TED2003
Dan Dennett: The illusion of consciousness
Dan Denett o naszej świadomości
Filmed:
Readability: 3.2
3,868,782 views
Filozof Dan Denett przekonuje, iż nie rozumiemy własnej świadomości, a mózg nieustannie nas zwodzi.
Dan Dennett - Philosopher, cognitive scientist
Dan Dennett thinks that human consciousness and free will are the result of physical processes. Full bio
Dan Dennett thinks that human consciousness and free will are the result of physical processes. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:26
So I'm going to speak about a problem that I have
0
1000
3000
Opowiem o swoim problemie.
00:29
and that's that I'm a philosopher.
1
4000
3000
Polega on na tym, że jestem filozofem.
00:32
(Laughter)
2
7000
2000
(Śmiech)
00:34
When I go to a party and people ask me what do I do
3
9000
3000
Kiedy na przyjęciach ludzie pytają, co robię,
00:37
and I say, "I'm a professor," their eyes glaze over.
4
12000
5000
a ja odpowiadam "Jestem profesorem", oni przewracają oczami.
00:42
When I go to an academic cocktail party
5
17000
2000
Na przyjęciu akademickim,
00:44
and there are all the professors around, they ask me what field I'm in
6
19000
4000
gdzie wszyscy są profesorami, kiedy mówię,
00:48
and I say, "philosophy" -- their eyes glaze over.
7
23000
3000
że jestem filozofem, ludzie przewracają oczami.
00:51
(Laughter)
8
26000
2000
(Śmiech)
00:53
When I go to a philosopher's party
9
28000
3000
Kiedy idę na imprezę filozofów…
00:56
(Laughter)
10
31000
3000
(Śmiech)
00:59
and they ask me what I work on and I say, "consciousness,"
11
34000
4000
i mówię, że zajmuję się świadomością,
01:03
their eyes don't glaze over -- their lips curl into a snarl.
12
38000
5000
nie przewracają oczami, tylko szczerzą groźnie zęby.
01:08
(Laughter)
13
43000
1000
(Śmiech)
01:09
And I get hoots of derision and cackles and growls
14
44000
6000
Słyszę szyderstwa, rechot i pomruki,
01:15
because they think, "That's impossible! You can't explain consciousness."
15
50000
5000
bo oni myślą sobie, "To niemożliwe! Nie da się wytłumaczyć świadomości."
01:20
The very chutzpah of somebody thinking
16
55000
2000
Hucpa tego, kto uważa,
01:22
that you could explain consciousness is just out of the question.
17
57000
4000
że można wytłumaczyć świadomość nie podlega dyskusji.
01:26
My late, lamented friend Bob Nozick, a fine philosopher,
18
61000
4000
Mój czcigodny, nieżyjący już przyjaciel Bob Nozick, świetny filozof,
01:30
in one of his books, "Philosophical Explanations,"
19
65000
4000
w jednej ze swoich książek, pt. "Wyjaśnienia Filozoficzne",
01:34
is commenting on the ethos of philosophy --
20
69000
5000
wypowiada się o etosie filozofii - metodach działania filozofów.
01:39
the way philosophers go about their business.
21
74000
2000
wypowiada się o etosie filozofii - metodach działania filozofów.
01:41
And he says, you know, "Philosophers love rational argument."
22
76000
4000
Mówi: "Filozofowie kochają racjonalne argumentacje.
01:45
And he says, "It seems as if the ideal argument
23
80000
2000
Dla większości filozofów
01:47
for most philosophers is you give your audience the premises
24
82000
6000
idealna argumentacja polega na przedstawieniu słuchaczom założeń,
01:53
and then you give them the inferences and the conclusion,
25
88000
5000
a następnie przekazaniu im wnioskowania i konkluzji.
01:58
and if they don't accept the conclusion, they die.
26
93000
4000
Jeżeli nie zgodzą się z wnioskami, muszą zginąć!
02:02
Their heads explode." The idea is to have an argument
27
97000
3000
Głowy im eksplodują”. Sęk w tym, żeby argumentować
02:05
that is so powerful that it knocks out your opponents.
28
100000
4000
z siłą, która wykończy przeciwników.
02:09
But in fact that doesn't change people's minds at all.
29
104000
3000
Ale to nie zmieni poglądów słuchaczy.
02:12
It's very hard to change people's minds
30
107000
1000
Ciężko zmienić czyjeś podejście do kwestii świadomości,
02:13
about something like consciousness,
31
108000
2000
Ciężko zmienić czyjeś podejście do kwestii świadomości,
02:15
and I finally figured out the reason for that.
32
110000
5000
I w końcu zrozumiałem, dlaczego tak jest.
02:20
The reason for that is that everybody's an expert on consciousness.
33
115000
4000
Powodem jest fakt, że każdy jest ekspertem od świadomości.
02:24
We heard the other day that everybody's got a strong opinion about video games.
34
119000
4000
Słyszeliśmy, że każdy ma własne zdanie o grach komputerowych.
02:28
They all have an idea for a video game, even if they're not experts.
35
123000
3000
Wszyscy laicy mają pomysł na grę wideo.
02:31
But they don't consider themselves experts on video games;
36
126000
3000
Nie uważają się wcale za ekspertów, po prostu mają własne zdanie.
02:34
they've just got strong opinions.
37
129000
1000
Nie uważają się wcale za ekspertów, po prostu mają własne zdanie.
02:35
I'm sure that people here who work on, say, climate change
38
130000
5000
Jestem pewien, że ci z was, którzy zajmują się zmianami klimatu,
02:40
and global warming, or on the future of the Internet,
39
135000
5000
globalnym ociepleniem, czy przyszłością Internetu, spotykają osoby,
02:45
encounter people who have very strong opinions
40
140000
2000
które mają wyrobione zdanie o tym, co będzie dalej.
02:47
about what's going to happen next.
41
142000
3000
które mają wyrobione zdanie o tym, co będzie dalej.
02:50
But they probably don't think of these opinions as expertise.
