TED2002
Richard Dawkins: Militant atheism
Richard Dawkins na temat walczącego ateizmu
Filmed:
Readability: 5.3
5,735,087 views
W tym płomiennym, humorystycznym i wpływowym wystąpieniu, Richard Dawkins nawołuje wszystkich ateistów, by otwarcie ujawniali swoje przekonania, oraz zwalczali ingerencję kościoła w politykę i naukę.
Richard Dawkins - Evolutionary biologist
Oxford professor Richard Dawkins has helped steer evolutionary science into the 21st century, and his concept of the "meme" contextualized the spread of ideas in the information age. In recent years, his devastating critique of religion has made him a leading figure in the New Atheism. Full bio
Oxford professor Richard Dawkins has helped steer evolutionary science into the 21st century, and his concept of the "meme" contextualized the spread of ideas in the information age. In recent years, his devastating critique of religion has made him a leading figure in the New Atheism. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:25
That splendid music, the coming-in music --
0
0
5000
Ta wspaniała muzyka na wejście,
00:30
"The Elephant March" from "Aida" -- is the music I've chosen for my funeral --
1
5000
6000
"Marsz słoni" z Aidy, to utwór, który wybrałem na swój pogrzeb...
00:36
(Laughter)
2
11000
1000
(Śmiech)
00:37
-- and you can see why. It's triumphal.
3
12000
5000
zobaczycie dlaczego. Jest triumfalna.
00:42
I won't feel anything, but if I could,
4
17000
4000
Nie będę już nic czuł, ale gdybym mógł,
00:46
I would feel triumphal at having lived at all,
5
21000
4000
odczuwałbym triumf, że w ogóle żyłem,
00:50
and at having lived on this splendid planet,
6
25000
2000
że żyłem na tej wspaniałej planecie,
00:52
and having been given the opportunity to understand
7
27000
3000
oraz że dostałem sposobność zrozumienia
00:55
something about why I was here in the first place, before not being here.
8
30000
7000
dlaczego się tu znalazłem, nie będąc tu wcześniej.
01:02
Can you understand my quaint English accent?
9
37000
7000
Rozumiecie mój osobliwy angielski akcent?
01:09
Like everybody else, I was entranced yesterday by the animal session.
10
44000
6000
Byłem oczarowany wczorajszą sesją na temat zwierząt,
01:15
Robert Full and Frans Lanting and others --
11
50000
5000
Roberta Fulla, Fransa Lantinga i innych,
01:20
the beauty of the things they showed.
12
55000
2000
pięknem zjawisk, które pokazywali.
01:22
The only slight jarring note was when Jeffrey Katzenberg said of the mustang,
13
57000
6000
Jedynym zgrzytem były słowa Jeffrey'a Katzenberga o mustangach:
01:28
"the most splendid creatures that God put on this earth."
14
63000
4000
"najwspanialsze stworzenia boże na ziemi".
01:32
Now of course, we know that he didn't really mean that,
15
67000
3000
Owszem, wiemy, że nie miał tego naprawdę na myśli,
01:35
but in this country at the moment, you can't be too careful.
16
70000
4000
ale dzisiaj, w tym kraju, ostrożność nie zawadzi.
01:39
(Laughter)
17
74000
1000
(Śmiech)
01:40
I'm a biologist, and the central theorem of our subject: the theory of design,
18
75000
7000
Jestem biologiem, a główne twierdzenie biologii: teoria projektu,
01:47
Darwin's theory of evolution by natural selection.
19
82000
5000
teoria Darwina o ewolucji przez dobór naturalny,
01:52
In professional circles everywhere, it's of course universally accepted.
20
87000
4000
jest powszechnie przyjmowana przez profesjonalistów.
01:56
In non-professional circles outside America, it's largely ignored.
21
91000
6000
Laicy spoza Ameryki w zasadzie ją ignorują.
02:02
But in non-professional circles within America,
22
97000
4000
Ale w Ameryce, w kręgach nieprofesjonalistów,
02:06
it arouses so much hostility --
23
101000
3000
wzbudza tyle wrogości...
02:09
(Laughter)
24
104000
1000
(Śmiech)
02:10
-- that it's fair to say that American biologists are in a state of war.
25
105000
6000
że amerykańscy biolodzy są w stanie wojny.
02:16
The war is so worrying at present,
26
111000
2000
Ta wojna tak mnie niepokoi,
02:18
with court cases coming up in one state after another,
27
113000
2000
wobec spraw sądowych w kolejnych stanach,
02:20
that I felt I had to say something about it.
28
115000
3000
że muszę się w tej sprawie wypowiedzieć.
02:23
If you want to know what I have to say about Darwinism itself,
29
118000
4000
Jeśli chcecie wiedzieć, co mówię na temat samego Darwinizmu,
02:27
I'm afraid you're going to have to look at my books,
30
122000
3000
obawiam się, że musicie zajrzeć do moich książek,
02:30
which you won't find in the bookstore outside.
31
125000
3000
których nie znajdziecie w pobliskiej księgarni.
02:33
(Laughter)
32
128000
3000
(Śmiech)
02:36
Contemporary court cases
33
131000
2000
Obecne sprawy sądowe
02:38
often concern an allegedly new version of creationism,
34
133000
4000
często dotyczą rzekomo nowej wersji kreacjonizmu,
02:42
called "Intelligent Design," or ID.
35
137000
4000
zwanej Inteligentnym Projektem (IP).
02:46
Don't be fooled. There's nothing new about ID.
36
141000
4000
Nie dajcie się zwieść. W IP nie ma nic nowego.
02:50
It's just creationism under another name,
37
145000
3000
To tylko kreacjonizm pod nową nazwą,
02:53
rechristened -- I choose the word advisedly --
38
148000
4000
przechrzczony, wybrałem to słowo z rozmysłem,
02:57
(Laughter)
39
152000
1000
(Śmiech)
02:58
-- for tactical, political reasons.
40
153000
2000
z taktycznych, politycznych powodów.
03:00
The arguments of so-called ID theorists
41
155000
2000
Argumenty tzw. teoretyków IP
03:02
are the same old arguments that had been refuted again and again,
42
157000
3000
to te same stare argumenty, które obalano raz za razem,
03:05
since Darwin down to the present day.
43
160000
4000
od czasów Darwina po dziś dzień.
03:09
There is an effective evolution lobby
44
164000
3000
Istnieje skuteczne lobby na rzecz ewolucji
03:12
coordinating the fight on behalf of science,
45
167000
2000
koordynujące walkę na rzecz nauki.
03:14
and I try to do all I can to help them,
46
169000
3000
Staram się jak mogę, by im pomóc,
03:17
but they get quite upset when people like me dare to mention
47
172000
4000
ale denerwuje ich, gdy ludzie tacy jak ja śmią wspomnieć,
03:21
that we happen to be atheists as well as evolutionists.
48
176000
4000
że jesteśmy ateistami, zarówno jak ewolucjonistami.
03:25
They see us as rocking the boat, and you can understand why.
49
180000
5000
Postrzegają nas jako mąciwody i można zrozumieć dlaczego.
03:30
Creationists, lacking any coherent scientific argument for their case,
50
185000
5000
Kreacjoniści z braku spójnych naukowych argumentów
03:35
fall back on the popular phobia against atheism.
51
190000
5000
zwracają się ku powszechnej fobii na punkcie ateizmu.
03:40
Teach your children evolution in biology class,
52
195000
4000
Ucz swoje dzieci o ewolucji na biologii,
03:44
and they'll soon move on to drugs, grand larceny and sexual pre-version.
53
199000
5000
a zaraz wpadną w narkotyki, rozboje i perwersje seksualne.
03:49
(Laughter)
54
204000
5000
(Śmiech)
03:54
In fact, of course, educated theologians from the Pope down
55
209000
3000
Wykształceni teologowie od papieża w dół,
03:57
are firm in their support of evolution.
