ABOUT THE SPEAKER
Pam Warhurst - Cofounder, Incredible Edible
Pam Warhurst cofounded Incredible Edible, an initiative in Todmorden, England dedicated to growing food locally by planting on unused land throughout the community.

Why you should listen

Pam Warhurst is the Chair of the Board of the Forestry Commission, which advises on and implements forestry policy in Great Britain. She also cofounded Incredible Edible Todmorden, a local food partnership that encourages community engagement through local growing. Incredible Edible started small, with the planting of a few community herb gardens in Todmorden, and today has spin-offs in the U.S. and Japan. The community has started projects like Every Egg Matters, which educates people on keeping chickens and encourages them to sell eggs to neighbors, and uses a 'Chicken Map' to connect consumers and farmers. Incredible Edible Todmorden empowers ordinary people to take control of their communities through active civic engagement.

More profile about the speaker
Pam Warhurst | Speaker | TED.com
TEDSalon London Spring 2012

Pam Warhurst: How we can eat our landscapes

Pam Warhurst: Jak zjeść krajobraz

Filmed:
1,361,728 views

Co można zrobić z gruntami nieużytkowmi? Obsadzić roślinnością i warzywami, oczywiście. Z entuzjazmem i humorem, Pam Warhurst opowiada jak wraz z rosnącą grupą wolontariuszy udało się jej przekształcić tereny nieużytkowe w publiczne ogródki warzywne zmieniając tym samym status jedzenia w społeczności.
- Cofounder, Incredible Edible
Pam Warhurst cofounded Incredible Edible, an initiative in Todmorden, England dedicated to growing food locally by planting on unused land throughout the community. Full bio

Double-click the English transcript below to play the video.

00:16
The will to liverelacja na żywo life differentlyróżnie can startpoczątek
0
586
2838
Chęć życia inaczej może mieć swój początek
00:19
in some of the mostwiększość unusualniezwykły placesmiejsca.
1
3424
3446
w najdziwniejszych miejscach.
00:22
This is where I come from, TodmordenTodmorden.
2
6870
1946
Pochodzę z Todmorden,
00:24
It's a marketrynek townmiasto in the northpółnoc of EnglandAnglia,
3
8816
2020
miasteczka na północy Anglii.
00:26
15,000 people, betweenpomiędzy LeedsLeeds and ManchesterManchester,
4
10836
2671
Ma 15 tys mieszkańców,
leży pomiędzy Leeds a Manchesterem.
00:29
fairlydość normalnormalna marketrynek townmiasto.
5
13507
2073
Zwyczajne miasteczko.
00:31
It used to look like this,
6
15580
2170
Kiedyś wyglądało tak,
00:33
and now it's more like this,
7
17750
2748
a teraz wygląda tak.
00:36
with fruitowoc and vegveg and herbszioła sproutingkiełkowanie up all over the placemiejsce.
8
20498
3725
Wszędzie owoce, warzywa i zioła.
00:40
We call it propagandaPropaganda gardeningogrodnictwo. (LaughterŚmiech)
9
24223
4717
Nazywamy to ogrodnictwem propagandowym. (Śmiech)
00:44
CornerNarożnik rowrząd railwaykolejowe, stationstacja carsamochód parkpark,
10
28940
3015
Zakątek przy stacji kolejowej, parking,
00:47
frontz przodu of a healthzdrowie centercentrum, people'sludzie frontz przodu gardensogrody,
11
31955
3752
wejście do ośrodka zdrowia, ogródki przydomowe,
00:51
and even in frontz przodu of the policePolicja stationstacja. (LaughterŚmiech)
12
35707
3537
a nawet wejście na komisariat. (Śmiech)
00:55
We'veMamy got ediblejadalne canalkanał towpathslewary,
13
39244
2990
Na ścieżkach holowniczych rosną owoce i warzywa,
00:58
and we'vemamy got sproutingkiełkowanie cemeteriescmentarze.
14
42234
2166
a na cmentarzach kwitną kwiaty.
01:00
The soilgleba is extremelyniezwykle good. (LaughterŚmiech)
15
44400
6501
Ziemia jest niezwykle żyzna. (Śmiech)
01:06
We'veMamy even inventedzmyślony a newNowy formformularz of tourismturystyka.
16
50901
2243
Wymyśliliśmy nawet nową formę turystyki.
01:09
It's callednazywa vegetablewarzywo tourismturystyka, and believe it or not,
17
53144
3607
Turystykę warzywną, i wierzcie lub nie,
01:12
people come from all over the worldświat to pokePoke around in our raisedpodniesiony bedsłóżka,
18
56751
3924
ale ludzie
przyjeżdżają do naszych rabatek z całego świata,
01:16
even when there's not much growingrozwój. (LaughterŚmiech)
19
60675
2984
nawet wtedy, kiedy wiele nie rośnie. (Śmiech)
01:19
But it startszaczyna się a conversationrozmowa. (LaughterŚmiech)
20
63659
3630
To początek dyskusji. (Śmiech)
01:23
And, you know, we're not doing it because we're boredznudzony. (LaughterŚmiech)
21
67289
4008
Nie robimy tego z nudów, (Śmiech)
01:27
We're doing it because we want to startpoczątek a revolutionrewolucja.
22
71297
4817
ale dlatego, że chcemy zapoczątkować rewolucję.