42
145000
4000
Pewnie nie uważają tego za opinie eksperckie
02:54
They're just strongly held opinions.
43
149000
2000
Są to po prostu zdecydowane przekonania.
02:56
But with regard to consciousness, people seem to think,
44
151000
4000
Jeżeli chodzi o świadomość,
03:00
each of us seems to think, "I am an expert.
45
155000
3000
każdemu z nas wydaje się: "Jestem ekspertem”.
03:03
Simply by being conscious, I know all about this."
46
158000
3000
"Wiem o niej wszystko, po prostu będąc świadomy, wiem o tym wszystko."
03:06
And so, you tell them your theory and they say,
47
161000
2000
Przedstawiasz im teorię, a oni na to:
03:08
"No, no, that's not the way consciousness is!
48
163000
1000
"Świadomość wcale tak nie działa!"
03:09
No, you've got it all wrong."
49
164000
2000
"Świadomość wcale tak nie działa!"
03:11
And they say this with an amazing confidence.
50
166000
4000
Mówią to z niesamowitym przekonaniem.
03:15
And so what I'm going to try to do today
51
170000
2000
Dlatego dzisiaj spróbuję podważyć wasze przekonanie.
03:17
is to shake your confidence. Because I know the feeling --
52
172000
3000
Dlatego dzisiaj spróbuję podważyć wasze przekonanie.
03:20
I can feel it myself.
53
175000
2000
Sam znam to uczucie pewności.
03:22
I want to shake your confidence that you know your own innermost minds --
54
177000
6000
Chcę podważyć wasze przeświadczenie, że znacie zakamarki swoich umysłów,
03:28
that you are, yourselves, authoritative about your own consciousness.
55
183000
5000
że jesteście wiarygodni w temacie waszej własnej świadomości.
03:33
That's the order of the day here.
56
188000
3000
Postaram się zmienić ten pogląd.
03:36
Now, this nice picture shows a thought-balloon, a thought-bubble.
57
191000
3000
Ten obrazek przedstawia dymek myślowy.
03:39
I think everybody understands what that means.
58
194000
2000
Myślę, że każdy rozumie sens rysunku.
03:41
That's supposed to exhibit the stream of consciousness.
59
196000
3000
Ma przedstawiać strumień świadomości.
03:44
This is my favorite picture of consciousness that's ever been done.
60
199000
2000
To jest mój ulubiony obraz świadomości.
03:46
It's a Saul Steinberg of course -- it was a New Yorker cover.
61
201000
3000
To okładka New Yorkera, autorstwa Saula Steinberga.
03:49
And this fellow here is looking at the painting by Braque.
62
204000
5000
Ten gość patrzy na obraz Braque’a,
03:54
That reminds him of the word baroque, barrack, bark, poodle,
63
209000
4000
co kojarzy mu się ze słowem barok, buda, szczekać, pudelek,
03:58
Suzanne R. -- he's off to the races.
64
213000
2000
Suzanne R. -- rozpędza się.
04:00
There's a wonderful stream of consciousness here
65
215000
4000
To wspaniały strumień świadomości
04:04
and if you follow it along, you learn a lot about this man.
66
219000
4000
i jeśli prześledzicie go, możecie sporo dowiedzieć się o tym człowieku.
04:08
What I particularly like about this picture, too,
67
223000
2000
Podoba mi się zwłaszcza to,
04:10
is that Steinberg has rendered the guy
68
225000
2000
że Steinberg zarysował faceta w stylu puentylizmu.
04:12
in this sort of pointillist style.
69
227000
3000
że Steinberg zarysował faceta w stylu puentylizmu.
04:15
Which reminds us, as Rod Brooks was saying yesterday:
70
230000
3000
Kojarzy się to z tym, że, jak mówił wczoraj Rod Brooks,
04:18
what we are, what each of us is -- what you are, what I am --
71
233000
4000
każdy z nas, ja i wy, to około 100 bilionów
04:22
is approximately 100 trillion little cellular robots.
72
237000
6000
maleńkich robotów komórkowych.
04:28
That's what we're made of.
73
243000
2000
Z tego jesteśmy zrobieni.
04:30
No other ingredients at all. We're just made of cells, about 100 trillion of them.
74
245000
4000
Żadnych innych składników. Po prostu około 100 bilionów komórek.
04:34
Not a single one of those cells is conscious;
75
249000
2000
Żadna z nich nie jest świadoma,
04:36
not a single one of those cells knows who you are, or cares.
76
251000
5000
żadna z nich nie wie kim jesteś, ani jej na tym nie zależy.
04:41
Somehow, we have to explain
77
256000
2000
Musimy jakoś wyjaśnić
04:43
how when you put together teams, armies, battalions
78
258000
4000
jak te drużyny, armie, bataliony
04:47
of hundreds of millions of little robotic unconscious cells --
79
262000
4000
setek milionów małych automatycznych nieświadomych komórek,
04:51
not so different really from a bacterium, each one of them --
80
266000
4000
każda z nich nie różniąca się zbytnio faktycznie od bakterii,
04:55
the result is this. I mean, just look at it.
81
270000
4000
składają się na to. Spójrzcie.
04:59
The content -- there's color, there's ideas, there's memories,
82
274000
4000
Są tu barwy, myśli, wspomnienia, historia. 84 00:04:38,000 --> 00:04:42,000 Cała ta treść świadomości uzyskiwana jest
05:03
there's history. And somehow all that content of consciousness
83
278000
4000
jest historia. W jakiś sposób cała treść świadomości
05:07
is accomplished by the busy activity of those hoards of neurons.
84
282000
5000
w pracowitej aktywności hord neuronów.
05:12
How is that possible? Many people just think it isn't possible at all.
85
287000
4000
Jak to możliwe? Wielu myśli, że to nie jest w ogóle możliwe.
05:16
They think, "No, there can't be any
86
291000
2000
Sądzą, że nie może istnieć
05:18
sort of naturalistic explanation of consciousness."