56
212000
3000
mocno wspierają ewolucję.
04:00
This book, "Finding Darwin's God," by Kenneth Miller,
57
215000
3000
Książka Kennetha Millera "Odnajdując Boga Darwina"
04:03
is one of the most effective attacks on Intelligent Design
58
218000
2000
jest jednym z najbardziej skutecznych ataków na IP
04:05
that I know, and it's all the more effective
59
220000
3000
jaki znam, i tym skuteczniejszym,
04:08
because it's written by a devout Christian.
60
223000
3000
że napisanym przez pobożnego chrześcijanina.
04:11
People like Kenneth Miller could be called a "godsend" to the evolution lobby --
61
226000
5000
Tacy ludzie są jak "zesłańcy niebios" dla ewolucyjnego lobby,
04:16
(Laughter)
62
231000
1000
(Śmiech)
04:17
-- because they expose the lie that evolutionism is, as a matter of fact,
63
232000
4000
bo obnażają kłamstwo, jakoby ewolucjonizm
04:21
tantamount to atheism.
64
236000
2000
był, w gruncie rzeczy, równoznaczny z ateizmem.
04:23
People like me, on the other hand, rock the boat.
65
238000
5000
Z drugiej strony, ludzie tacy jak ja mącą wodę.
04:28
But here, I want to say something nice about creationists.
66
243000
3000
Ale tu chcę wtrącić coś miłego o kreacjonistach.
04:31
It's not a thing I often do, so listen carefully.
67
246000
3000
Nie często tak robię, więc słuchajcie uważnie.
04:34
(Laughter)
68
249000
1000
(Śmiech)
04:35
I think they're right about one thing.
69
250000
3000
Myślę, że mają rację, co do jednego.
04:38
I think they're right that evolution
70
253000
2000
Mają rację, że ewolucja
04:40
is fundamentally hostile to religion.
71
255000
3000
jest zasadniczo wroga wobec religii.
04:43
I've already said that many individual evolutionists, like the Pope,
72
258000
4000
Wielu pojedynczych ewolucjonistów, jak papież,
04:47
are also religious, but I think they're deluding themselves.
73
262000
3000
równocześnie są religijni, ale chyba sami się oszukują.
04:50
I believe a true understanding of Darwinism
74
265000
3000
Wierzę, że prawdziwe zrozumienie Darwinizmu
04:53
is deeply corrosive to religious faith.
75
268000
5000
głęboko niszczy wiarę.
04:58
Now, it may sound as though I'm about to preach atheism,
76
273000
6000
Być może to brzmi jakbym chciał propagować ateizm,
05:04
and I want to reassure you that that's not what I'm going to do.
77
279000
3000
ale chcę was zapewnić, że nie o to mi chodzi.
05:07
In an audience as sophisticated as this one,
78
282000
4000
Przy widowni tak wyrobionej, jak ta tutaj,
05:11
that would be preaching to the choir.
79
286000
3000
byłoby to nawracanie wiernych.
05:14
No, what I want to urge upon you --
80
289000
4000
To, do czego chcę was nawoływać
05:18
(Laughter)
81
293000
2000
(Śmiech)
05:20
-- instead what I want to urge upon you is militant atheism.
82
295000
5000
to ateizm walczący.
05:25
(Laughter)
83
300000
2000
(Śmiech)
05:27
(Applause)
84
302000
3000
(Brawa)
05:30
But that's putting it too negatively.
85
305000
3000
Takie ujęcie sprawy źle brzmi.
05:33
If I was a person who were interested in preserving religious faith,
86
308000
5000
Gdybym chciał chronić wiarę religijną,
05:38
I would be very afraid of the positive power of evolutionary science,
87
313000
5000
przerażałaby mnie pozytywna siła nauki o ewolucji,
05:43
and indeed science generally, but evolution in particular,
88
318000
2000
nauki w ogóle, ale ewolucji w szczególności,
05:45
to inspire and enthrall, precisely because it is atheistic.
89
320000
8000
bo inspiruje i czaruje, właśnie dlatego, że jest ateistyczna.
05:53
Now, the difficult problem for any theory of biological design
90
328000
4000
Każda teoria projektów biologicznych ma trudne zadanie
05:57
is to explain the massive statistical improbability of living things.
91
332000
6000
objaśnienia statystycznego nieprawdopodobieństwa życia.
06:03
Statistical improbability in the direction of good design --
92
338000
5000
Statystyczne nieprawdopodobieństwo dobrego projektu,
06:08
"complexity" is another word for this.
93
343000
2000
"złożoność" to inne określenie.
06:10
The standard creationist argument -- there is only one; they all reduce to this one --
94
345000
5000
Kreacjonizm ma w zasadzie tylko jeden argument,
06:15
takes off from a statistical improbability.
95
350000
2000
czyli statystyczne nieprawdopodobieństwo.
06:17
Living creatures are too complex to have come about by chance;
96
352000
4000
Żyjące istoty są zbyt skomplikowane, by powstać z przypadku,
06:21
therefore, they must have had a designer.
97
356000
2000
zatem musiały mieć projektanta.
06:23
This argument of course, shoots itself in the foot.
98
358000
2000
Rzecz jasna, taki argument to strzał w stopę.
06:25
Any designer capable of designing something really complex
99
360000
4000
Projektant zdolny do zaprojektowania czegoś złożonego,
06:29
has to be even more complex himself, and that's before we even start
100
364000
5000
sam musi być jeszcze bardziej złożony,
06:34
on the other things he's expected to do,
101
369000
2000
i to jeszcze zanim rozpatrzymy jego pozostałe zadania,
06:36
like forgive sins, bless marriages, listen to prayers --
102
371000
3000
jak odpuszczanie grzechów, błogosławienie małżeństw,
06:39
favor our side in a war --
103
374000
3000
słuchanie modlitw, sprzyjanie nam w wojnie,
06:42
(Laughter)
104
377000
2000
(Śmiech)
06:44
-- disapprove of our sex lives and so on.
105
379000
3000
potępianie naszego życia seksualnego, itd.
06:47
(Laughter)
106
382000
2000
(Śmiech)
06:49
Complexity is the problem that any theory of biology has to solve,
107
384000
5000
Złożoność to problem, który każda teoria biologii musi rozwiązać
06:54
and you can't solve it by postulating an agent that is even more complex,
108
389000
5000
i nie rozwiąże go postulowanie za czynnikiem jeszcze bardziej złożonym,
06:59
thereby simply compounding the problem.
109
394000
3000
tym samym po prostu zwiększając problem.
07:02
Darwinian natural selection is so stunningly elegant
110
397000
4000
Selekcja naturalna Darwina zachwyca elegancją,
07:06
because it solves the problem of explaining complexity
111
401000
4000
bo rozwiązuje problem wyjaśnienia złożoności
07:10
in terms of nothing but simplicity.
112
405000
4000
w najprostszych słowach.
07:14
Essentially, it does it by providing a smooth ramp
113
409000
3000
Zasadniczo, daje nam łagodną rampę
07:17
of gradual step-by-step increment.
114
412000
4000
powolnego, stopniowego wzrostu.
07:21
But here, I only want to make the point
115
416000
2000
Tutaj chcę jedynie zaznaczyć,
07:23
that the elegance of Darwinism is corrosive to religion
116
418000
4000
że elegancja darwinizmu koroduje religię właśnie dlatego
07:27
precisely because it is so elegant, so parsimonious, so powerful,
117
422000
5000
że jest taka elegancka, taka oszczędna, taka potężna,
07:32
so economically powerful.
118
427000
2000
taka zwięźle potężna.
07:34
It has the sinewy economy of a beautiful suspension bridge.
119
429000
9000
Ma w sobie potęgę przepięknego mostu wiszącego.
