TED2018
Yuval Noah Harari: Why fascism is so tempting -- and how your data could power it
Yuval Noah Harari: Dlaczego faszyzm jest tak kuszący – i jak mogą go wzmacniać twoje dane
Filmed:
Readability: 4.3
3,018,055 views
W prelekcji wgłębiającej się w zależności między technologią i władzą autor, historyk Yuval Noah Harari, wyjaśnia różnicę pomiędzy faszyzmem a nacjonalizmem oraz wskazuje, jakie zagrożenia dla przyszłości demokracji niesie konsolidacja i przetwarzanie danych. Transmitowany na żywo jako hologram z Tel Awiwu, przestrzega nas przed największym niebezpieczeństwem dla liberalnej demokracji: rewolucją w IT, która może usprawnić dyktatury i umożliwić im większą kontrolę. „Wrogowie demokracji wykorzystują nasze uczucia strachu, nienawiści i próżności, aby nas skłócić i zniszczyć”, mówi Harari. „Do nas należy poznać własne słabości i upewnić się, że nikt nie użyje ich przeciwko nam”. (Po prelekcji krótka dyskusja z kuratorem TED, Chrisem Andersonem.)
Yuval Noah Harari - Historian, author
In his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake. Full bio
In his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
Hello, everyone.
0
968
1150
Witajcie.
00:15
It's a bit funny, because I did write
that humans will become digital,
that humans will become digital,
1
3562
4936
Śmiesznie się składa, niedawno pisałem,
że ludzkość stanie się cyfrowa,
że ludzkość stanie się cyfrowa,
00:20
but I didn't think it will happen so fast
2
8522
2714
ale nie sądziłem, że aż tak szybko,
00:23
and that it will happen to me.
3
11260
1659
a tym bardziej że spotka mnie osobiście.
Jednak jestem tutaj z wami
00:25
But here I am, as a digital avatar,
4
13649
2682
jako cyfrowy awatar, więc zaczynajmy.
00:28
and here you are, so let's start.
5
16355
2666
00:32
And let's start with a question.
6
20070
2133
Zacznijmy od pytania.
00:34
How many fascists are there
in the audience today?
in the audience today?
7
22823
3534
Ilu mamy dzisiaj faszystów na sali?
00:38
(Laughter)
8
26381
1450
(Śmiech)
00:39
Well, it's a bit difficult to say,
9
27855
2349
Trudno powiedzieć,
00:42
because we've forgotten what fascism is.
10
30228
3467
bo zapomnieliśmy, czym jest faszyzm.
00:46
People now use the term "fascist"
11
34498
2579
Słowo "faszysta" traktuje się dzisiaj
00:49
as a kind of general-purpose abuse.
12
37101
3008
jako uniwersalną obelgę.
00:52
Or they confuse fascism with nationalism.
13
40133
3947
Myli się faszyzm z nacjonalizmem.
00:56
So let's take a few minutes
to clarify what fascism actually is,
to clarify what fascism actually is,
14
44863
5388
Zastanówmy się przez chwilę,
czym właściwie jest faszyzm
czym właściwie jest faszyzm
01:02
and how it is different from nationalism.
15
50275
3120
i czym różni się od nacjonalizmu.
01:05
The milder forms of nationalism
have been among the most benevolent
have been among the most benevolent
16
53838
5041
Łagodne formy nacjonalizmu można zaliczyć
do najbardziej dobrotliwych
ludzkich tworów.
ludzkich tworów.
01:10
of human creations.
17
58903
1458
01:12
Nations are communities
of millions of strangers
of millions of strangers
18
60990
4111
Narody są społecznościami
milionów obcych sobie ludzi,
milionów obcych sobie ludzi,
01:17
who don't really know each other.
19
65125
1713
właściwie nieznajomych.
01:19
For example, I don't know
the eight million people
the eight million people
20
67489
3405
Przykładowo, nie znam
tych 8 milionów ludzi,
tych 8 milionów ludzi,
01:22
who share my Israeli citizenship.
21
70918
2556
z którymi dzielę izraelskie obywatelstwo.
01:26
But thanks to nationalism,
22
74109
2167
Lecz dzięki nacjonalizmowi
01:28
we can all care about one another
and cooperate effectively.
and cooperate effectively.
23
76300
3806
możemy wzajemnie troszczyć się o siebie
i efektywnie współpracować.
i efektywnie współpracować.
01:32
This is very good.
24
80450
1200
To bardzo dobrze.
01:34
Some people, like John Lennon,
imagine that without nationalism,
imagine that without nationalism,
25
82093
5738
Niektórzy, jak John Lennon,
wyobrażali sobie, że bez nacjonalizmu
wyobrażali sobie, że bez nacjonalizmu
01:39
the world will be a peaceful paradise.
26
87855
3790
świat będzie pacyfistycznym rajem.
01:44
But far more likely,
27
92010
1428
Niestety, najprawdopodobniej
01:45
without nationalism,
we would have been living in tribal chaos.
we would have been living in tribal chaos.
28
93462
4777
bez nacjonalizmu żylibyśmy
w plemiennym chaosie.
w plemiennym chaosie.
01:50
If you look today at the most prosperous
and peaceful countries in the world,
and peaceful countries in the world,
29
98684
5135
Obecnie w najlepiej prosperujących,
pokojowo nastawionych krajach,
pokojowo nastawionych krajach,
01:55
countries like Sweden
and Switzerland and Japan,
and Switzerland and Japan,
30
103843
4290
jak Szwecja, Szwajcaria i Japonia,
02:00
you will see that they have
a very strong sense of nationalism.
a very strong sense of nationalism.
31
108157
4963
widać bardzo silny duch nacjonalizmu.
02:05
In contrast, countries that lack
a strong sense of nationalism,
a strong sense of nationalism,
32
113750
4160
I na odwrót – tam, gdzie poczucie
tożsamości narodowej jest słabe,
tożsamości narodowej jest słabe,
02:09
like Congo and Somalia and Afghanistan,
33
117934
3421
jak w Kongo, Somalii lub Afganistanie,
02:13
tend to be violent and poor.
34
121379
2174
częściej napotykamy przemoc i biedę.
