią.
00:49
I mean just think of the sheerzwykły varietyróżnorodność --
13
34000
2000
Pomyślcie tylko,
00:51
a baby'sdziecka facetwarz,
14
36000
2000
twarz dziecka,
00:53
Berlioz'sBerlioz's "HaroldHarold in ItalyWłochy,"
15
38000
2000
"Harold we Włoszech" Berlioza,
00:55
movieskino like "The WizardKreator of OzOz"
16
40000
2000
filmy jak "Czarnoksiężnik z krainy Oz"
00:57
or the playsgra of ChekhovCzechow,
17
42000
2000
sztuki Czechowa,
00:59
a centralcentralny CaliforniaCalifornia landscapekrajobraz,
18
44000
2000
krajobraz centralnej Kalifornii,
01:01
a HokusaiHokusai viewwidok of MtMt. FujiFuji,
19
46000
3000
widok na górę Fuji,
01:04
"DerDer RosenkavalierSrebrnej róży,"
20
49000
2000
"Kawaler Srebrnej Róży"
01:06
a stunningoszałamiający match-winningzwycięstwa goalcel
21
51000
2000
wspaniały gol,
01:08
in a WorldŚwiat CupPuchar soccerpiłka nożna matchmecz,
22
53000
2000
podczas Mistrzostw Świata,
01:10
VanVan Gogh'sGogh "StarryGwiaździste Night,"
23
55000
2000
"Gwieździsta Noc" Van Gogh'a
01:12
a JaneJane AustenAusten novelpowieść,
24
57000
2000
powieść Jane Austen,
01:14
FredFred AstaireAstaire dancingtaniec acrossprzez the screenekran.
25
59000
3000
tańczący Fred Astaire,
01:17
This briefkrótki listlista includesobejmuje humanczłowiek beingsIstoty,
26
62000
3000
W skład tej listy wchodzą,
01:20
naturalnaturalny landformsGeografia,
27
65000
2000
ludzie, pejzaże,
01:22
worksPrace of artsztuka and skilledwykwalifikowany humanczłowiek actionsdziałania.
28
67000
3000
dzieła sztuki, świadectwa ludzkich umiejętności.
01:25
An accountkonto that explainswyjaśnia the presenceobecność of beautypiękno
29
70000
3000
Wyjaśnienie zjawiska piękna
01:28
in everything on this listlista
30
73000
2000
dla każdej wymienionej rzeczy
01:30
is not going to be easyłatwo.
31
75000
2000
nie będzie proste,
01:32
I can, howeverjednak, give you at leastnajmniej a tastesmak
32
77000
3000
jednakże dam wam przedsmak
01:35
of what I regardwzgląd
33
80000
2000
czegoś co uważam
01:37
as the mostwiększość powerfulpotężny theoryteoria of beautypiękno
34
82000
2000
za najważniejszą teorię piękna
01:39
we yetjeszcze have.
35
84000
2000
nam dostępną.
01:41
And we get it not from a philosopherfilozof of artsztuka,
36
86000
2000
Nie stworzył jej filozof sztuki,
01:43
not from a postmodernpostmodernistyczny artsztuka theoristteoretyk
37
88000
2000
ani postmodernista,
01:45
or a bigwigbigwig artsztuka critickrytyk.
38
90000
2000
albo przemądrzały krytyk sztuki.
01:47
No, this theoryteoria
39
92000
2000
Ta teoria została
01:49
comespochodzi from an expertekspert
40
94000
2000
sformułowana przez eksperta
01:51
on barnaclesbernikle and wormsrobaki and pigeongołąb breedinghodowla,
41
96000
3000
od robaków i hodowli gołębi
01:57
and you know who I mean:
42
102000
3000
Wiecie kogo mam na myśli...
02:00
CharlesCharles DarwinDarwin.
43
105000
2000
Karola Darwina.
02:02
Of coursekurs, a lot of people think they alreadyjuż know
44
107000
3000
Wielu ludzi sądzi, ze już znają
02:05
the properprawidłowe answerodpowiedź to the questionpytanie,
45
110000
3000
odpowiedź na pytanie
02:08
"What is beautypiękno?"
46
113000
2000
czym jest piękno?
02:11
It's in the eyeoko of the beholderpatrzącego.
47
116000
2000
Piękno leży w oku patrzącego.
02:13
It's whatevercokolwiek movesporusza się you personallyosobiście.
48
118000
2000
To coś co cię porusza.
02:15
Or, as some people,
49
120000
2000
Albo, jak twierdzą niektórzy,
02:17
especiallyszczególnie academicsakademicy preferwoleć,
50
122000
2000
szczególnie kręgi akademickie,
02:19
beautypiękno is in the culturallykulturowo conditionedklimatyzowane
51
124000
3000
piękno jest uwarunkowane kulturowo.
02:22
eyeoko of the beholderpatrzącego.
52
127000
2000
piękno jest uwarunkowane kulturowo.
02:24
People agreeZgodzić się that paintingsobrazy or movieskino or musicmuzyka
53
129000
3000
Obrazy, filmy i muzyka
02:27
are beautifulpiękny
54
132000
2000
wydają się piękne
02:29
because theirich cultureskultury determineustalać a uniformityjednolitość of aestheticestetyczny tastesmak.
55
134000
4000
z powodu warunkowania kulturowego.
02:33
TasteSmak for bothobie naturalnaturalny beautypiękno and for the artssztuka
56
138000
3000
Miłość do naturalnego piękna i sztuki
02:36
travelpodróżować acrossprzez cultureskultury
57
141000
2000
podróżuje między kulturami
02:38
with great easełatwość.