01:32
We triedwypróbowany to answerodpowiedź this simpleprosty questionpytanie:
23
76114
1318
Postawiliśmy pytanie:
01:33
Can you find a unifyingUnifying languagejęzyk that cutscięcia acrossprzez agewiek
24
77432
2890
Czy istnieje język, który bez względu na wiek,
01:36
and incomedochód and culturekultura that will help people themselvessami
25
80322
4217
zarobki czy kulturę pomoże ludziom
01:40
find a newNowy way of livingżycie,
26
84539
1661
odnaleźć nową drogę życia,
01:42
see spacesspacje around them differentlyróżnie,
27
86200
2125
spojrzeć na świat i jego zasoby
01:44
think about the resourceszasoby they use differentlyróżnie,
28
88325
2603
w inny sposób
01:46
interactoddziaływać differentlyróżnie?
29
90928
1993
i współdziałać inaczej?
01:48
Can we find that languagejęzyk?
30
92921
2369
Czy jest taki język?
01:51
And then, can we replicatereplika those actionsdziałania?
31
95290
3967
Czy takie działania można powielić?
01:55
And the answerodpowiedź would appearzjawić się to be yes,
32
99257
2758
Wygląda na to, że odpowiedź brzmi tak.
01:57
and the languagejęzyk would appearzjawić się to be foodjedzenie.
33
102015
3403
Tym językiem wydaje się być jedzenie.
02:01
So, threetrzy and a halfpół yearslat agotemu, a fewkilka of us
34
105418
2019
Trzy i pół roku temu,
02:03
satsob around a kitchenkuchnia tablestół and
35
107437
1619
zebraliśmy się razem
02:04
we just inventedzmyślony the wholecały thing. (LaughterŚmiech)
36
109056
3368
i to wymyśliliśmy. (Śmiech)
02:08
(ApplauseAplauz)
37
112424
3237
(Brawa)
02:11
We cameoprawa ołowiana witrażu up with a really simpleprosty gamegra planplan that we put to a publicpubliczny meetingspotkanie.
38
115661
2591
Stworzyliśmy prosty plan działania.
02:14
We did not consultskonsultować się z. We did not writepisać a reportraport.
39
118252
2313
Bez konsultacji, bez raportu.
02:16
EnoughTyle of all that. (LaughterŚmiech)
40
120565
2575
Nie potrzebowaliśmy tego. (Śmiech)
02:19
And we said to that publicpubliczny meetingspotkanie in TodmordenTodmorden,
41
123140
3018
Na spotkaniu w Todmorden powiedzieliśmy:
02:22
look, let's imaginewyobrażać sobie that our townmiasto
42
126158
2946
wyobraźmy sobie, że działalność miasta
02:25
is focusedskupiony around threetrzy platespłyty:
43
129104
1756
łączy trzy płaszczyzny:
02:26
a communityspołeczność platetalerz, the way we liverelacja na żywo our everydaycodziennie liveszyje;
44
130860
2224
społeczną, to jak żyjemy;
02:28
a learninguczenie się platetalerz, what we teachnauczać our kidsdzieciaki in schoolszkoła
45
133084
3048
edukacyjną, to czego uczymy w szkole
02:32
and what newNowy skillsumiejętności we sharedzielić amongstwśród ourselvesmy sami;
46
136132
2761
i jakimi umiejętnościami się dzielimy;
02:34
and businessbiznes, what we do with the poundfunt in our pocketkieszeń
47
138893
3119
oraz przedsiębiorczą, to co robimy z pieniędzmi,
02:37
and whichktóry businessesbiznes we choosewybierać to supportwsparcie.
48
142012
1821
które przedsięwzięcia wspieramy.
02:39
Now, let's imaginewyobrażać sobie those platespłyty agitatedpobudzone
49
143833
2807
Wyobrażmy sobie, że poruszamy je
02:42
with communityspołeczność actionsdziałania around foodjedzenie.
50
146640
2640
ruchem społecznym skoncentrowanym na jedzeniu.
02:45
If we startpoczątek one of those communityspołeczność platespłyty spinningspinning,
51
149280
2241
Takie poruszenie jest wspaniałe,
02:47
that's really great, that really startszaczyna się to empowerumożliwiać people,
52
151521
3384
naprawdę umacnia ludzi.
02:50
but if we can then spinspin that communityspołeczność platetalerz
53
154905
2087
Jeżeli da się uaktywnić płaszczyznę społeczną,
02:52
with the learninguczenie się platetalerz, and then spinspin it with the businessbiznes platetalerz,
54
156992
2896
płaszczyzną nauczania i dodać przedsiebiorczość,
02:55
we'vemamy got a realreal showpokazać there, we'vemamy got some actionczynność theaterteatr.
55
159888
3736
to mamy naprawdę niezłe widowisko.
02:59
We're startingstartowy to buildbudować resiliencesprężystość ourselvesmy sami.
56
163624
3345
Zaczynamy proces regeneracji.
03:02
We're startingstartowy to reinventWymyślaj communityspołeczność ourselvesmy sami,
57
166969
3391
Zaczynamy przekształcać społeczność.
03:06
and we'vemamy doneGotowe it all withoutbez a flippingrzut strategystrategia documentdokument.
58
170360
3467
Do tego bez żadnej specjalnej strategii.
03:09
(ApplauseAplauz)
59
173827
5311
(Brawa)
03:15
And here'soto jest the thing as well.
60
179138
2792
A co więcej,
03:17
We'veMamy not askedspytał anybody'skogokolwiek permissionpozwolenie to do this,
61
181930
2416
nie prosiliśmy nikogo o pozwolenie,
03:20
we're just doing it. (LaughterŚmiech)
62
184346
2293
po prostu to zrobiliśmy. (Śmiech)
03:22
And we are certainlyna pewno not waitingczekanie for that checkczek
63
186639
1761
Nie czekaliśmy
03:24
to dropupuszczać throughprzez the letterboxletterbox before we startpoczątek,
64
188400
2738
na zastrzyk gotówki.
