TEDxMaastricht
Bart Knols: 3 new ways to kill mosquitoes
Bart Knols: Zabijmy komary, skończmy z malarią
Filmed:
Readability: 3.7
327,786 views
Możemy obrócić instynkty komarów przeciwko nim. Podczas przemówienia na TEDxMaastricht Bart Knols przedstawia pomysłowe sposoby na walkę z malarią opracowywane przez jego zespół. Wykorzystują one m.in. ser limburski i morderczą pastylkę. (Nagrano na TEDxMaastricht).
Bart Knols - Malariologist
Bart Knols is a doctor committed to killing mosquitoes and ending malaria. Full bio
Bart Knols is a doctor committed to killing mosquitoes and ending malaria. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:16
(Mosquito buzzing)
0
527
6454
(Bzyczenie komara)
00:25
(Swat)
1
10009
3025
(Pac!)
00:28
Gotcha.
2
13034
2983
Mam cię!
00:31
Mosquitos. I hate them.
3
16017
3724
Komary. Nienawidzę ich.
00:35
Don't you?
4
19741
1768
A wy?
00:37
That awful buzzing sound at night around your ears
5
21509
3091
To obrzydliwe bzyczenie koło ucha w nocy,
00:40
that drives you absolutely crazy?
6
24600
2371
które doprowadza do szału?
00:42
Knowing that she wants to stick a needle in your skin
7
26971
2214
Świadomość, że coś chce wkłuć igłę w twoją skórę
00:45
and suck out your blood? That's awful, right?
8
29185
4086
i wyssać ci krew? Czy to nie obrzydliwe?
00:49
In fact, there's only one good thing I can think of
9
33271
3381
Przychodzi mi na myśl tylko jedna dobra rzecz
00:52
when it gets to mosquitos.
10
36652
2380
związana z komarami.
00:54
When they fly into our bedroom at night,
11
39032
2711
Kiedy wlatują w nocy do naszej sypialni,
00:57
they prefer to bite my wife.
12
41743
3105
wolą kąsać moją żonę.
01:00
But that's fascinating, right?
13
44848
1209
Ale czy to nie fascynujące?
01:01
Why does she receive more bites than I do?
14
46057
4606
Dlaczego ona jest kąsana częściej niż ja?
01:06
And the answer is smell, the smell of her body.
15
50663
4192
Odpowiedź tkwi w zapachu, zapachu jej ciała.
01:10
And since we all smell different and produce chemicals
16
54855
2650
Każdy z nas pachnie inaczej
01:13
on our skin that either attract or repel mosquitos,
17
57505
4477
nasza skóra produkuje związki chemiczne,
które przyciągają lub odpychają komary,
które przyciągają lub odpychają komary,
01:17
some of us are just more attractive than others.
18
61982
3432
więc niektórzy są po prostu atrakcyjniejsi niż inni.
01:21
So my wife smells nicer than I do, or I just
19
65414
3230
Albo moja żona pachnie lepiej niż ja,
01:24
stink more than she does.
20
68644
2786
albo po prostu ja bardziej śmierdzę.
01:27
Either way, mosquitos find us in the dark
21
71430
3581
Tak czy siak, komary znajdują nas w ciemności
01:30
by sniffing us out. They smell us.
22
75011
2735
po zapachu.
01:33
And during my Ph.D, I wanted to know exactly
23
77746
2710
Kiedy pisałem doktorat, chciałem dowiedzieć się,
01:36
what chemicals from our skin mosquitos used,
24
80456
2756
jakimi konkretnie związkami kierują się
01:39
African malarial mosquitos use to track us down at night.
25
83212
3781
komary malaryczne z Afryki,
żeby wytropić nas w nocy.
żeby wytropić nas w nocy.
01:42
And there's a whole range of compounds that they do use.
26
86993
3568
A kierują się całą masą czynników
01:46
And this was not going to be an easy task.
27
90561
3027
i to nie było łatwe zadanie.
01:49
And therefore, we set up various experiments.