58
143000
2000
bez przeszkód.
02:40
BeethovenBeethoven is adoreduwielbiał in JapanJaponia.
59
145000
2000
Japończycy kochają Beethovena,
02:42
PeruviansPeruwiańczycy love JapaneseJapoński woodblockwoodblock printsdrukuje.
60
147000
3000
W Peru modne są drewniane pieczęcie.
02:45
IncaInca sculpturesrzeźby are regardeduważany as treasuresskarby
61
150000
2000
A rzeźby Inków są skarbami
02:47
in BritishBrytyjskie museumsMuzea,
62
152000
2000
w angielskich muzeach,
02:49
while ShakespeareSzekspir is translatedprzetłumaczony
63
154000
2000
Szekspira tłumaczy się
02:51
into everykażdy majorpoważny languagejęzyk of the EarthZiemia.
64
156000
3000
na wszystkie języki świata.
02:54
Or just think about AmericanAmerykański jazzjazz
65
159000
2000
A amerykański jazz
02:56
or AmericanAmerykański movieskino --
66
161000
2000
i Amerykańskie filmy...
02:58
they go everywherewszędzie.
67
163000
2000
są wszędzie.
03:00
There are manywiele differencesróżnice amongpośród the artssztuka,
68
165000
3000
Jest dużo różnic w sztuce,
03:03
but there are alsorównież universaluniwersalny,
69
168000
2000
ale są też uniwersalne
03:05
cross-culturalmiędzykulturowy aestheticestetyczny pleasuresprzyjemności
70
170000
2000
międzykulturowe przyjemności
03:07
and valueswartości.
71
172000
2000
i wartości.
03:09
How can we explainwyjaśniać
72
174000
3000
Jak inaczej wyjaśnić
03:12
this universalityuniwersalność?
73
177000
3000
tą uniwersalność?
03:15
The bestNajlepiej answerodpowiedź lieskłamstwa in tryingpróbować to reconstructRekonstrukcja
74
180000
2000
Najlepszą odpowiedzią jest próba
03:17
a DarwinianDarwinowskiej evolutionaryewolucyjny historyhistoria
75
182000
3000
odtworzenia historii ewolucji
03:20
of our artisticartystyczny and aestheticestetyczny tastesSmaki.
76
185000
3000
naszych estetycznych preferencji.
03:23
We need to reverse-engineerOdtwarzanie
77
188000
2000
Rozłożymy na czynniki pierwsze
03:25
our presentteraźniejszość artisticartystyczny tastesSmaki and preferencesPreferencje
78
190000
3000
nasze upodobania i wyjaśnimy
03:28
and explainwyjaśniać how they cameoprawa ołowiana witrażu
79
193000
2000
w jaki sposób zostały
03:30
to be engravedgrawerowane in our mindsumysły
80
195000
3000
wpisane w naszą świadomość.
03:33
by the actionsdziałania of bothobie our prehistoricprehistoryczne,
81
198000
3000
Poprzez wpływ prehistorycznego
03:36
largelyw dużej mierze pleistoceneplejstocen environmentsśrodowiska,
82
201000
2000
środowiska naturalnego
03:38
where we becamestał się fullycałkowicie humanczłowiek,
83
203000
2000
gdzie staliśmy się ludźmi,
03:40
but alsorównież by the socialspołeczny situationssytuacje
84
205000
2000
oraz dzięki sytuacjom towarzyskim
03:42
in whichktóry we evolvedewoluował.
85
207000
2000
w których wyewoluowaliśmy.
03:44
This reverserewers engineeringInżynieria
86
209000
2000
W tej analizie
03:46
can alsorównież enlistzaciągnąć help
87
211000
3000
można się wspomóc
03:49
from the humanczłowiek recordrekord
88
214000
2000
prehistorycznym zapisem ewolucji.
03:51
preservedzachowane in prehistoryprehistoria.
89
216000
2000
Chodzi o skamieliny,
03:53
I mean fossilsskamieniałości, caveJaskinia paintingsobrazy and so forthnaprzód.
90
218000
3000
rysunki na ścianach jaskiń.
03:56
And it should take into accountkonto
91
221000
2000
Trzeba też wziąć pod uwagę
03:58
what we know of the aestheticestetyczny interestszainteresowania
92
223000
2000
zamiłowania estetyczne
04:00
of isolatedodosobniony hunter-gathererłowca-zbieracz bandskołnierz sutanny i togi
93
225000
3000
grup myśliwych zbieraczy
04:03
that survivedprzeżył into the 19thth and the 20thth centurieswieki.
94
228000
3000
które przetrwały do XIX i XX wieku.
04:07
Now, I personallyosobiście
95
232000
2000
Osobiście nie wątpię,
04:09
have no doubtwątpić whatsoevercokolwiek
96
234000
2000
Osobiście nie wątpię,
04:11
that the experiencedoświadczenie of beautypiękno,
97
236000
2000
że przyjemność
04:13
with its emotionalemocjonalny intensityintensywność and pleasureprzyjemność,
98
238000
3000
z doświadczania piękna
04:16
belongsnależy to our evolvedewoluował humanczłowiek psychologyPsychologia.
99
241000
3000
jest częścią rozwiniętej psychiki.
04:20
The experiencedoświadczenie of beautypiękno is one componentskładnik
100
245000
3000
To fragment serii
04:23
in a wholecały seriesseria of DarwinianDarwinowskiej adaptationsadaptacje.
101
248000
3000
adaptacji darwinowskich.