87
293000
4000
naturalistyczne wytłumaczenie świadomości.
05:22
This is a lovely book by a friend of mine named Lee Siegel,
88
297000
3000
To cudowna książka mojego przyjaciela, Lee Siegela,
05:25
who's a professor of religion, actually, at the University of Hawaii,
89
300000
3000
profesora religii na University of Hawaii
05:28
and he's an expert magician, and an expert
90
303000
2000
doświadczonego magika i eksperta
05:30
on the street magic of India, which is what this book is about,
91
305000
4000
od ulicznej magii w Indiach, o której jest ta książka,
05:34
"Net of Magic."
92
309000
2000
"Sieć magii."
05:36
And there's a passage in it which I would love to share with you.
93
311000
3000
Jest w niej fragment, którym chciałbym się z wami podzielić.
05:39
It speaks so eloquently to the problem.
94
314000
6000
Bardzo elokwentnie opowiada o naszym problemie.
05:45
"'I'm writing a book on magic,' I explain, and I'm asked, 'Real magic?'
95
320000
5000
"Słysząc, że piszę książkę o magii, ludzie pytają, czy o prawdziwej magii.
05:50
By 'real magic,' people mean miracles,
96
325000
2000
Mają tu na myśli cuda i moce nadprzyrodzone.
05:52
thaumaturgical acts, and supernatural powers.
97
327000
2000
Mają tu na myśli cuda i moce nadprzyrodzone.
05:54
'No,' I answer. 'Conjuring tricks, not real magic.'
98
329000
4000
'Nie', odpowiadam. O sztuczkach, nie prawdziwej magii'.
05:58
'Real magic,' in other words, refers to the magic that is not real;
99
333000
4000
Prawdziwa magia to, innymi słowy, magia, która nie jest prawdziwa,
06:02
while the magic that is real, that can actually be done, is not real magic."
100
337000
5000
podczas gdy magia, którą można uprawiać naprawdę, nie jest prawdziwą magią".
06:07
(Laughter)
101
342000
4000
(Śmiech)
06:11
Now, that's the way a lot of people feel about consciousness.
102
346000
4000
W ten sposób wielu ludzi odbiera świadomość.
06:15
(Laughter)
103
350000
1000
(Śmiech)
06:16
Real consciousness is not a bag of tricks.
104
351000
2000
Prawdziwa świadomość to nie sztuczki.
06:18
If you're going to explain this as a bag of tricks,
105
353000
2000
Jeśli mówisz, że to zbiór sztuczek,
06:20
then it's not real consciousness, whatever it is.
106
355000
3000
nie tłumaczysz wcale prawdziwej świadomości.
06:23
And, as Marvin said, and as other people have said,
107
358000
6000
A zdaniem Marvina i innych,
06:29
"Consciousness is a bag of tricks."
108
364000
3000
”Świadomość to zbiór sztuczek."
06:32
This means that a lot of people are just left completely dissatisfied
109
367000
5000
Dzięki temu moje próby wytłumaczenia świadomości
06:37
and incredulous when I attempt to explain consciousness.
110
372000
3000
są dla wielu kompletnie niezadowalające, lub niewiarygodne.
06:40
So this is the problem. So I have to
111
375000
3000
Na tym polega problem. Muszę spróbować
06:43
do a little bit of the sort of work
112
378000
3000
zadziałać trochę w sposób,
06:46
that a lot of you won't like,
113
381000
4000
który wielu z was się nie spodoba,
06:50
for the same reason that you don't like to see
114
385000
2000
tak samo, jak nie lubicie,
06:52
a magic trick explained to you.
115
387000
2000
kiedy wyjaśnia się sztuczki magiczne.
06:54
How many of you here, if somebody -- some smart aleck --
116
389000
4000
Wielu z was pewnie, kiedy jakiś „bystrzak”
06:58
starts telling you how a particular magic trick is done,
117
393000
3000
zaczyna tłumaczyć, co kryje się za sztuczką magiczną,
07:01
you sort of want to block your ears and say, "No, no, I don't want to know!
118
396000
3000
chciałoby zasłonić uszy i powiedzieć "Nie chcę wiedzieć!
07:04
Don't take the thrill of it away. I'd rather be mystified.
119
399000
3000
Nie zabieraj mi dreszczyku emocji.
07:07
Don't tell me the answer."
120
402000
3000
Niech to pozostanie tajemnicą."
07:10
A lot of people feel that way about consciousness, I've discovered.
121
405000
3000
Odkryłem, że wiele osób podobnie podchodzi do świadomości.
07:13
And I'm sorry if I impose some clarity, some understanding on you.
122
408000
6000
Przykro mi, jeżeli narzucę wam trochę jasności, trochę zrozumienia.
07:19
You'd better leave now if you don't want to know some of these tricks.
123
414000
5000
Lepiej wyjdźcie od razu, jeżeli nie chcecie zrozumieć kilku takich sztuczek.
07:24
But I'm not going to explain it all to you.
124
419000
4000
Nie wyjaśnię wszystkiego.
07:28
I'm going to do what philosophers do.
125
423000
3000
Postąpię jak filozof.
07:31
Here's how a philosopher explains the sawing-the-lady-in-half trick.
126
426000
6000
Oto jak filozof objaśnia sztuczkę z przecinaniem kobiety na pół.
07:37
You know the sawing-the-lady-in-half trick?
127
432000
2000
Znacie tę sztuczkę z przecinaniem kobiety na pół?
07:39
The philosopher says, "I'm going to explain to you how that's done.
128
434000
4000
Filozof mówi: "Objaśnię ci, jak się to robi.
07:43
You see, the magician doesn't really saw the lady in half."
129
438000
5000
Widzisz, magik tak naprawdę nie przecina tej pani na pół."
07:48
(Laughter)
130
443000
2000
(Śmiech)
07:50
"He merely makes you think that he does."
131
445000
4000
"On zwyczajnie sprawia, żebyś myślał, że tak robi."