02:16
So what is fascism, and how
is it different from nationalism?
is it different from nationalism?
35
124855
4138
Zatem, czym jest faszyzm
i co różni go od nacjonalizmu?
i co różni go od nacjonalizmu?
02:21
Well, nationalism tells me
that my nation is unique,
that my nation is unique,
36
129941
5403
Nacjonalizm mówi mi,
że mój naród jest wyjątkowy
że mój naród jest wyjątkowy
02:27
and that I have special obligations
towards my nation.
towards my nation.
37
135368
3801
że ma mam wobec niego
specjalne zobowiązania.
specjalne zobowiązania.
02:31
Fascism, in contrast, tells me
that my nation is supreme,
that my nation is supreme,
38
139641
6206
Faszyzm dla odmiany mówi,
że mój naród przewyższa inne
że mój naród przewyższa inne
02:37
and that I have exclusive
obligations towards it.
obligations towards it.
39
145871
3912
i że mam służyć wyłącznie jemu.
02:42
I don't need to care about anybody
or anything other than my nation.
or anything other than my nation.
40
150895
4831
Nie muszę przejmować się nikim
ani niczym prócz własnego narodu.
ani niczym prócz własnego narodu.
02:48
Usually, of course,
people have many identities
people have many identities
41
156465
3603
Ludzie zazwyczaj, rzecz jasna,
mają wiele tożsamości
mają wiele tożsamości
02:52
and loyalties to different groups.
42
160092
2422
i poczuwają się do lojalności
wobec różnych grup.
wobec różnych grup.
02:55
For example, I can be a good patriot,
loyal to my country,
loyal to my country,
43
163036
4804
Przykładowo, mogę być dobrym patriotą,
wiernym swojemu krajowi,
wiernym swojemu krajowi,
02:59
and at the same time,
be loyal to my family,
be loyal to my family,
44
167864
3238
jednocześnie będąc lojalnym
wobec swojej rodziny,
wobec swojej rodziny,
03:03
my neighborhood, my profession,
45
171126
2361
sąsiadów, etyki mojego zawodu,
03:05
humankind as a whole,
46
173511
1460
ludzkości jako takiej,
03:06
truth and beauty.
47
174995
1604
wierny prawdzie i pięknu.
03:09
Of course, when I have different
identities and loyalties,
identities and loyalties,
48
177370
4271
Oczywiście, kiedy mamy różne tożsamości
i wynikające z nich zobowiązania,
i wynikające z nich zobowiązania,
03:13
it sometimes creates conflicts
and complications.
and complications.
49
181665
3333
czasami pojawiają się
konflikty i komplikacje.
konflikty i komplikacje.
03:17
But, well, who ever told you
that life was easy?
that life was easy?
50
185506
3634
Ale czy ktoś mówił,
że życie będzie łatwe?
że życie będzie łatwe?
03:21
Life is complicated.
51
189649
2040
Życie jest skomplikowane.
03:23
Deal with it.
52
191713
1150
Pogódź się z tym.
03:26
Fascism is what happens when people try
to ignore the complications
to ignore the complications
53
194331
6000
Faszyzm pojawia się, kiedy ludzie
próbują ignorować komplikacje
próbują ignorować komplikacje
03:32
and to make life too easy for themselves.
54
200355
3109
i szukać dla siebie
zbyt prostych rozwiązań.
zbyt prostych rozwiązań.
03:36
Fascism denies all identities
except the national identity
except the national identity
55
204128
5572
Faszyzm odrzuca wszystkie tożsamości
poza identyfikacją z narodem,
poza identyfikacją z narodem,
03:41
and insists that I have obligations
only towards my nation.
only towards my nation.
56
209724
5109
twierdząc, że jedynym obowiązkiem
jest służba narodowi.
jest służba narodowi.
03:47
If my nation demands
that I sacrifice my family,
that I sacrifice my family,
57
215421
4104
Jeśli mój naród żąda,
abym poświęcił rodzinę,
abym poświęcił rodzinę,
03:51
then I will sacrifice my family.
58
219549
2436
poświęcę rodzinę.
03:54
If the nation demands
that I kill millions of people,
that I kill millions of people,
59
222009
4274
Jeśli naród domaga się,
abym zabił miliony ludzi,
abym zabił miliony ludzi,
03:58
then I will kill millions of people.
60
226307
2658
zabiję miliony ludzi.
04:01
And if my nation demands
that I betray truth and beauty,
that I betray truth and beauty,
61
229442
6075
A gdy mój naród zażąda,
abym zdradził idee prawdy i piękna,
abym zdradził idee prawdy i piękna,
04:07
then I should betray truth and beauty.
62
235541
3023
powinienem odrzucić prawdę i piękno.
04:11
For example, how does
a fascist evaluate art?
a fascist evaluate art?
63
239587
4526
Spójrzmy, jak faszysta ocenia sztukę?
04:16
How does a fascist decide whether a movie
is a good movie or a bad movie?
is a good movie or a bad movie?
64
244615
5289
Który film w oczach faszysty
jest dobry, a który zły?
jest dobry, a który zły?
04:22
Well, it's very, very, very simple.
65
250728
4172
Jest to bardzo, ale to bardzo proste.
04:27
There is really just one yardstick:
66
255260
1928
Jest tylko jedna miara:
04:29
if the movie serves
the interests of the nation,
the interests of the nation,
67
257593
3476
jeżeli film przysłuży się dobru narodu,
04:33
it's a good movie;
68
261093
1444
jest to film dobry;
04:34
if the movie doesn't serve
the interests of the nation,
the interests of the nation,
69
262561
3183
jeśli zaś stoi w sprzeczności
z narodowym interesem,
z narodowym interesem,
04:37
it's a bad movie.
70
265768
1222
jest to film zły.
04:39
That's it.
71
267014
1150
To wszystko.
04:40
Similarly, how does a fascist decide
what to teach kids in school?
what to teach kids in school?
72
268496
4888
Podobnie – jaki program
nauczania dzieci stworzy faszysta?
nauczania dzieci stworzy faszysta?
04:45
Again, it's very simple.
73
273877
2087
Znowu, to bardzo proste.