04:27
BeautyPiękno is an adaptiveadaptacyjny effectefekt,
102
252000
2000
Piękno jest efektem
04:29
whichktóry we extendposzerzać
103
254000
2000
adaptacji, który rozwineliśmy
04:31
and intensifyintensyfikacji
104
256000
2000
i wzmocniliśmy przy wytwarzaniu
04:33
in the creationkreacja and enjoymentprzyjemność
105
258000
2000
i docenianiu dzieł sztuki
04:35
of worksPrace of artsztuka and entertainmentzabawa.
106
260000
3000
i wydarzeń rozrywkowych.
04:39
As manywiele of you will know,
107
264000
2000
Ewolucja posługuje się dwoma
04:41
evolutionewolucja operatesdziała by two mainGłówny primarypodstawowa mechanismsmechanizmy.
108
266000
3000
głównymi mechanizmami.
04:44
The first of these is naturalnaturalny selectionwybór --
109
269000
3000
Pierwszym jest dobór naturalny,
04:47
that's randomlosowy mutationMutacja and selectiveselektywne retentionprzechowywania --
110
272000
3000
losowe mutacje i wybiórcze zapamiętanie,
04:50
alongwzdłuż with our basicpodstawowy anatomyanatomia and physiologyfizjologia --
111
275000
3000
oraz nasza anatomia i fizjologia,
04:53
the evolutionewolucja of the pancreastrzustki or the eyeoko or the fingernailspaznokcie.
112
278000
3000
ewolucja oka, trzustki czy paznokci.
04:56
NaturalNaturalne selectionwybór alsorównież explainswyjaśnia
113
281000
3000
Dobór naturalny wyjaśnia
04:59
manywiele basicpodstawowy revulsionsrevulsions,
114
284000
2000
uczucie odrazy
05:01
suchtaki as the horridokropne smellzapach of rottinggnicie meatmięso,
115
286000
2000
na zapach gnijącego mięsa,
05:03
or fearslęki, suchtaki as the fearstrach of snakeswęże
116
288000
3000
fobie, jak strach przed wężami
05:06
or standingna stojąco closeblisko to the edgekrawędź of a cliffUrwisko.
117
291000
3000
czy lęk wysokości.
05:09
NaturalNaturalne selectionwybór alsorównież explainswyjaśnia pleasuresprzyjemności --
118
294000
3000
Dobór naturalny wyjaśnia przyjemności,
05:12
sexualseksualny pleasureprzyjemność,
119
297000
2000
przyjemność seksualną,
05:14
our likingupodobań for sweetSłodkie, fatgruby and proteinsbiałka,
120
299000
3000
apetyt na słodycze, tłuszcz, proteiny,
05:17
whichktóry in turnskręcać explainswyjaśnia a lot of popularpopularny foodsżywność,
121
302000
3000
co pokazuje czemu lubimy niektóre potrawy,
05:20
from ripedojrzały fruitsowoce throughprzez chocolateczekolada maltssłody
122
305000
3000
dojrzałe owoce, czekoladę
05:23
and barbecuedgrilla ribsżebra.
123
308000
3000
czy żeberka z grilla.
05:26
The other great principlezasada of evolutionewolucja
124
311000
2000
Drugą zasadą ewolucji
05:28
is sexualseksualny selectionwybór,
125
313000
2000
jest selekcja seksualna,
05:30
and it operatesdziała very differentlyróżnie.
126
315000
2000
która działa inaczej.
05:32
The peacock'sPawi magnificentwspaniały tailogon
127
317000
3000
Piękny pawi ogon
05:35
is the mostwiększość famoussławny exampleprzykład of this.
128
320000
3000
jest najlepszym przykładem.
05:38
It did not evolveewoluować for naturalnaturalny survivalprzetrwanie.
129
323000
3000
Nie pomaga w przetrwaniu.
05:41
In factfakt, it goesidzie againstprzeciwko naturalnaturalny survivalprzetrwanie.
130
326000
3000
Właściwie tylko przeszkadza.
05:44
No, the peacock'sPawi tailogon
131
329000
2000
Jest za to wynikiem
05:46
resultswyniki from the matinggody choiceswybory
132
331000
2000
wyborów partnerów
05:48
madezrobiony by peahensbliska.
133
333000
2000
przez samice pawia.
05:50
It's quitecałkiem a familiarznajomy storyfabuła.
134
335000
2000
To typowe.
05:52
It's womenkobiety who actuallytak właściwie pushPchać historyhistoria forwardNaprzód.
135
337000
3000
Kobiety napędzają historię.
05:56
DarwinDarwin himselfsamego siebie, by the way,
136
341000
2000
Sam Darwin
05:58
had no doubtswątpienie that the peacock'sPawi tailogon
137
343000
2000
nie miał wątpliwości, że pawi ogon
06:00
was beautifulpiękny in the eyesoczy of the peahenpeahen.
138
345000
2000
jest piękny w oczach partnerki.
06:02
He actuallytak właściwie used that wordsłowo.
139
347000
3000
Tak właśnie powiedział.