28
93588
3105
Zorganizowaliśmy więc serię eksperymentów.
01:52
Why did we set up these experiments?
29
96693
2868
Dlaczego?
01:55
Because half the world's population runs the risk
30
99561
3353
Bo połowa światowej populacji żyje w zagrożeniu
01:58
of contracting a killer disease like malaria
31
102914
3206
zarażenia się śmiertelną chorobą, jak malaria,
02:02
through a simple mosquito bite.
32
106120
2702
przez proste ukąszenie komara.
02:04
Every 30 seconds, somewhere on this planet,
33
108822
2367
Co pół minuty gdzieś na tej planecie
02:07
a child dies of malaria, and Paul Levy this morning,
34
111189
3671
dziecko ginie na malarię. Dziś rano Paul Levy
02:10
he was talking about the metaphor of the 727 crashing into the United States.
35
114860
3847
użył metafory boeinga 727 rozbijającego się w USA.
02:14
Well, in Africa, we have the equivalent of seven jumbo 747s
36
118707
5581
Cóż, w Afryce każdego dnia rozbijałoby się siedem
02:20
crashing every day.
37
124288
2801
Jumbo Jetów 747.
02:22
But perhaps if we can attract these mosquitos to traps,
38
127089
3241
Ale może jeśli uda nam się
wciągnąć te komary w pułapkę,
wciągnąć te komary w pułapkę,
02:26
bait it with our smell, we may be able to stop transmission
39
130330
3701
wabiąc je naszym zapachem,
może powstrzymamy
może powstrzymamy
02:29
of disease.
40
134031
1830
rozprzestrzenianie się choroby.
02:31
Now solving this puzzle was not an easy thing,
41
135861
2248
To nie było łatwe zadanie,
02:34
because we produce hundreds of different chemicals on the skin,
42
138109
3237
bo nasza skóra produkuje
setki różnych związków chemicznych,
setki różnych związków chemicznych,
02:37
but we undertook some remarkable experiments
43
141346
2417
ale przeprowadziliśmy kilka
przełomowych eksperymentów,
przełomowych eksperymentów,
02:39
that managed us to resolve this puzzle very quickly indeed.
44
143763
3792
które pomogły nam rozwiązać
tę zagadkę bardzo szybko.
tę zagadkę bardzo szybko.
02:43
First, we observed that not all mosquito species
45
147555
3363
Po pierwsze, zauważyliśmy,
że nie każdy gatunek komarów
że nie każdy gatunek komarów
02:46
bite on the same part of the body. Strange.
46
150918
3848
kąsa w te same części ciała. Dziwne.
02:50
So we set up an experiment
47
154766
1619
Zaplanowaliśmy więc eksperyment,
02:52
whereby we put a naked volunteer in a large cage,
48
156385
3612
w którym położyliśmy nagiego
ochotnika w dużej klatce,
ochotnika w dużej klatce,
02:55
and in that cage we released mosquitos
49
159997
3139
do której wpuściliśmy komary,
02:59
to see where they were biting on the body of that person.
50
163136
3319
żeby zobaczyć, w które części ciała będą kąsały.
03:02
And we found some remarkable differences.
51
166455
2599
Odkryliśmy niezwykłe różnice.
03:04
On the left here you see the bites
52
169054
2363
Po lewej stronie widzicie rozkład ukąszeń
03:07
by the Dutch malarial mosquito on this person.
53
171417
2925
holenderskich komarów malarycznych.
03:10
They had a very strong preference for biting on the face.
54
174342
3028
Wykazywały zdecydowaną preferencję
do ukąszeń w okolicach twarzy.
do ukąszeń w okolicach twarzy.