04:47
There is just one yardstick:
74
275988
1945
Jedna miara.
04:49
you teach the kids whatever serves
the interests of the nation.
the interests of the nation.
75
277957
4945
Cała edukacja dzieci
ma służyć interesom narodu.
ma służyć interesom narodu.
04:55
The truth doesn't matter at all.
76
283323
2587
Prawda nie ma żadnego znaczenia.
Okropności II wojny światowej
i Holokaustu przypominają
i Holokaustu przypominają
05:00
Now, the horrors of the Second World War
and of the Holocaust remind us
and of the Holocaust remind us
77
288372
5426
05:05
of the terrible consequences
of this way of thinking.
of this way of thinking.
78
293822
4133
o straszliwych konsekwencjach
tego sposobu myślenia,
tego sposobu myślenia,
05:10
But usually, when we talk
about the ills of fascism,
about the ills of fascism,
79
298508
4545
Jednak gdy mówimy
o wynaturzeniach faszyzmu,
o wynaturzeniach faszyzmu,
05:15
we do so in an ineffective way,
80
303077
2960
robimy to nieskutecznie
05:18
because we tend to depict fascism
as a hideous monster,
as a hideous monster,
81
306061
4738
przez skłonność do przedstawiania
faszyzmu jako odpychającego monstrum,
faszyzmu jako odpychającego monstrum,
05:22
without really explaining
what was so seductive about it.
what was so seductive about it.
82
310823
3906
bez prób wyjaśnienia,
na czym polega jego zgubny urok.
na czym polega jego zgubny urok.
05:27
It's a bit like these Hollywood movies
that depict the bad guys --
that depict the bad guys --
83
315284
4714
Trochę przypomina to hollywoodzkie filmy,
przedstawiające antybohaterów
przedstawiające antybohaterów
05:32
Voldemort or Sauron
or Darth Vader --
or Darth Vader --
84
320022
4023
jak Voldemort, Sauron lub Darth Vader,
05:36
as ugly and mean and cruel.
85
324069
2632
jako paskudnych, wrednych i okrutnych.
05:38
They're cruel even
to their own supporters.
to their own supporters.
86
326725
2538
Znęcają się nawet
nad własnymi stronnikami.
nad własnymi stronnikami.
05:41
When I see these movies,
I never understand --
I never understand --
87
329670
3621
Oglądając te filmy,
nigdy nie mogłem zrozumieć,
nigdy nie mogłem zrozumieć,
05:45
why would anybody be tempted to follow
a disgusting creep like Voldemort?
a disgusting creep like Voldemort?
88
333315
6505
co mogło kogokolwiek skusić do popierania
tak oślizgłej kreatury jak Voldemort?
tak oślizgłej kreatury jak Voldemort?
05:52
The problem with evil
is that in real life,
is that in real life,
89
340895
3516
W rzeczywistości problem
ze złem polega na tym,
ze złem polega na tym,
05:56
evil doesn't necessarily look ugly.
90
344435
2891
że zło niekoniecznie jest odpychające.
05:59
It can look very beautiful.
91
347688
1892
Może przybrać piękną powłokę.
06:02
This is something that
Christianity knew very well,
Christianity knew very well,
92
350354
2723
Doskonale rozumieli to chrześcijanie,
06:05
which is why in Christian art,
as [opposed to] Hollywood,
as [opposed to] Hollywood,
93
353101
3706
dlatego w sztuce sakralnej,
odwrotnie niż w Hollywood,
odwrotnie niż w Hollywood,
06:08
Satan is usually depicted
as a gorgeous hunk.
as a gorgeous hunk.
94
356831
3868
Szatan przedstawiany jest jako
powabny przystojniak.
powabny przystojniak.
06:13
This is why it's so difficult
to resist the temptations of Satan,
to resist the temptations of Satan,
95
361259
4596
Dlatego tak trudno jest
oprzeć się jego pokusom
oprzeć się jego pokusom
06:17
and why it is also difficult
to resist the temptations of fascism.
to resist the temptations of fascism.
96
365879
4744
i dlatego tak trudno nie ulec
pokusom faszyzmu.
pokusom faszyzmu.
06:22
Fascism makes people see themselves
97
370980
2722
Faszyzm sprawia, że ludzie widzą się
06:25
as belonging to the most beautiful
and most important thing in the world --
and most important thing in the world --
98
373726
5243
jako część najpiękniejszej
i najważniejszej rzeczy na świecie:
i najważniejszej rzeczy na świecie:
06:30
the nation.
99
378993
1302
narodu.
06:32
And then people think,
100
380319
1346
Myślą:
06:33
"Well, they taught us
that fascism is ugly.
that fascism is ugly.
101
381689
3189
"Uczono nas, że faszyzm jest odrażający,
06:37
But when I look in the mirror,
I see something very beautiful,
I see something very beautiful,
102
385442
3024
lecz kiedy patrzę w lustro,
widzę coś niezwykle pięknego,
widzę coś niezwykle pięknego,
06:40
so I can't be a fascist, right?"
103
388490
2191
więc nie mogę być faszystą, prawda?".
06:43
Wrong.
104
391022
1151
Wprost przeciwnie.
06:44
That's the problem with fascism.
105
392197
1547
Na tym właśnie polega problem.
06:45
When you look in the fascist mirror,
106
393768
2619
Kiedy patrzysz w lustro faszyzmu,
06:48
you see yourself as far more beautiful
than you really are.
than you really are.
107
396411
4534
twoje odbicie jest znacznie
piękniejsze niż prawdziwy ty.
piękniejsze niż prawdziwy ty.
06:53
In the 1930s, when Germans
looked in the fascist mirror,
looked in the fascist mirror,
108
401371
4293
W latach trzydziestych XX wieku,
kiedy Niemcy spojrzeli w lustro faszyzmu,
kiedy Niemcy spojrzeli w lustro faszyzmu,
06:57
they saw Germany as the most
beautiful thing in the world.
beautiful thing in the world.
109
405688
4040
ich kraj wydał im się
najpiękniejszy na świecie.
najpiękniejszy na świecie.