06:05
Now, keepingkonserwacja these ideaspomysły firmlymocno in mindumysł,
140
350000
3000
Pamiętając to wszystko,
06:08
we can say that the experiencedoświadczenie of beautypiękno
141
353000
3000
można powiedzieć, że piękno
06:11
is one of the wayssposoby that evolutionewolucja has
142
356000
3000
jest jednym ze sposobów
06:14
of arousingwzbudzając and sustainingwytrzymujący
143
359000
2000
na jaki ewolucja podtrzymuje
06:16
interestzainteresowanie or fascinationfascynacja,
144
361000
2000
zainteresowanie czy nawet obsesję
06:18
even obsessionobsesja,
145
363000
2000
zainteresowanie czy nawet obsesję
06:20
in orderzamówienie to encouragezachęcać us
146
365000
2000
by zachęcić nas do podjęcia
06:22
towardw kierunku makingzrobienie the mostwiększość adaptiveadaptacyjny decisionsdecyzje
147
367000
3000
najlepszej decyzji z punktu widzenia
06:25
for survivalprzetrwanie and reproductionreprodukcja.
148
370000
3000
przetrwania gatunku.
06:29
BeautyPiękno is nature'snatura way
149
374000
2000
Piękno jest narzędziem
06:31
of actinggra aktorska at a distancedystans,
150
376000
3000
jakie ewolucja wykorzystuje
06:34
so to speakmówić.
151
379000
2000
na odległość.
06:36
I mean, you can't expectoczekiwać to eatjeść
152
381000
2000
Nie można się najeść
06:38
an adaptivelyadaptacyjne beneficialkorzystne landscapekrajobraz.
153
383000
2000
przepięknym krajobrazem.
06:40
It would hardlyledwie do to eatjeść your babydziecko
154
385000
2000
A co z dzieckiem, czy kochankiem?
06:42
or your loverkochanka.
155
387000
2000
A co z dzieckiem, czy kochankiem?
06:44
So evolution'sEvolution tricksztuczka
156
389000
2000
Ewolucja sprawia,
06:46
is to make them beautifulpiękny,
157
391000
2000
że wydają się piękni
06:48
to have them exertwywierać a kinduprzejmy of magnetismmagnetyzm
158
393000
3000
by roztaczali magnetyzm
06:51
to give you the pleasureprzyjemność of simplypo prostu looking at them.
159
396000
3000
i przyjemność dzięki samemu patrzeniu.
06:55
ConsiderNależy wziąć pod uwagę brieflykrótko an importantważny sourceźródło of aestheticestetyczny pleasureprzyjemność,
160
400000
3000
Zatrzymajmy się na źródle
06:58
the magneticmagnetyczny pullCiągnąć
161
403000
2000
zadowolenia estetycznego
07:00
of beautifulpiękny landscapeskrajobrazy.
162
405000
2000
z pięknych krajobrazów.
07:02
People in very differentróżne cultureskultury
163
407000
2000
Ludzie z różnych kultur
07:04
all over the worldświat
164
409000
2000
na całym świecie
07:06
tendzmierzać to like a particularszczególny kinduprzejmy of landscapekrajobraz,
165
411000
3000
lubią podobny rodzaj krajobrazu,
07:09
a landscapekrajobraz that just happensdzieje się to be similarpodobny
166
414000
3000
przypadkowo typowy dla plejstoceńskiej
07:12
to the pleistoceneplejstocen savannassawanny where we evolvedewoluował.
167
417000
3000
sawanny z kolebki życia ludzi.
07:15
This landscapekrajobraz showsprzedstawia up todaydzisiaj
168
420000
2000
Ten krajobraz widać
07:17
on calendarskalendarze, on postcardskartki pocztowe,
169
422000
3000
na kalendarzach, pocztówkach
07:20
in the designprojekt of golfgolf courseskursy and publicpubliczny parksparków
170
425000
3000
polach golfowych i parkach,
07:23
and in gold-framedoprawione w złoto pictureskino
171
428000
2000
w oprawionych obrazach
07:25
that hangpowiesić in livingżycie roomspokoje
172
430000
2000
wiszących w salonach
07:27
from NewNowy YorkYork to NewNowy ZealandZelandia.
173
432000
3000
od Nowego Jorku aż po Nową Zelandię.
07:30
It's a kinduprzejmy of HudsonHudson RiverRzeka schoolszkoła landscapekrajobraz
174
435000
3000
To krajobraz szkoły Hudson River:
07:33
featuringwyposażony openotwarty spacesspacje
175
438000
2000
otwarte przestrzenie,
07:35
of lowNiska grassestrawy
176
440000
2000
niewysoka trawa,
07:37
interspersedprzeplatane with copseszagajników of treesdrzewa.
177
442000
3000
a pomiędzy nią drzewa.
07:40
The treesdrzewa, by the way, are oftenczęsto preferredpreferowane
178
445000
2000
Drzewa powinny być pochylone,
07:42
if they forkwidelec nearBlisko the groundziemia,
179
447000
2000
z gałęziami blisko ziemi,
07:44
that is to say, if they're treesdrzewa you could scramblewyścig up
180
449000
3000
tak żeby można się wspiąć
07:47
if you were in a tightmocno fixnaprawić.
181
452000
3000
w razie potrzeby.
07:50
The landscapekrajobraz showsprzedstawia the presenceobecność
182
455000
2000
Krajobraz pokazuje
07:52
of waterwoda directlybezpośrednio in viewwidok,
183
457000
2000
pobliskie źródło wody,
07:54
or evidencedowód of waterwoda in a bluishniebieskawy distancedystans,
184
459000
3000
lub woda błyszczy w oddali,
07:58
indicationswskazania of animalzwierzę or birdptak life
185
463000
3000
są ślady życia zwierzęcego
08:01
as well as diverseróżnorodny greeneryzieleni
186
466000
2000
i różnorodna roślinność,
08:03
and finallywreszcie -- get this --
187
468000
3000
koniecznie jest też
08:06
a pathścieżka
188
471000
2000
ścieżka lub droga.