07:54
And you say, "Yes, and how does he do that?"
132
449000
1000
Ty mówisz "Tak, a jak on to robi?"
07:55
He says, "Oh, that's not my department, I'm sorry."
133
450000
2000
A on odpowiada: "O, to nie jest mój wydział, przykro mi."
07:57
(Laughter)
134
452000
5000
A on odpowiada: "O, to nie jest mój wydział, przykro mi". (Śmiech)
08:02
So now I'm going to illustrate how philosophers explain consciousness.
135
457000
3000
Więc teraz zilustruję, jak filozofowie tłumaczą świadomość.
08:05
But I'm going to try to also show you
136
460000
3000
Spróbuję też pokazać wam,
08:08
that consciousness isn't quite as marvelous --
137
463000
3000
że świadomość nie jest taka cudowna,
08:11
your own consciousness isn't quite as wonderful --
138
466000
2000
że wasza własna świadomość nie jest tak wspaniała, jak myśleliście.
08:13
as you may have thought it is.
139
468000
2000
że wasza własna świadomość nie jest tak wspaniała, jak myśleliście.
08:15
This is something, by the way, that Lee Siegel talks about in his book.
140
470000
4000
Lee Siegel mówi o tym w swojej książce.
08:19
He marvels at how he'll do a magic show, and afterwards
141
474000
4000
Zadziwia go to, że po pokazie magicznym widzowie przysięgają,
08:23
people will swear they saw him do X, Y, and Z. He never did those things.
142
478000
4000
że widzieli, jak robił X, Y i Z, a nic z tego nie robił.
08:27
He didn't even try to do those things.
143
482000
2000
Nie próbował nawet robić nic takiego.
08:29
People's memories inflate what they think they saw.
144
484000
4000
Wspomnienia wyolbrzymiają myśli o tym, co widzieli.
08:33
And the same is true of consciousness.
145
488000
3000
To samo dotyczy świadomości.
08:36
Now, let's see if this will work. All right. Let's just watch this.
146
491000
7000
Zobaczmy więc, czy to zadziała. Obejrzyjmy coś.
08:43
Watch it carefully.
147
498000
1000
Patrzcie uważnie.
08:56
I'm working with a young computer-animator documentarian
148
511000
3000
Pracuję z młodym dokumentalistą, animatorem komputerowym,
08:59
named Nick Deamer, and this is a little demo that he's done for me,
149
514000
5000
nazywa się Nick Deamer i zrobił dla mnie tę małą prezentację jako
09:04
part of a larger project some of you may be interested in.
150
519000
3000
część większego projektu, który może część z was zainteresować.
09:07
We're looking for a backer.
151
522000
3000
Szukamy wsparcia.
09:10
It's a feature-length documentary on consciousness.
152
525000
4000
Jest to pełnometrażowy dokument o świadomości.
09:14
OK, now, you all saw what changed, right?
153
529000
2000
OK, wszyscy widzieliście co się zmieniło, prawda?
09:20
How many of you noticed that every one of those squares changed color?
154
535000
5000
Ilu z was zauważyło, że każdy kwadrat zmienił kolor?
09:25
Every one. I'll just show you by running it again.
155
540000
4000
Każdy z nich. Pokażę wam, puszczając film jeszcze raz.
09:34
Even when you know that they're all going to change color,
156
549000
5000
Nawet wiedząc, że wszystkie mają zmienić kolor,
09:39
it's very hard to notice. You have to really concentrate
157
554000
4000
trudno jest to zauważyć. Trzeba się mocno skoncentrować,
09:43
to pick up any of the changes at all.
158
558000
3000
żeby wychwycić jakąkolwiek zmianę.
09:46
Now, this is an example -- one of many --
159
561000
5000
To jeden z wielu przykładów zjawiska,
09:51
of a phenomenon that's now being studied quite a bit.
160
566000
2000
które jest teraz intensywnie badane.
09:53
It's one that I predicted in the last page or two of my
161
568000
4000
Przewidziałem to na ostatnich stronach swojej
09:57
1991 book, "Consciousness Explained,"
162
572000
2000
książki z 1991, "Świadomość wyjaśniona",
09:59
where I said if you did experiments of this sort,
163
574000
3000
gdzie twierdziłem, że w takich eksperymentach
10:02
you'd find that people were unable to pick up really large changes.
164
577000
3000
badani nie będą w stanie wychwycić naprawdę sporych zmian.
10:05
If there's time at the end,
165
580000
2000
Jeżeli będzie czas, to na koniec
10:07
I'll show you the much more dramatic case.
166
582000
3000
pokażę wam dużo bardziej zapierający dech przypadek.
10:10
Now, how can it be that there are all those changes going on,
167
585000
5000
Jak to możliwe, że dzieją się wszystkie te zmiany,
10:15
and that we're not aware of them?
168
590000
3000
a my nie jesteśmy ich świadomi?
10:18
Well, earlier today, Jeff Hawkins mentioned the way your eye saccades,
169
593000
5000
Jeff Hawkins wspomniał dzisiaj o tym jak oko drży,
10:23
the way your eye moves around three or four times a second.
170
598000
3000
porusza się około trzy do czterech razy na sekundę.
10:26
He didn't mention the speed. Your eye is constantly in motion,
171
601000
3000
Nie wspomniał szybkości. Wasze oko jest w ciągłym ruchu,
10:29
moving around, looking at eyes, noses, elbows,
172
604000
3000
porusza się, patrząc na oczy, nosy, łokcie,
10:32
looking at interesting things in the world.
173
607000
2000
patrząc na interesujące rzeczy na świecie.
10:34
And where your eye isn't looking,
174
609000
2000
Tam gdzie oko nie patrzy,
10:36
you're remarkably impoverished in your vision.
175
611000
3000
wasz wzrok jest znacząco zubożony.
10:39
That's because the foveal part of your eye,
176
614000
3000
To dlatego, że dołek środkowy siatkówki oka,
10:42
which is the high-resolution part,
177
617000
2000
który jest fragmentem wysokiej rozdzielczości,
10:44
is only about the size of your thumbnail held at arms length.