07:02
If today, Russians look
in the fascist mirror,
in the fascist mirror,
110
410244
3436
Dzisiaj gdy Rosjanie
spojrzą w lustro faszyzmu,
spojrzą w lustro faszyzmu,
07:05
they will see Russia as the most
beautiful thing in the world.
beautiful thing in the world.
111
413704
3559
Rosja wyda im się
najpiękniejsza na świecie.
najpiękniejsza na świecie.
07:09
And if Israelis look
in the fascist mirror,
in the fascist mirror,
112
417577
3128
Gdy Izraelczycy zerkną w lustro faszyzmu,
07:12
they will see Israel as the most
beautiful thing in the world.
beautiful thing in the world.
113
420729
4380
Izrael wyda im się
najpiękniejszy na świecie.
najpiękniejszy na świecie.
07:18
This does not mean that we are now
facing a rerun of the 1930s.
facing a rerun of the 1930s.
114
426657
5057
Nie znaczy to,
że grozi nam powtórka lat 30.
że grozi nam powtórka lat 30.
07:24
Fascism and dictatorships might come back,
115
432304
3475
Faszyzm i dyktatury mogą powrócić,
07:27
but they will come back in a new form,
116
435803
3239
lecz wrócą w nowej postaci,
07:31
a form which is much more relevant
117
439066
2741
w formie znacznie odpowiedniejszej
07:33
to the new technological realities
of the 21st century.
of the 21st century.
118
441831
3809
dla realiów technologicznych XXI wieku.
07:38
In ancient times,
119
446538
1547
W zamierzchłych czasach
07:40
land was the most important
asset in the world.
asset in the world.
120
448109
4160
ziemia była najważniejszym
na świecie zasobem.
na świecie zasobem.
07:44
Politics, therefore,
was the struggle to control land.
was the struggle to control land.
121
452911
3864
Polityka zatem polegała na zmaganiach
o kontrolę terytorium.
o kontrolę terytorium.
07:49
And dictatorship meant that all the land
was owned by a single ruler
was owned by a single ruler
122
457141
5860
Dyktatura oznaczała, że wszystkie ziemie
należały do jednego władcy
należały do jednego władcy
07:55
or by a small oligarch.
123
463025
1872
lub mniejszego oligarchy.
07:57
And in the modern age,
machines became more important than land.
machines became more important than land.
124
465827
4819
Wraz z uprzemysłowieniem
maszyny stały się ważniejsze niż ziemia.
maszyny stały się ważniejsze niż ziemia.
08:03
Politics became the struggle
to control the machines.
to control the machines.
125
471347
3600
Areną zmagań politycznych
stała się kontrola nad przemysłem.
stała się kontrola nad przemysłem.
08:07
And dictatorship meant
126
475354
1996
Dyktaturą zaczęło być
08:09
that too many of the machines
became concentrated
became concentrated
127
477374
3910
skupienie zbyt dużej części przemysłu
w rękach rządu lub nielicznej elity.
08:13
in the hands of the government
or of a small elite.
or of a small elite.
128
481308
3280
08:17
Now data is replacing
both land and machines
both land and machines
129
485109
4706
Dzisiaj zbiory danych
wypierają i ziemię i przemysł
wypierają i ziemię i przemysł
08:21
as the most important asset.
130
489839
2111
z roli kluczowego zasobu.
08:24
Politics becomes the struggle
to control the flows of data.
to control the flows of data.
131
492600
5340
Siłą polityczną stało się panowanie
nad przepływem informacji.
nad przepływem informacji.
08:29
And dictatorship now means
132
497964
2708
Dyktaturą zaś jest teraz
08:32
that too much data is being concentrated
in the hands of the government
in the hands of the government
133
500696
5780
gromadzenie zbyt wielu danych przez rząd
08:38
or of a small elite.
134
506500
1920
lub nieliczną elitę.
08:40
The greatest danger
that now faces liberal democracy
that now faces liberal democracy
135
508871
4912
Największym współczesnym
zagrożeniem dla liberalnej demokracji
zagrożeniem dla liberalnej demokracji
08:45
is that the revolution
in information technology
in information technology
136
513807
3270
jest to, że przełomy w informatyce
08:49
will make dictatorships
more efficient than democracies.
more efficient than democracies.
137
517101
4790
zwiększą wydajność dyktatur
w porównaniu z demokracjami.
w porównaniu z demokracjami.
08:54
In the 20th century,
138
522760
1619
W dwudziestym wieku
08:56
democracy and capitalism
defeated fascism and communism
defeated fascism and communism
139
524403
4960
demokracja i kapitalizm
pokonały faszyzm i komunizm,
pokonały faszyzm i komunizm,
09:01
because democracy was better
at processing data and making decisions.
at processing data and making decisions.
140
529387
5202
gdyż ustrój demokratyczny lepiej
przetwarzał dane i podejmował decyzje.
przetwarzał dane i podejmował decyzje.
09:07
Given 20th-century technology,
141
535319
2366
Przy dwudziestowiecznej technologii
09:09
it was simply inefficient to try
and concentrate too much data
and concentrate too much data
142
537709
6035
po prostu nie opłacało się
gromadzić zbyt wielu danych
gromadzić zbyt wielu danych
09:15
and too much power in one place.
143
543768
2759
i władzy w jednym miejscu.
09:19
But it is not a law of nature
144
547244
4483
Lecz nie jest prawem natury,
09:23
that centralized data processing
is always less efficient
is always less efficient
145
551751
5604
że scentralizowana obróbka
informacji jest zawsze mniej wydajna
informacji jest zawsze mniej wydajna
09:29
than distributed data processing.
146
557379
2547
niż przetwarzanie rozproszone.
09:32
With the rise of artificial intelligence
and machine learning,
and machine learning,
147
560605
3437
Pojawienie się sztucznej
inteligencji i uczenia maszynowego
inteligencji i uczenia maszynowego
09:36
it might become feasible to process
enormous amounts of information
enormous amounts of information
148
564066
5837
umożliwi przetwarzanie
ogromnej ilości informacji
ogromnej ilości informacji
09:41
very efficiently in one place,
149
569927
2610
bardzo wydajnie w jednym miejscu,
09:44
to take all the decisions in one place,
150
572561
3191
żeby tam podejmować wszystkie decyzje.