03:13
In contrast, the African malarial mosquito
55
177370
2462
Z kolei afrykańskie komary malaryczne
03:15
had a very strong preference for biting the ankles and feet of this person,
56
179832
5805
wolały kąsać w kostki i stopy,
03:21
and that of course we should have known all along
57
185637
2465
co pewnie było do przewidzenia,
bo po angielsku komary
bo po angielsku komary
03:24
because they're called mosqui-toes, you see? (Laughter)
58
188102
4472
nazywają się "mosqui-toes" [ang. toes - palce u nóg]
(Śmiech)
(Śmiech)
03:28
That's right. (Applause)
59
192574
3107
Tak tak. (Brawa)
03:31
And so we started focusing on the smell of feet,
60
195681
5653
Zaczęliśmy więc koncentrować się
03:37
on the smell of human feet,
61
201334
1572
na zapachu ludzkich stóp,
03:38
until we came across a remarkable statement in the literature
62
202906
3702
aż w literaturze natknęliśmy się
na niezwykłe stwierdzenie,
na niezwykłe stwierdzenie,
03:42
that said that cheese smells after feet
63
206608
3658
że to ser ma zapach stóp,
03:46
rather than the reverse. Think of it.
64
210266
4082
a nie na odwrót. Pomyślcie o tym.
03:50
And this triggered us to do a remarkable experiment.
65
214348
2259
Zainspirowało nas to do przeprowadzenia nietypowego eksperymentu.
03:52
We tried, with a tiny little piece of Limburger cheese,
66
216607
4379
Wyłożyliśmy malutki kawałek sera limburskiego,
03:56
which smells badly after feet,
67
220986
2672
który śmierdzi jak stopy,
03:59
to attract African malaria mosquitos.
68
223658
2497
żeby przyciągnąć afrykańskie komary malaryczne.
04:02
And you know what? It worked.
69
226155
2732
I wiecie, co? Udało się.
04:04
In fact, it worked so well that now we have a synthetic mixture
70
228887
5335
Udało się tak dobrze, że mamy już syntetyczny
04:10
of the aroma of Limburger cheese that we're using in Tanzania
71
234222
4514
aromat sera limburskiego,
którego używamy w Tanzanii
którego używamy w Tanzanii
04:14
and has been shown there to be two to three times
72
238736
2112
i okazał się dwa do trzech razy bardziej
04:16
more attractive to mosquitos than humans.
73
240848
3882
atrakcyjny dla komarów niż ludzie.
04:20
Limburg, be proud of your cheese,
74
244730
3521
Limburgio, bądź dumna ze swojego sera,
04:24
as it is now used in the fight against malaria.
75
248251
3197
gdyż jest on narzędziem do walki z malarią.
04:27
(Applause)
76
251448
6796
(Brawa)
04:34
That's the cheese, just to show you.
77
258244
2934
To właśnie ser limburski.
04:37
My second story is remarkable as well.
78
261178
3179
Moja druga historia jest równie niesamowita.
04:40
It's about man's best friend. It's about dogs.
79
264357
3615
To historia o najlepszym
przyjacielu człowieka. O psach.
przyjacielu człowieka. O psach.
04:43
And I will show you
80
267972
993
Pokażę wam,
04:44
how we can use dogs in the fight against malaria.
81
268965
3137
jak możemy wykorzystywać psy w walce z malarią.
04:48
One of the best ways of killing mosquitos
82
272102
3668
Żeby zabić komary, najlepiej
04:51
is not to wait until they fly around like adults
83
275770
2955
nie czekać, aż dorosną, zaczną latać,
04:54
and bite people and transmit disease.
84
278725
3087
kąsać i przenosić chorobę.
04:57
It's to kill them when they're still in the water as larvae.
85
281812
3903
Lepiej zabić je, kiedy jeszcze są larwami w wodzie.
05:01
Why? Because they are just like the CIA.
86
285715
4725
Dlaczego?
05:06
In that pool of water, these larvae are concentrated.
87
290440
4152
Bo larwy w takiej sadzawce są skupione,
05:10
They're all together there. They are immobile.
88
294592
2682
wszystkie w jednym miejscu. Są unieruchomione.
05:13
They can't escape from that water. They can't fly.
89
297274
3168
Nie mogą uciec z wody. Nie mogą latać.
05:16
And they're accessible. You can actually walk up
90
300442
3457
I łatwo się do nich dostać. Można po prostu podejść
05:19
to that pool and you can kill them there, right?