07:43
The God theory is not just a bad theory.
120
438000
2000
Teoria Boga to nie tylko zła teoria.
07:45
It turns out to be, in principle, incapable of doing the job required of it.
121
440000
6000
Z założenia nie potrafi wykonać swego zadania.
07:51
So, returning to tactics and the evolution lobby,
122
446000
3000
Zatem wracając do taktyki i lobby na rzecz ewolucji,
07:54
I want to argue that rocking the boat may be just the right thing to do.
123
449000
9000
chcę dowieść, że być może właśnie należy mącić wodę.
08:03
My approach to attacking creationism is unlike the evolution lobby.
124
458000
6000
Atakuję kreacjonizm inaczej niż lobby ewolucyjne.
08:09
My approach to attacking creationism is to attack religion as a whole,
125
464000
5000
Moje podejście to atak na religię w ogóle,
08:14
and at this point I need to acknowledge the remarkable taboo
126
469000
4000
i warto tu odnotować to niezwykłe tabu
08:18
against speaking ill of religion,
127
473000
3000
zakazujące mówienia źle o religii,
08:21
and I'm going to do so in the words of the late Douglas Adams,
128
476000
3000
a oddam je słowami nieżyjącego Douglasa Adamsa,
08:24
a dear friend who, if he never came to TED,
129
479000
2000
drogiego przyjaciela, który jeśli nigdy nie wystąpił na TED
08:26
certainly should have been invited.
130
481000
3000
bezspornie winien był być zaproszony.
08:29
(Richard Saul Wurman: He was.)
131
484000
2000
(R.S. Wurman: Był.)
08:31
Richard Dawkins: He was. Good. I thought he must have been.
132
486000
2000
R.Dawkins: To dobrze. Tak podejrzewałem.
08:33
He begins this speech which was tape-recorded in Cambridge
133
488000
3000
Jego przemowę zarejestrowano w Cambridge
08:36
shortly before he died.
134
491000
2000
na krótko przed jego śmiercią.
08:38
He begins by explaining how science works through the testing of hypotheses
135
493000
4000
Zaczyna od wyjaśnienia, jak nauka testuje hipotezy,
08:42
that are framed to be vulnerable to disproof, and then he goes on.
136
497000
4000
które próbuje się obalić, a potem kontynuuje.
08:46
I quote, "Religion doesn't seem to work like that.
137
501000
4000
Cytuję: "Religia najwyraźniej nie działa w ten sposób.
08:50
It has certain ideas at the heart of it, which we call 'sacred' or 'holy.'
138
505000
4000
Skupia się wokół idei, które nazywamy uświęconymi lub świętymi.
08:54
What it means is: here is an idea or a notion
139
509000
3000
Tak naprawdę oznacza to ideę lub pogląd,
08:57
that you're not allowed to say anything bad about.
140
512000
4000
o którym nie wolno ci mówić nic złego.
09:01
You're just not. Why not? Because you're not.
141
516000
4000
Po prostu nie wolno. Dlaczego nie? Bo nie!
09:05
(Laughter)
142
520000
4000
(Śmiech)
09:09
Why should it be that it's perfectly legitimate to support the Republicans or Democrats,
143
524000
4000
Dlaczego uzasadnione jest popieranie Republikanów lub Demokratów,
09:13
this model of economics versus that, Macintosh instead of Windows,
144
528000
5000
takiego czy innego modelu gospodarki, McIntosha zamiast Windowsa,
09:18
but to have an opinion about how the universe began,
145
533000
3000
ale posiadanie opinii o początku Wszechświata,
09:21
about who created the universe -- no, that's holy.
146
536000
4000
i jego twórcy już nie? Nie, to świętość.
09:25
So, we're used to not challenging religious ideas
147
540000
3000
Przywykliśmy nie kwestionować idei religijnych,
09:28
and it's very interesting how much of a furor Richard creates
148
543000
3000
to ciekawe, jakie wzburzenie wywołuje Richard,
09:31
when he does it." He meant me, not that one.
149
546000
4000
kiedy je porusza". Miał mnie na myśli.
09:35
"Everybody gets absolutely frantic about it,
150
550000
3000
"Wszyscy dostają szału
09:38
because you're not allowed to say these things, yet when you look at it rationally,
151
553000
4000
bo nie wolno nam o tym mówić, ale patrząc racjonalnie
09:42
there is no reason why those ideas shouldn't be as open to debate
152
557000
4000
nie ma powodu, by o tych pojęciach nie dyskutować,
09:46
as any other, except that we've agreed somehow between us
153
561000
4000
jak o wszystkich innych, tyle tylko że jakoś się utarło,
09:50
that they shouldn't be." And that's the end of the quote from Douglas.
154
565000
7000
żeby tego nie robić". Koniec cytatu z Douglasa.
09:57
In my view, not only is science corrosive to religion;
155
572000
4000
W moim przekonaniu, nie tylko nauka niszczy religię,
10:01
religion is corrosive to science.
156
576000
4000
ale też religia niszczy naukę.
10:05
It teaches people to be satisfied with trivial, supernatural non-explanations
157
580000
6000
Uczy, by akceptować trywialne nadnaturalne nie-wyjaśnienia
10:11
and blinds them to the wonderful real explanations that we have within our grasp.
158
586000
6000
i oślepia na cudowne, rzeczywiste wyjaśnienia w zasięgu ręki.
10:17
It teaches them to accept authority, revelation and faith
159
592000
7000
Uczy, by zaakceptować władzę, objawienia i wiarę
10:24
instead of always insisting on evidence.
160
599000
5000
zamiast stale wymagać dowodów.
10:29
There's Douglas Adams, magnificent picture from his book, "Last Chance to See."
161
604000
6000
Douglas Adams na zdjęciu ze swojej książki "Ostatnia okazja, by ujrzeć".
10:35
Now, there's a typical scientific journal, the Quarterly Review of Biology.
162
610000
4000
"Kwartalny przegląd biologii" to typowy periodyk naukowy.
10:39
And I'm going to put together, as guest editor,
163
614000
3000
Jako redaktor gościnny, zamierzam złożyć
10:42
a special issue on the question, "Did an asteroid kill the dinosaurs?"
164
617000
5000
specjalne wydanie nt.: "Czy asteroida zabiła dinozaury?"
10:47
And the first paper is a standard scientific paper
165
622000
4000
Pierwszy tekst to standardowa publikacja naukowa,
10:51
presenting evidence, "Iridium Layer at the K-T Boundary,
166
626000
4000
dowodząca: "warstwa irydu na granicy kreda-trzeciorzęd,
10:55
Potassium-Argon Dated Crater in Yucatan,
167
630000
2000
ślady potasu i argonu w kraterze na Jukatanie,
10:57
Indicate That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
168
632000
3000
wskazują, że asteroida zabiła dinozaury".
11:00
Perfectly ordinary scientific paper.
169
635000
3000
Najzwyklejsza publikacja naukowa.
11:03
Now, the next one, "The President of The Royal Society
170
638000
4000
Kolejna: "Przewodniczący Towarzystwa Królewskiego
11:07
Has Been Vouchsafed a Strong Inner Conviction" -- (Laughter) --
171
642000
4000
dostąpił głębokiego wewnętrznego przekonania... (Śmiech)
11:11
"... That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
172
646000
3000
... że asteroida zabiła dinozaury".
11:14
(Laughter)
173
649000
4000
(Śmiech)
11:18
"It Has Been Privately Revealed to Professor Huxtane
174
653000
6000
"Prof. Huxtane doznał osobistego objawienia,
11:24
That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
175
659000
2000
że asteroida wybiła dinozaury".
11:26
(Laughter)
176
661000
3000
(Śmiech)
11:29
"Professor Hordley Was Brought Up
177
664000
3000
"Prof. Hordleya wychowano w duchu
11:32
to Have Total and Unquestioning Faith" --
178
667000
3000
całkowitej i niezachwianej wiary...