09:47
and then centralized data processing
will be more efficient
will be more efficient
151
575776
4420
Wtedy scentralizowane
przetwarzanie informacji
przetwarzanie informacji
09:52
than distributed data processing.
152
580220
2200
będzie skuteczniejsze od rozproszonego.
09:55
And then the main handicap
of authoritarian regimes
of authoritarian regimes
153
583053
3760
Największa słabość reżimów autorytarnych
09:58
in the 20th century --
154
586837
1637
dwudziestego wieku,
10:00
their attempt to concentrate
all the information in one place --
all the information in one place --
155
588498
4516
ich dążenie do skupienia
wszystkich informacji w jednym miejscu,
wszystkich informacji w jednym miejscu,
10:05
it will become their greatest advantage.
156
593038
3366
stanie się ich największą przewagą.
10:10
Another technological danger
that threatens the future of democracy
that threatens the future of democracy
157
598768
4907
Kolejną technologiczną groźbą
wiszącą nad przyszłością demokracji
wiszącą nad przyszłością demokracji
10:15
is the merger of information technology
with biotechnology,
with biotechnology,
158
603699
5159
jest połączenie technologii
informatycznych z biotechnologią,
informatycznych z biotechnologią,
10:20
which might result
in the creation of algorithms
in the creation of algorithms
159
608882
4005
skutkiem czego może być
powstanie algorytmów,
powstanie algorytmów,
10:24
that know me better than I know myself.
160
612911
4316
które będą wiedzieć
o mnie więcej, niż ja sam.
o mnie więcej, niż ja sam.
10:29
And once you have such algorithms,
161
617688
2080
Gdy takie algorytmy staną się dostępne,
10:31
an external system, like the government,
162
619792
2849
jakaś instytucja, przykładowo rząd,
10:34
cannot just predict my decisions,
163
622665
3524
nie tylko będzie mogła
przewidzieć moje decyzje,
przewidzieć moje decyzje,
10:38
it can also manipulate
my feelings, my emotions.
my feelings, my emotions.
164
626213
3921
ale również manipulować
moimi odczuciami i emocjami.
moimi odczuciami i emocjami.
10:42
A dictator may not be able
to provide me with good health care,
to provide me with good health care,
165
630641
5245
Dyktator być może nie będzie umiał
zapewnić mi przyzwoitej opieki zdrowotnej,
zapewnić mi przyzwoitej opieki zdrowotnej,
10:47
but he will be able to make me love him
166
635910
3373
za to będzie mógł sprawić, że go pokocham
10:51
and to make me hate the opposition.
167
639307
2667
i znienawidzę opozycję.
10:55
Democracy will find it difficult
to survive such a development
to survive such a development
168
643037
5463
Demokracji ciężko będzie
przetrwać w tych warunkach,
przetrwać w tych warunkach,
11:00
because, in the end,
169
648524
2150
ponieważ, w swej istocie,
11:02
democracy is not based
on human rationality;
on human rationality;
170
650698
4127
demokracja nie opiera się
na naszej racjonalności;
na naszej racjonalności;
11:06
it's based on human feelings.
171
654849
2420
jej podstawą są ludzkie odczucia.
11:10
During elections and referendums,
172
658355
2500
Podczas wyborów i referendów
11:12
you're not being asked,
"What do you think?"
"What do you think?"
173
660879
2696
nie jesteśmy pytani: "Co o tym myślisz?".
11:15
You're actually being asked,
"How do you feel?"
"How do you feel?"
174
663998
3396
Tak naprawdę pytanie brzmi:
"Jak się z tym czujesz?".
"Jak się z tym czujesz?".
11:20
And if somebody can manipulate
your emotions effectively,
your emotions effectively,
175
668228
4627
Kiedy ktoś będzie mógł
skutecznie manipulować emocjami,
skutecznie manipulować emocjami,
11:24
democracy will become
an emotional puppet show.
an emotional puppet show.
176
672879
3753
demokracja stanie się teatrem lalek
poruszanych emocjami.
poruszanych emocjami.
11:30
So what can we do to prevent
the return of fascism
the return of fascism
177
678006
4515
Jak można zapobiec powrotowi faszyzmu
11:34
and the rise of new dictatorships?
178
682545
2650
i powstawaniu nowych dyktatur?
11:37
The number one question that we face
is: Who controls the data?
is: Who controls the data?
179
685990
6310
Pierwszym pytaniem, jakie trzeba sobie
zadać jest: "Kto włada informacją?".
zadać jest: "Kto włada informacją?".
11:44
If you are an engineer,
180
692823
1675
Jeśli jesteś inżynierem,
11:46
then find ways to prevent too much data
181
694522
3968
wymyśl sposoby, aby zbyt dużo danych
11:50
from being concentrated in too few hands.
182
698514
2825
nie trafiało w ręce niewielu podmiotów.
11:53
And find ways to make sure
183
701752
2944
Wynajduj sposoby, upewnij się,
11:56
the distributed data processing
is at least as efficient
is at least as efficient
184
704720
4413
czy rozproszone systemy
przynajmniej dorównują wydajnością
przynajmniej dorównują wydajnością
12:01
as centralized data processing.
185
709157
2396
scentralizowanym molochom.
12:04
This will be the best
safeguard for democracy.
safeguard for democracy.
186
712077
3841
Będzie to najlepszym
zabezpieczeniem dla demokracji.
zabezpieczeniem dla demokracji.
12:07
As for the rest of us
who are not engineers,
who are not engineers,
187
715942
3326
Dla reszty z nas,
nie będących inżynierami,
nie będących inżynierami,
12:11
the number one question facing us
188
719292
3444
najważniejszym zagadnieniem jest,
12:14
is how not to allow
ourselves to be manipulated
ourselves to be manipulated
189
722760
4647
jak uniemożliwić manipulację nami tym,
12:19
by those who control the data.
190
727431
2806
którzy kontrolują informację.
12:23
The enemies of liberal democracy,
they have a method.
they have a method.