08:08
or a roadDroga,
189
473000
2000
ścieżka lub droga,
08:10
perhapsmoże a riverbankRiverbank or a shorelinelinii brzegowej,
190
475000
3000
wzdłuż rzeki lub wybrzeża
08:13
that extendsrozszerza się into the distancedystans,
191
478000
3000
która niknie w oddali,
08:16
almostprawie invitingatrakcyjny you to followśledzić it.
192
481000
3000
aż chce się nią przejść.
08:20
This landscapekrajobraz typerodzaj is regardeduważany as beautifulpiękny,
193
485000
3000
Ten typ krajobrazu jest piękny
08:23
even by people in countrieskraje
194
488000
2000
nawet dla mieszkańców krajów
08:25
that don't have it.
195
490000
2000
w których nie występuje.
08:27
The idealideał savannaSawanna landscapekrajobraz
196
492000
2000
Idealny krajobraz sawanny
08:29
is one of the clearestnajczystszy examplesprzykłady
197
494000
2000
jest jasnym przykładem
08:31
where humanczłowiek beingsIstoty everywherewszędzie
198
496000
2000
tego, że wszyscy ludzie
08:33
find beautypiękno
199
498000
2000
znajdują piękno
08:35
in similarpodobny visualwizualny experiencedoświadczenie.
200
500000
2000
w podobnych doświadczeniach.
08:37
But, someonektoś mightmoc arguespierać się,
201
502000
2000
Można argumentować,
08:39
that's naturalnaturalny beautypiękno.
202
504000
2000
że to piękno naturalne.
08:41
How about artisticartystyczny beautypiękno?
203
506000
3000
Ale co ze sztuką?
08:44
Isn't that exhaustivelywyczerpująco culturalkulturalny?
204
509000
3000
Czy nie zależy od kultury?
08:47
No, I don't think it is.
205
512000
2000
Nie sądzę.
08:49
And oncepewnego razu again, I'd like to look back to prehistoryprehistoria
206
514000
3000
Wróćmy do prehistorii,
08:52
to say something about it.
207
517000
2000
żeby to zbadać.
08:54
It is widelyszeroko assumedzakłada, że
208
519000
2000
Zakłada się, że najwcześniejsze
08:56
that the earliestnajwcześniej humanczłowiek artworksdzieła sztuki
209
521000
2000
dzieła sztuki
08:58
are the stupendouslyumieszczone stupendously skillfulumiejętne caveJaskinia paintingsobrazy
210
523000
3000
to rysunki naskalne,
09:01
that we all know from LascauxLascaux
211
526000
2000
w miejscach jak Lascaux
09:03
and ChauvetChauvet.
212
528000
2000
oraz jaskiniach Chauvet
09:06
ChauvetChauvet cavesjaskinie
213
531000
2000
oraz jaskiniach Chauvet
09:08
are about 32,000 yearslat oldstary,
214
533000
2000
mające ponad 32,000 lat,
09:10
alongwzdłuż with a fewkilka smallmały, realisticrealistyczne sculpturesrzeźby
215
535000
3000
razem z kilkoma rzeźbami
09:13
of womenkobiety and animalszwierzęta from the samepodobnie periodokres.
216
538000
3000
kobiet i zwierząt z tego okresu.
09:20
But artisticartystyczny and decorativedekoracyjne skillsumiejętności
217
545000
2000
Ale zdolności artystyczne
09:22
are actuallytak właściwie much olderstarsze than that.
218
547000
3000
są jeszcze starsze.
09:26
BeautifulPiękne shellmuszla necklacesNaszyjniki
219
551000
2000
Naszyjniki z muszelek
09:28
that look like something you'dty byś see at an artssztuka and craftsRękodzieło fairtargi,
220
553000
3000
zupełnie jak ze straganów z biżuterią
09:31
as well as ochreochra bodyciało paintfarba,
221
556000
2000
ochrę używaną do malowania
09:33
have been founduznany
222
558000
2000
ciała znaleziono
09:35
from around 100,000 yearslat agotemu.
223
560000
2000
sprzed 100 tys. lat.
09:37
But the mostwiększość intriguingintrygancki prehistoricprehistoryczne artifactsartefakty
224
562000
3000
Ale najciekawsze przedmioty
09:40
are olderstarsze even than this.
225
565000
2000
są jeszcze starsze.
09:42
I have in mindumysł
226
567000
2000
Mam na myśli
09:44
the so-calledtak zwana AcheulianMezolit handdłoń axesosie.
227
569000
3000
aszelskie narzędzia.
09:48
The oldestnajstarsze stonekamień toolsprzybory are chopperschoppery
228
573000
3000
Najstarszymi są siekierki
09:51
from the OlduvaiOlduvai GorgeWąwóz in EastWschód AfricaAfryka.
229
576000
2000
z Wąwozu Olduvai we wschodniej Afryce.
09:53
They go back about two-and-a-half-milliondwa i pół miliona yearslat.
230
578000
3000
Mają dwa i pół miliona lat.
09:56
These crudesurowy toolsprzybory
231
581000
2000
Te prymitywne narzędzia
09:58
were around for thousandstysiące of centurieswieki,
232
583000
3000
istniały od tysięcy wieków
10:01
untilaż do around 1.4 millionmilion yearslat agotemu
233
586000
3000
aż do 1.4 miliona lat temu,
10:04
when HomoHomo erectuserectus
234
589000
2000
kiedy Homo erectus
10:06
startedRozpoczęty shapingkształtowanie
235
591000
2000
zaczął wytwarzać
10:08
singlepojedynczy, thincienki stonekamień bladesostrza,
236
593000
2000
cienkie ostrza z kamienia
10:10
sometimesczasami roundedzaokrąglone ovalsowale,
237
595000
3000
owalne i zaokrąglone.