11:35
(Laughter) --
179
670000
1000
(Śmiech)
11:36
"... That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
180
671000
7000
że asteroida wybiła dinozaury".
11:43
"Professor Hawkins Has Promulgated an Official Dogma
181
678000
5000
"Profesor Hawkins obwieścił oficjalny dogmat
11:48
Binding on All Loyal Hawkinsians
182
683000
3000
obowiązujący wszystkich lojalnych wyznawców,
11:51
That an Asteroid Killed the Dinosaurs."
183
686000
3000
że asteroida wybiła dinozaury".
11:54
(Laughter)
184
689000
3000
(Śmiech)
11:57
That's inconceivable, of course.
185
692000
4000
To oczywiście nie do pomyślenia.
12:01
But suppose --
186
696000
2000
Ale przyjmijmy ...(Brawa)
12:03
(Applause)
187
698000
10000
(Napis: zwolennicy teorii asteroidów nie mogą być patriotami.)
12:13
-- in 1987, a reporter asked George Bush, Sr.
188
708000
3000
W 1987 r. spytano George'a Busha seniora
12:16
whether he recognized the equal citizenship and patriotism
189
711000
3000
czy uznaje obywatelską i patriotyczną postawę
12:19
of Americans who are atheists.
190
714000
3000
Amerykanów - ateistów.
12:22
Mr. Bush's reply has become infamous.
191
717000
3000
Odpowiedź Busha okazała się skandaliczna.
12:25
"No, I don't know that atheists should be considered citizens,
192
720000
4000
"Uważam, że nie można uznawać ateistów
12:29
nor should they be considered patriots.
193
724000
2000
ani za obywateli ani za patriotów.
12:31
This is one nation under God."
194
726000
3000
Jesteśmy jednym narodem oddanym Bogu".
12:34
Bush's bigotry was not an isolated mistake,
195
729000
3000
Bigoteria Busha to nie odosobniona pomyłka,
12:37
blurted out in the heat of the moment and later retracted.
196
732000
3000
rzucona bez zastanowienia, a potem odwołana.
12:40
He stood by it in the face of repeated calls for clarification or withdrawal.
197
735000
5000
Niczego nie wyjaśnił ani nie odwołał. To nie była pomyłka.
12:45
He really meant it.
198
740000
1000
Niczego nie wyjaśnił ani nie odwołał. To nie była pomyłka.
12:46
More to the point, he knew it posed no threat to his election, quite the contrary.
199
741000
6000
Dobrze wiedział, że nie zaszkodzi mu to w wyborach. Przeciwnie.
12:52
Democrats as well as Republicans parade their religiousness
200
747000
4000
Demokraci i Republikanie demonstrują religijność podczas wyborów.
12:56
if they want to get elected. Both parties invoke "one nation under God."
201
751000
6000
Obie partie odwołują się do "narodu oddanego Bogu".
13:02
What would Thomas Jefferson have said?
202
757000
5000
Tomasz Jefferson powiedział: "ksiądz jest wrogiem wolności".
13:07
Incidentally, I'm not usually very proud of being British,
203
762000
5000
Zwykle nie chwalę się, że jestem Brytyjczykiem,
13:12
but you can't help making the comparison.
204
767000
4000
ale nie da się uniknąć porównania.
13:16
(Applause)
205
771000
8000
(Brawa)
13:24
In practice, what is an atheist?
206
779000
3000
W praktyce, kim jest ateista?
13:27
An atheist is just somebody who feels about Yahweh
207
782000
4000
Ateista to ktoś, kto ma podobne podejście do Jahwe,
13:31
the way any decent Christian feels about Thor or Baal or the golden calf.
208
786000
7000
jak przyzwoity chrześcijanin do Thora, Baala czy złotego cielca.
13:38
As has been said before, we are all atheists about most of the gods
209
793000
4000
Wszyscy jesteśmy ateistami względem większości bogów.
13:42
that humanity has ever believed in. Some of us just go one god further.
210
797000
5000
Niektórzy poszli o jednego boga dalej.
13:47
(Laughter)
211
802000
3000
(Śmiech)
13:50
(Applause)
212
805000
7000
(Brawa)
13:57
And however we define atheism, it's surely the kind of academic belief
213
812000
3000
Ateizm to rodzaj akademickiego przekonania,
14:00
that a person is entitled to hold without being vilified
214
815000
4000
do którego mamy prawo bez oszczerczych określeń,
14:04
as an unpatriotic, unelectable non-citizen.
215
819000
5000
jak niepatriotyczny, niewybieralny pół-obywatel.
14:09
Nevertheless, it's an undeniable fact that to own up to being an atheist
216
824000
3000
Nie da się ukryć, że przyznanie się do ateizmu
14:12
is tantamount to introducing yourself as Mr. Hitler or Miss Beelzebub.
217
827000
6000
równa się uchodzeniu za Hitlera czy Belzebuba.
14:18
And that all stems from the perception of atheists
218
833000
3000
To wszystko bierze się z postrzegania ateistów
14:21
as some kind of weird, way-out minority.
219
836000
5000
jako rodzaju dziwnej, ekscentrycznej mniejszości.
14:26
Natalie Angier wrote a rather sad piece in the New Yorker,
220
841000
3000
Natalie Angier napisała smutny artykuł w New Yorkerze,
14:29
saying how lonely she felt as an atheist.
221
844000
2000
o wyobcowaniu, które czuje jako ateistka.
14:31
She clearly feels in a beleaguered minority,
222
846000
3000
Czuje się jak osaczona mniejszość,
14:34
but actually, how do American atheists stack up numerically?
223
849000
6000
ale właściwie ilu jest amerykańskich ateistów?
14:40
The latest survey makes surprisingly encouraging reading.
224
855000
3000
Ostatnie badanie zaskakująco dodaje otuchy.
14:43
Christianity, of course, takes a massive lion's share
225
858000
2000
Chrześcijanie stanowią lwią część populacji,
14:45
of the population, with nearly 160 million.
226
860000
4000
blisko 160 milionów.
14:49
But what would you think was the second largest group,
227
864000
3000
A kto jest w drugiej najliczebniejszej grupie,
14:52
convincingly outnumbering Jews with 2.8 million, Muslims at 1.1 million,
228
867000
6000
wyraźnie wyprzedzając Żydów (2,8 mln), muzułmanów (1,1 mln),
14:58
and Hindus, Buddhists and all other religions put together?
229
873000
3000
hindusów, buddystów i inne religie razem wzięte?
15:01
The second largest group, of nearly 30 million,
230
876000
3000
Ta licząca blisko 30 mln. osób grupa
15:04
is the one described as non-religious or secular.
231
879000
5000
jest określana jako niereligijna lub świecka.
15:09
You can't help wondering why vote-seeking politicians
232
884000
3000
Trudno zrozumieć, dlaczego szukający głosów politycy
15:12
are so proverbially overawed by the power of, for example, the Jewish lobby.
233
887000
5000
lękają się potęgi żydowskiego lobby.
15:17
The state of Israel seems to owe its very existence
234
892000
2000
Izrael rzeczywiście zawdzięcza swe istnienie
15:19
to the American Jewish vote, while at the same time
235
894000
4000
głosom amerykańskich Żydów, a jednocześnie
15:23
consigning the non-religious to political oblivion.
236
898000
5000
skazują niewierzących na polityczny niebyt.
15:28
This secular non-religious vote, if properly mobilized,
237
903000
4000
Gdyby odpowiednio zmobilizować świeckie głosy niewierzących,
15:32
is nine times as numerous as the Jewish vote.
238
907000
4000
przewyższałyby dziewięciokrotnie liczbę głosów żydowskich.