191
731387
4106
Wrogowie demokracji liberalnej
znaleźli sposób.
znaleźli sposób.
12:27
They hack our feelings.
192
735919
2372
Hakują nasze uczucia.
12:30
Not our emails, not our bank accounts --
193
738315
2452
Nie nasze e-maile ani konta bankowe,
12:32
they hack our feelings of fear
and hate and vanity,
and hate and vanity,
194
740791
5207
tylko nasze poczucie zagrożenia,
nienawiści i próżności.
nienawiści i próżności.
12:38
and then use these feelings
195
746022
2428
Wykorzystują potem te uczucia,
12:40
to polarize and destroy
democracy from within.
democracy from within.
196
748474
3952
żeby skłócić i zniszczyć
demokrację od środka.
demokrację od środka.
12:44
This is actually a method
197
752903
1920
Co ciekawe, tę metodę
wdrożyła Dolina Krzemowa,
żeby sprzedać swoje produkty.
żeby sprzedać swoje produkty.
12:46
that Silicon Valley pioneered
in order to sell us products.
in order to sell us products.
198
754847
5049
12:52
But now, the enemies of democracy
are using this very method
are using this very method
199
760381
5022
Lecz teraz wrogowie demokracji
używają dokładnie tej samej metody,
używają dokładnie tej samej metody,
12:57
to sell us fear and hate and vanity.
200
765427
3724
żeby zarazić nas strachem,
nienawiścią i próżnością.
nienawiścią i próżnością.
13:01
They cannot create
these feelings out of nothing.
these feelings out of nothing.
201
769863
3659
Nie mogą stworzyć tych uczuć z niczego.
13:06
So they get to know our own
preexisting weaknesses.
preexisting weaknesses.
202
774212
3831
Dlatego muszą poznać
nasze wrażliwe punkty.
nasze wrażliwe punkty.
13:10
And then use them against us.
203
778403
2571
Aby użyć ich przeciwko nam.
13:13
And it is therefore
the responsibility of all of us
the responsibility of all of us
204
781482
3508
Dlatego obowiązkiem każdego z nas
13:17
to get to know our weaknesses
205
785014
2634
jest znać swoje słabości,
13:19
and make sure that they
do not become a weapon
do not become a weapon
206
787672
3635
upewnić się, że nie zostaną orężem
13:23
in the hands of the enemies of democracy.
207
791331
2883
w rękach wrogów demokracji.
13:27
Getting to know our own weaknesses
208
795315
2548
Poznanie własnych słabości
13:29
will also help us to avoid the trap
of the fascist mirror.
of the fascist mirror.
209
797887
5583
pomoże nam też uniknąć
pułapki lustra faszyzmu.
pułapki lustra faszyzmu.
13:36
As we explained earlier,
fascism exploits our vanity.
fascism exploits our vanity.
210
804204
4151
Jak wyjaśniłem wcześniej,
faszyzm żeruje na naszej próżności.
faszyzm żeruje na naszej próżności.
13:40
It makes us see ourselves
as far more beautiful than we really are.
as far more beautiful than we really are.
211
808805
5746
Dodaje nam urody we własnych oczach.
13:46
This is the seduction.
212
814575
1467
Stara się nas uwieść.
13:48
But if you really know yourself,
213
816424
2447
Lecz kiedy dobrze znasz siebie,
13:50
you will not fall
for this kind of flattery.
for this kind of flattery.
214
818895
3468
nie skuszą cię tanie pochlebstwa.
13:54
If somebody puts a mirror
in front of your eyes
in front of your eyes
215
822879
4063
Jeśli ktoś podsunie ci pod nos lustro,
13:58
that hides all your ugly bits
and makes you see yourself
and makes you see yourself
216
826966
5060
które ukryje wszystkie niedoskonałości,
pokazując o wiele piękniejszą i ważniejszą
14:04
as far more beautiful
and far more important
and far more important
217
832050
4284
wersję ciebie niż w rzeczywistości,
14:08
than you really are,
218
836358
1591
14:09
just break that mirror.
219
837973
2864
po prostu je stłucz.
14:13
Thank you.
220
841696
1151
Dziękuję.
14:14
(Applause)
221
842871
6382
(Brawa)
14:22
Chris Anderson: Yuval, thank you.
222
850677
1632
Chris Anderson: Yuval, dziękujemy.
14:24
Goodness me.
223
852333
1151
Coś takiego.
14:25
It's so nice to see you again.
224
853958
1940
Miło widzieć cię ponownie.
14:27
So, if I understand you right,
225
855922
1591
Czyli, jeśli dobrze zrozumiałem,
14:29
you're alerting us
to two big dangers here.
to two big dangers here.
226
857537
2667
ostrzegasz nas przed dwoma
wielkimi zagrożeniami.
wielkimi zagrożeniami.
14:32
One is the possible resurgence
of a seductive form of fascism,
of a seductive form of fascism,
227
860228
4492
Jedno to groźba odrodzenia
zwodniczo atrakcyjnej formy faszyzmu
zwodniczo atrakcyjnej formy faszyzmu
14:36
but close to that, dictatorships
that may not exactly be fascistic,
that may not exactly be fascistic,
228
864744
4254
i powiązanej z tym dyktatury
nie wprost faszystowskiej,
nie wprost faszystowskiej,
14:41
but control all the data.
229
869022
2563
lecz opartej na władzy
nad dostępną informacją.
nad dostępną informacją.
Zastanawiam się, czy nie ma
trzeciego zagrożenia,
trzeciego zagrożenia,
14:43
I wonder if there's a third concern
230
871609
2096
14:45
that some people here
have already expressed,
have already expressed,
231
873729
2118
wskazanego przez kilku przedmówców,
14:47
which is where, not governments,
but big corporations control all our data.
but big corporations control all our data.
232
875871
4897
Mianowicie sytuacji, gdzie nie rząd,
ale wielkie korporacje
kontrolują wszystkie dane.
kontrolują wszystkie dane.
14:52
What do you call that,
233
880792
1309
Jak się do tego odniesiesz
14:54
and how worried should we be about that?
234
882125
2387
i jak bardzo powinno to nas niepokoić?
