TEDxUofM
Anne Curzan: What makes a word "real"?
Anne Curzan: Kiedy słowo jest „prawdziwe”?
Filmed:
Readability: 4
1,895,764 views
Można się spierać, czy slangowe słowa jak „głozły”, „odprzyjaźnić” czy „duroczy” wypełniają kluczowe luki znaczeniowe w języku angielskim, nawet jeśli nie pojawiają się w słownikach. Kto bowiem decyduje, które słowa znajdą się na ich kartach? W czarującej prelekcji, historyk językoznawstwa Anne Curzan rzuca światło na środowisko kryjące się za słownikami i pokazuje wybory, których trzeba dokonywać.
Anne Curzan - Language historian
English professor Anne Curzan actually encourages her students to use slang in class. A language historian, she is fascinated by how people use words—and by how this changes. Full bio
English professor Anne Curzan actually encourages her students to use slang in class. A language historian, she is fascinated by how people use words—and by how this changes. Full bio
Double-click the English transcript below to play the video.
00:12
I need to start by telling you a little bit
0
504
2562
Na wstępie chcę wam trochę powiedzieć
o moim życiu towarzyskim,
00:15
about my social life,
1
3066
1489
00:16
which I know may not seem relevant,
2
4555
2918
pozornie bez związku z tematem,
00:19
but it is.
3
7473
1747
ale jednak.
00:21
When people meet me at parties
4
9220
1930
Gdy ludzi spotkani na imprezach
00:23
and they find out that I'm an English professor
5
11150
2192
dowiadują się, że wykładam angielski
00:25
who specializes in language,
6
13342
2397
ze specjalizacją w językoznawstwie,
00:27
they generally have one of two reactions.
7
15739
3450
reagują na dwa sposoby.
00:31
One set of people look frightened. (Laughter)
8
19189
5189
Jedni wyglądają na wystraszonych.
(Śmiech)
00:36
They often say something like,
9
24378
1593
Często mówią coś w rodzaju:
00:37
"Oh, I'd better be careful what I say.
10
25971
3306
"O, muszę uważać na to, co mówię.
00:41
I'm sure you'll hear every mistake I make."
11
29277
3218
Na pewno wychwycisz każdy mój błąd".
00:44
And then they stop talking. (Laughter)
12
32495
4058
A potem milkną.
(Śmiech)
00:48
And they wait for me to go away
13
36553
2397
I czekają, aż sobie pójdę
00:50
and talk to someone else.
14
38950
2237
i porozmawiam z kimś innym.
00:53
The other set of people,
15
41187
2035
U osób z drugiej grupy
00:55
their eyes light up,
16
43222
2425
oczy nabierają blasku.
00:57
and they say,
17
45647
1231
I mówią:
00:58
"You are just the person I want to talk to."
18
46878
4309
"Właśnie z tobą chciałbym porozmawiać".
01:03
And then they tell me about whatever it is
19
51187
2420
I potem mówią mi o wszystkim,
01:05
they think is going wrong with the English language.
20
53607
2535
co ich zdaniem,
psuje się w języku angielskim.
psuje się w języku angielskim.
01:08
(Laughter)
21
56142
2369
(Śmiech)
01:10
A couple of weeks ago, I was at a dinner party
22
58511
2317
Kilka tygodni temu byłam na obiedzie
01:12
and the man to my right
23
60828
2237
i gość po mojej prawej
01:15
started telling me about all the ways
24
63065
2035
zaczął opowiadać o wszystkich sposobach,
01:17
that the Internet is degrading the English language.
25
65100
3281
na jakie Internet psuje język.
01:20
He brought up Facebook, and he said,
26
68381
3239
Dał przykład Facebooka i powiedział:
01:23
"To defriend? I mean, is that even a real word?"
27
71620
5850
"Odprzyjaźniać?
Czy takie słowo w ogóle istnieje?".
01:29
I want to pause on that question:
28
77470
3570
Chcę się zatrzymać na tym pytaniu.
01:33
What makes a word real?
29
81040
3786
Co sprawia, że słowo jest prawdziwe?
01:36
My dinner companion and I both know
30
84826
2084
Mój współbiesiadnik i ja wiedzieliśmy,
01:38
what the verb "defriend" means,
31
86910
3167
co znaczy czasownik "odprzyjaźniać".
01:42
so when does a new word like "defriend"
32
90077
2700
Co zatem sprawia, że nowe słowo,
jak "odprzyjaźniać",
jak "odprzyjaźniać",
01:44
become real?
33
92777
2081
staje się prawdziwe?
01:46
Who has the authority to make those kinds
34
94858
2504
Kto podejmuje oficjalne decyzje
01:49
of official decisions about words, anyway?
35
97362
3418
na temat słów?
01:52
Those are the questions I want to talk about today.
36
100780
4295
O tym chcę dzisiaj opowiedzieć.
01:57
I think most people, when they say a word isn't real,
37
105075
3300
Mówiąc, że słowa nie są prawdziwe,
02:00
what they mean is, it doesn't appear
38
108375
1861
mamy na myśli to,
że nie ma ich w zwykłych słownikach.
02:02
in a standard dictionary.
39
110236
1628
02:03
That, of course, raises a host of other questions,
40
111864
2463
To generuje szereg innych pytań,
02:06
including, who writes dictionaries?