15:36
Why does this far more substantial minority
239
911000
3000
Dlaczego ta znacznie pokaźniejsza większość
15:39
not make a move to exercise its political muscle?
240
914000
4000
nie zrobi czegoś, by napiąć polityczne muskuły?
15:43
Well, so much for quantity. How about quality?
241
918000
4000
Tyle jeśli idzie o ilość. A co z jakością?
15:47
Is there any correlation, positive or negative,
242
922000
3000
Czy istnieje jakiś związek, pozytywny lub negatywny,
15:50
between intelligence and tendency to be religious?
243
925000
3000
między inteligencją, a skłonnością do religijności?
15:53
(Laughter)
244
928000
8000
(Śmiech) (Bush: "oni mnie niedozrozumieli!")
16:01
The survey that I quoted, which is the ARIS survey,
245
936000
3000
Badanie ARIS, które przytoczyłem nie analizuje
16:04
didn't break down its data by socio-economic class or education,
246
939000
3000
danych względem klasy społeczno-ekonomicznej, wykształcenia,
16:07
IQ or anything else.
247
942000
2000
ilorazu inteligencji, czy czegokolwiek innego.
16:09
But a recent article by Paul G. Bell in the Mensa magazine
248
944000
4000
Ale ostatni artykuł Paula G. Bella w magazynie Mensy
16:13
provides some straws in the wind.
249
948000
2000
zwiastuje przyszłe wydarzenia.
16:15
Mensa, as you know, is an international organization
250
950000
2000
Mensa, jak wiecie, to międzynarodowa organizacja
16:17
for people with very high IQ.
251
952000
4000
zrzeszająca ludzi o wysokim ilorazie inteligencji.
16:21
And from a meta-analysis of the literature,
252
956000
4000
Bazując na meta-analizie literatury,
16:25
Bell concludes that, I quote, "Of 43 studies carried out since 1927
253
960000
6000
Bell wnosi: "Z 43 badań przeprowadzonych od 1927 r.
16:31
on the relationship between religious belief and one's intelligence or educational level,
254
966000
4000
nt. związku między religijnością, a inteligencją i wykształceniem,
16:35
all but four found an inverse connection.
255
970000
5000
wszystkie, prócz 4, okazały się odwrotnie proporcjonalne.
16:40
That is, the higher one's intelligence or educational level,
256
975000
3000
Im większą inteligencja i poziom wykształcenia,
16:43
the less one is likely to be religious."
257
978000
3000
tym mniejsze szanse, że będzie religijny".
16:46
Well, I haven't seen the original 42 studies and I can't comment on that meta-analysis
258
981000
5000
Nie widziałem tych badań, więc nie skomentuję meta-analizy,
16:51
but I would like to see more studies done along those lines.
259
986000
4000
ale chciałbym zobaczyć więcej tego typu badań.
16:55
And I know that there are, if I could put a little plug here,
260
990000
2000
Niech mi będzie wolno napomknąć,
16:57
there are people in this audience
261
992000
2000
że są tu na sali ludzie dostatecznie zamożni,
16:59
easily capable of financing a massive research survey to settle the question,
262
994000
6000
by sfinansować szerokie badania rozstrzygające tę kwestię.
17:05
and I put the suggestion up -- for what it's worth.
263
1000000
2000
Ot, taka moja sugestia.
17:07
But let me know show you some data
264
1002000
2000
Pozwólcie, że pokażę wam dane,
17:09
that have been properly published and analyzed
265
1004000
2000
które należycie opublikowano i przeanalizowano
17:11
on one special group, namely, top scientists.
266
1006000
5000
na specjalnej grupie czołowych naukowców.
17:16
In 1998, Larson and Witham
267
1011000
3000
W 1998 Larson i Witham
17:19
polled the cream of American scientists,
268
1014000
3000
przepytali śmietankę amerykańskich uczonych,
17:22
those who'd been honored by election to the National Academy of Sciences,
269
1017000
4000
powołanych do Państwowej Akademii Nauk.
17:26
and among this select group,
270
1021000
2000
W tej wybranej grupie
17:28
belief in a personal God dropped to a shattering seven percent.
271
1023000
7000
wiara w osobowego Boga runęła z łoskotem do 7%.
17:35
About 20 percent are agnostic, and the rest could fairly be called atheists.
272
1030000
5000
20% stanowią agnostycy, a reszta to w zasadzie ateiści.
17:40
Similar figures obtained for belief in personal immortality.
273
1035000
3000
Podobny wynik dało pytanie o wiarę w nieśmiertelność.
17:43
Among biological scientists, the figures are even lower:
274
1038000
3000
Wśród biologów ten wynik jest jeszcze niższy.
17:46
5.5 percent, only, believe in God. Physical scientists: it's 7.5 percent.
275
1041000
7000
Zaledwie 5,5 % z nich wierzy w Boga, i 7,5 % fizyków.
17:53
I've not seen corresponding figures for elite scholars
276
1048000
3000
Nie znam danych o innych uczonych,
17:56
in other fields, such history or philosophy,
277
1051000
3000
z dziedzin takich, jak historia czy filozofia,
17:59
but I'd be surprised if they were different.
278
1054000
3000
ale zdziwiłbym się, gdyby się różniły.
18:02
So, we've reached a truly remarkable situation,
279
1057000
4000
Zatem osiągnęliśmy niesamowitą sytuację,
18:06
a grotesque mismatch between the American intelligentsia
280
1061000
5000
groteskową rozbieżność między amerykańską inteligencją,
18:11
and the American electorate.
281
1066000
2000
a amerykańskimi wyborcami.
18:13
A philosophical opinion about the nature of the universe,
282
1068000
4000
Filozoficzny pogląd na temat istoty wszechświata,
18:17
which is held by the vast majority of top American scientists
283
1072000
4000
podzielany przez większość czołowych uczonych USA
18:21
and probably the majority of the intelligentsia generally,
284
1076000
4000
a pewnie i większość ogółu inteligencji,
18:25
is so abhorrent to the American electorate
285
1080000
2000
tak bardzo odraża amerykański elektorat,
18:27
that no candidate for popular election dare affirm it in public.
286
1082000
6000
że żaden kandydat nie przyzna się do niego publicznie.
18:33
If I'm right, this means that high office
287
1088000
3000
Jeśli mam rację, oznacza to, że do najwyższych urzędów
18:36
in the greatest country in the world
288
1091000
2000
w najwspanialszym kraju na świecie
18:38
is barred to the very people best qualified to hold it -- the intelligentsia --
289
1093000
6000
nie dopuszcza się osób najlepiej do tego wykwalifikowanych, inteligencji,
18:44
unless they are prepared to lie about their beliefs.
290
1099000
3000
chyba, że ukryją prawdę o swoich przekonaniach.
18:47
To put it bluntly, American political opportunities
291
1102000
3000
Mówiąc bez ogródek, polityczne szanse Ameryki
18:50
are heavily loaded against those
292
1105000
3000
są zablokowane dla tych,
18:53
who are simultaneously intelligent and honest.
293
1108000
3000
którzy są zarówno inteligentni, jak i uczciwi.
18:56
(Applause)
294
1111000
7000
(Brawa)
19:03
I'm not a citizen of this country, so I hope it won't be thought unbecoming
295
1118000
4000
Choć nie jestem obywatelem USA, nie obraźcie się,
19:07
if I suggest that something needs to be done.
296
1122000
3000
jeśli zasugeruję, że coś z tym trzeba zrobić.
19:10
(Laughter)
297
1125000
2000
(Śmiech)
19:12
And I've already hinted what that something is.
298
1127000
3000
Już napomknąłem, o czym mowa.
19:15
From what I've seen of TED, I think this may be the ideal place to launch it.
299
1130000
4000
Myślę, że TED świetnie się do tego nadaje.
19:19
Again, I fear it will cost money.