91
303899
4259
do sadzawki i zabić je na miejscu.
05:24
So the problem that we face with this is that,
92
308158
3872
Problem w tym, że
05:27
throughout the landscape, all these pools of water
93
312030
3161
sadzawki z larwami komarów
05:31
with the larvae, they are scattered all over the place,
94
315191
2723
są rozsiane w rozmaitych miejscach
05:33
which makes it very hard for an inspector like this
95
317914
2908
i kontrolerom takim jak na zdjęciu trudno jest
05:36
to actually find all these breeding sites and treat them with insecticides.
96
320822
3978
znaleźć wszystkie wylęgarnie
i potraktować je środkiem owadobójczym.
i potraktować je środkiem owadobójczym.
05:40
And last year we thought very, very hard,
97
324800
2531
W zeszłym roku zastanawialiśmy się bardzo mocno,
05:43
how can we resolve this problem? Until we realized
98
327331
3375
jak rozwiązać ten problem.
I wtedy zdaliśmy sobie sprawę,
I wtedy zdaliśmy sobie sprawę,
05:46
that just like us, we have a unique smell,
99
330706
3263
że, tak jak i my,
05:49
that mosquito larvae also have a very unique smell.
100
333969
4511
larwy też mają swój wyjątkowy zapach.
05:54
And so we set up another crazy experiment,
101
338480
2093
Przeprowadziliśmy więc kolejny szalony eksperyment.
05:56
because we collected the smell of these larvae,
102
340573
2072
Zebraliśmy zapach larw komarów,
05:58
put it on pieces of cloth, and then did something very remarkable.
103
342645
4366
nałożyliśmy go na kawałki materiału
i zrobiliśmy coś niezwykłego.
i zrobiliśmy coś niezwykłego.
06:02
Here we have a bar with four holes,
104
347011
2393
Ustawiliśmy deskę z czterema otworami,
06:05
and we put the smell of these larvae in the left hole.
105
349404
2803
zapach larw włożyliśmy do otworu z lewej.
06:08
Ooh, that was very quick.
106
352207
1075
To było szybkie.
06:09
And then you see the dog. It's called Tweed. It's a border collie.
107
353282
2444
Widzicie psa. Wabi się Tweed, to border collie.
06:11
He's examining these holes, and now he's got it already.
108
355726
2915
Sprawdza te otwory i... już znalazł.
06:14
He's going back to check the control holes again,
109
358641
2497
Wraca jeszcze sprawdzić pozostałe otwory,
06:17
but he's coming back to the first one,
110
361138
1483
ale już wraca do pierwszego,
06:18
and now he's locking into that smell,
111
362621
2657
upewnił się, że to właściwy.
06:21
which means that now we can use dogs
112
365278
2230
To oznacza, że psy mogą pomagać
06:23
with these inspectors to much better find
113
367508
2328
inspektorom znajdować znacznie więcej
06:25
the breeding sites of mosquitos in the field,
114
369836
2384
wylęgarni komarów w terenie,
06:28
and therefore have a much bigger impact on malaria.
115
372220
2869
a więc dużo skuteczniej walczyć z malarią.
06:30
This lady is Ellen van der Zweep. She's one of the best dog-trainers in the world,
116
375089
3714
Ta pani nazywa się Ellen van der Zweep.
Jest jedną z najlepszych treserek psów na świecie
Jest jedną z najlepszych treserek psów na świecie
06:34
and she believes that we can do a lot more.
117
378803
2875
i uważa, że możemy osiągnąć o wiele więcej.
06:37
Since we also know that people that carry malaria parasites
118
381678
3718
Wiemy, że nosiciele pasożyta malarii
06:41
smell different compared to people that are uninfected,
119
385396
2976
pachną inaczej niż ludzie niezarażeni
06:44
she's convinced that we can train dogs
120
388372
2306
i Ellen jest przekonana, że możemy wytresować psy,
06:46
to find people that carry the parasite.
121
390678
3690
żeby znajdywały nosicieli pasożyta.