41
114327
5397
włącznie z tym "kto pisze słowniki?".
02:11
Before I go any further,
42
119724
1324
Może najpierw wyjaśnię
swoją rolę w tym procesie.
swoją rolę w tym procesie.
02:13
let me clarify my role in all of this.
43
121048
2442
02:15
I do not write dictionaries.
44
123490
2508
Nie piszę słowników.
02:17
I do, however, collect new words
45
125998
2697
Jednakże zbieram nowe słowa,
02:20
much the way dictionary editors do,
46
128695
3055
całkiem podobnie jak redaktorzy słowników.
02:23
and the great thing about being a historian
47
131750
1823
Świetną stroną pracy historyka
języka angielskiego jest to,
języka angielskiego jest to,
02:25
of the English language
48
133573
1067
02:26
is that I get to call this "research."
49
134640
3636
że mogę na to mówić "badania".
02:30
When I teach the history of the English language,
50
138276
2344
Kiedy uczę historii języka angielskiego,
02:32
I require that students teach me
51
140620
2757
wymagam od studentów,
02:35
two new slang words before I will begin class.
52
143377
3526
by na początek nauczyli mnie
dwóch nowych, slangowych słów.
dwóch nowych, slangowych słów.
02:38
Over the years, I have learned
53
146903
2317
Przez lata poznałam
kilka naprawdę świetnych neologizmów,
02:41
some great new slang this way,
54
149220
3234
(Śmiech)
02:44
including "hangry," which --
55
152454
4038
włącznie z "głozły", który...
02:48
(Applause) —
56
156492
3696
(Brawa)
02:52
which is when you are cranky or angry
57
160188
2347
który oznacza, że jesteś marudny lub zły,
02:54
because you are hungry,
58
162535
4239
bo jesteś głodny,
(Śmiech)
02:58
and "adorkable,"
59
166774
4776
oraz "duroczy",
(Śmiech)
03:03
which is when you are adorable
60
171550
1707
kiedy jesteś uroczy w durny sposób.
03:05
in kind of a dorky way,
61
173257
3021
(Śmiech)
03:08
clearly, terrific words that fill
62
176278
3193
Wyraźnie wspaniałe słowa,
wypełniające istotne luki
w języku angielskim.
w języku angielskim.
03:11
important gaps in the English language.
63
179471
2705
03:14
(Laughter)
64
182176
4213
(Śmiech)
03:18
But how real are they
65
186389
2671
Ale jak bardzo są prawdziwe,
03:21
if we use them primarily as slang
66
189060
2219
jeśli używamy ich głównie w slangu
03:23
and they don't yet appear in a dictionary?
67
191279
4117
i nie pojawiły się jeszcze w słowniku?
03:27
With that, let's turn to dictionaries.
68
195396
2817
Aby to sprawdzić, spójrzmy na słownik.
03:30
I'm going to do this as a show of hands:
69
198213
1840
Ręka w górę,
03:32
How many of you still regularly
70
200053
2334
jeśli ktoś wciąż regularnie
zagląda do słownika,
zagląda do słownika,
03:34
refer to a dictionary, either print or online?
71
202387
3128
drukowanego lub online?
03:39
Okay, so that looks like most of you.
72
207338
2194
Większość z was.
03:41
Now, a second question. Again, a show of hands:
73
209532
3165
Teraz drugie pytanie.
Ponownie, ręce w górę.
Ponownie, ręce w górę.
03:44
How many of you have ever looked to see
74
212697
3205
Ilu z was kiedykolwiek sprawdziło,
03:47
who edited the dictionary you are using?
75
215902
2889
kto redagował słownik, który przeglądacie?
(Śmiech)
03:54
Okay, many fewer.
76
222048
3632
Znacznie mniej.
03:57
At some level, we know that there are human hands
77
225680
3680
Gdzieś tam wiemy,
że za słownikiem ktoś stoi,
że za słownikiem ktoś stoi,
04:01
behind dictionaries,
78
229360
1576
04:02
but we're really not sure who those hands belong to.
79
230936
4271
ale zwyczajnie nie wiemy, kto.
04:07
I'm actually fascinated by this.
80
235207
2340
Właściwie jestem tym zafascynowana.
04:09
Even the most critical people out there
81
237547
2473
Nawet najbardziej krytyczni ludzie
04:12
tend not to be very critical about dictionaries,
82
240020
2594
bywają pobłażliwi wobec słowników.
04:14
not distinguishing among them
83
242614
1883
Nie odróżniają ich od siebie
04:16
and not asking a whole lot of questions
84
244497
2071
i nie zadają mnóstwa pytań
04:18
about who edited them.
85
246568
2223
o tym, kto je redagował.
04:20
Just think about the phrase
86
248791
1623
Pomyślcie o zdaniu:
04:22
"Look it up in the dictionary,"
87
250414
2476
"Sprawdź w słowniku",
04:24
which suggests that all dictionaries
88
252890
1677
co sugeruje, że wszystkie słowniki
04:26
are exactly the same.
89
254567
1706
są dokładnie takie same.
04:28
Consider the library here on campus,
90
256273
2600
Wyobraźcie sobie bibliotekę na kampusie.