178
619000
3000
jest zaledwie rozmiaru paznokcia oddalonego na długość ręki.
10:47
That's the detail part.
179
622000
2000
To jest część szczegółowa.
10:49
It doesn't seem that way, does it?
180
624000
3000
Nie wygląda na to, nieprawdaż?
10:52
It doesn't seem that way, but that's the way it is.
181
627000
2000
Nie wygląda na to, ale tak jest.
10:54
You're getting in a lot less information than you think.
182
629000
4000
Dostajecie znacznie mniej informacji, niż myślicie.
10:58
Here's a completely different effect. This is a painting by Bellotto.
183
633000
6000
Oto zupełnie inny efekt. Obraz Bellotta.
11:04
It's in the museum in North Carolina.
184
639000
2000
Jest w muzeum w Północnej Karolinie.
11:06
Bellotto was a student of Canaletto's.
185
641000
3000
Bellotto był uczniem Canaletta.
11:09
And I love paintings like that --
186
644000
1000
Kocham takie obrazy.
11:10
the painting is actually about as big as it is right here.
187
645000
4000
W rzeczywistości obraz jest mniej więcej takiego samego rozmiaru.
11:14
And I love Canalettos, because Canaletto has this fantastic detail,
188
649000
3000
I kocham Canaletta, bo ma fantastyczny detal,
11:17
and you can get right up
189
652000
3000
można podejść blisko
11:20
and see all the details on the painting.
190
655000
3000
i zobaczyć wszystkie szczegóły na obrazie.
11:23
And I started across the hall in North Carolina,
191
658000
5000
W muzeum zacząłem z drugiej strony sali,
11:28
because I thought it was probably a Canaletto,
192
663000
2000
ponieważ sądziłem, że to Canaletto
11:30
and would have all that in detail.
193
665000
2000
i będzie miał te wszystkie detale.
11:32
And I noticed that on the bridge there, there's a lot of people --
194
667000
3000
Zauważyłem, że na moście jest dużo ludzi.
11:35
you can just barely see them walking across the bridge.
195
670000
3000
Ledwie ich widać, przechadzających się po moście.
11:38
And I thought as I got closer
196
673000
1000
Pomyślałem, że jeśli podejdę bliżej,
11:39
I would be able to see all the detail of most people,
197
674000
3000
będę w stanie zobaczyć szczegóły postaci,
11:42
see their clothes, and so forth.
198
677000
2000
zobaczyć ich ubrania i tak dalej.
11:44
And as I got closer and closer, I actually screamed.
199
679000
4000
Kiedy się zbliżyłem, dosłownie krzyknąłem.
11:48
I yelled out because when I got closer,
200
683000
2000
Zawyłem, bo kiedy znalazłem się bliżej
11:50
I found the detail wasn't there at all.
201
685000
4000
okazało się, że detali w ogóle tam nie było.
11:54
There were just little artfully placed blobs of paint.
202
689000
4000
Były tylko sprytnie umieszczone plamki farby.
11:58
And as I walked towards the picture,
203
693000
3000
A ja, idąc w stronę obrazu,
12:01
I was expecting detail that wasn't there.
204
696000
3000
spodziewałem się szczegółów, których tam nie było.
12:04
The artist had very cleverly suggested people and clothes
205
699000
5000
Artysta bardzo zręcznie zasugerował ludzi, ubrania,
12:09
and wagons and all sorts of things,
206
704000
3000
powozy i inne rzeczy,
12:12
and my brain had taken the suggestion.
207
707000
3000
a mój mózg podchwycił sugestię.
12:15
You're familiar with a more recent technology, which is -- There,
208
710000
6000
Znana jest wam ta bardziej współczesna technologia.
12:21
you can get a better view of the blobs.
209
716000
2000
Tu lepiej widać plamki.
12:23
See, when you get close
210
718000
2000
Widzicie, kiedy zbliżacie się, to są po prostu plamki farby.
12:25
they're really just blobs of paint.
211
720000
5000
Widzicie, kiedy zbliżacie się, to są po prostu plamki farby.
12:30
You will have seen something like this -- this is the reverse effect.
212
725000
6000
Widywaliście już coś takiego - to jest odwrotny efekt.
12:44
I'll just give that to you one more time.
213
739000
3000
Pokażę to jeszcze raz.
12:47
Now, what does your brain do when it takes the suggestion?
214
742000
7000
Co więc robi mózg, kiedy przyjmuje sugestię?
12:54
When an artful blob of paint or two, by an artist,
215
749000
5000
Kiedy plamy farby, położone przez artystę,
12:59
suggests a person -- say, one of
216
754000
6000
sugerują osobę - na przykład ze społeczności umysłu Marvina Minsky’ego,
13:05
Marvin Minsky's little society of mind --
217
760000
2000
sugerują osobę - na przykład ze społeczności umysłu Marvina Minsky’ego,
13:07
do they send little painters out to fill in all the details in your brain somewhere?
218
762000
5000
czy wysyłają małych malarzy, żeby dopełnili w mózgu brakujące szczegóły?
13:12
I don't think so. Not a chance. But then, how on Earth is it done?
219
767000
5000
Nie sądzę. Nie ma takiej możliwości. W takim razie, jak to u licha się dzieje?
13:17
Well, remember the philosopher's explanation of the lady?
220
772000
5000
Pamiętacie filozoficzne wyjaśnienie sztuczki z kobietą?
13:22
It's the same thing.
221
777000
3000
To jest dokładnie to samo.
13:25
The brain just makes you think that it's got the detail there.
222
780000
3000
Mózg po prostu sprawia, że myślimy, że pojawił się tam szczegół.
13:28
You think the detail's there, but it isn't there.
223
783000
3000
Myślisz, że szczegół jest, ale go tam nie ma.
13:31
The brain isn't actually putting the detail in your head at all.