300
1134000
3000
Obawiam się, że to będzie kosztować.
19:22
We need a consciousness-raising,
301
1137000
2000
Potrzebujemy akcji uświadamiającej,
19:24
coming-out campaign for American atheists.
302
1139000
4000
w stylu "ujawnij się, amerykański ateisto".
19:28
(Laughter)
303
1143000
2000
(Śmiech)
19:30
This could be similar to the campaign organized by homosexuals
304
1145000
3000
Podobnej do kampanii homoseksualistów
19:33
a few years ago,
305
1148000
2000
kilka lat temu,
19:35
although heaven forbid that we should stoop to public outing
306
1150000
3000
chociaż niech Bóg broni nas przed zniżaniem się
19:38
of people against their will.
307
1153000
2000
do ujawniania ludzi wbrew ich woli.
19:40
In most cases, people who out themselves
308
1155000
3000
Większość ludzi, którzy się ujawnili
19:43
will help to destroy the myth that there is something wrong with atheists.
309
1158000
4000
pomoże zniszczyć mit, że z ateistami jest coś nie tak.
19:47
On the contrary,
310
1162000
2000
Przeciwnie,
19:49
they'll demonstrate that atheists are often the kinds of people
311
1164000
2000
pokażą, że często ateiści to ludzie,
19:51
that could serve as decent role models for your children,
312
1166000
3000
mogący służyć za przykład dzieciom,
19:54
the kinds of people an advertising agent could use to recommend a product,
313
1169000
5000
wybierani do reklamowania produktów,
19:59
the kinds of people who are sitting in this room.
314
1174000
4000
tacy ludzie, jak ci na tej sali.
20:03
There should be a snowball effect, a positive feedback,
315
1178000
3000
To da efekt kuli śnieżnej, sprzężenia zwrotnego,
20:06
such that the more names we have, the more we get.
316
1181000
3000
w którym im więcej nazwisk, tym więcej osiągamy.
20:09
There could be non-linearities, threshold effects.
317
1184000
3000
Moglibyśmy uzyskać nieliniowość, efekty progowe.
20:12
When a critical mass has been attained,
318
1187000
2000
Gdy osiągniemy masę krytyczną,
20:14
there's an abrupt acceleration in recruitment.
319
1189000
3000
członków zacznie szybko przybywać.
20:17
And again, it will need money.
320
1192000
3000
Do tego potrzebne są pieniądze.
20:20
I suspect that the word "atheist" itself
321
1195000
4000
Podejrzewam, że samo słowo "ateista"
20:24
contains or remains a stumbling block
322
1199000
3000
jest największą przeszkodą,
20:27
far out of proportion to what it actually means, and a stumbling block to people
323
1202000
4000
nieproporcjonalnie do znaczenia. Przeszkadza ludziom,
20:31
who otherwise might be happy to out themselves.
324
1206000
3000
którzy w przeciwnym razie chętnie by się ujawnili.
20:34
So, what other words might be used to smooth the path,
325
1209000
3000
Jakich słów użyć, żeby przetrzeć szlak?
20:37
oil the wheels, sugar the pill? Darwin himself preferred "agnostic" --
326
1212000
7000
Sam Darwin wolał określenie "agnostyk",
20:44
and not only out of loyalty to his friend Huxley, who coined the term.
327
1219000
6000
nie tylko przez lojalność wobec przyjaciela, który je wymyślił.
20:50
Darwin said, "I have never been an atheist
328
1225000
2000
Darwin powiedział: "Nigdy nie byłem ateistą
20:52
in the same sense of denying the existence of a God.
329
1227000
4000
w znaczeniu: kimś, kto zaprzecza istnieniu boga.
20:56
I think that generally an 'agnostic'
330
1231000
2000
Uważam, że określenie "agnostyk"
20:58
would be the most correct description of my state of mind."
331
1233000
4000
najlepiej określałoby mój stan umysłu".
21:02
He even became uncharacteristically tetchy with Edward Aveling.
332
1237000
5000
Zrobił się osobliwie rozdrażniony wobec Edwarda Avelinga.
21:07
Aveling was a militant atheist
333
1242000
2000
Aveling był walczącym ateistą,
21:09
who failed to persuade Darwin
334
1244000
2000
któremu nie udało się przekonać Darwina,
21:11
to accept the dedication of his book on atheism --
335
1246000
3000
by przyjął dedykację jego książki na temat ateizmu,
21:14
incidentally, giving rise to a fascinating myth
336
1249000
3000
nota bene, dając początek fascynującej legendzie,
21:17
that Karl Marx tried to dedicate "Das Kapital" to Darwin,
337
1252000
3000
jakoby Karol Marks chciał zadedykować Darwinowi "Kapitał",
21:20
which he didn't. It was actually Edward Aveling.
338
1255000
2000
co nie jest prawdą. Chodziło o Edwarda Avelinga.
21:22
What happened was that Aveling's mistress was Marx's daughter,
339
1257000
5000
Otóż kochanką Avelinga była córka Marksa
21:27
and when both Darwin and Marx were dead,
340
1262000
3000
Kiedy Darwin i Marks zmarli,
21:30
Marx's papers became muddled up with Aveling's papers
341
1265000
4000
prace Marksa pomieszały się z pracami Avelinga,
21:34
and a letter from Darwin saying, "My dear sir, thank you very much
342
1269000
5000
oraz listem, w którym Darwin pisał: "Drogi Panie, dziękuję bardzo
21:39
but I don't want you to dedicate your book to me,"
343
1274000
2000
ale nie nie chcę, by Pan dedykował mi swoją książkę",
21:41
was mistakenly supposed to be addressed to Marx,
344
1276000
3000
Błędnie uważano, że adresatem był Marks,
21:44
and that gave rise to this whole myth, which you've probably heard.
345
1279000
3000
co zrodziło cały mit. Już to zapewne słyszeliście.
21:47
It's a sort of urban myth,
346
1282000
2000
To rodzaj legendy,
21:49
that Marx tried to dedicate "Kapital" to Darwin.
347
1284000
3000
jakoby Marks próbował zadedykować "Kapitał" Darwinowi.
21:52
Anyway, it was Aveling, and when they met, Darwin challenged Aveling,
348
1287000
8000
Podczas spoktania Darwin prowokował Avelinga:
22:00
"Why do you call yourselves atheists?"
349
1295000
7000
"Dlaczego nazywacie się ateistami?"
22:07
"'Agnostic,'" retorted Aveling, "was simply 'atheist' writ respectable,
350
1302000
4000
"Agnostyk" odparł Aveling, "to po prostu "ateista" godny szacunku,
22:11
and 'atheist' was simply 'agnostic' writ aggressive."
351
1306000
4000
a "ateista" to po prostu "agnostyk" napastliwy".
22:15
Darwin complained, "But why should you be so aggressive?"
352
1310000
4000
Darwin narzekał: "Po co jesteście tacy napastliwi?"
22:19
Darwin thought that atheism might be well and good for the intelligentsia,
353
1314000
3000
Darwin uważał, że ateizm mógłby równie dobrze służyć inteligencji,
22:22
but that ordinary people were not, quote, "ripe for it."
354
1317000
5000
ale zwykli ludzie do tego, zacytuję "nie dojrzeli".
22:27
Which is, of course, our old friend, the "don't rock the boat" argument.
355
1322000
4000
Czyli znany nam już argument "o mąceniu wody".
22:31
It's not recorded whether Aveling told Darwin to come down off his high horse.
356
1326000
5000
Nie wiadomo, czy Aveling kazał Darwinowi spuścić z tonu.
22:36
(Laughter)
357
1331000
2000
(Śmiech)
22:38
But in any case, that was more than 100 years ago.
358
1333000
2000
Działo się to sto lat temu.
22:40
You think we might have grown up since then.