03:27
and mostwiększość importantlyco ważne of all, we are not dauntedobawiają
65
191138
2332
Nie zniechęcaliśmy się
03:29
by the sophisticatedwyrafinowany argumentsargumenty that say,
66
193470
1852
komentarzami typu:
03:31
"These smallmały actionsdziałania are meaninglessbez znaczenia in the facetwarz of tomorrow'sna jutro problemsproblemy,"
67
195322
3896
"W obliczu problemów dnia jutrzejszego takie małe przedsięwzięcia są bez znaczenia".
03:35
because I have seenwidziany the powermoc of smallmały actionsdziałania,
68
199218
3668
Wiem jaką siłę mają małe przedsięwzięcia
03:38
and it is awesomeniesamowite.
69
202886
2071
i jakie są wspaniałe.
03:40
So, back to the publicpubliczny meetingspotkanie. (LaughterŚmiech)
70
204957
3113
Ale wróćmy do spotkania. (Śmiech)
03:43
We put that propositionpropozycja to the meetingspotkanie, two secondstowary drugiej jakości,
71
208070
2889
Kiedy ogłosiliśmy decyzję
03:46
and then the roompokój explodedeksplodował.
72
210959
1708
sala eksplodowała.
03:48
I have never, ever experienceddoświadczony anything like that in my life.
73
212667
3888
Nigdy wcześniej czegoś takiego nie widziałam.
03:52
And it's been the samepodobnie in everykażdy singlepojedynczy roompokój, in everykażdy townmiasto
74
216555
3382
Wszędzie, gdzie dzieliliśmy się tym pomysłem,
03:55
that we'vemamy ever told our storyfabuła.
75
219937
1555
było tak samo.
03:57
People are readygotowy and respondodpowiadać to the storyfabuła of foodjedzenie.
76
221492
4344
Temat jedzenia trafia do ludzi.
04:01
They want positivepozytywny actionsdziałania they can engageangażować in,
77
225836
2257
Chcą zmian, w które mogą się zaangażować.
04:03
and in theirich boneskości, they know it's time
78
228093
2599
Intuicja mówi im,
04:06
to take personalosobisty responsibilityodpowiedzialność
79
230692
1889
że czas wziąć odpowiedzialność za siebie
04:08
and investinwestować in more kindnessdobroć to eachkażdy other
80
232581
2571
i zacząć dbać zarówno o siebie samych
04:11
and to the environmentśrodowisko.
81
235152
2923
jak i o środowisko.
04:13
And sinceod we had that meetingspotkanie threetrzy and a halfpół yearslat agotemu,
82
238075
3314
Po spotkaniu trzy i pół roku temu
04:17
it's been a heckdo cholery of a rollerwałek coasterCoaster.
83
241389
3250
wszystko stanęło na głowie.
04:20
We startedRozpoczęty with a seednasionko swapswap, really simpleprosty stuffrzeczy,
84
244639
2896
Zaczęliśmy od wymiany nasion.
04:23
and then we tookwziął an areapowierzchnia of landwylądować, a striprozebrać się on the sidebok
85
247535
2249
Potem znaleźliśmy pas ziemi
04:25
of our mainGłówny roadDroga, whichktóry was a dogpies toilettoaleta, basicallygruntownie,
86
249784
2502
tuż przy głównej drodze - służył za psią toaletę -
04:28
and we turnedobrócony it into a really lovelyśliczny herbzioło gardenogród.
87
252286
3354
i zamieniliśmy go w ogródek ziołowy.
04:31
We tookwziął the cornerkąt of the carsamochód parkpark in the stationstacja
88
255640
2286
Na rogu parkingu przy stacji kolejowej
04:33
that you saw, and we madezrobiony vegetablewarzywo bedsłóżka
89
257926
1735
stworzyliśmy skrzynki z warzywami,
04:35
for everybodywszyscy to sharedzielić and pickwybierać from themselvessami.
90
259661
3524
z których każdy mógł zabrać coś dla siebie.
04:39
We wentposzedł to the doctorslekarze. We'veMamy just had
91
263185
1309
Zwróciliśmy się do lekarzy,
04:40
a 6-million-pound-milion-Funt healthzdrowie centercentrum builtwybudowany in TodmordenTodmorden,
92
264494
2905
ze zbudowanego za 6 milionów funtów ośrodka zdrowia.
04:43
and for some reasonpowód that I cannotnie może comprehendzrozumieć,
93
267399
2688
Z niezrozumiałego dla mnie powodu,
04:45
it has been surroundedotoczony by pricklykolczasty plantsrośliny. (LaughterŚmiech)
94
270087
3793
posadzono wokół niego kaktusy. (Śmiech)
04:49
So we wentposzedł to the doctorslekarze, said, "Would you mindumysł us takingnabierający them up?"
95
273880
3089
Spytaliśmy lekarzy: "Czy możemy je stąd zabrać?"
04:52
They said, "AbsolutelyAbsolutnie fine, providedopatrzony you get planningplanowanie permissionpozwolenie
96
276969
2354
Odpowiedzieli: "Oczywiście, przynieście zezwolenie
04:55
and you do it in LatinŁaciński and you do it in triplicatetryplikat,"
97
279323
1922
po łacinie, w trzech egzemplarzach".
04:57
so we did — (LaughterŚmiech) — and now there are fruitowoc treesdrzewa
98
281245
2790
Zrobiliśmy to. (Śmiech)
Teraz wokół gabinetów
04:59
and busheskrzewy and herbszioła and vegetableswarzywa
99
284035
3295
rosną drzewa owocowe,
05:03
around that doctor'slekarza surgeryChirurgia.
100
287330
3230
krzewy, zioła i warzywa.