224
786000
3000
Mózg wcale nie wstawia detali.
13:34
It's just making you expect the detail.
225
789000
3000
Po prostu sprawia, że spodziewamy się detalu.
13:37
Let's just do this experiment very quickly.
226
792000
3000
Zróbmy szybko doświadczenie.
13:40
Is the shape on the left the same as the shape on the right, rotated?
227
795000
5000
Czy kształt po lewej jest taki sam jak kształt po prawej, obrócony?
13:45
Yes.
228
800000
2000
Tak.
13:47
How many of you did it by rotating the one on the left
229
802000
2000
Ilu z was obracało w myślach ten z lewej,
13:49
in your mind's eye, to see if it matched up with the one on the right?
230
804000
3000
żeby zobaczyć czy pasuje do tego z prawej?
13:52
How many of you rotated the one on the right? OK.
231
807000
4000
Ilu z was obracało ten po prawej? OK.
13:56
How do you know that's what you did?
232
811000
2000
Skąd wiecie, że właśnie to robiliście?
13:58
(Laughter)
233
813000
3000
(Śmiech)
14:01
There's in fact been a very interesting debate
234
816000
2000
Od ponad 20 lat toczy się bardzo interesująca debata w kognitywistyce.
14:03
raging for over 20 years in cognitive science --
235
818000
3000
Od ponad 20 lat toczy się bardzo interesująca debata w kognitywistyce.
14:06
various experiments started by Roger Shepherd,
236
821000
2000
Roger Shepherd w przeróżnych eksperymentach
14:08
who measured the angular velocity of rotation of mental images.
237
823000
5000
zmierzył prędkość kątową obrotu obrazów mentalnych.
14:13
Yes, it's possible to do that.
238
828000
2000
Tak, to możliwe.
14:15
But the details of the process are still in significant controversy.
239
830000
7000
Niemniej szczegóły tego procesu są ciągle bardzo kontrowersyjne.
14:22
And if you read that literature, one of the things
240
837000
3000
Kiedy czytacie literaturę przedmiotu,
14:25
that you really have to come to terms with is
241
840000
3000
musicie pogodzić się z tym, że nie wiecie,
14:28
even when you're the subject in the experiment, you don't know.
242
843000
2000
nawet będąc przedmiotem doświadczenia.
14:30
You don't know how you do it.
243
845000
2000
Nie wiecie, jak to robicie.
14:32
You just know that you have certain beliefs.
244
847000
3000
Wiecie tyle, że macie określone przeświadczenia,
14:35
And they come in a certain order, at a certain time.
245
850000
3000
które pojawiają się w określonym porządku, w określonym momencie.
14:38
And what explains the fact that that's what you think?
246
853000
2000
Jak wytłumaczyć te przeświadczenia?
14:40
Well, that's where you have to go backstage and ask the magician.
247
855000
4000
Cóż, tutaj trzeba pójść za kulisy i zapytać magika.
14:44
This is a figure that I love: Bradley, Petrie, and Dumais.
248
859000
4000
Uwielbiam ten rysunek: Bradley, Petrie i Dumais.
14:48
You may think that I've cheated,
249
863000
2000
Możecie sądzić, że oszukuję,
14:50
that I've put a little whiter-than-white boundary there.
250
865000
5000
że krawędzie figury są bielsze, niż tło.
14:55
How many of you see that sort of boundary,
251
870000
2000
Ilu z was widzi krawędzie sześcianu Neckera przed kołami?
14:57
with the Necker cube floating in front of the circles?
252
872000
3000
Ilu z was widzi krawędzie sześcianu Neckera przed kołami?
15:00
Can you see it?
253
875000
2000
Widzicie go?
15:02
Well, you know, in effect, the boundary's really there, in a certain sense.
254
877000
5000
W pewnym sensie krawędzie tam są.
15:07
Your brain is actually computing that boundary,
255
882000
3000
Wasz mózg tak naprawdę wylicza krawędź,
15:10
the boundary that goes right there.
256
885000
5000
która tam pasuje.
15:15
But now, notice there are two ways of seeing the cube, right?
257
890000
2000
Są 2 sposoby widzenia tego sześcianu.
15:17
It's a Necker cube.
258
892000
2000
To sześcian Neckera.
15:19
Everybody can see the two ways of seeing the cube? OK.
259
894000
4000
Każdy widzi sześcian na 2 sposoby? OK.
15:23
Can you see the four ways of seeing the cube?
260
898000
4000
A na cztery sposoby?
15:27
Because there's another way of seeing it.
261
902000
2000
Bo jest jeszcze inny sposób.
15:29
If you're seeing it as a cube floating in front of some circles,
262
904000
3000
Inny, niż sześcian przed kilkoma czarnymi kołami.
15:32
some black circles, there's another way of seeing it.
263
907000
3000
Inny, niż sześcian przed kilkoma czarnymi kołami.
15:35
As a cube, on a black background,
264
910000
2000
Jako sześcian na czarnym tle,
15:37
as seen through a piece of Swiss cheese.
265
912000
2000
widziany przez plaster szwajcarskiego sera.
15:39
(Laughter)
266
914000
3000
(Śmiech)
15:42
Can you get it? How many of you can't get it? That'll help.
267
917000
6000
Łapiecie to? Ilu z was nie widzi? To pomoże.
15:48
(Laughter)
268
923000
2000
(Śmiech)
15:50
Now you can get it. These are two very different phenomena.
269
925000
5000
Teraz załapaliście. To dwa bardzo różne zjawiska.
15:55
When you see the cube one way, behind the screen,
270
930000
6000
Kiedy widzicie sześcian w jeden sposób, za ekranem,
16:01
those boundaries go away.
271
936000
2000
krawędzie znikają.
16:03
But there's still a sort of filling in, as we can tell if we look at this.
272
938000
5000
Ciągle jest coś na kształt wypełnienia, jak widzimy tutaj.
16:08
We don't have any trouble seeing the cube, but where does the color change?