10:13
but oftenczęsto in what are to our eyesoczy
238
598000
2000
Czasem, coś co wygląda
10:15
an arrestingaresztowanie, symmetricalsymetryczny pointedspiczasty leafliść
239
600000
3000
jak symetryczny liść
10:18
or teardropTeardrop formformularz.
240
603000
2000
lub kropla wody.
10:20
These AcheulianMezolit handdłoń axesosie --
241
605000
2000
Te aszelskie ostrza,
10:22
they're namedo imieniu after StSt. AcheulAcheul in FranceFrancja,
242
607000
2000
nazwane od St. Acheul we Francji
10:24
where findsznajduje were madezrobiony in 19thth centurystulecie --
243
609000
3000
gdzie znaleziono je w XIX wieku...
10:27
have been unearthedodkryła in theirich thousandstysiące,
244
612000
3000
Wykopano ich tysiące
10:30
scatteredrozproszone acrossprzez AsiaAsia, EuropeEuropy and AfricaAfryka,
245
615000
3000
w Azji, Europie i Afryce,
10:33
almostprawie everywherewszędzie HomoHomo erectuserectus
246
618000
3000
wszędzie gdzie żyli Homo erectus
10:36
and HomoHomo ergasterergaster roamedwłóczyłem się.
247
621000
3000
i Homo ergaster.
10:39
Now, the sheerzwykły numbersliczby of these handdłoń axesosie
248
624000
3000
Liczebność tych narzędzi wskazuje,
10:42
showsprzedstawia that they can't have been madezrobiony
249
627000
2000
że nie używano ich
10:44
for butcheringrozbiór animalszwierzęta.
250
629000
2000
do oprawiania zwierząt.
10:46
And the plotwątek really thickensPogrubia when you realizerealizować
251
631000
3000
Co ciekawsze, w przeciwieństwie
10:49
that, unlikew odróżnieniu other pleistoceneplejstocen toolsprzybory,
252
634000
3000
do innych narzędzi z tego okresu
10:52
the handdłoń axesosie oftenczęsto exhibiteksponować
253
637000
2000
nie wykazują one
10:54
no evidencedowód of wearmieć na sobie
254
639000
2000
śladów użytkowania
10:56
on theirich delicatedelikatny bladeOstrze edgeskrawędzie.
255
641000
2000
na delikatnych ostrzach.
10:58
And some, in any eventzdarzenie, are too bigduży
256
643000
2000
Niektóre są za duże by mogły
11:00
to use for butcheryrzeź.
257
645000
2000
służyć do oprawiania zwierząt.
11:03
TheirIch symmetrySymetria, theirich attractiveatrakcyjny materialsmateriały
258
648000
2000
Ich symetria, materiały użyte,
11:05
and, abovepowyżej all,
259
650000
2000
oraz co najważniejsze
11:07
theirich meticulousskrupulatny workmanshipjakość wykonania
260
652000
2000
dokładne wykonanie
11:09
are simplypo prostu quitecałkiem beautifulpiękny
261
654000
3000
są przepiękne
11:12
to our eyesoczy, even todaydzisiaj.
262
657000
3000
nawet dla nas.
11:15
So what were these ancientstarożytny --
263
660000
3000
Są bardzo stare,
11:19
I mean, they're ancientstarożytny, they're foreignobcy,
264
664000
2000
są też trochę obce,
11:21
but they're at the samepodobnie time
265
666000
2000
ale jednocześnie
11:23
somehowjakoś familiarznajomy.
266
668000
2000
są nam bliskie.
11:25
What were these artifactsartefakty for?
267
670000
3000
Do czego się ich używało?
11:28
The bestNajlepiej availabledostępny answerodpowiedź
268
673000
2000
Najlepszą odpowiedzią,
11:30
is that they were literallydosłownie
269
675000
2000
jest to, że były dosłownie
11:32
the earliestnajwcześniej knownznany worksPrace of artsztuka,
270
677000
2000
najwcześniejszymi dziełami sztuki,
11:34
practicalpraktyczny toolsprzybory transformedprzekształcone
271
679000
2000
narzędziami, które stały się
11:36
into captivatingUrzekające aestheticestetyczny objectsobiekty,
272
681000
3000
urzekającymi artefaktami,
11:39
contemplatedrozważane bothobie for theirich elegantelegancki shapekształt
273
684000
2000
dzięki eleganckim kształtom
11:41
and theirich virtuosowirtuoz craftsmanshiprzemiosło.
274
686000
3000
i mistrzowskiemu wykonaniu.
11:45
HandRęka axesosie markznak
275
690000
2000
Te siekierki świadczą
11:47
an evolutionaryewolucyjny advancepostęp in humanczłowiek historyhistoria --
276
692000
2000
o postępie w historii ewolucji.
11:49
toolsprzybory fashionedstaroświecki to functionfunkcjonować
277
694000
2000
Funkcjonują jako
11:51
as what DarwiniansDarwińczykami call "fitnessfitness signalssygnały" --
278
696000
3000
Darwinowskie świadectwo zdrowia,
11:54
that is to say, displayswyświetla
279
699000
2000
to pokaz,
11:56
that are performanceswystępy
280
701000
2000
przedstawienie,
11:58
like the peacock'sPawi tailogon,
281
703000
2000
jak pawi ogon,
12:00
exceptz wyjątkiem that, unlikew odróżnieniu hairwłosy and featherspióra,
282
705000
3000
ale w przeciwieństwie do włosów
12:03
the handdłoń axesosie are consciouslyświadomie
283
708000
2000
i piór, siekierki są świadomie
12:05
cleverlysprytnie craftedwykonane.