14:56
Yuval Noah Harari: Well, in the end,
there isn't such a big difference
there isn't such a big difference
235
884536
3339
Yuval Noah Harari: W zasadzie
nie ma wielkiej różnicy
nie ma wielkiej różnicy
14:59
between the corporations
and the governments,
and the governments,
236
887899
2426
między korporacjami a rządami,
15:02
because, as I said, the questions is:
Who controls the data?
Who controls the data?
237
890349
3420
bo, jak mówiłem, pytanie brzmi:
"Kto włada informacją?".
"Kto włada informacją?".
Tu kryje się prawdziwa władza.
15:05
This is the real government.
238
893793
1395
15:07
If you call it a corporation
or a government --
or a government --
239
895212
2444
Czy nazwać to korporacją czy rządem,
15:09
if it's a corporation
and it really controls the data,
and it really controls the data,
240
897680
3155
jeśli korporacja rzeczywiście
kontroluje informacje,
kontroluje informacje,
15:12
this is our real government.
241
900859
1928
w efekcie jest prawdziwym rządem.
15:14
So the difference
is more apparent than real.
is more apparent than real.
242
902811
3067
Czyli tylko wydaje się,
że jest jakaś różnica.
że jest jakaś różnica.
15:18
CA: But somehow,
at least with corporations,
at least with corporations,
243
906529
2858
CA: Chociaż w przypadku korporacji
można wyobrazić sobie
można wyobrazić sobie
15:21
you can imagine market mechanisms
where they can be taken down.
where they can be taken down.
244
909411
3519
mechanizmy rynku mogące
doprowadzić do jej upadku.
doprowadzić do jej upadku.
To znaczy, jeżeli konsumenci uznają,
15:24
I mean, if consumers just decide
245
912954
1917
że firma przestała
działać w ich interesie,
działać w ich interesie,
15:26
that the company is no longer
operating in their interest,
operating in their interest,
246
914895
2754
otwiera to pole manewru
innemu uczestnikowi rynku.
innemu uczestnikowi rynku.
15:29
it does open the door to another market.
247
917673
1913
Łatwiej to sobie wyobrazić
15:31
It seems easier to imagine that
248
919610
1546
niż, powiedzmy, powstanie,
gdzie obywatele obalają rząd,
gdzie obywatele obalają rząd,
15:33
than, say, citizens rising up
and taking down a government
and taking down a government
249
921180
3151
który kontrolował wszystko.
15:36
that is in control of everything.
250
924355
1612
15:37
YNH: Well, we are not there yet,
251
925991
1555
YNH: Jeszcze do tego
nie doszło, ale powtarzam,
nie doszło, ale powtarzam,
15:39
but again, if a corporation really
knows you better than you know yourself --
knows you better than you know yourself --
252
927570
5158
jeśli korporacja wie
więcej o tobie, niż ty sam,
więcej o tobie, niż ty sam,
15:44
at least that it can manipulate
your own deepest emotions and desires,
your own deepest emotions and desires,
253
932752
5254
to umie manipulować twoimi
najgłębszymi emocjami i żądzami,
najgłębszymi emocjami i żądzami,
15:50
and you won't even realize --
254
938030
1666
niedostrzegalnie dla ciebie.
15:51
you will think this is
your authentic self.
your authentic self.
255
939720
2579
Uznasz, że to twoje prawdziwe ja.
15:54
So in theory, yes, in theory,
you can rise against a corporation,
you can rise against a corporation,
256
942768
4055
Czyli, teoretycznie, tak, teoretycznie
możesz zwrócić się przeciwko korporacji,
możesz zwrócić się przeciwko korporacji,
15:58
just as, in theory, you can rise
against a dictatorship.
against a dictatorship.
257
946847
3733
tak jak teoretycznie możesz
zbuntować się przeciwko dyktaturze.
zbuntować się przeciwko dyktaturze.
16:02
But in practice,
it is extremely difficult.
it is extremely difficult.
258
950982
3283
Lecz w praktyce jest to niezwykle trudne.
16:07
CA: So in "Homo Deus," you argue
that this would be the century
that this would be the century
259
955281
4082
CA: W "Homo deus. Krótka historia jutra"
przewidujesz, że żyjemy w stuleciu,
przewidujesz, że żyjemy w stuleciu,
16:11
when humans kind of became gods,
260
959387
3411
kiedy ludzie osiągną niemal boskie moce,
16:14
either through development
of artificial intelligence
of artificial intelligence
261
962822
2993
zarówno dzięki rozwojowi
sztucznej inteligencji,
sztucznej inteligencji,
16:17
or through genetic engineering.
262
965839
2929
jak i drogą inżynierii genetycznej.
16:20
Has this prospect of political
system shift, collapse
system shift, collapse
263
968792
5468
Czy ta wizja przemian
lub upadku systemów politycznych
lub upadku systemów politycznych
16:26
impacted your view on that possibility?
264
974284
2664
wpłynęła na twoje przewidywania?
16:29
YNH: Well, I think it makes it
even more likely,
even more likely,
265
977553
3095
YNH: Chyba stały się
jeszcze bardziej prawdopodobne
jeszcze bardziej prawdopodobne
16:32
and more likely
that it will happen faster,
that it will happen faster,
266
980672
2929
i pewnie dokonają się dużo szybciej,
16:35
because in times of crisis,
people are willing to take risks
people are willing to take risks
267
983625
5023
bo w warunkach kryzysu
ludzie chętniej podejmują ryzyko,
ludzie chętniej podejmują ryzyko,
16:40
that they wouldn't otherwise take.
268
988672
1984
na które inaczej by się nie odważyli.
16:42
And people are willing to try
269
990680
2818
Chętniej też próbują
16:45
all kinds of high-risk,
high-gain technologies.
high-gain technologies.
270
993522
3873
ryzykownych choć potencjalnie
przełomowych technologii.
przełomowych technologii.
16:49
So these kinds of crises
might serve the same function
might serve the same function
271
997760
4230
Takie przesilenia mogą zadziałać tak samo,
16:54
as the two world wars in the 20th century.
272
1002014
3214
jak dwie wojny światowe w XX wieku.