05:06
And there's been lots of other examplesprzykłady, like the cornkukurydza
101
290560
2276
W innych miejscach,
05:08
that was in frontz przodu of the policePolicja stationstacja,
102
292836
1856
np. przy komisariacie rośnie kukurydza,
05:10
and the oldstary people'sludzie home that we'vemamy plantedposadzone it with foodjedzenie
103
294692
1817
a wokół domu spokojnej starości
05:12
that they can pickwybierać and growrosnąć.
104
296509
1972
rośliny, które można uprawiać i jeść.
05:14
But it isn't just about growingrozwój,
105
298481
1710
Ale nie chodzi tylko o uprawę
05:16
because we all are partczęść of this jigsawpuzzle.
106
300191
2545
wszyscy jesteśmy elementami tej układanki.
05:18
It's about takingnabierający those artisticartystyczny people in your communityspołeczność
107
302736
2874
Osoby artystycznie uzdolnione
05:21
and doing some fabulousfantastyczny designsprojekty in those raisedpodniesiony bedsłóżka
108
305610
2233
tworzą w skrzynkach niezwykłe kompozycje,
05:23
to explainwyjaśniać to people what's growingrozwój there,
109
307843
2071
by pokazać ludziom co w nich rośnie.
05:25
because there's so manywiele people that don't really recognizerozpoznać
110
309914
2216
Wiele osób nie potrafi rozpoznać
05:28
a vegetablewarzywo unlesschyba że it's in a bitkawałek of plasticPlastikowy
111
312130
1888
warzywa bez plastikowego opakowania
05:29
with a bitkawałek of an instructioninstrukcja packetPakiet on the topTop. (LaughterŚmiech)
112
314018
2072
i bez instrukcji. (Śmiech)
05:31
So we have some people who designedzaprojektowany these things,
113
316090
2896
Są osoby, które się tym zajmują:
05:34
"If it lookswygląda like this, please don't pickwybierać it, but if it lookswygląda like this,
114
318986
2017
"Jeśli wygląda tak - nie zrywaj, a jeśli tak,
05:36
help yourselfsiebie."
115
321003
1977
to się nie krępuj".
05:38
This is about sharingdzielenie się and investinginwestowanie in kindnessdobroć.
116
322980
2869
Chodzi o dzielenie się i inwestowanie w dobroć.
05:41
And for those people that don't want to do eitherzarówno
117
325849
1857
Kto nie chce tego robić
05:43
of those things, maybe they can cookgotować,
118
327706
1999
może gotować.
05:45
so we pickwybierać them seasonallysezonowo and then we go on the streetulica,
119
329705
2873
Ochotników zyskujemy co sezon,
05:48
or in the pubPub, or in the churchkościół,
120
332578
2233
z ulic, pubów, kościołów,
05:50
or wherevergdziekolwiek people are livingżycie theirich liveszyje.
121
334811
1632
zewsząd.
05:52
This is about us going to the people and sayingpowiedzenie,
122
336443
2542
Wychodzimy do ludzi i mówimy:
05:54
"We are all partczęść of the locallokalny foodjedzenie jigsawpuzzle,
123
338985
2409
"Jesteśmy elementami jedzeniowej układanki,
05:57
we are all partczęść of a solutionrozwiązanie."
124
341394
2655
jesteśmy też jej rozwiązaniem."
05:59
And then, because we know we'vemamy got vegetablewarzywo touriststurystów
125
344049
2216
Turystów, którzy nas odwiedzają
06:02
and we love them to bitsbity and they're absolutelyabsolutnie fantasticfantastyczny,
126
346265
2708
kochamy do szaleństwa.
06:04
we thought, what could we do to give them an even better experiencedoświadczenie?
127
348973
2576
Chcieliśmy zapewnić im więcej atrackcji.
06:07
So we inventedzmyślony, withoutbez askingpytając, of coursekurs,
128
351549
2404
Wymyśliliśmy, oczywiście bez pytania
06:09
the IncredibleNiesamowite EdibleJadalne GreenZielony RouteTrasa.
129
353953
2106
"Idealny jadalny zielony szlak".
06:11
And this is a routetrasa of exhibitionwystawa gardensogrody,
130
356059
2725
To szlak ogródków wystawowych,
06:14
and ediblejadalne towpathslewary, and bee-friendlyprzyjazne dla pszczół siteswitryny, and the storyfabuła
131
358784
4711
ścieżek z jadalną roślinnością i przyjaznych pszczołom.
06:19
of pollinatorszapylaczy, and it's a routetrasa that we designedzaprojektowany
132
363495
2868
Zaprojektowaliśmy go tak,
06:22
that takes people throughprzez the wholecały of our townmiasto,
133
366363
2606
by prowadził przez całe miasto,
06:24
pastprzeszłość our cafesKawiarnie and our smallmały shopssklepy, throughprzez our marketrynek,
134
368969
3219
wzdłuż kawiarni, sklepików i rynku,
06:28
not just to and froFRO from the supermarketsupermarket,
135
372188
3413
a nie tylko do supermarketu.
06:31
and we're hopingmieć nadzieję that, in changingwymiana pieniędzy people'sludzie footfallFootFall
136
375601
2298
Zmieniając trasę mamy nadzieję
06:33
around our townmiasto, we're alsorównież changingwymiana pieniędzy theirich behaviorzachowanie.
137
377899
2855
zmienić też zachowanie ludzi.
06:36
And then there's the seconddruga platetalerz, the learninguczenie się platetalerz.
138
380754
3720
Działamy też na płaszczyźnie edukacyjnej.
06:40
Well, we're in partnershipWspółpraca with a highwysoki schoolszkoła.
139
384474
1580
Współpracujemy ze szkołą.