04:30
where you go into the reading room,
91
258873
1696
Idziecie do czytelni,
04:32
and there is a large, unabridged dictionary
92
260569
2873
a tam leży wielki, kompletny słownik
04:35
up on a pedestal in this place of honor and respect
93
263442
3878
na piedestale
otoczony szacunkiem,
04:39
lying open so we can go stand before it
94
267320
2347
otwarty tak, byśmy mogli stanąć przed nim
04:41
to get answers.
95
269667
2203
i znaleźć odpowiedź.
04:43
Now, don't get me wrong,
96
271870
2306
Nie zrozumcie mnie źle,
04:46
dictionaries are fantastic resources,
97
274176
3205
słowniki to świetne źródła,
04:49
but they are human
98
277381
1549
ale są ludzkie
04:50
and they are not timeless.
99
278930
2281
i nie są ponadczasowe.
04:53
I'm struck as a teacher
100
281211
1802
Jako nauczycielkę uderza mnie,
04:55
that we tell students to critically question
101
283013
3217
że każemy uczniom kwestionować
04:58
every text they read, every website they visit,
102
286230
3734
każdy tekst, który czytają,
każdą stronę, którą odwiedzają,
każdą stronę, którą odwiedzają,
05:01
except dictionaries,
103
289964
1488
oprócz słowników,
05:03
which we tend to treat as un-authored,
104
291452
3165
przy których udajemy, że nie mają autora,
05:06
as if they came from nowhere to give us answers
105
294617
2642
jak gdyby przybyły znikąd,
by powiedzieć nam,
co właściwie znaczą słowa.
co właściwie znaczą słowa.
05:09
about what words really mean.
106
297259
4344
05:13
Here's the thing: If you ask dictionary editors,
107
301603
3597
Gdyby zapytać redaktorów słowników,
05:17
what they'll tell you
108
305200
1158
odpowiedzą wam,
05:18
is they're just trying to keep up with us
109
306358
2314
że po prostu próbują nadążyć za tym,
05:20
as we change the language.
110
308672
1755
jak zmienia się język.
05:22
They're watching what we say and what we write
111
310427
2485
Patrzą na to, co mówimy i co piszemy,
05:24
and trying to figure out what's going to stick
112
312912
2158
i próbują przewidzieć, co się przyjmie,
05:27
and what's not going to stick.
113
315070
2150
a co nie.
05:29
They have to gamble,
114
317220
1317
Muszą ryzykować,
05:30
because they want to appear cutting edge
115
318537
1749
bo chcąc być nowocześni,
05:32
and catch the words that are going to make it,
116
320286
2656
muszą wychwycić słowa, które przetrwają,
05:34
such as LOL,
117
322942
2439
jak LOL,
(Śmiech)
05:37
but they don't want to appear faddish
118
325381
2204
ale nie chcą wyglądać na goniących za modą
05:39
and include the words that aren't going to make it,
119
327585
2542
i zamieszczać słów, które nie przetrwają.
05:42
and I think a word that they're watching right now
120
330127
1813
Chyba teraz obserwują
05:43
is YOLO, you only live once.
121
331940
3419
słowo YOLO - raz się żyje.
05:49
Now I get to hang out with dictionary editors,
122
337317
2494
Spotykam się z redaktorami słowników
05:51
and you might be surprised
123
339811
1508
i możecie być zaskoczeni
05:53
by one of the places where we hang out.
124
341319
2216
jednym z miejsc naszych spotkań.
05:55
Every January, we go
125
343535
2137
Co roku w styczniu jedziemy
05:57
to the American Dialect Society annual meeting,
126
345672
3153
na spotkanie American Dialect Society,
06:00
where among other things,
127
348825
1347
gdzie między innymi
06:02
we vote on the word of the year.
128
350172
3758
głosujemy na słowo roku.
06:05
There are about 200 or 300 people who come,
129
353930
3003
Przyjeżdża około 200-300 osób,
06:08
some of the best known
linguists in the United States.
linguists in the United States.
130
356933
2440
w tym najbardziej znani
językoznawcy w USA.
językoznawcy w USA.
06:11
To give you a sense of the flavor of the meeting,
131
359373
1858
By przedstawić wam smaczek spotkania,
06:13
it occurs right before happy hour.
132
361231
3301
odbywa się ono tuż przed happy hour.
06:16
Anyone who comes can vote.
133
364532
2076
Każdy, kto przyjdzie, może głosować.
06:18
The most important rule is
134
366608
1312
I najważniejszą zasadą jest,
06:19
that you can vote with only one hand.
135
367920
3129
że możesz głosować tylko jedną ręką.
06:23
In the past, some of the winners have been
136
371049
3464
Do zwycięzców zalicza się między innymi
06:26
"tweet" in 2009
137
374513
2485
"tweet" w 2009,
06:28
and "hashtag" in 2012.
138
376998
3405
"hasztag" w 2012.
06:32
"Chad" was the word of the year in the year 2000,
139
380403
3059
"Chad" (confetti) to słowo roku 2000,
06:35
because who knew what a chad was before 2000,
140
383462
3820
bo przedtem nikt o tym słowie nie słyszał,
06:39
and "WMD" in 2002.
141
387282
4414
a w 2002 roku wygrała
"broń masowego rażenia".
"broń masowego rażenia".
06:43
Now, we have other categories in which we vote too,
142
391696
2801
Głosujemy też w innych kategoriach.