16:57
The two world wars greatly accelerated
273
1005252
3212
Te dwie wojny znacząco przyspieszyły
17:00
the development of new
and dangerous technologies.
and dangerous technologies.
274
1008488
3612
rozwój nowych, niebezpiecznych technik.
17:04
And the same thing might happen
in the 21st century.
in the 21st century.
275
1012124
3284
To samo może wydarzyć się w XXI wieku.
17:07
I mean, you need to be
a little crazy to run too fast,
a little crazy to run too fast,
276
1015721
3897
Sądzę, że zbytni pośpiech
graniczy z szaleństwem,
graniczy z szaleństwem,
17:11
let's say, with genetic engineering.
277
1019642
2325
choćby we wdrażaniu
inżynierii genetycznej,
inżynierii genetycznej,
17:13
But now you have more
and more crazy people
and more crazy people
278
1021991
3110
Tylko że z biegiem czasu
coraz więcej szaleńców
coraz więcej szaleńców
17:17
in charge of different
countries in the world,
countries in the world,
279
1025125
2681
przejmuje władzę
w wielu krajach na świecie,
w wielu krajach na świecie,
17:19
so the chances are getting
higher, not lower.
higher, not lower.
280
1027830
3067
więc szanse raczej rosną, niż maleją.
17:23
CA: So, putting it all together, Yuval,
you've got this unique vision.
you've got this unique vision.
281
1031647
3365
CA: Przyjmując twoją niezwykłą wizję,
17:27
Roll the clock forward 30 years.
282
1035036
1587
popchnijmy zegar o 30 lat.
17:28
What's your guess --
does humanity just somehow scrape through,
does humanity just somehow scrape through,
283
1036647
3263
Jak sądzisz: czy ludzkość
jakimś cudem przetrwa,
jakimś cudem przetrwa,
17:31
look back and say, "Wow,
that was a close thing. We did it!"
that was a close thing. We did it!"
284
1039934
3135
obejrzy się i powie:
"Mało brakowało. Daliśmy radę!",
"Mało brakowało. Daliśmy radę!",
17:35
Or not?
285
1043093
1436
czy nie?
17:36
YNH: So far, we've managed
to overcome all the previous crises.
to overcome all the previous crises.
286
1044553
3848
YNH: Dotychczas udało się pokonać
wszystkie poprzednie kryzysy.
wszystkie poprzednie kryzysy.
17:40
And especially if you look
at liberal democracy
at liberal democracy
287
1048425
2819
Szczególnie jeśli spojrzeć
na liberalną demokrację,
na liberalną demokrację,
17:43
and you think things are bad now,
288
1051268
2944
jeśli sądzisz, że teraz jest źle,
17:46
just remember how much worse
things looked in 1938 or in 1968.
things looked in 1938 or in 1968.
289
1054236
6466
przypomnij sobie, o ile gorzej
sprawy się miały w 1938 lub w 1968.
sprawy się miały w 1938 lub w 1968.
17:52
So this is really nothing,
this is just a small crisis.
this is just a small crisis.
290
1060726
2991
W zasadzie nic się nie dzieje,
to tylko mały kryzysik.
to tylko mały kryzysik.
17:56
But you can never know,
291
1064167
1969
Nigdy nie wiadomo,
17:58
because, as a historian,
292
1066160
2131
a jako historyk powiem,
18:00
I know that you should never
underestimate human stupidity.
underestimate human stupidity.
293
1068315
4774
że lepiej nie lekceważyć ludzkiej głupoty.
18:05
(Laughter) (Applause)
294
1073113
1155
(Śmiech) (Brawa)
18:06
It is one of the most powerful forces
that shape history.
that shape history.
295
1074292
4004
To jedna z najpotężniejszych sił
kształtujących historię.
kształtujących historię.
18:11
CA: Yuval, it's been an absolute delight
to have you with us.
to have you with us.
296
1079433
2865
CA: Niezwykle przyjemnie było cię gościć.
18:14
Thank you for making the virtual trip.
297
1082322
1817
Dziękujemy za wirtualną wizytę.
18:16
Have a great evening there in Tel Aviv.
298
1084163
1873
Baw się dobrze w Tel Awiwie.
18:18
Yuval Harari!
299
1086060
1151
Yuval Harari!
18:19
YNH: Thank you very much.
300
1087235
1376
YNH: Dziękuję bardzo.
18:20
(Applause)
301
1088635
1150
(Brawa)
ABOUT THE SPEAKER
Yuval Noah Harari - Historian, authorIn his book "Homo Deus," Yuval Noah Harari explores the future of humankind: the destinies we may set for ourselves and the quests we'll undertake.
Why you should listen
In his book, Homo Deus: A Brief History of Tomorrow, Yuval Noah Harari explores the projects, dreams and nightmares that will shape the 21st century -- from overcoming death to creating artificial life. He maps the future and asks fundamental questions: Where do we go from here? How will we protect this fragile world from our own destructive powers? The book has sold four million copies since its publication in 2016.
Harari's previous book, Sapiens: A Brief History of Humankind, explores what made homo sapiens the most successful species on the planet. His answer: We are the only animal that can believe in things that exist purely in our imagination, such as gods, states, money, human rights, corporations and other fictions, and we have developed a unique ability to use these stories to unify and organize groups and ensure cooperation. Sapiens has sold eight million copies and been translated into more than 50 languages. Bill Gates, Mark Zuckerberg and President Barack Obama have recommended it as a must-read.
Harari lectures as a Professor of history at The Hebrew University of Jerusalem, where he specializes in world history, medieval history and military history. His current research focuses on macro-historical questions: What is the relationship between history and biology? What is the essential difference between Homo sapiens and other animals? Is there justice in history? Does history have a direction? Did people become happier as history unfolded? Harari has written for newspapers such as The Guardian, Financial Times, the Times, Nature magazine and the Wall Street Journal.
Harari's new book, 21 Lessons for the 21st Century, will take the pulse of our current global climate, focusing on the biggest questions of the present moment: What is really happening right now? What are today’s greatest challenges and choices? What should we pay attention to? The book will be published in multiple languages in September 2018.
Yuval Noah Harari | Speaker | TED.com