06:50
That means that in a population where malaria
122
394368
2183
To oznacza, ze jeśli w jakimś społeczeństwie malaria
06:52
has gone down all the way, and there's few people remaining with parasites,
123
396551
3893
została pokonana, ale zostali
pojedynczy ludzie z pasożytami,
pojedynczy ludzie z pasożytami,
06:56
that the dogs can find these people,
124
400444
1579
psy mogą ich odnaleźć,
06:57
we can treat them with anti-malarial drugs, and give the final blow to malaria.
125
402023
4239
a my podać im leki przeciwmalaryczne
i zadać ostateczny cios malarii.
i zadać ostateczny cios malarii.
07:02
Man's best friend in the fight against malaria.
126
406262
3508
Najlepszy przyjaciel człowieka walczy z malarią.
07:05
My third story is perhaps even more remarkable,
127
409770
3038
Moja trzecia historia jest
być może jeszcze bardziej niezwykła
być może jeszcze bardziej niezwykła
07:08
and, I should say, has never been shown to the public until today.
128
412808
4849
i do dziś nigdy nie prezentowana publicznie.
07:13
Yeah.
129
417657
2070
Tak, tak.
07:15
It's a crazy story, but I believe it's perhaps the best
130
419727
3206
Jest trochę szalona, ale myślę, że to najlepsza
07:18
and ultimate revenge against mosquitos ever.
131
422933
3319
i ostateczna zemsta na komarach.
07:22
In fact, people have told me that now they will enjoy
132
426252
3174
Co więcej, ludzie już mi mówili,
że teraz będą się cieszyli
że teraz będą się cieszyli
07:25
being bitten by mosquitos.
133
429426
3062
z ukąszeń komarów.
07:28
And the question of course is, what would make someone
134
432488
2708
Pytanie oczywiście brzmi: co skłoniłoby kogokolwiek,
07:31
enjoy being bitten by mosquitos?
135
435196
2610
żeby się cieszył z ukąszenia komara?
07:33
And the answer
136
437806
1260
Odpowiedź
07:34
I have right here in my pocket,
137
439066
4117
mam w kieszeni,
07:39
if I get it.
138
443183
2710
o ile ją znajdę.
07:41
It's a tablet, a simple tablet,
139
445893
3346
To zwykła pastylka.
07:45
and when I take it with water,
140
449239
2882
Kiedy ją połknę, popijając wodą,
07:48
it does miracles.
141
452121
4275
może zdziałać cuda.
07:52
Thank you.
142
456396
1673
Dziękuję.
07:56
(Drinking)
143
460287
3742
(Pije)
07:59
Now let me show you how this works.
144
464029
4016
Pokażę wam, jak to działa.
08:03
Here in this box I have a cage
145
468045
3017
Mam w tym pudełku klatkę
08:06
with several hundred hungry
146
471062
4794
z kilkoma setkami wygłodzonych
08:11
female mosquitos
147
475856
4467
samic komarów,
08:16
that I'm just about to release. (Laughter)
148
480323
3888
które zaraz wypuszczę. (Śmiech)
08:20
Just kidding, just kidding.
149
484211
3120
Żartuję, żartuję.
08:23
What I'm going to show you is I'm gonna stick my arm into it
150
487331
2892
Tak naprawdę wsadzę tam rękę
08:26
and I will show you how quickly they will bite.
151
490223
2715
i pokażę wam, jak szybko zaczną kąsać.
08:28
Here we go.
152
492938
1997
Patrzcie.
08:30
Don't worry, I do this all the time in the lab.
153
494935
3422
Nie martwcie się, w laboratorium robię to cały czas.
08:34
There we go. Okay.
154
498357
3802
No dobra.
08:38
Now, on the video, on the video here,
155
502159
5043
A teraz pokażę wam nagranie
08:43
I'm going to show you exactly the same thing,
156
507202
1368
dokładnie tego samego,
08:44
except that what I'm showing you on the video
157
508570
2759
tylko że to, co zobaczycie na nagraniu,
08:47
happened one hour after I took the tablet.