284
710000
2000
i sprytnie wytwarzane.
12:07
CompetentlyKompetentnie madezrobiony handdłoń axesosie
285
712000
2000
Właściwie wytworzone siekierki
12:09
indicatedwskazane desirablepożądany personalosobisty qualitiescechy --
286
714000
3000
wskazywały na zdolności twórcy:
12:13
intelligenceinteligencja, fine motorsilnik controlkontrola,
287
718000
3000
inteligencję, zdolności manualne
12:16
planningplanowanie abilityzdolność,
288
721000
2000
zdolność planowania,
12:18
conscientiousnesssumienność
289
723000
2000
sumienność oraz dostęp
12:20
and sometimesczasami accessdostęp to rarerzadko spotykany materialsmateriały.
290
725000
3000
do rzadkich materiałów.
12:23
Over tenskilkadziesiąt of thousandstysiące of generationspokolenia,
291
728000
3000
Przez dziesiątki tysięcy pokoleń,
12:26
suchtaki skillsumiejętności increasedzwiększony the statusstatus
292
731000
2000
te umiejętności podnosiły
12:28
of those who displayedwystawiany them
293
733000
2000
status ludzi, którzy dzięki
12:30
and gainedzyskał a reproductiveRozród advantageZaletą
294
735000
2000
nim mieli przewagę nad innymi
12:32
over the lessmniej capablezdolny.
295
737000
2000
przy wydawaniu potomstwa.
12:34
You know, it's an oldstary linelinia,
296
739000
2000
To stara prawda,
12:36
but it has been shownpokazane to work --
297
741000
2000
ale wydaje się działać:
12:38
"Why don't you come up to my caveJaskinia, so I can showpokazać you my handdłoń axesosie?"
298
743000
3000
"Wpadnij do mojej jaskini, to pokażę ci moje siekierki"
12:41
(LaughterŚmiech)
299
746000
2000
(Śmiech)
12:43
ExceptZ wyjątkiem, of coursekurs, what's interestingciekawy about this
300
748000
3000
Nie możemy być pewni
12:46
is that we can't be sure how that ideapomysł was conveyedprzekazane,
301
751000
3000
w jaki sposób to się odbywało
12:49
because the HomoHomo erectuserectus
302
754000
2000
bo Homo erectus,
12:51
that madezrobiony these objectsobiekty
303
756000
3000
którzy je wytwarzali,
12:54
did not have languagejęzyk.
304
759000
2000
nie znali języka.
12:56
It's hardciężko to graspchwycić,
305
761000
2000
Trudno to sobie wyobrazić,
12:58
but it's an incredibleniesamowite factfakt.
306
763000
3000
ale to prawda.
13:01
This objectobiekt was madezrobiony
307
766000
2000
Ten przedmiot był zrobiony
13:03
by a hominidhominidów ancestorprzodek,
308
768000
3000
przez naszego przodka,
13:06
HomoHomo erectuserectus or HomoHomo ergasterergaster,
309
771000
3000
Homo erectus lub Homo eraster,
13:10
betweenpomiędzy 50,000 and 100,000 yearslat
310
775000
3000
na 50-100 tys. lat
13:13
before languagejęzyk.
311
778000
2000
przed powstaniem mowy.
13:16
StretchingRozciąganie over a millionmilion yearslat,
312
781000
2000
Żywa przez ponad milion lat
13:18
the handdłoń axetopór traditiontradycja
313
783000
2000
tradycja tworzenia siekierek
13:20
is the longestnajdłuższy artisticartystyczny traditiontradycja
314
785000
3000
jest najdłuższą tradycją artystyczną
13:23
in humanczłowiek and proto-humanPrajęzyk ludzkości historyhistoria.
315
788000
3000
w całej historii ludzkości.
13:26
By the endkoniec of the handdłoń axetopór epicEpic, HomoHomo sapienssapiens --
316
791000
3000
Na sam koniec, Homo sapiens,
13:29
as they were then callednazywa, finallywreszcie --
317
794000
2000
jak ich nazywano,
13:31
were doubtlessbez wątpienia findingodkrycie newNowy wayssposoby
318
796000
2000
znajdowali nowe rodzaje rozrywki
13:33
to amuseAmuse and amazezadziwia eachkażdy other
319
798000
3000
znajdowali nowe rodzaje rozrywki
13:36
by, who knowswie, tellingwymowny jokesDowcipy,
320
801000
2000
jak opowiadanie kawałów,
13:38
storytellingopowiadanie historii, dancingtaniec, or hairstylingfryzur.
321
803000
3000
historii, taniec czy stylizacja włosów.
13:41
Yes, hairstylingfryzur -- I insistdomagać się on that.
322
806000
3000
Właśnie tak, stylizacja.
13:44
For us modernsModerns,
323
809000
2000
Dla ludzi współczesnych
13:46
virtuosowirtuoz techniquetechnika
324
811000
2000
technologia jest używana
13:48
is used to createStwórz imaginaryurojona worldsświaty
325
813000
2000
do tworzenia fikcyjnych światów
13:50
in fictionfikcja and in movieskino,
326
815000
2000
w powieściach i filmach
13:52
to expresswyrazić intenseintensywny emotionsemocje
327
817000
2000
by przekazać głębokie
13:54
with musicmuzyka, paintingobraz and dancetaniec.