06:46
and my favorite category
143
394497
1593
Moją ulubioną jest
06:48
is most creative word of the year.
144
396090
2384
najbardziej kreatywne słowo roku.
06:50
Past winners in this category have included
145
398474
2750
Poprzedni zwycięzcy
w tej kategorii to między innymi
w tej kategorii to między innymi
06:53
"recombobulation area,"
146
401224
3053
"doładownia",
06:56
which is at the Milwaukee Airport after security,
147
404277
3803
miejsce za kontrolą na lotnisku Milwaukee,
07:00
where you can recombobulate.
148
408080
2560
gdzie można się doprowadzić "do ładu".
(Śmiech)
07:02
(Laughter)
149
410640
1484
07:04
You can put your belt back on,
150
412124
1519
Można ponownie założyć pasek,
07:05
put your computer back in your bag.
151
413643
2461
włożyć z powrotem komputer do torby.
07:10
And then my all-time favorite word at this vote,
152
418289
3332
Moim ulubieńcem wszech czasów jest
07:13
which is "multi-slacking."
153
421621
2226
"wieloopieprzanie się".
07:15
(Laughter)
154
423847
2503
(Śmiech)
07:18
And multi-slacking is the act
155
426350
2283
Wieloopieprzasz się, mając otwartych
07:20
of having multiple windows up on your screen
156
428633
2868
wiele okienek na ekranie komputera,
07:23
so it looks like you're working
157
431501
1401
tak jakbyś pracował,
07:24
when you're actually goofing around on the web.
158
432902
2094
podczas gdy tak naprawdę
obijasz się w necie.
obijasz się w necie.
07:26
(Laughter) (Applause)
159
434996
4829
(Śmiech) (Brawa)
07:33
Will all of these words stick? Absolutely not.
160
441381
3608
Czy wszystkie te słowa przetrwają?
Absolutnie nie.
Absolutnie nie.
07:36
And we have made some questionable choices,
161
444989
2899
Dokonaliśmy kilku wątpliwych wyborów.
07:39
for example in 2006
162
447888
1677
Na przykład w 2006 roku,
07:41
when the word of the year was "Plutoed,"
163
449565
2039
gdy słowem roku było "splutonować",
07:43
to mean demoted.
164
451604
1992
czyli zdegradować.
07:45
(Laughter)
165
453596
3755
(Śmiech)
07:50
But some of the past winners
166
458586
2369
Ale kilku zwycięzców z przeszłości
07:52
now seem completely unremarkable,
167
460955
2915
dziś wydaje się zupełnie zwyczajnych.
07:55
such as "app"
168
463870
1518
Jak "apka"
07:57
and "e" as a prefix,
169
465388
2013
i "e" jako przedrostek
07:59
and "google" as a verb.
170
467401
2959
albo "googlować" jako czasownik.
08:02
Now, a few weeks before our vote,
171
470360
4067
Na kilka tygodni przed głosowaniem
08:06
Lake Superior State University
172
474427
1781
uniwersytet Lake Superior
08:08
issues its list of banished words for the year.
173
476208
4779
typuje listę zakazanych słów.
08:12
What is striking about this
174
480987
1933
I, co uderzające,
08:14
is that there's actually often quite a lot of overlap
175
482920
2771
istnieje dość silna korelacja
08:17
between their list and the list that we are considering
176
485691
2837
między ich listą, a listą którą rozważamy
08:20
for words of the year,
177
488528
2250
jako kandydatów na słowo roku.
08:22
and this is because we're noticing the same thing.
178
490778
4092
Dzieje się tak,
bo zauważamy tę samą rzecz.
bo zauważamy tę samą rzecz.
08:26
We're noticing words that are coming into prominence.
179
494870
3030
Zauważamy słowa,
które nabierają znaczenia.
które nabierają znaczenia.
08:29
It's really a question of attitude.
180
497900
2153
To tak naprawdę kwestia nastawienia.
08:32
Are you bothered by language
fads and language change,
fads and language change,
181
500053
3667
Czy przeszkadza ci chwilowa
moda językowa i jej zmiany,
moda językowa i jej zmiany,
08:35
or do you find it fun, interesting,
182
503720
3410
czy może jest dla ciebie
zabawna, interesująca,
zabawna, interesująca,
08:39
something worthy of study
183
507130
1354
godna badań,
08:40
as part of a living language?
184
508484
2885
jako część żywego języka?
08:43
The list by Lake Superior State University
185
511369
2156
Lista uniwersytetu Lake Superior
08:45
continues a fairly long tradition in English
186
513525
2645
kontynuuje całkiem długą
w języku angielskim
w języku angielskim
08:48
of complaints about new words.
187
516170
2273
tradycję skarg na nowe słowa.
08:50
So here is Dean Henry Alford in 1875,
188
518443
4352
W 1875 roku rektor Henry Alford
08:54
who was very concerned that "desirability"
189
522795
2246
głęboko się zaniepokoił,
że słowo "atrakcyjność"
że słowo "atrakcyjność"
08:57
is really a terrible word.
190
525041
2449
jest naprawdę okropne.
08:59
In 1760, Benjamin Franklin
191
527490
2734
W 1760 roku Benjamin Franklin
09:02
wrote a letter to David Hume
192
530224
1456
napisał list do Davida Hume'a,
09:03
giving up the word "colonize" as bad.