06:41
We'veMamy createdstworzony a companyfirma. We are designingprojektowanie and buildingbudynek
140
386054
3073
Stworzyliśmy firmę.
06:45
an aquaponicsAquaponics unitjednostka in some landwylądować that was sparezapasowy
141
389127
2048
Budujemy zbiornik akwaponiczny
06:47
at the back of the highwysoki schoolszkoła, like you do,
142
391175
1907
na tyłach szkoły.
06:48
and now we're going to be growingrozwój fishryba and vegetableswarzywa
143
393082
2193
Chcemy założyć hodowlę ryb i uprawę warzyw
06:51
in an orchardsad owocowy with beespszczoły,
144
395275
2549
w sadzie pełnym pszczół.
06:53
and the kidsdzieciaki are helpingporcja jedzenia us buildbudować that,
145
397824
2258
Pomagają nam w tym dzieciaki.
06:55
and the kidsdzieciaki are on the boardtablica, and because the communityspołeczność
146
400082
2813
Współpracę ze szkołą
06:58
was really keenzapalony on workingpracujący with the highwysoki schoolszkoła,
147
402895
1532
przyjęto z entuzjazmem,
07:00
the highwysoki schoolszkoła is now teachingnauczanie agriculturerolnictwo,
148
404427
3368
więc w szkole zaczęto uczyć rolnictwa.
07:03
and because it's teachingnauczanie agriculturerolnictwo, we startedRozpoczęty to think,
149
407795
3116
Zastanawialiśmy się, jak dzieci,
07:06
how could we then get those kidsdzieciaki that never had a qualificationkwalifikacja
150
410911
2783
które nigdy się tym nie zajmowały,
07:09
before in theirich liveszyje but are really excitedpodekscytowany about growingrozwój,
151
413694
2551
ale chcą zająć się hodowlą,
07:12
how can we give them some more experiencedoświadczenie?
152
416245
1704
mają zdobyć doświadczenie.
07:13
So we got some landwylądować that was donatedprzekazał
153
417949
1959
Dostaliśmy kawałek ziemi
07:15
by a locallokalny gardenogród centercentrum.
154
419908
1258
od centrum ogrodniczego.
07:17
It was really quitecałkiem muddyzamulony, but in a trulynaprawdę incredibleniesamowite way,
155
421166
3334
Dość błotniste miejsce, ale jakimś cudem,
07:20
totallycałkowicie voluntary-ledkierowanych na dobrowolne, we have turnedobrócony that
156
424500
2610
z pomocą wolontariuszy, udało się je przekształcić
07:23
into a marketrynek gardenogród trainingtrening centercentrum,
157
427110
2197
w gospodarstwo warzywno-szkoleniowe.
07:25
and that is polytunnelstunele and raisedpodniesiony bedsłóżka
158
429307
2964
Tunele foliowe, skrzynki na uprawy,
07:28
and all the things you need to get the soilgleba underpod your fingerspalce
159
432271
2704
wszystko co pobrudzi ręce
07:30
and think maybe there's a jobpraca in this for me in the futureprzyszłość.
160
434975
2321
i sprowokuje do zastanowienia,
czy to nie tym powinieneś się zajmować.
07:33
And because we were doing that, some locallokalny academicsakademicy said,
161
437296
2208
Pracownicy naukowi powiedzieli:
07:35
"You know, we could help designprojekt
162
439504
1332
"Stworzymy dla was,
07:36
a commercialReklama w telewizji horticultureogrodnictwo coursekurs for you.
163
440836
1772
kurs ogrodnictwa handlowego.
07:38
There's not one that we know of."
164
442608
1395
Jeszcze tu takiego nie ma."
07:39
So they're doing that, and we're going to launchuruchomić it laterpóźniej this yearrok,
165
444003
2644
Kurs zacznie się jeszcze tego roku.
07:42
and it's all an experimenteksperyment, and it's all voluntarydobrowolny.
166
446647
2585
Wszystko to jest eksperymentalne i dobrowolne.
07:45
And then there's the thirdtrzeci platetalerz,
167
449232
1619
Działamy także na trzeciej płaszczyźnie.
07:46
because if you walkspacerować throughprzez an ediblejadalne landscapekrajobraz,
168
450851
1818
Przechadzając się po terenie z jadalną roślinnością,
07:48
and if you're learninguczenie się newNowy skillsumiejętności, and if you startpoczątek to get
169
452669
2595
nabywajac nowe umiejętności,
07:51
interestedzainteresowany in what's growingrozwój seasonallysezonowo,
170
455264
2048
zaczynając interesować sezonowymi roślinami
07:53
you mightmoc just want to spendwydać more of your ownwłasny moneypieniądze
171
457312
1912
można wspomóc finansowo miejscowych producentów.
07:55
in supportwsparcie of locallokalny producersproducentów,
172
459224
2080
Nie tylko producentów warzyw
07:57
not just vegveg, but meatmięso and cheeseser and beerpiwo
173
461304
1752
ale także mięsa, sera, piwa,
07:58
and whatevercokolwiek elsejeszcze it mightmoc be.
174
463056
2079
i wszystkiego innego.
08:01
But then, we're just a communityspołeczność groupGrupa, you know.
175
465135
2737
Jesteśmy tylko grupą społeczną.
08:03
We're just all volunteerswolontariusze. What could we actuallytak właściwie do?
176
467872
1958
Woluntariuszami. Co możemy zrobić?
08:05
So we did some really simpleprosty things.
177
469830
1750
Skupiliśmy się na prostych rzeczach.
08:07
We fundraisedfundraised, we got some blackboardsTablice,
178
471580
1787
Zebraliśmy fundusze, kupiliśmy tablice reklamowe
08:09
we put "IncredibleNiesamowite EdibleJadalne" on the topTop,
179
473367
1170
z napisem: "Idealne jadalne".