328
819000
3000
emocje w muzyce, obrazie i tańcu.
13:57
But still,
329
822000
2000
Ale nadal istnieje
13:59
one fundamentalfundamentalny traitcecha
330
824000
2000
jedna podstawowa cecha
14:01
of the ancestralrodowego personalityosobowość persistsutrzymuje się
331
826000
2000
naszej dawnej osobowości
14:03
in our aestheticestetyczny cravingspragnienia:
332
828000
3000
i gustów estetycznych:
14:06
the beautypiękno we find
333
831000
2000
Piękno jakie widzimy
14:08
in skilledwykwalifikowany performanceswystępy.
334
833000
2000
w umiejętnych pokazach.
14:10
From LascauxLascaux to the LouvreLuwr
335
835000
2000
Od Lascaux, przez Luwr,
14:12
to CarnegieCarnegie HallHall,
336
837000
2000
aż do Carnegie Hall,
14:14
humanczłowiek beingsIstoty
337
839000
2000
ludzie gustują
14:16
have a permanentstały innatewrodzone tastesmak
338
841000
2000
niezmiennie w przedstawieniach,
14:18
for virtuosowirtuoz displayswyświetla in the artssztuka.
339
843000
3000
które wymagają umiejętności.
14:22
We find beautypiękno
340
847000
2000
Piękno jest w rzeczach
14:24
in something doneGotowe well.
341
849000
2000
umiejętnie wykonanych.
14:28
So the nextNastępny time you passprzechodzić a jewelrybiżuteria shopsklep windowokno
342
853000
2000
Następnym razem przechodząc
14:30
displayingwyświetlanie a beautifullyestetycznie cutciąć
343
855000
2000
obok oszlifowanego kamienia
14:32
teardrop-shapedTeardrop kształcie stonekamień,
344
857000
2000
u jubilera, nie bądźcie pewni
14:34
don't be so sure
345
859000
2000
że to tylko kultura
14:36
it's just your culturekultura tellingwymowny you
346
861000
2000
mówi nam, że ten błyszczący,
14:38
that that sparklinggazowana jewelklejnot is beautifulpiękny.
347
863000
2000
kształtny klejnot jest piękny.
14:40
Your distantodległy ancestorsprzodkowie lovedkochany that shapekształt
348
865000
3000
Nasi przodkowie uwielbiali ten kształt
14:43
and founduznany beautypiękno in the skillumiejętność neededpotrzebne to make it,
349
868000
3000
i widzieli piękno w umiejętności jego
14:46
even before
350
871000
2000
odtworzenia nawet przed czasem gdy
14:48
they could put theirich love into wordssłowa.
351
873000
2000
mogli dać temu wyraz w słowach.
14:50
Is beautypiękno in the eyeoko of the beholderpatrzącego?
352
875000
3000
Czy piękno jest względne?
14:53
No, it's deepgłęboki in our mindsumysły.
353
878000
3000
Nie, jest w naszych umysłach.
14:56
It's a giftprezent handedprzekazany down from the intelligentinteligentny skillsumiejętności
354
881000
3000
To dar od naszych przodków,
14:59
and richbogaty emotionalemocjonalny liveszyje
355
884000
2000
świadectwo ich umiejętności
15:01
of our mostwiększość ancientstarożytny ancestorsprzodkowie.
356
886000
3000
i życia emocjonalnego.
15:04
Our powerfulpotężny reactionreakcja to imagesobrazy,
357
889000
2000
Silne reakcje na obrazy,
15:06
to the expressionwyrażenie of emotionemocja in artsztuka,
358
891000
3000
wyrażanie emocji w sztuce,
15:09
to the beautypiękno of musicmuzyka, to the night skyniebo,
359
894000
3000
piękno muzyki i nocnego nieba
15:12
will be with us and our descendantspotomków
360
897000
3000
zostaną z nami i naszymi potomkami
15:15
for as long as the humanczłowiek racewyścigi existsistnieje.
361
900000
3000
tak długo jak istnieje rasa ludzka.
15:18
Thank you.
362
903000
2000
Dziękuję.
15:20
(ApplauseAplauz)
363
905000
7000
(Brawa)
Translated by Kinga Skorupska
Reviewed by Marcin Kasiak

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Denis Dutton - Philosopher
Denis Dutton was a philosophy professor and the editor of Arts & Letters Daily. In his book The Art Instinct, he suggested that humans are hard-wired to seek beauty.

Why you should listen

Why do humans take pleasure in making art? In his 2009 book The Art Instinct, philosopher Denis Dutton suggested that art is a need built into our systems, a complex and subtle evolutionary adaptation comparable to our facility for language. We humans evolved to love art because it helps us survive; for example, a well-expressed appreciation of art can -- even in modern times -- help us to find a mate. It’s a bold argument to make, bolstered by examples from the breadth of art history that Dutton kept at his fingertips.

Dutton taught philosophy at the University of Canterbury in New Zealand, and was the editor of Arts & Letters Daily, a three-column compendium of culture news from all over the web. (His own homepage is another storehouse of tidbits from his wide-ranging explorations in philosophy and culture.) He was on the advisory board of Cybereditions, a publisher specializing in ebooks and print-on-demand editions of nonfiction works. And he was an editor of Climate Debate Daily, a lively blog that takes a skeptical view of some climate-change arguments.

Dutton died from cancer in December 2010.

More profile about the speaker
Denis Dutton | Speaker | TED.com