193
531680
3803
że przestaje odrzucać słowo "kolonizować".
09:07
Over the years, we've also seen worries
194
535483
2199
Przez lata widzieliśmy niepokoje
09:09
about new pronunciations.
195
537682
1890
na punkcie nowej wymowy słów.
09:11
Here is Samuel Rogers in 1855
196
539572
3048
W 1855 roku Samuel Rogers
09:14
who is concerned about some
fashionable pronunciations
fashionable pronunciations
197
542620
2599
martwił się modną wymową,
09:17
that he finds offensive,
198
545219
2007
którą uważał za obraźliwą i mówił:
09:19
and he says "as if contemplate were not bad enough,
199
547226
3488
"Już "kontemplować"
jest wystarczająco złe,
jest wystarczająco złe,
09:22
balcony makes me sick."
200
550714
2418
ale "balkon" przyprawia mnie o mdłości".
09:25
(Laughter)
201
553132
3396
(Śmiech)
09:28
The word is borrowed in from Italian
202
556528
2350
To słowo zostało zaczerpnięte z włoskiego
09:30
and it was pronounced bal-COE-nee.
203
558878
3540
i było wymawiane "bal-KOŁ-ni".
09:34
These complaints now strike us as quaint,
204
562418
2943
Dziś te skargi wydają nam się osobliwe,
09:37
if not downright adorkable -- (Laughter) --
205
565361
4945
jeśli nie "durocze". (Śmiech)
09:42
but here's the thing:
206
570306
2734
Ale w tym rzecz.
09:45
we still get quite worked up about language change.
207
573040
4373
Zmiany języka nie przestają nas poruszać.
09:49
I have an entire file in my office
208
577413
2062
W biurze mam pełen plik artykułów z gazet,
09:51
of newspaper articles
209
579475
3062
wyrażających zaniepokojenie
nielegalnymi słowami,
nielegalnymi słowami,
09:54
which express concern about illegitimate words
210
582537
2693
09:57
that should not have been included in the dictionary,
211
585230
1879
których nie powinno być w słowniku,
09:59
including "LOL"
212
587109
1448
jak słowo "LOL",
gdy pojawiło się
w Oxford English Dictionary,
w Oxford English Dictionary,
10:00
when it got into the Oxford English Dictionary
213
588557
2070
10:02
and "defriend"
214
590627
1775
i "odprzyjaźnić"
10:04
when it got into the Oxford American Dictionary.
215
592402
2772
w Oxford American Dictionary.
10:07
I also have articles expressing concern
216
595174
2217
Mam artykuły wyrażające niepokój
10:09
about "invite" as a noun,
217
597391
2869
o "zapraszać" w roli rzeczownika,
10:12
"impact" as a verb,
218
600260
1956
o "wybicie" w roli czasownika,
10:14
because only teeth can be impacted,
219
602216
2971
bo wybić można tylko zęby.
10:17
and "incentivize" is described
220
605187
2975
"Motywować" uważane jest
10:20
as "boorish, bureaucratic misspeak."
221
608162
4511
za "prostacki, biurokratyczny bełkot".
10:24
Now, it's not that dictionary editors
222
612673
1961
To nie tak, że redaktorzy słowników
10:26
ignore these kinds of attitudes about language.
223
614634
2691
ignorują tego rodzaju
nastawienie do języka.
nastawienie do języka.
10:29
They try to provide us some guidance about words
224
617325
2555
Próbują dać nam pewne wskazówki o słowach,
10:31
that are considered slang or informal
225
619880
2270
które uchodzą za slangowe,
nieformalne lub obraźliwe
nieformalne lub obraźliwe
10:34
or offensive, often through usage labels,
226
622150
3143
przez dodatkowe opisywanie użycia,
10:37
but they're in something of a bind,
227
625293
1690
ale są trochę w kropce,
10:38
because they're trying to describe what we do,
228
626983
3652
bo z jednej strony
próbują opisać, co robimy,
próbują opisać, co robimy,
10:42
and they know that we often go to dictionaries
229
630635
2329
a z drugiej wiedzą, że często
sprawdzamy w słownikach
sprawdzamy w słownikach
10:44
to get information about how we should use a word
230
632964
2768
dobre lub poprawne użycie słowa.
10:47
well or appropriately.
231
635732
1908
10:49
In response, the American Heritage Dictionaries
232
637640
3024
W odpowiedzi
American Heritage Dictionaries
American Heritage Dictionaries
10:52
include usage notes.
233
640664
2141
dodają informacje o sposobie użycia.
10:54
Usage notes tend to occur with words
234
642805
2117
Notki te dodawane są do słów
10:56
that are troublesome in one way,
235
644922
1323
mogących sprawić kłopot.
10:58
and one of the ways that they can be troublesome
236
646245
2865
Dzieje się tak na przykład,
11:01
is that they're changing meaning.
237
649110
1933
gdy zmieniają znaczenie.
11:03
Now usage notes involve very human decisions,
238
651043
3426
Te sposoby użycia,
zawierają bardzo ludzkie decyzje
zawierają bardzo ludzkie decyzje
11:06
and I think, as dictionary users,
239
654469
2059
i sądzę, że jako użytkownicy słowników
11:08
we're often not as aware of those human decisions
240
656528
2242
nie jesteśmy ich wystarczająco świadomi.