08:10
we gavedał it everykażdy marketrynek traderprzedsiębiorca that was sellingsprzedawanie locallylokalnie,
180
474537
2176
daliśmy je każdemu straganiarzowi
08:12
and they scribblednabazgrał on what they were sellingsprzedawanie in any one weektydzień.
181
476713
2927
by napisał, co w danym tygodniu sprzedaje,
08:15
Really popularpopularny. People congregatedzgromadzony around it.
182
479640
2456
Ludzie tłoczyli się przed tymi tablicami.
08:17
SalesSprzedaży were up.
183
482096
1648
Sprzedaż wzrosła.
08:19
And then, we had a chatczat with the farmersrolnicy, and we said,
184
483744
2996
Rolnikom powiedzieliśmy, że podchodzimy do tego
08:22
"We're really seriouspoważny about this,"
185
486740
977
naprawdę poważnie.
08:23
but they didn't actuallytak właściwie believe us, so we thought,
186
487717
2418
Chyba nam nie uwierzyli.
08:26
okay, what should we do? I know. If we can createStwórz
187
490135
2625
Postanowiliśmy zorganizować kampanię
08:28
a campaignkampania around one productprodukt and showpokazać them
188
492760
2574
skupioną wokół jednego produktu
08:31
there is locallokalny loyaltylojalność to that productprodukt,
189
495334
2043
by przekonać ich,
że jesteśmy w stosunku do niego lojalni.
08:33
maybe they'lloni to zrobią changezmiana theirich mindumysł and see we're seriouspoważny.
190
497377
2343
by przekonać ich,
że jesteśmy w stosunku do niego lojalni.
08:35
So we launcheduruchomiona a campaignkampania -- because it just amusesbawi me --
191
499720
2991
Kampania ruszyła pod nazwą:
08:38
callednazywa EveryKażdy EggJajko MattersSprawach. (LaughterŚmiech)
192
502711
2073
"Jaja dla każdego". (Śmiech)
08:40
And what we did was we put people on our eggjajko mapmapa.
193
504784
3621
Stworzyliśmy jajeczną mapę i oznaczyliśmy na niej ludzi.
08:44
It's a stylizedstylizowane mapmapa of TogmordenTogmorden.
194
508405
2151
Przypominała mapę Togmorden.
08:46
AnybodyKtoś that's sellingsprzedawanie theirich excessnadmiar eggsjaja
195
510556
1639
Każdy, kto sprzedawał jaja sąsiadom,
08:48
at the gardenogród gatebrama, perfectlydoskonale legallyzgodnie z prawem, to theirich neighborssąsiedzi,
196
512195
2538
został na niej oznaczony.
08:50
we'vemamy stuckutknął on there. We startedRozpoczęty with fourcztery,
197
514733
2417
Zaczęliśmy od czterech oznaczeń,
08:53
and we'vemamy now got 64 on, and the resultwynik of that was
198
517150
2274
teraz mamy ich 64.
08:55
that people were then going into shopssklepy
199
519424
1500
Ludzie zaczęli w sklepach
08:56
askingpytając for a locallokalny TodmordenTodmorden eggjajko, and the resultwynik of that
200
520924
2681
pytać o jajka z Todmorden
08:59
was, some farmersrolnicy uppedpodniósł the amountilość of flocksstad they got
201
523605
2289
Rolnicy zwiększyli liczbę posiadanych kur,
09:01
of freewolny rangezasięg birdsptaki, and then they wentposzedł on to meatmięso birdsptaki,
202
525894
2109
a potem drobiu przeznaczonego do uboju.
09:03
and althoughmimo że these are really, really smallmały stepskroki,
203
528003
2581
Są to bardzo małe przedsięwzięcia,
09:06
that increasingwzrastający locallokalny economicgospodarczy confidencepewność siebie
204
530584
4689
ale widać, że wzmacnianie wiary w lokalną gospodarkę
09:11
is startingstartowy to playgrać out in a numbernumer of wayssposoby,
205
535273
2577
zaczyna przynosić rezultaty.
09:13
and we now have farmersrolnicy doing cheeseser
206
537850
1302
Rolnicy zaczęli wyrabiać ser,
09:15
and they'veoni uppedpodniósł theirich flocksstad and rarerzadko spotykany breedrasa pigswieprzowy,
207
539152
1789
zwiększyli ilość drobiu i rzadkich gatunków świń,
09:16
they're doing pastiespaszteciki and piesPasztety and things
208
540941
1408
zaczęli wytwarzać pasztety i rzeczy,
09:18
that they would have never doneGotowe before.
209
542349
2373
których przedtem nie mogliby robić.
09:20
We'veMamy got increasingwzrastający marketrynek stallsstalle sellingsprzedawanie locallokalny foodjedzenie,
210
544722
2621
Jest coraz więcej straganów z miejscowym jedzeniem,
09:23
and in a surveyAnkieta that locallokalny studentsstudenci did for us, 49 percentprocent
211
547343
4214
a według sondażu przeprowadzonego przez studentów,
09:27
of all foodjedzenie tradershandlowcy in that townmiasto said that theirich bottomDolny linelinia
212
551557
2953
49% producentów jest zdania,
09:30
had increasedzwiększony because of what we were actuallytak właściwie doing.
213
554510
2406
że dzięki temu zwiększyły się ich dochody.
09:32
And we're just volunteerswolontariusze and it's only an experimenteksperyment.
214
556916
3090
Tylko wolontariusze, tylko eksperyment.
09:35
(LaughterŚmiech)
215
560006
1404
(Śmiech)
09:37
Now, noneŻaden of this is rocketrakieta sciencenauka.