273
943000
4000
Sześcian widzimy bez problemu, ale gdzie zmienia się kolor?
16:12
Does your brain have to send little painters in there?
274
947000
3000
Czy wasz mózg musi wysyłać tam małych malarzy?
16:15
The purple-painters and the green-painters
275
950000
2000
Malarze purpury i malarze zieleni
16:17
fight over who's going to paint that bit behind the curtain? No.
276
952000
3000
walczą ze sobą o to, kto pomaluje ten kawałek za zasłoną? Nie.
16:20
Your brain just lets it go. The brain doesn't need to fill that in.
277
955000
4000
Wasz mózg po prostu to odpuszcza. Nie musi tego wypełniać.
16:29
When I first started talking about
278
964000
3000
Początkowo, omawiając przykład Bradley'a, Petriego i Dumaisa,
16:32
the Bradley, Petrie, Dumais example that you just saw --
279
967000
4000
który właśnie widzieliście...
16:36
I'll go back to it, this one --
280
971000
4000
Wrócę do tego konkretnego.
16:40
I said that there was no filling-in behind there.
281
975000
7000
Twierdziłem, że nie następuje wypełnienie krawędzi zasłoniętych.
16:47
And I supposed that that was just a flat truth, always true.
282
982000
3000
Zakładałem, że była to oczywista, niezmienna prawda.
16:50
But Rob Van Lier has recently shown that it isn't.
283
985000
5000
Rob Van Lier niedawno pokazał jednak, że jest inaczej.
16:55
Now, if you think you see some pale yellow --
284
990000
5000
Jeżeli myślicie, że widzicie trochę bladego żółtego…
17:00
I'll run this a few more times.
285
995000
2000
Puszczę to jeszcze kilka razy.
17:02
Look in the gray areas,
286
997000
4000
Spojrzyjcie na szare obszary.
17:06
and see if you seem to see something sort of shadowy moving in there --
287
1001000
5000
Czy wydaje wam się, że widzicie coś jakby cienistego, poruszającego się tam.
17:11
yeah, it's amazing. There's nothing there. It's no trick.
288
1006000
7000
Tak! To niesamowite. Nic tam nie ma. To nie sztuczka.
17:18
["Failure to Detect Changes in Scenes" slide]
289
1013000
6000
[ "Niezdolność do wykrywania zmian w obrazach" ]
17:24
This is Ron Rensink's work, which was in some degree
290
1019000
2000
To praca Rona Rensinka,
17:26
inspired by that suggestion right at the end of the book.
291
1021000
4000
zainspirowana trochę sugestią z zakończenia książki.
17:30
Let me just pause this for a second if I can.
292
1025000
2000
Zatrzymam to na chwilkę, jeżeli dam radę.
17:32
This is change-blindness.
293
1027000
2000
To jest ślepota zmian.
17:34
What you're going to see is two pictures,
294
1029000
2000
Zobaczycie dwa obrazy,
17:36
one of which is slightly different from the other.
295
1031000
2000
z których jeden nieznacznie różni się od drugiego.
17:38
You see here the red roof and the gray roof,
296
1033000
3000
Widzicie tutaj czerwony dach i szary dach,
17:41
and in between them there will be a mask,
297
1036000
2000
a pomiędzy nimi będzie maska,
17:43
which is just a blank screen, for about a quarter of a second.
298
1038000
4000
która jest po prostu pustym ekranem, przez około ćwierć sekundy.
17:47
So you'll see the first picture, then a mask,
299
1042000
2000
Najpierw zobaczycie obraz, potem maskę.
17:49
then the second picture, then a mask.
300
1044000
2000
Potem drugi obraz i znowu maskę.
17:51
And this will just continue, and your job as the subject
301
1046000
4000
I tak ciągiem, a Waszym zadaniem jako badanych
17:55
is to press the button when you see the change.
302
1050000
3000
jest wciśnięcie przycisku, kiedy widzicie zmianę.
17:58
So, show the original picture for 240 milliseconds. Blank.
303
1053000
8000
Pokaż oryginalny obraz przez 240 milisekund. Pustka.
18:06
Show the next picture for 240 milliseconds. Blank.
304
1061000
6000
Pokaż następny obraz przez 240 milisekund. Pustka.
18:12
And keep going, until the subject presses the button, saying,
305
1067000
4000
I tak w kółko, aż badany naciśnie przycisk,
18:16
"I see the change."
306
1071000
2000
mówiąc "Widzę zmianę."
18:18
So now we're going to be subjects in the experiment.
307
1073000
3000
Teraz my będziemy badanymi w tym doświadczeniu.
18:21
We're going to start easy. Some examples.
308
1076000
9000
Zaczniemy od łatwych rzeczy. Kilka przykładów.
18:30
No trouble there.
309
1085000
2000
Nie ma żadnej trudności.
18:32
Can everybody see? All right.
310
1087000
3000
Wszyscy widzą? W porządku.
18:35
Indeed, Rensink's subjects took only a little bit more
311
1090000
4000
Faktycznie, badanym przez Rensinka naciśnięcie przycisku
18:39
than a second to press the button.
312
1094000
2000
zajęło tylko troszkę ponad sekundę.
18:46
Can you see that one?
313
1101000
1000
Widzicie ten?
18:55
2.9 seconds.
314
1110000
2000
2,9 sekundy.
19:04
How many don't see it still?
315
1119000
3000
Kto ciągle nie widzi?
19:07
What's on the roof of that barn?
316
1122000
2000
Co jest na dachu tamtej stodoły?
19:09
(Laughter)
317
1124000
3000
(Śmiech)
19:20
It's easy.
318
1135000
2000
To łatwe.
19:46
Is it a bridge or a dock?
319
1161000
2000
To jest most czy przystań?
19:52
There are a few more really dramatic ones, and then I'll close.
320
1167000
4000
Jest kilka bardziej niezwykłych. Potem zamknę.
19:56
I want you to see a few that are particularly striking.