11:10
as we should be.
241
658770
1099
11:11
To show you what I mean,
242
659869
1124
Żeby wam to uzmysłowić,
podam konkretny przykład,
podam konkretny przykład,
11:12
we'll look at an example, but before we do,
243
660993
2717
ale najpierw wytłumaczę,
z czym redaktorzy słowników
z czym redaktorzy słowników
11:15
I want to explain what the dictionary editors
244
663710
1982
11:17
are trying to deal with in this usage note.
245
665692
3298
próbują uporać się w tych notkach.
11:20
Think about the word "peruse"
246
668990
2674
Pomyślmy o słowie "przejrzeć"
11:23
and how you use that word.
247
671664
3638
i o tym, jak jest używane.
11:27
I would guess many of you are thinking
248
675302
2536
pewnie wielu z was myśli
11:29
of skim, scan, reading quickly.
249
677838
4537
o przeleceniu wzrokiem,
przekartkowaniu, szybkim przeczytaniu.
przekartkowaniu, szybkim przeczytaniu.
11:34
Some of you may even have some walking involved,
250
682375
2835
Niektórzy nawet wciągają w to chodzenie,
11:37
because you're perusing grocery store shelves,
251
685210
2246
bo można przejrzeć półki,
chodząc po sklepie.
chodząc po sklepie.
11:39
or something like that.
252
687456
1671
11:41
You might be surprised to learn
253
689127
2484
Może was zaskoczyć,
11:43
that if you look in most standard dictionaries,
254
691611
1869
że w większości słowników,
11:45
the first definition will be to read carefully,
255
693480
2773
pierwszą definicją będzie
"czytać wnikliwie"
"czytać wnikliwie"
11:48
or pour over.
256
696253
2444
albo "od deski do deski".
11:50
American Heritage has that as the first definition.
257
698697
2859
American Heritage
ma to jako pierwszą definicję.
ma to jako pierwszą definicję.
11:53
They then have, as the second definition, skim,
258
701556
2965
A potem drugą: "rzucić okiem"
11:56
and next to that, they say "usage problem."
259
704521
3795
i zaraz później: "problem z użyciem".
12:00
(Laughter)
260
708316
1910
(Śmiech)
12:02
And then they include a usage note,
261
710226
2088
A potem zamieszczają notkę,
na którą warto zerknąć.
na którą warto zerknąć.
12:04
which is worth looking at.
262
712314
1877
12:06
So here's the usage note:
263
714191
1911
Wygląda ona tak:
12:08
"Peruse has long meant 'to read thoroughly' ...
264
716102
2357
"Latami 'przyglądać' oznaczało
'czytać wnikliwie',
'czytać wnikliwie',
12:10
But the word if often used more loosely,
265
718459
1767
ale często jest używane luźniej
12:12
to mean simply 'to read.' ...
266
720226
2160
i oznacza po prostu 'czytać'".
12:14
Further extension of the word
to mean 'to glance over, skim,'
to mean 'to glance over, skim,'
267
722386
2929
Rozszerzenie jego użycia
na 'rzucić okiem, przejrzeć'
na 'rzucić okiem, przejrzeć'
12:17
has traditionally been considered an error,
268
725315
2456
tradycyjnie uznawane było za błąd,
12:19
but our ballot results suggest that it is becoming
269
727771
2403
ale głosowanie sugeruje,
że stało się bardziej do przyjęcia.
12:22
somewhat more acceptable.
270
730174
1696
12:23
When asked about the sentence,
271
731870
1399
Gdy zapytano o zdanie:
12:25
'I only had a moment to peruse the manual quickly,'
272
733269
2731
"miałam tylko chwilę,
by przejrzeć szybko instrukcję",
by przejrzeć szybko instrukcję",
12:28
66 percent of the [Usage] Panel
273
736000
2075
66% rady użytkowników
12:30
found it unacceptable in 1988,
274
738075
2347
uznało je za nie do przyjęcia w roku 1988,
12:32
58 percent in 1999,
275
740422
2107
58% w 1999
12:34
and 48 percent in 2011."
276
742529
3868
i 48% w 2011.
12:38
Ah, the Usage Panel,
277
746397
1961
Rada użytkowników,
12:40
that trusted body of language authorities
278
748358
2610
to zaufane grono
językoznawczych autorytetów
językoznawczych autorytetów
12:42
who is getting more lenient about this.
279
750968
2852
staje się coraz bardziej pobłażliwa.
12:45
Now, what I hope you're thinking right now is,
280
753820
2070
Pewnie zastanawiacie się teraz,
12:47
"Wait, who's on the Usage Panel?
281
755890
3995
"Kto zasiada w radzie użytkowników?
12:51
And what should I do with their pronouncements?"
282
759885
3112
I co zrobić z ich obwieszczeniami?".
12:54
If you look in the front matter
283
762997
1963
Na stronie tytułowej
słownika American Heritage
słownika American Heritage
12:56
of American Heritage Dictionaries,
284
764960
1108
12:58
you can actually find the names
285
766068
1575
można znaleźć nazwiska
12:59
of the people on the Usage Panel.
286
767643
1569
osób z rady użytkowników.