216
561410
2410
Nie jest to skomplikowane,
09:39
It certainlyna pewno is not cleversprytny, and it's not originaloryginalny.
217
563820
2879
zmyślne ani oryginalne.
09:42
But it is joinedDołączył up, and it is inclusivewłącznie.
218
566699
3807
Ale jednoczące.
09:46
This is not a movementruch for those people
219
570506
2123
Nie jest to ruch dla ludzi,
09:48
that are going to sortsortować themselvessami out anywaytak czy inaczej.
220
572629
1922
którzy i tak sobie poradzą.
09:50
This is a movementruch for everyonekażdy.
221
574551
1334
To ruch dla każdego.
09:53
We have a mottomotto: If you eatjeść, you're in. (LaughterŚmiech)
222
577447
3866
Nasze motto brzmi: Jesz to należysz. (Śmiech)
09:57
(ApplauseAplauz)
223
581313
1915
(Brawa)
10:03
AcrossCałej agewiek, acrossprzez incomedochód, acrossprzez culturekultura.
224
587402
5077
Niezależnie od wieku, zarobków czy kultury.
10:08
It's been really quitecałkiem a rollerwałek coasterCoaster experiencedoświadczenie,
225
592479
3607
To niesamowite doświadczenie.
10:11
but going back to that first questionpytanie that we askedspytał,
226
596086
548
ale wracając do naszego pierwszego pytania,
10:14
is it replicablepowtarzalne? Yeah. It mostwiększość certainlyna pewno is replicablepowtarzalne.
227
598559
3259
czy można to powielić? Zdecydowanie można.
10:17
More than 30 townsmiasta in EnglandAnglia now are spinningspinning
228
601818
2814
Już ponad 30 miast w Anglii jest zaangażowanych
10:20
the IncredibleNiesamowite EdibleJadalne platetalerz.
229
604632
2128
w ten ruch.
10:22
WhicheverNiezależnie od way they want to do it, of theirich ownwłasny volitionVolition,
230
606760
3495
Z własnej woli
10:26
they're tryingpróbować to make theirich ownwłasny liveszyje differentlyróżnie,
231
610255
2694
próbują zmienić swoje życie.
10:28
and worldwidena calym swiecie, we'vemamy got communitiesspołeczności acrossprzez AmericaAmeryka
232
612949
2748
Zaangażowane są także społeczności w Ameryce,
10:31
and JapanJaponia -- it's incredibleniesamowite, isn't it? I mean,
233
615697
1744
Japonii - to niesamowite.
10:33
AmericaAmeryka and JapanJaponia and NewNowy ZealandZelandia.
234
617441
2515
Ameryka, Japonia i Nowa Zelandia.
10:35
People after the earthquaketrzęsienie ziemi in NewNowy ZealandZelandia visitedodwiedzone us
235
619956
2524
Po trzęsieniu ziemi w Nowej Zelandii ludzie przyjeżdżali do nas
10:38
in orderzamówienie to incorporatewłączenie some of this publicpubliczny spiritednessw karcie
236
622480
3051
przejąć trochę obywatelskiego ducha
10:41
around locallokalny growingrozwój into the heartserce of ChristchurchChristchurch.
237
625531
4652
i zaszczepić go w mieszkańcach Christchurch.
10:46
And noneŻaden of this takes more moneypieniądze
238
630183
2847
Nie potrzeba ani pieniędzy
10:48
and noneŻaden of this demandswymagania a bureaucracybiurokracja,
239
633030
3127
ani biurokracji,
10:52
but it does demandżądanie that you think things differentlyróżnie
240
636157
2863
tylko zmiana w sposobie myślenia,
10:54
and you are preparedprzygotowany to bendzakręt budgetsbudżety and work programsprogramy
241
639020
3697
naginanie budżetu i wprowadzanie w życie programów,
10:58
in orderzamówienie to createStwórz that supportivewspierający frameworkstruktura
242
642717
2128
które stwarzają warunki
11:00
that communitiesspołeczności can bounceBounce off.
243
644845
2714
pozwalające na wybicie się społecznościom.
11:03
And there's some great ideaspomysły alreadyjuż in our patchłata.
244
647559
2916
Mamy nowe wspaniałe pomysły.
11:06
Our locallokalny authorityautorytet has decidedzdecydowany to make everywherewszędzie
245
650475
2784
Miejscowe władze podjęły decyzję,
11:09
IncredibleNiesamowite EdibleJadalne, and in supportwsparcie of that
246
653259
2662
by ten ruch rozszerzyć na inne tereny.
11:11
have decidedzdecydowany to do two things.
247
655921
1485
Postanowiono stworzyć
11:13
First, they're going to createStwórz an assetkapitał registerzarejestrować of sparezapasowy landwylądować
248
657406
3109
rejestr gruntów nieużytkowych,
do którego każda społeczność
11:16
that they'veoni got, put it in a foodjedzenie bankBank so that communitiesspołeczności
249
660515
2231
będzie miała dostęp.
11:18
can use that wherevergdziekolwiek they liverelacja na żywo,
250
662746
1736
niezależnie od terenu jaki zajmuje.
11:20
and they're going to underpinstanowią podstawę that with a licenselicencja.
251
664482
2177
Będzie to prawnie zagwarantowane.
11:22
And then they'veoni said to everykażdy singlepojedynczy one of theirich workforcesiła robocza,
252
666659
2381
Poproszono wszystkich pracowników
11:24
if you can, help those communitiesspołeczności growrosnąć,
253
669040
2497
aby pomagali społecznościom rozwijać się
11:27
and help them to maintainutrzymać theirich spacesspacje.
254
671537
2113
i utrzymywać swoje tereny.