158
511329
3566
stało się godzinę po tym, jak wziąłem pastylkę.
08:50
Have a look. That doesn't work. Okay. Sorry about that.
159
514895
4724
Patrzcie. To nie działa. Przepraszam.
08:55
I'm sticking in my arm, I'm giving them a big juicy
160
519619
2399
Wkładam rękę, urządzam im krwawą ucztę,
08:57
blood meal, I'm shaking them off, and we follow them through time
161
522018
2268
strząsam je i patrzymy, jak w miarę upływu czasu
09:00
to see these mosquitos get very, very sick indeed,
162
524286
3017
komary robią się bardzo, bardzo chore,
09:03
here shown in fast motion,
163
527303
2159
tutaj w przyspieszeniu,
09:05
and three hours later what we see at the bottom
164
529462
3364
a trzy godziny później, to, co widzicie na dole
09:08
of the cage is dead mosquitos,
165
532826
3084
klatki, to martwe komary.
09:11
very dead mosquitos, and I'm going to say, ladies and gentlemen,
166
535910
4331
Bardzo martwe komary. Powiem nawet, panie i panowie,
09:16
we have swapped the cards with mosquitos.
167
540241
1865
że zamieniliśmy się z komarami rolami.
09:18
They don't kill us. We kill them.
168
542106
4720
To nie one nas zabijają. To my je zabijamy.
09:22
(Applause)
169
546826
8157
(Brawa)
09:30
Now — (Laughter) —
170
554983
6084
(Śmiech)
09:36
Maastricht, be prepared.
171
561067
1838
Maastricht, bądź gotowe!
09:38
Now think of what we can do with this.
172
562905
2126
Pomyślcie, co możemy zrobić z taką pastylką.
09:40
We can actually use this to contain outbreaks
173
565031
2198
Możemy jej użyć, żeby opanować wybuchy
09:43
of mosquito-born diseases, of epidemics, right?
174
567229
3386
epidemii chorób przenoszonych przez komary.
09:46
And better still, imagine what would happen if,
175
570615
2017
Jeszcze lepiej, wyobraźcie sobie, co by się stało,
09:48
in a very large area, everyone would take these drugs,
176
572632
3059
gdyby na wielkim obszarze, każdy brał tę pastylkę
09:51
this drug, for just three weeks.
177
575691
2261
przez ledwie trzy tygodnie.
09:53
That would give us an opportunity to actually eliminate
178
577952
2408
Dałoby nam to szansę faktycznie
09:56
malaria as a disease.
179
580360
1610
wyplenić malarię.
09:57
So cheese, dogs and a pill to kill mosquitos.
180
581970
4094
Ser, psy i pastylka, żeby zabijać komary.
10:01
That's the kind of out-of-the-box science that I love doing,
181
586064
3638
Właśnie taką nieszablonową nauką
kocham się zajmować,
kocham się zajmować,
10:05
for the betterment of mankind,
182
589702
2505
dla dobra ludzkości,
10:08
but especially for her, so that she can grow up
183
592207
2801
ale zwłaszcza dla niej, żeby mogła dorastać
10:10
in a world without malaria. Thank you. (Applause)
184
595008
4800
w świecie bez malarii. Dziękuję. (Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Bart Knols - MalariologistBart Knols is a doctor committed to killing mosquitoes and ending malaria.
Why you should listen
Bart Knols is a malariologist with eleven years of experience managing large-scale research programs in East and Southern Africa. He’s worked at the United Nations (IAEA), served as a consultant for the World Health Organization, and acted as a Board Member of the UBS Bank Optimus Foundation in Switzerland. He has published over 140 peer-reviewed research articles and received the Ig Nobel Prize and an IAEA Special Service Award in 2006 and became a laureate of the Eijkman medal in 2007. He is currently the Managing Director at In2Care BV, Science Director & Managing Partner at Soper Strategies, and serves as Chair of the Advisory Board of the Dutch Malaria Foundation.
Bart Knols | Speaker | TED.com