13:01
But who looks at the front matter of dictionaries?
287
769212
2032
Ale kto patrzy na to patrzy?
13:03
There are about 200 people on the Usage Panel.
288
771244
3047
W radzie zasiada około 200 ludzi.
13:06
They include academicians,
289
774291
2377
W tym pracownicy naukowi,
13:08
journalists, creative writers.
290
776668
1677
dziennikarze, pisarze.
13:10
There's a Supreme Court justice on it
291
778345
2092
sędzia Sądu Najwyższego
13:12
and a few linguists.
292
780437
1899
i kilku językoznawców.
13:14
As of 2005, the list includes me.
293
782336
4832
Od 2005 roku widnieje tam moje nazwisko.
13:19
(Applause)
294
787168
3812
(Brawa)
13:23
Here's what we can do for you.
295
791342
3368
I oto, co możemy dla was zrobić.
13:26
We can give you a sense
296
794710
2360
Możemy dać wam poczucie
13:29
of the range of opinions about contested usage.
297
797070
3052
różnorodności opinii
o wątpliwych sposobach użycia.
o wątpliwych sposobach użycia.
13:32
That is and should be the extent of our authority.
298
800122
3357
To leży, i powinno leżeć,
w naszych kompetencjach.
w naszych kompetencjach.
13:35
We are not a language academy.
299
803479
3411
Nie jesteśmy językoznawczym uniwersytetem.
13:38
About once a year, I get a ballot
300
806890
2947
Raz na rok dostajemy ankietę,
13:41
that asks me about whether new uses,
301
809837
3032
która pyta o to, czy nowe zastosowania,
13:44
new pronunciations, new meanings, are acceptable.
302
812869
3338
nowe wymowy, znaczenia są do przyjęcia.
13:48
Now here's what I do to fill out the ballot.
303
816207
2892
I oto, jak wypełniam tę ankietę.
13:51
I listen to what other people are saying and writing.
304
819099
3508
Słucham tego, co inni mówią i piszą.
13:54
I do not listen to my own likes
305
822607
2244
Nie tego, co mi się podoba
13:56
and dislikes about the English language.
306
824851
3209
i nie podoba w języku angielskim.
14:00
I will be honest with you:
307
828060
1469
Będę szczera,
14:01
I do not like the word "impactful,"
308
829529
2949
nie lubię słowa "prominentny",
14:04
but that is neither here nor there
309
832478
2002
ale to nieistotne
14:06
in terms of whether "impactful"
is becoming common usage
is becoming common usage
310
834480
3239
w obliczu rosnącej popularności tego słowa
14:09
and becoming more acceptable in written prose.
311
837719
3251
w języku powszechnym i prozie pisanej.
Jako osoba odpowiedzialna
14:12
So to be responsible,
312
840970
1048
14:14
what I do is go look at usage,
313
842018
2528
sprawdzam sposób użycia danego słowa,
14:16
which often involves going to look
314
844546
1836
co często wymaga zajrzenia
14:18
at online databases such as Google Books.
315
846382
2695
do baz danych on-line, jak Google Books.
14:21
Well, if you look for "impactful" in Google Books,
316
849077
2820
Jeśli w Google Books
sprawdzicie słowo "prominentny"
sprawdzicie słowo "prominentny"
14:23
here is what you find.
317
851897
3206
oto, co zobaczycie.
14:27
Well, it sure looks like "impactful"
318
855103
2241
Wygląda na to, że tego słowa
14:29
is proving useful
319
857344
1730
używa pewna liczba pisarzy,
14:31
for a certain number of writers,
320
859074
1629
14:32
and has become more and more useful
321
860703
1600
z tendencją wzrostową
14:34
over the last 20 years.
322
862303
1959
przez ostatnie dwadzieścia lat.
14:36
Now, there are going to be changes
323
864262
2153
Będą w języku zmiany,
których nikt nie lubi.
których nikt nie lubi.
14:38
that all of us don't like in the language.
324
866415
2634
14:41
There are going to be changes where you think,
325
869049
2184
O wielu z nich pomyślicie:
14:43
"Really?
326
871233
987
"Poważnie?
14:44
Does the language have to change that way?"
327
872220
3685
"Czy język musi
zmieniać się w ten sposób?".
zmieniać się w ten sposób?".
14:47
What I'm saying is,
328
875905
1683
Chcę powiedzieć,
14:49
we should be less quick
329
877588
1722
że trzeba ostrożniej wyrokować,
14:51
to decide that that change is terrible,
330
879310
3791
która zmiana jest zła.
14:55
we should be less quick to impose
331
883101
1714
Trzeba ostrożniej podchodzić
do narzucania innym
naszych przekonań o słowach
naszych przekonań o słowach
14:56
our likes and dislikes about words on other people,
332
884815
3301
15:00
and we should be entirely reluctant
333
888116
2914
i trzeba całkowicie odrzucić myśl,
15:03
to think that the English language is in trouble.
334
891030
2744
że język angielski ma problem.
15:05
It's not. It is rich and vibrant and filled
335
893774
4196
Nie ma.
Jest bogaty i żywy
i pełen kreatywnych użytkowników.
15:09
with the creativity of the speakers who speak it.