11:29
SuddenlyNagle, we're seeingwidzenie actionsdziałania on the groundziemia
255
673650
2039
Widać, że coś zaczyna się dziać,
11:31
from locallokalny governmentrząd. We're seeingwidzenie this mainstreamedwłączone.
256
675689
2280
że to bardzo ważne.
11:33
We are respondingodpowiadać creativelykreatywnie at last to what RioRio demandedzażądał
257
677969
4425
Chcemy sprostać wyzwaniom postawionym w Rio,
11:38
of us, and there's lots more you could do.
258
682394
2179
a można zrobić jeszcze więcej.
11:40
I mean, just to listlista a fewkilka. One, please stop puttingwprowadzenie
259
684573
2360
Nie obsadzajmy budynkó użyteczności publicznej
11:42
pricklykolczasty plantsrośliny around publicpubliczny buildingsBudynki. It's a wastemarnotrawstwo of spaceprzestrzeń.
260
686933
3368
kolczastymi roślinami. Szkoda miejsca.
11:46
(LaughterŚmiech) SecondlyPo drugie, please createStwórz -- please, please createStwórz
261
690301
3402
(Śmiech) Twórzmy tereny z jadalną roślinnością,
11:49
ediblejadalne landscapeskrajobrazy so that our childrendzieci startpoczątek to walkspacerować
262
693703
2779
żeby dzieci przebywały wśród tego co jedzą
11:52
pastprzeszłość theirich foodjedzenie day in, day out, on our highwysoki streetsulice,
263
696482
2183
czy to na ulicy, w parku,
11:54
in our parksparków, wherevergdziekolwiek that mightmoc be.
264
698665
2586
czy jakimkolwiek innym miejscu.
11:57
InspireInspirować locallokalny plannersplaniści to put the foodjedzenie siteswitryny at the heartserce
265
701251
3694
Przekonajcie planistów,
12:00
of the townmiasto and the cityMiasto planplan, not relegatespycha them
266
704945
3263
że miejsce żywności jest w centrum miasta
12:04
to the edgeskrawędzie of the settlementsrozliczenia that nobodynikt can see.
267
708208
3320
a nie na jego obrzeżach.
12:07
EncourageZachęcić all our schoolsszkoły to take this seriouslypoważnie.
268
711528
2817
Niech szkoły podejdą do tego poważnie.
12:10
This isn't a seconddruga classklasa exercisećwiczenie.
269
714345
2233
To naprawdę ważne.
12:12
If we want to inspireinspirować the farmersrolnicy of tomorrowjutro,
270
716578
2968
Jeśli chcemy zainspirować przyszłych rolników,
12:15
then please let us say to everykażdy schoolszkoła,
271
719546
3049
przekażmy szkołom, że istotne są
12:18
createStwórz a sensesens of purposecel, powód around the importanceznaczenie
272
722595
3980
działania skoncentrowane wokół środowiska
12:22
to the environmentśrodowisko, locallokalny foodjedzenie and soilsgleb.
273
726575
2800
produktów lokalnych i gleb.
12:25
Put that at the heartserce of your schoolszkoła culturekultura,
274
729375
1887
Niech będzie to głównym założeniem,
12:27
and you will createStwórz a differentróżne generationgeneracja.
275
731262
3162
powstanie inne pokolenie.
12:30
There are so manywiele things you can do, but ultimatelyostatecznie
276
734424
2439
Jest mnóstwo rzeczy, które można zrobić.
12:32
this is about something really simpleprosty.
277
736863
2288
Wszystko jest bardzo proste.
12:35
ThroughPoprzez an organicorganiczny processproces, throughprzez
278
739151
3625
Uświadamiając sobie
12:38
an increasingwzrastający recognitionuznanie of the powermoc of smallmały actionsdziałania,
279
742776
4287
jaka siła drzemie w małych przedsięwzięciach
12:42
we are startingstartowy, at last, to believe in ourselvesmy sami again,
280
747063
3825
zaczynamy znowu wierzyć w siebie
12:46
and to believe in our capacityPojemność, eachkażdy and everykażdy one of us,
281
750888
3841
i w to, że jesteśmy w stanie zbudować inną,
12:50
to buildbudować a differentróżne and a kinderKinder futureprzyszłość,
282
754729
4393
lepszą przyszłość.
12:55
and in my bookksiążka, that's incredibleniesamowite.
283
759122
2423
To właśnie jest niesamowite.
12:57
Thank you. (ApplauseAplauz)
284
761545
3865
Dziekuję. (Brawa)
13:01
(ApplauseAplauz)
285
765410
10492
(Brawa)
13:11
Thank you very much. (ApplauseAplauz)
286
775902
3822
Bardzo dziękuję. (Brawa)
Translated by Joanna Chułek
Reviewed by Marta Krzeminska

▲Back to top

ABOUT THE SPEAKER
Pam Warhurst - Cofounder, Incredible Edible
Pam Warhurst cofounded Incredible Edible, an initiative in Todmorden, England dedicated to growing food locally by planting on unused land throughout the community.

Why you should listen

Pam Warhurst is the Chair of the Board of the Forestry Commission, which advises on and implements forestry policy in Great Britain. She also cofounded Incredible Edible Todmorden, a local food partnership that encourages community engagement through local growing. Incredible Edible started small, with the planting of a few community herb gardens in Todmorden, and today has spin-offs in the U.S. and Japan. The community has started projects like Every Egg Matters, which educates people on keeping chickens and encourages them to sell eggs to neighbors, and uses a 'Chicken Map' to connect consumers and farmers. Incredible Edible Todmorden empowers ordinary people to take control of their communities through active civic engagement.

More profile about the speaker
Pam Warhurst | Speaker | TED.com