321
1171000
4000
Chcę, żebyście obejrzeli kilka, które są szczególnie uderzające.
20:00
This one because it's so large and yet it's pretty hard to see.
322
1175000
7000
Ten, ponieważ różnica jest wielka, a mimo to trudno ją dostrzec.
20:07
Can you see it?
323
1182000
3000
Widzicie to?
20:10
Audience: Yes.
324
1185000
2000
Publiczność: Tak.
20:12
Dan Dennett: See the shadows going back and forth? Pretty big.
325
1187000
3000
Widzicie cienie poruszające się w tył i w przód? Całkiem spore.
20:23
So 15.5 seconds is the median time
326
1198000
4000
Typowy czas odpowiedzi badanych w tym doświadczeniu to 15,5 s.
20:27
for subjects in his experiment there.
327
1202000
2000
Typowy czas odpowiedzi badanych w tym doświadczeniu to 15,5 s.
20:29
I love this one. I'll end with this one,
328
1204000
3000
Uwielbiam ten. Zakończę właśnie nim,
20:32
just because it's such an obvious and important thing.
329
1207000
3000
bo to coś tak oczywistego i ważnego.
20:37
How many still don't see it? How many still don't see it?
330
1212000
6000
Kto jeszcze nie widzi? Kto wciąż nie widzi?
20:43
How many engines on the wing of that Boeing?
331
1218000
3000
Ile silników jest na skrzydle tego Boeinga?
20:46
(Laughter)
332
1221000
1000
(Śmiech)
20:47
Right in the middle of the picture!
333
1222000
6000
W samym środku obrazka!
20:53
Thanks very much for your attention.
334
1228000
1000
Dziękuję wam bardzo za uwagę.
20:54
What I wanted to show you is that scientists,
335
1229000
5000
Chciałem pokazać, że naukowcy,
20:59
using their from-the-outside, third-person methods,
336
1234000
4000
używając metod obserwacyjnych, „zewnętrznych”,
21:03
can tell you things about your own consciousness
337
1238000
2000
mogą powiedzieć wam o waszej świadomości
21:05
that you would never dream of,
338
1240000
2000
rzeczy, o których nigdy nie śniliście.
21:07
and that, in fact, you're not the authority
339
1242000
2000
Oraz to, że nie jesteście takimi autorytetami
21:09
on your own consciousness that you think you are.
340
1244000
2000
na temat świadomości, jak wam się wydaje.
21:11
And we're really making a lot of progress
341
1246000
2000
Robimy duże postępy na drodze
21:13
on coming up with a theory of mind.
342
1248000
3000
do opracowania teorii umysłu.
21:16
Jeff Hawkins, this morning, was describing his attempt
343
1251000
6000
Rano Jeff Hawkins opisywał swoją próbę
21:22
to get theory, and a good, big theory, into the neuroscience.
344
1257000
4000
dotarcia z teorią, dobrą wielką teorią, do neurobiologii.
21:26
And he's right. This is a problem.
345
1261000
5000
I ma rację. To jest problem.
21:31
Harvard Medical School once -- I was at a talk --
346
1266000
2000
Kiedyś byłem na wykładzie w Harvard Medical School.
21:33
director of the lab said, "In our lab, we have a saying.
347
1268000
4000
Dyrektor laboratorium powiedział: "W naszym laboratorium mamy powiedzenie.
21:37
If you work on one neuron, that's neuroscience.
348
1272000
3000
Jeżeli pracujesz nad jednym neuronem, to neurobiologia.
21:40
If you work on two neurons, that's psychology."
349
1275000
3000
Jeżeli pracujesz z dwoma neuronami, to już psychologia."
21:43
(Laughter)
350
1278000
4000
(Śmiech)
21:47
We have to have more theory, and it can come as much from the top down.
351
1282000
3000
Musimy mieć więcej teorii i może ona jak najbardziej wynikać z analizy.
21:50
Thank you very much.
352
1285000
2000
Dziękuję bardzo.
21:52
(Applause)
353
1287000
4000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Dan Dennett - Philosopher, cognitive scientistDan Dennett thinks that human consciousness and free will are the result of physical processes.
Why you should listen
One of our most important living philosophers, Dan Dennett is best known for his provocative and controversial arguments that human consciousness and free will are the result of physical processes in the brain. He argues that the brain's computational circuitry fools us into thinking we know more than we do, and that what we call consciousness — isn't. His 2003 book "Freedom Evolves" explores how our brains evolved to give us -- and only us -- the kind of freedom that matters, while 2006's "Breaking the Spell" examines belief through the lens of biology.
This mind-shifting perspective on the mind itself has distinguished Dennett's career as a philosopher and cognitive scientist. And while the philosophy community has never quite known what to make of Dennett (he defies easy categorization, and refuses to affiliate himself with accepted schools of thought), his computational approach to understanding the brain has made him, as Edge's John Brockman writes, “the philosopher of choice of the AI community.”
“It's tempting to say that Dennett has never met a robot he didn't like, and that what he likes most about them is that they are philosophical experiments,” Harry Blume wrote in the Atlantic Monthly in 1998. “To the question of whether machines can attain high-order intelligence, Dennett makes this provocative answer: ‘The best reason for believing that robots might some day become conscious is that we human beings are conscious, and we are a sort of robot ourselves.'"
In recent years, Dennett has become outspoken in his atheism, and his 2006 book Breaking the Spell calls for religion to be studied through the scientific lens of evolutionary biology. Dennett regards religion as a natural -- rather than supernatural -- phenomenon, and urges schools to break the taboo against empirical examination of religion. He argues that religion's influence over human behavior is precisely what makes gaining a rational understanding of it so necessary: “If we don't understand religion, we're going to miss our chance to improve the world in the 21st century.”
Dennett's landmark books include The Mind's I, co-edited with Douglas Hofstaedter, Consciousness Explained, and Darwin's Dangerous Idea. Read an excerpt from his 2013 book, Intuition Pumps, in the Guardian >>
Dan Dennett | Speaker | TED.com