336
897970
3010
15:12
In retrospect, we think it's fascinating
337
900980
2618
Z perspektywy czasu
wydaje się fascynujące,
wydaje się fascynujące,
15:15
that the word "nice" used to mean silly,
338
903598
3378
że słowo "miły" znaczyło "głupiutki",
15:18
and that the word "decimate"
339
906976
1684
a słowo "zdziesiątkować"
15:20
used to mean to kill one in every 10.
340
908660
3505
znaczyło zabić co dziesiątą osobę.
15:24
(Laughter)
341
912165
4193
(Śmiech)
15:29
We think that Ben Franklin was being silly
342
917162
5093
Śmieszy nas, że Bena Franklina martwiło
15:34
to worry about "notice" as a verb.
343
922255
2649
"zawiadomienie" w roli czasownika.
15:36
Well, you know what?
344
924904
1463
I wiecie co?
15:38
We're going to look pretty silly in a hundred years
345
926367
2700
Za setki lat to z nas będą się śmiać,
15:41
for worrying about "impact" as a verb
346
929067
2297
że martwi nas "wpływ" w roli czasownika
15:43
and "invite" as a noun.
347
931364
2812
albo "zapraszać" jako rzeczownik.
15:46
The language is not going to change so fast
348
934176
2240
Język nie zmienia się aż tak szybko,
15:48
that we can't keep up.
349
936416
1897
byśmy nie mogli za nim nadążyć.
15:50
Language just doesn't work that way.
350
938313
2283
Język nie działa w ten sposób.
15:52
I hope that what you can do
351
940596
1613
Mam nadzieję, że te zmiany
15:54
is find language change not worrisome
352
942209
2829
nie będą dla was powodem zmartwień,
15:57
but fun and fascinating,
353
945038
2038
lecz radości i fascynacji,
15:59
just the way dictionary editors do.
354
947076
3009
własnie tak, jak dla redaktorów słowników.
16:02
I hope you can enjoy being part
355
950085
1962
Mam nadzieję, że cieszy was
uczestniczenie w kreatywności,
uczestniczenie w kreatywności,
16:04
of the creativity that is continually remaking
356
952047
5004
która ciągle zmienia nasz język
16:09
our language and keeping it robust.
357
957051
3276
i podtrzymuje jego rozwój.
16:12
So how does a word get into a dictionary?
358
960327
2920
Jak zatem słowo trafia do słownika?
16:15
It gets in because we use it
359
963247
2469
Trafia tam, ponieważ go używamy
16:17
and we keep using it,
360
965716
1624
ciągle i w kółko,
16:19
and dictionary editors are paying attention to us.
361
967340
4235
a twórcy słowników zwracają na to uwagę.
16:23
If you're thinking, "But that lets all of us decide
362
971575
3120
Jeśli myślicie: "Ale to
pozwala każdemu decydować
pozwala każdemu decydować
16:26
what words mean,"
363
974695
1749
co oznaczają słowa",
16:28
I would say, "Yes it does,
364
976444
4051
powiedziałabym:
"Właśnie,
(Śmiech)
16:32
and it always has."
365
980495
2352
i zawsze tak było".
16:34
Dictionaries are a wonderful guide and resource,
366
982847
3927
Słowniki są świetnymi
przewodnikami i źródłami,
przewodnikami i źródłami,
16:38
but there is no objective
dictionary authority out there
dictionary authority out there
367
986774
3496
ale nie ma obiektywnego
słownikowego autorytetu,
słownikowego autorytetu,
16:42
that is the final arbiter about what words mean.
368
990270
3773
który ostatecznie decyduje
o znaczeniu słowa.
o znaczeniu słowa.
16:46
If a community of speakers is using a word
369
994043
2513
Jeśli używa się danego słowa
16:48
and knows what it means, it's real.
370
996556
3596
i wiadomo, co oznacza - to jest prawdziwe.
16:52
That word might be slangy,
371
1000152
1368
To słowo może należeć do slangu,
16:53
that word might be informal,
372
1001520
1642
może być potoczne,
16:55
that word might be a word that you think
373
1003162
1905
może uważacie, że to słowo
16:57
is illogical or unnecessary,
374
1005067
2457
jest nielogiczne lub niepotrzebne,
16:59
but that word that we're using,
375
1007524
2551
ale używane słowo
17:02
that word is real.
376
1010075
2358
jest prawdziwe.
17:04
Thank you.
377
1012433
2341
Dziękuje.
(Brawa)
17:06
(Applause)
378
1014774
1679
ABOUT THE SPEAKER
Anne Curzan - Language historianEnglish professor Anne Curzan actually encourages her students to use slang in class. A language historian, she is fascinated by how people use words—and by how this changes.
Why you should listen
Anne Curzan is a collector of slang words, a dissector of colloquialisms and a charter of language evolution. To put it most simply, she is a Professor of English at the University of Michigan who studies how the English language works and how it has changed over time. As she puts it in her talk, “The English language is rich, vibrant and filled with the creativity of the people who speak it.”
In addition to sitting on the usage panel for American Heritage dictionary since 2005, Curzan is also an author—her latest book is called Fixing English: Prescriptivism and Language History. She also co-hosts the show “That’s What They Say” on Michigan Radio, all about language and grammar, and writes regularly for The Chronicle of Higher Education’s language blog, Lingua Franca.
Anne Curzan | Speaker | TED.com