359
1335000
3000
Zdawałoby się, że mogliśmy dorosnąć od tamtej pory.
22:43
Now, a friend, an intelligent lapsed Jew,
360
1338000
5000
Mój znajomy, inteligentny, niepraktykujący Żyd,
22:48
who incidentally observed the Sabbath
361
1343000
2000
który przypadkowo przestrzegał szabatu
22:50
for reasons of cultural solidarity,
362
1345000
2000
z powodów solidarności kulturowej,
22:52
describes himself as a "tooth fairy agnostic."
363
1347000
4000
mówi o sobie: "wróżkowy agnostyk".
22:56
He won't call himself an atheist
364
1351000
2000
Nie chce określać siebie mianem ateisty,
22:58
because it's, in principle, impossible to prove a negative,
365
1353000
4000
bo w zasadzie nie sposób udowodnić negacji
23:02
but agnostic on its own might suggest that God's existence
366
1357000
3000
a termin "agnostyk" mogłoby znaczyć,
23:05
was therefore on equal terms of likelihood as his non-existence.
367
1360000
4000
że zrównujemy prawdopodobieństwo istnienia i nie-istnienia Boga.
23:09
So, my friend is strictly agnostic about the tooth fairy,
368
1364000
5000
Mój znajomy jest agnostykiem względem wróżek
23:14
but it isn't very likely, is it? Like God.
369
1369000
5000
choć są mało prawdopodobne. Jak Bóg.
23:19
Hence the phrase, "tooth fairy agnostic."
370
1374000
2000
Stąd określenie "wróżkowy agnostyk".
23:21
Bertrand Russell made the same point
371
1376000
2000
Bertrand Russell twierdził podobnie,
23:23
using a hypothetical teapot in orbit about Mars.
372
1378000
4000
mówiąc o hipotetycznym czajniczku na orbicie Marsa.
23:27
You would strictly have to be agnostic
373
1382000
2000
Musielibyście przyjąć postawę ściśle agnostyczną
23:29
about whether there is a teapot in orbit about Mars,
374
1384000
2000
wobec tego, czy czajniczek krąży dookoła Marsa,
23:31
but that doesn't mean you treat the likelihood of its existence
375
1386000
3000
co nie znaczy, że uznajemy jego istnienie
23:34
as on all fours with its non-existence.
376
1389000
3000
za równie prawdopodobne, co nieistnienie.
23:37
The list of things which we strictly have to be agnostic about
377
1392000
3000
Lista rzeczy wobec których jesteśmy agnostykami
23:40
doesn't stop at tooth fairies and teapots. It's infinite.
378
1395000
4000
nie kończy się na wróżkach i czajniczkach. Nie ma końca.
23:44
If you want to believe one particular one of them --
379
1399000
2000
Jeśli chcesz wierzyć którąś z nich:
23:46
unicorns or tooth fairies or teapots or Yahweh --
380
1401000
5000
w jednorożce, wróżki, czajniczki czy Jahwe,
23:51
the onus is on you to say why.
381
1406000
2000
ciężar dowodu spoczywa na tobie.
23:53
The onus is not on the rest of us to say why not.
382
1408000
4000
To nie my musimy udowadniać, że ich nie ma.
23:57
We, who are atheists, are also a-fairiests and a-teapotists.
383
1412000
5000
My, ateiści, jesteśmy tak a-wróżkowcami, jak i a-czajnikowcami.
24:02
(Laughter)
384
1417000
2000
(Śmiech)
24:04
But we don't bother to say so,
385
1419000
3000
Ale nie kwapimy się, by o tym mówić.
24:07
and this is why my friend uses "tooth fairy agnostic"
386
1422000
3000
Dlatego znajomy używa terminu "wróżkowy agnostyk",
24:10
as a label for what most people would call atheist.
387
1425000
3000
na coś, co większość ludzi nazwałaby ateistą.
24:13
Nonetheless, if we want to attract deep down atheists to come out publicly,
388
1428000
6000
Aby zachęcić ateistów do publicznego ujawnienia się,
24:19
we're going to have find something better
389
1434000
2000
będziemy potrzebować czegoś więcej
24:21
to stick on our banner than "tooth fairy" or "teapot agnostic."
390
1436000
5000
niż "wróżkowy" czy "czajniczkowy agnostyk" na transparentach.
24:26
So, how about "humanist"?
391
1441000
3000
Co powiecie na "humanistę"?
24:29
This has the advantage of a worldwide network of well-organized associations
392
1444000
5000
Jego zaletą jest światowa sieć prężnych stowarzyszeń,
24:34
and journals and things already in place.
393
1449000
2000
periodyków i innych wdrożeń.
24:36
My problem with it only is its apparent anthropocentrism.
394
1451000
3000
Mam tylko problem z jego jawnym antropocentryzmem.
24:39
One of the things we've learned from Darwin
395
1454000
2000
Nauczyliśmy się od Darwina,
24:41
is that the human species is only one
396
1456000
2000
że gatunek ludzki
24:43
among millions of cousins, some close, some distant.
397
1458000
4000
jest jednym z milionów bliższych i dalszych kuzynów.
24:47
And there are other possibilities like "naturalist,"
398
1462000
3000
Istnieją inne możliwości jak "naturalizm",
24:50
but that also has problems of confusion,
399
1465000
2000
który też powoduje zamieszanie,
24:52
because Darwin would have thought naturalist --
400
1467000
2000
bo dla Darwina naturalizm
24:54
"naturalist" means, of course, as opposed to "supernaturalist" --
401
1469000
3000
w znaczeniu: przeciwieństwo nadprzyrodzoności
24:57
and it is used sometimes --
402
1472000
2000
jak się go czasami używa,
24:59
Darwin would have been confused by the other sense of "naturalist,"
403
1474000
3000
mieszałby się z innym znaczeniem "naturalizmu",
25:02
which he was, of course, and I suppose there might be others
404
1477000
4000
podobnie jak czynią to inni,
25:06
who would confuse it with nudism.
405
1481000
2000
którzy mylą ten termin z nudyzmem.
25:08
(Laughter)
406
1483000
2000
(Śmiech)
25:10
Such people might be those belonging to the British lynch mob
407
1485000
7000
Tacy ludzie mogliby znaleźć się w tłumie,
25:17
which last year attacked a pediatrician in mistake for a pedophile.
408
1492000
5000
który w zeszłym roku zlinczował pediatrę, myląc go z pedofilem.
25:22
(Laughter)
409
1497000
5000
(Śmiech)
25:27
I think the best of the available alternatives for "atheist" is simply "non-theist."
410
1502000
5000
Uważam, że najlepszą możliwą alternatywą dla "ateisty" to zwykłe "nie-teista."
25:32
It lacks the strong connotation that there's definitely no God,
411
1507000
3000
Brak mu ścisłego skojarzenia, że zdecydowanie Boga nie ma,
25:35
and it could therefore easily be embraced by teapot or tooth fairy agnostics.
412
1510000
6000
i równie dobrze może być przyjęty przez czajniczkowych czy wróżkowych agnostyków.
25:41
It's completely compatible with the God of the physicists.
413
1516000
4000
Jest całkowicie zgodny z Bogiem fizyków.
25:45
When atheists
414
1520000
4000
Kiedy ateiści, tacy jak Stephen Hawking
25:49
like Stephen Hawking and Albert Einstein use the word "God,"
415
1524000
4000
czy Albert Einstein używają słowa "Bóg",
25:53
they use it of course as a metaphorical shorthand
416
1528000
3000
używają, rzecz jasna, metaforycznego skrótu myślowego
25:56
for that deep, mysterious part of physics which we don't yet understand.
417
1531000
5000
na coś głębszego, tajemniczą część, której jeszcze nie zrozumieli.
26:01
"Non-theist" will do for all that, yet unlike "atheist,"
418
1536000
6000
"Nie-teista", w przeciwieństwie do "ateisty",
26:07
it doesn't have the same phobic, hysterical responses.
419
1542000
7000
nie wywołuje takiej samej fobii, histerycznych reakcji
26:14
But I think, actually, the alternative
420
1549000
2000
Właściwie uważam, że alternatywa
26:16
is to grasp the nettle of the word "atheism" itself,
421
1551000
3000
to wzięcie byka za rogi jakim jest słowo "ateizm",
26:19
precisely because it is a taboo word
422
1554000
3000
właśnie dlatego, że jest słowem tabu,
26:22
carrying frissons of hysterical phobia.
423
1557000
4000
wzbudzającym histeryczną fobię.
26:26
Critical mass may be harder to achieve with the word "atheist"
424
1561000
4000
Będzie trudniej osiągnąć masę krytyczną z etykietką "ateista",
26:30
than with the word "non-theist,"
425
1565000
1000
niż "nie-teista",
26:31
or some other non-confrontational word.
426
1566000
2000
lub innym niekontrowersyjnym słowem.
26:33
But if we did achieve it with that dread word -- "atheist" itself --
427
1568000
4000
Gdyby jednak udało się z tym okropnym słowem "ateista",
26:37
the political impact would be even greater.
428
1572000
4000
to polityczny wydźwięk byłby jeszcze większy.
26:41
Now, I said that if I were religious, I'd be very afraid of evolution. I'd go further.
429
1576000
4000
Gdybym był religijny, bałbym się ewolucji. Powiem więcej:
26:45
I would fear science in general if properly understood.
430
1580000
3000
W ogóle bałbym się dobrze rozumianej nauki.
26:48
And this is because the scientific worldview
431
1583000
4000
A to dlatego, że światopogląd naukowy
26:52
is so much more exciting, more poetic,
432
1587000
3000
jest o wiele bardziej ekscytujący, poetycki,
26:55
more filled with sheer wonder than anything
433
1590000
3000
przepełniony najzwyklejszym zdumieniem,
26:58
in the poverty-stricken arsenals of the religious imagination.
434
1593000
6000
niż jakikolwiek zubożały arsenał religijnej wyobraźni.
27:04
As Carl Sagan, another recently dead hero, put it,
435
1599000
5000
Carl Sagan, kolejny nie żyjący bohater, ujął to tak:
27:09
"How is it that hardly any major religion has looked at science
436
1604000
4000
"Dlaczego żadna z wielkich religii nie powiedziała o nauce:
27:13
and concluded, 'This is better than we thought!
437
1608000
5000
"Jest lepiej, niż przypuszczaliśmy!
27:18
The universe is much bigger than our prophet said,
438
1613000
2000
Wszechświat jest większy, niż mówili prorocy,
27:20
grander, more subtle, more elegant?' Instead they say, 'No, no, no!
439
1615000
6000
okazalszy, subtelniejszy, elegantszy. Zamiast tego wołają: Nie! Nie!
27:26
My god is a little god, and I want him to stay that way.'
440
1621000
5000
Mój Bóg jest malutkim bogiem i chcę, by takim pozostał".
27:31
A religion, old or new,
441
1626000
2000
Religia, stara czy nowa,
27:33
that stressed the magnificence of the universe
442
1628000
3000
podkreślająca wspaniałość Wszechświata
27:36
as revealed by modern science
443
1631000
2000
ukazywanego przez współczesną naukę,
27:38
might be able to draw forth reserves of reverence and awe
444
1633000
3000
sięgnęłaby do pokładów czci i zachwytu,
27:41
hardly tapped by the conventional faiths."
445
1636000
5000
których tradycyjne religie nie poruszają".
27:46
Now, this is an elite audience,
446
1641000
3000
Siedzi tutaj elitarna publiczność,
27:49
and I would therefore expect about 10 percent of you to be religious.
447
1644000
7000
więc sądzę, że 10% z was jest wierząca.
27:56
Many of you probably subscribe to our polite cultural belief that we should respect religion,
448
1651000
7000
Wielu z was podziela kulturowe przekonanie, że religii należny jest szacunek,
28:03
but I also suspect that a fair number of those
449
1658000
4000
ale podejrzewam, że równie wiele osób
28:07
secretly despise religion as much as I do.
450
1662000
4000
skrycie gardzi religią tak mocno jak ja.
28:11
(Laughter)
451
1666000
1000
(Śmiech)
28:12
If you're one of them, and of course many of you may not be,
452
1667000
3000
Wielu z was nie podziela tego uczucia,
28:15
but if you are one of them, I'm asking you to stop being polite,
453
1670000
3000
ale jeśli je podzielacie, proszę byście przestali być mili,
28:18
come out and say so, and if you happen to be rich,
454
1673000
4000
ujawnijcie się, a jeśli jesteście majętni,
28:22
give some thought to ways in which you might make a difference.
455
1677000
5000
pomyślcie jakich można dokonać zmian.
28:27
The religious lobby in this country
456
1682000
3000
Lobby religijne w tym kraju
28:30
is massively financed by foundations -- to say nothing of all the tax benefits --
457
1685000
5000
dysponuje wielkimi funduszami, pomijając same korzyści podatkowe,
28:35
by foundations such as the Templeton Foundation and the Discovery Institute.
458
1690000
5000
dzięki fundacjom, takim jak Fundacja Templetona lub Instytut Disovery.
28:40
We need an anti-Templeton to step forward.
459
1695000
6000
Potrzebujemy anty-Tempeltona.
28:46
If my books sold as well as Stephen Hawking's books,
460
1701000
3000
Gdydym sprzedawał tyle książek co Stephen Hawking
28:49
instead of only as well as Richard Dawkins' books, I'd do it myself.
461
1704000
6000
a nie Richard Dawkins, zrobiłbym to sam.
28:55
People are always going on about, "How did September the 11th change you?"
462
1710000
9000
Ciągle słyszę: Jak zmienił cię 11 września?
29:04
Well, here's how it changed me.
463
1719000
2000
Oto, jak zmienił mnie.
29:06
Let's all stop being so damned respectful.
464
1721000
5000
Przestańmy być tak cholernie pełni szacunku.
29:11
Thank you very much.
465
1726000
2000
Bardzo dziękuję.
29:13
(Applause)
466
1728000
5000
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Richard Dawkins - Evolutionary biologistOxford professor Richard Dawkins has helped steer evolutionary science into the 21st century, and his concept of the "meme" contextualized the spread of ideas in the information age. In recent years, his devastating critique of religion has made him a leading figure in the New Atheism.
Why you should listen
As an evolutionary biologist, Richard Dawkins has broadened our understanding of the genetic origin of our species; as a popular author, he has helped lay readers understand complex scientific concepts. He's best-known for the ideas laid out in his landmark book The Selfish Gene and fleshed out in The Extended Phenotype: the rather radical notion that Darwinian selection happens not at the level of the individual, but at the level of our DNA. The implication: We evolved for only one purpose — to serve our genes.
Of perhaps equal importance is Dawkins' concept of the meme, which he defines as a self-replicating unit of culture -- an idea, a chain letter, a catchy tune, an urban legend -- which is passed person-to-person, its longevity based on its ability to lodge in the brain and inspire transmission to others. Introduced in The Selfish Gene in 1976, the concept of memes has itself proven highly contagious, inspiring countless accounts and explanations of idea propagation in the information age.
In recent years, Dawkins has become outspoken in his atheism, coining the word "bright" (as an alternate to atheist), and encouraging fellow non-believers to stand up and be identified. His controversial, confrontational 2002 TED talk was a seminal moment for the New Atheism, as was the publication of his 2006 book, The God Delusion, a bestselling critique of religion that championed atheism and promoted scientific principles over creationism and intelligent design.
Richard Dawkins | Speaker | TED.com